Ekkewe Mettoch A Lamot Ach Sipwe Sü Seni
“Ami noun serpent, io mi fonoukemi pwe oupwe su seni ewe liwinin ingau epwe feito?”—MT. 3:7.
1. Ikkefa ekkoch pworaus seni Paipel ussun än aramas sü?
MET ka ekieki lupwen ka rongorong ewe kapas “sü”? Ekkoch repwe chechchemeni ewe alüwöl mi ätöch itan Josef atun a sü seni pwülüwen Potifar, ewe a mochen Josef epwe lisou ngeni. (Ken. 39:7-12) Eli pwal ekkoch repwe ekieki ussun ekkewe Chon Kraist ra sü seni Jerusalem lon ewe ier 66 C.E., pwe repwe älleäsochisi än Jises öüröür: “Nge, are oupwe kuna ekkewe mwichen sounfiu ra pwellifeili Jerusalem, iwe, . . . ir mi nonnom Jutia repwe suta won chukuchukuta. Ir mi nonnom lon ewe telinim repwe tou.”—Luk 21:20, 21.
2, 3. (a) Ifa wesewesen weween än Jon Papatais apwüngü ekkewe nouwisen lamalam? (b) Ifa ussun Jises a apöchökkülatä än Jon kapasen öüröür?
2 Ekkena pworaus asan, kapas wesewesan ussun än aramas sü. Ikenäi, a lamot ngeni Chon Kraist mi nonnom lon arapakkan fönüen fönüfan meinisin ar repwe sü lon kapas monomon. A ina ussun Jon Papatais a nöünöü ewe kapas “sü.” Ekkoch nouwisen lamalamen Jus mi lükülükü chök pwisin ar pwüng ra etto chuuri Jon, iwe, rese meefi lamoten ar repwe aier. Ra oputa ekkewe aramas kisikis mi papataiselo ren esissillen ar aier. Jon a pwora le pwäratä pwe ekkena nouwisen lamalam, iir chon likotuputup: “Ami noun serpent, io mi fonoukemi pwe oupwe su seni ewe liwinin ingau epwe feito? Oupwe forata uwa mi fich ngeni aier.”—Mt. 3:7, 8.
3 Jon ese kapas wesewesan ussun ar repwe sü. A öüröürer ussun eü kapwüng epwe feito, eü ränin song; iwe, a esile ngeni ekkewe nouwisen lamalam pwe ika repwe ngaselo, a lamot epwe wor föfför mi ännetatä pwe ra aier. Ekiselo mwirin, ren pwora Jises a apwüngü ekkewe nouwisen lamalam pun ar ekiekin nielo i a pwäratä pwe ewe Tefil, wesewesen semer. (Jon 8:44) Ren an epwe apöchökkülatä än Jon kapasen öüröür, Jises a eita ngeniir “noun serpent,” iwe, a eisiniir: “Epwe ifa usun ami su seni ewe kapungun Keena?” (Mt. 23:33) Me ren Jises, met weween “Keena”?
4. Met weween än Jises nöünöü ewe kapas “Keena”?
4 Keena, ina eü lemoolun Chüük lükün tittin Jerusalem, ewe leenien käpich, ikewe piipi me somään man repwe karelo ie. Jises a nöünöü Keena pwe epwe liosuetä mälofochofoch. (Nengeni pekin taropwe 27.) An kapas eis ussun ar sü seni Keena a pwäri pwe a fich ngeni ena mwichen nouwisen lamalam ar repwe küna mälofochofoch.—Mt. 5:22, 29.
5. Ifa ussun ürüwo a pwäratä pwönüetään öüröüraen Jon me Jises?
5 Ekkewe nouwisen lamalamen Jus ra alapalo ar tipis ren ar eriäfföüü Jises me nöün kewe chon käeö. Mwirin, ussun Jon me Jises ra fen öüröüra, a war än Kot ränin song. Lon ena fansoun, “ewe liwinin ingau epwe feito” a fis lon eü chök leeni, Jerusalemin Jutia, weween, a tufich ar repwe wesewesen sü seni. A pwälo ewe song lupwen ekkewe sounfiun Rom ra ataielo Jerusalem me an we imwenfel lon 70 C.E. Ena “riäfföü” a lap seni minne a tori Jerusalem me mwan. Chommong ra mälo are eolo. Iwe, ei pworaus a liosuetä pwal eü kitetter epwe fis ngeni chommong mi apasa pwe iir Chon Kraist me pwal chon ekkewe ekkoch lamalam.—Mt. 24:21.
