Áwewe fán Iten Manawach me Ach Angangen Afalafal Mwich
January 1-7
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MATEUS 1-3
“A Arap Mwün Läng”
nwtsty-E study note wóón Mat 3:1, 2
afalafal: Ewe kapasen Krik a wewe ngeni “án emén féri eú kapasen esilesil usun án emén chón kúné esilesil lein aramas.” A menlapei napanapen an na esilefeili ewe pwóróus, lap ngeni a kan fis lein aramas ese lifilifil nge esap chék an eáni och afalafal ngeni eú mwichen aramas.
a arap: Me ikkeei ei itiitin kapas a wewe ngeni pwe ewe Sounemenemen Mwúún láng epwele pwá.
Mwúún: A iei áeúin pwálóón ewe kapasen Krik ba·si·leiʹa, a wewe ngeni eú mwú emén king a nemenem wóón are ewe fénú me aramas fán nemenien emén king. Ena kapasen Krik lón néún Chón Kraist we Tesin Krik a mak fán 162, nge 55 me leir ra nóm lón puken Mateus me lap ngeni ra weneiti án Kot we nemenem lón láng. Pokiten Mateus a kan soun néúnéú ena kapas lón néún we Puken Kapas Allim, iwe sia tongeni pwal eita ngeni ena puk, Puken Kapas Allimen ewe Mwú.
Mwúún láng: Ei kapas a pwá fán 30 lón Paipel nge lón chék néún Mateus we Puken Kapas Allim. Lón néún Markus me Lukas Puken Kapas Allim, ra fen néúnéú eú kapas mi wewe ngeni, ina ewe kapas “Mwün Kot.” Iwe a ffat pwe ewe “Mwün Kot” a nónnóm lón láng me a nennemenem seni láng.—Mat 21:43; Mar 1:15; Luk 4:43; Tan 2:44; 2Ti 4:18.
nwtsty-E media
Fouten me Napanapen Johannes Soupapatais
Johannes a úféúf eché úf seni únen kamel mi annúk me lukanapan ren och sókkun penit mi ffér seni silin man nge a tongeni uwou kúkkún pisek lón. Elias a pwal úféúf ena sókkun úf. (2Ki 1:8) Kire seni únen kamel ese mwotoutou, nge ekkewe mi wéúngaw ra kan úfeni. Nge ekkewe kire mi mitimit me mwolupolup, ekkewe mi wéúéch ra kan úfeni. (Mat 11:7-9) Johannes emén Nasir seni leuputiwan, iwe neman esap fán eú a fich mékúran. Ese mwáál a pwáló ren úfan me napanapan pwe a manaweni eú manaw mi tekisosson me a fókkun achocho le féri letipen Kot fansoun meinisin.
Lifichifichimas
Lupwen a pwá ewe kapas “lifichimas” lón Paipel, a tongeni weneiti ekkewe sókkopaten sókkun lifichifichimas mi mwoch eliser (antennae), ákkáeúin ekkewe mi kan mwékút lón eú pinúk. Me ren chókkewe lón Jerusalem mi káé usun ekkewe lifichifichimas lón fénúpwas pwe lap ngeni masouen inisin ekkena man (75 persentin) a ffér seni protein. Chón ochooch ei man lón ei fansoun ra kan túnú me péútaaló chamwan, pechen, péúkásin, me upwan. Ewe lusun kinikinin, ina fán mwárin, a échún ochooch ámás are kuk. Erá nennan a usun nennen úrúúr are nippwei me a watte protein lón.
Chénún Chúnen Seni Lein Petewel
Lón ekkeei sasing a wor (1) eú fás án eú sókkun áchiin lein petewel mi kan ffér chénún chúnen, me (2) eú fássin áchi mi masou ren chénún chúnen. Ewe esin chénún chúnen Johannes a kan ún neman férien eú sókkun áchiin lein petewel mi pwúkún nónnóm lón ena leeni mi iteni Apis mellifera syriaca me ren pekin science. Ena esin áchi mi kan mwittir kkúú aramas. A mecheres ngeniir ar repwe nónnóm lón ewe fénúpéén lón Jutea mi kan pwás me pwichikkar, nge ese éch án aramas repwe sótun foleniir. Iwe nge, lap seni 800 ier mwen Kraist, aramas mi nónnóm lón Israel ra poputá le fol áchi mi kan ffér chénún chúnen lón sókkun sepi mi ffér seni pwúl mi watte me ttam. Kukkuto chék, aramas ra kúna lerásen chómmóng ekkena sepi lón eú telinimwen lóóm (iei a iteni Tel Rehov), lón ewe Lemoolun Jortan. Usun aramas ra uweato ena esin áchi seni ewe fénú iei a iteni Turkey.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Mat 1:3
Tamar: Ina iten ewe áeménún fefin mi mak itan lein tettelin samasamen ewe Messaia. Ikkeei iir ekkewe pwal fémén, Rahap me Rut, nge iir me rúúemén esap iir chón Israel (w. 5); Patsipa, “pwülüen Uria we” (w. 6); me Maria (w. 16). Neman a kapachelong iten ekkena fefin lein iten ekkewe tettelin samasam pokiten mi sókkóló napanapen ar wiliti tettelin inelapen Jesus.
nwtsty-E study note wóón Mat 3:11
papataisikemi: Are “akokakemitiw.” Ewe kapasen Krik ba·ptiʹzo a wewe ngeni “otuwolong; oturalong.” Pwal ekkóch wokisin lón Paipel ra pwári pwe papatais a wewe ngeni án emén unusen kokotiw lón konik. Lón eú atun, Johannes a papataisi aramas lón