Eü Song Lon Fansoun Mwach Sipwe Sü Seni
6. Met a poputä le mämmäär lon ewe popun mwichefelin Chon Kraist?
6 Ekkoch me lein ekkewe popun Chon Kraist ra rikilo me ekkoch ra tapwelo mwiriir. (Fof. 20:29, 30) Atun nöün Jises kewe aposel ra manau, iir ‘minen eppeti’ ewe rikilo, nge mwirin ar mälo, a pwäätä chommong mwichen Chon Kraist chofona. Ikenäi, mei wor püküen lamalam mi erä pwe iir Chon Kraist, nge a sokkofesen minne ra lükü. Ewe Paipel a oesini ussun äfeffeitään ekkewe nouwisen Kristentom, iwe, a eita ngeni ena mwichen aramas ewe “Aramas mi Tipis” me “ewe noun kiteter . . . ach Samol Jises epwe nielo . . . o epwe kiterei i ren an pwato o waroto.”—2 Tes. 2:3, 6-8.
7. Pwata ewe “Aramas mi Tipis” a wewe ngeni ekkewe nouwisen Kristentom?
7 Ekkewe nouwisen Kristentom ra tipis pun ra fen otupu fite milion aramas ren ar äfeffeitääi ekkewe afalafal, ränin pin, me föfför rese tipeeü ngeni Paipel. Ussun chök ekkewe nouwisen lamalam Jises a apwüngüür, ikenäi, ekkewe chon fel mi choni “ewe noun kiteter” repwe küna kitetter nge esap wor ar äpilükülükün manausefäl. (2 Tes. 1:6-9) Iwe nge, met epwe fis ngeni ekkewe aramas mi fen tupulo ren ekkewe nouwisen Kristentom me nouwisen ekkewe ekkoch lamalam mi chofona? Ren ach sipwe pölüweni ei kapas eis, sipwe käeö minne a fis mwirin kitetterin Jerusalem lon eü fansoun me mwan, lon 607 B.C.E.
“Sü Seni Papilon”
8, 9. (a) Ifa än Jeremaia we oesini fän iten ekkewe chon Jus mi eolo lon Papilon? (b) Mwirin än chon Mitia me Persia akkufu Papilon, ifa ussun napanapen än ekkewe chon Jus sü seni Papilon?
8 Ewe soufos Jeremaia a oesini ussun kitetterin Jerusalem mi fis lon 607 B.C.E. A apasa pwe nöün Kot kewe aramas repwe eolo lon Papilon nge repwe liwiniti fönüer mwirin “fik ier.” (Jer. 29:4, 10) A wor än Jeremaia kapasen öüröür mi lamot fän iten ekkewe chon Jus mi eolo lon Papilon; resap limengaü ren lamalam mi chofona lon Papilon. Ika ina, lupwen a tori fansoun ar repwe liwiniti Jerusalem, repwe tongeni poputäsefälli ewe fel mi enlet. A fis ena mettoch ekiselo chök mwirin ekkewe chon Mitia me Persia ra akkufu Papilon lon 539 B.C.E. Ewe kingen Persia itan Sairus II a föri eü allük pwe ekkewe chon Jus repwe liwiniti Jerusalem me aüetäsefälli än Jiowa we imwenfel.—Esra 1:1-4.
9 Lap seni 42,000 chon Jus ra liwiniti Jerusalem. (Esra 2:64-67) Iwe, a pwönütä än Jeremaia we oesini ussur, pwe repwe sü ngeni pwal eü fönü. (Älleäni Jeremaia 51:6, 45, 50.) Nonnomur kewe ese mut ngeni chon Jus meinisin le säittam ngeni Jerusalem me Juta. Ekkewe repwe chüen chök nonnom lon Papilon, ussun choweän ewe soufos Taniel mi chinnap, repwe tongeni küna än Kot chen ika repwe apöchökkülatä ewe fel mi enlet lon Jerusalem me imulo seni felin ekkewe lamalam mi chofona lon Papilon.
10. Met sokkun mettoch mi ‘limengaü’ “Papilon mi Lapalap” a föfföri?
10 Ikenäi, fitu billion aramas ra choni ekkewe sokkopaten lamalam mi chofona mi popu seni Papilon loom loom. (Ken. 11:6-9) Ekkena lamalam meinisin ra nom fän ewe itelap “Papilon mi lapalap, inelapen ekewe fin lisowu meinisin me ekewe föför mi anioput won fanüfan.” (Pwar. 17:5) Seni loom loom, ekkewe lamalam mi chofona ra peppeni ekkewe sou nemenemen ei fönüfan. Ekkewe chommong maun mi efisi ‘ninniiloon’ fitepükü million aramas ra kapachelong lein “ekkewe föför mi anioput” mi popu seni lamalam chofona. (Pwar. 18:24) A pwal kapachelong lein “ekkewe föför mi anioput,” än ekkewe nouwisen lamalam achou manauen semirit me ar manaueni manau mi limengaü, nge esor a apwüngüür. Iwe, sisap mäirü pwe ekiselo chök nge Kot epwe limetawu ekkewe lamalam mi chofona seni ei fönüfan.—Pwar. 18:8.
11. Tori fansoun Papilon mi Lapalap epwe kitetterilo, met wisen Chon Kraist mi enlet?
11 Chon Kraist mi enlet mi silei ekkeei mettoch ra wisen öüröüra iir mi choni Papilon mi Lapalap. Ra föri ena mettoch ren ar anöünöü ngeni aramas Paipel me ekkewe puken aweween Paipel, förien “ewe chon angang mi tuppwel o tipatchem,” ewe mwicheich Jises a seikatä pwe epwe awora “mongo fansoun meinisin” lon pekin ngün. (Mt. 24:45) Lupwen aramas repwe etiwa pworausen Paipel, ra akkota pwe repwe älisiir ren eü käeöön Paipel. Amwo repwe küna lamoten ar repwe “sü seni Papilon” me mwen an epwe kon mmang.—Pwar. 18:4.
Sü Seni Fel ngeni Ululun
12. Met ekiekin Kot ussun fel ngeni ululun?
12 Pwal eü föfför mi limengaü mi chöüfetäl lon Papilon mi Lapalap, ina ar fel ngeni ululun. Kot a eita ngeniir ekkewe mettoch mi “anioput” me “uluulun anümwäl.” (Tut. 29:17) A lamot ngeni meinisin mi mochen apwapwai Kot ar repwe tti seniir fel ngeni ululun pwe repwe tipeeüfengen me alon Kot: “Ngang ewe Samol mi Lapalap [Jiowa], iei chök itei. Iwe, üsap ngeni eman kot ai ling, üsap pwal ngeni ekewe uluulun anümwäl ai iteüöch.”—Ais. 42:8.
13. A lamot ach sipwe sü seni met sokkun fel ngeni ululun ese mecheres än aramas repwe esilla?
13 Än Kot we Kapas a pwal kapas ussun ekkoch föfförün fel ngeni ululun ese mecheres än aramas repwe esilla. Awewe chök, a eita ngeni tipemmong, “fel ngeni ununun anu.” (Kol. 3:5) Än emön tipemmong a wewe ngeni an epwe tipeni are mocheniaiti och mettoch esap an, awewe chök, pisekin emön. (Eks. 20:17) Ewe chonläng mi wiliti Setan ewe Tefil a mocheniaiti pwe epwe ussun chök ewe Emön mi Unusen Tekia, me aramas repwe fel ngeni. (Luk 4:5-7) Iwe, a efisi an ü ngeni Jiowa me pwal otupu If pwe If epwe mocheniaiti minne Kot a erä pwe esap angei. Sia tongeni apasa pwe ussun itä nge Atam a pwal fel ngeni ululun ren an akkomwa tongen pwülüwan we lap seni an älleäsochis ngeni Seman we lon läng. Iwe nge, meinisin mi mochen sü seni än Kot ränin song repwe fel ngeni Kot chök me sü seni sokkun mochenia meinisin.
“Su Seni Lisou”
14-16. (a) Pwata Josef, i eü leenien äppirü mi mürinnö ussun manau mi limöch? (b) Sipwe fet ika a fis ach mochen lisowumwääl? (c) Ifa ussun sipwe tongeni sü seni lisowumwääl?
14 Älleäni 1 Korint 6:18. Josef a wesewesen sü seni pwülüwen Potifar we lupwen neminewe a sotuni. A ifa me mürinnöön ewe leenien äppirü a isetiu fän iten Chon Kraist mi lipich are mi pwüpwülü! A ffat pwe Josef a silei ekiekin Kot ussun lisowumwääl ren minne a fis me loom, iwe, a fen anapanapa miritin letipan. Ika sia mochen älleäsochisi ewe allük le “su seni lisou,” sipwe tti senikich minne epwe tongeni ämääraatä ach mochen lisowu ngeni emön nge esap pwülüwach. Ewe Paipel a erenikich: “Iei minne, oupwe nielo ekkewe mettochun fonufan mi nom remi: lisou, limengau, mocheisou, mocheniangau, o pwal tipemmong, ewe sokkun ekiek usun chok fel ngeni ununun anu. Pokiten ekkeei mettoch ewe liwinin ingau epwe feito seni Kot.”—Kol. 3:5, 6.
15 Nengeni pwe “ewe liwinin ingau epwe feito seni Kot.” Chommong aramas ra ämääraatä mocheniangaüen lisowu mwääl me ra apwönüetä mocheniangaüer. Ina minne, a lamot ngenikich Chon Kraist ach sipwe iotek ren än Kot älillis me ngün mi fel pwe mocheniangaüen lisowumwääl esap nemenikich. Pwal och, ach käeö Paipel, fiffiti ach kewe mwich, me ach afalafala aramas ewe kapas allim repwe älisikich le “fefetal lon Ngun.” Iwe, sisap “apwonueta ekkewe mochenian fituk.”—Kal. 5:16.
16 Pwüngün, ika sipwe kakkatol puk me kachitoon kapasingaü, sisap “fefetal lon Ngun.” Ina minne, a lamot ngeni iteiten Chon Kraist meinisin ar repwe tümünüür seni ar repwe älleäni, kakkatol, are aüseling ngeni minne epwe ämääraatä mocheniangaü. Pwal ina chök ussun, esap pwüng pwe nöün Kot kewe “aramas mi fel” repwe pwapwaiti kapas urumot are pworaus ese fich ussun lisowumwääl. (Ef. 5:3, 4) Epwe ina ussun sipwe pwäratä ngeni Semach mi tong pwe sia wesewesen mochen ngase seni an song epwe feito me manau lon ewe fönüfan sefö mi pwüng.
Sü seni “Tongen Moni”
17, 18. Pwata sipwe sü seni “mochenian moni”?
17 Lon nöün we äechöön taropwe ngeni Timoti, Paul a menlapei ekkewe popun alongolongun allük repwe nemeni ekkewe slave Chon Kraist, pun eli ekkoch ra ekieki pwe repwe feiöch pun nöür kewe masta, iir Chon Kraist. Eli pwal ekkoch ra sotun äeä minne mi fel pwe epwe wor pwisin winner. Paul a öüröüra pwe emön esap “ekieki pwe ewe manau mi fich ngeni Kot mi eu alen pisekisekilo.” Eli “mochenian moni,” ina longolongun ewe osukosuk, iwe, a tongeni aingaüa aramas, ese lifilifil ika ra wöüöch are wöüngaü.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Ka tongeni chechchemeni pworausen aramas lon Paipel ra aingaüalo ar riri ngeni Kot pokiten “mochenian moni” are ra tipeni ar repwe mööni pisek mi lamot kisikis? (Jos. 7:11, 21; 2 King 5:20, 25-27) Paul a pesei Timoti: “Nge en, emon noun Kot aramas, kopwe su seni ekkeei sokkun mettoch meinisin, kopwe achocho ngeni minne mi pung, o ngeni ewe manau mi fich ngeni Kot; kopwe pwal achocho ngeni luku, me tong, me likiitu, me umoumoch.” (1 Tim. 6:11) A lamot ngeni meinisin rese mochen mälo lon ewe ränin song epwe feito ar repwe älleäsochisi ena fön.
“Imu Seni Ekkewe Mochenia-Ingaüen Aluwol”
19. Met a lamot ngeni säräfö meinisin?
19 Älleäni Än Salomon Fos 22:15. Epwe mecheres ngeni emön säräfö mi miritingaü an epwe rikilo. Ewe angangen emirit mi popu seni Paipel epwe tongeni awora älillis. Inaamwo ika semer kewe me iner esap iir Chon Pwäratä Jiowa, nge chommong säräfö Chon Kraist ra kükkütta me akkapwönüetä än ewe Paipel kewe popun alongolongun allük. Pwal ekkoch säräfö ra küna älillis seni ekkewe kapasen emmwen seni iir kewe mi ririöch ngeni Jiowa lon ewe mwichefel. Ese lifilifil iö epwe awora ngenikich fön seni Paipel, nge ach älleäsochis ngeni epwe tongeni emmwen ngeni pwapwa iei me lon fansoun mwachkkan.—Ipru 12:8-11.
20. Ifa ussun ekkewe säräfö repwe küna älillis pwe repwe sü seni mocheniangaü?
20 Älleäni 2 Timoti 2:20-22. Pokiten chommong säräfö ra osupwang ren angangen emirit, ra aleni ekkewe alen efeiengaü, ussun choweän emiisfengen, mochenia, lisowu mwääl, tongen moni, me ar chei pwapwaan manauer. Ikkeei “ekkewe mochenia-ingauen aluwol” ewe Paipel a pesekich ach sipwe sü seni. Sü a wewe ngeni än emön säräfö Chon Kraist epwe tümünü i seni etipetipaen minne epwe tongeni efeiengaüa i, ese lifilifil ia repwe popu seni ie. A äkkäeüin älillisöch ewe emmwen seni Kot pwe sipwe napanapeni napanapen Kot kewe “eti ir mi kori iten Samol seni lon letiper mi limelimoch.”
21. Ifa ewe pwon mi amwarar Jises a pwonei ussun nöün kewe chon käeö mi ussun chök siip?
21 Ese lifilifil ika kich säräfö are chinnap, nge ach sisap aüseling ngeni ekkewe chon otuputup epwe pwäratä pwe sia mochen nom lein nöün Jises kewe chon angang mi ussun chök siip mi “su seni . . . leuwen ewe emon [rese silei].” (Jon 10:5) Iwe nge, ngaseseni ränin än Kot song a wewe ngeni pwal och mettoch lükün ach sipwe sü seni ekkewe minen efeiengaü. A pwal lamot ach sipwe napanapeni ekkewe napanap mi mürinnö. Lon ewe lesen mwirin ei, sipwe käeö ussun fisu ekkena napanap. Mei wor popun ach sipwe alapalo ach käeö ei pworaus, pun Jises a eäni ei pwon mi amwarar: “Iwe, ua ngenir [nöün kewe siip] manau esemuch, o resap mo poutmwalilo feilfeilo chok. O esap pwal wor emon epwe weiti ir seni lon pei.”—Jon 10:28.
Ifa Ussun Kopwe Pölüweni?
• Ifa än Jises öüröür ngeni ekkewe nouwisen lamalam?
• Ifa ewe efeiengaü a tori fitu milion aramas ikenäi?
• Sipwe sü seni met sokkun fel ngeni ululun ese mecheres än aramas repwe esilla?
[Sasing lón pekin taropwe 11]
Met ka ekieki lupwen ka rongorong ewe kapas “sü”?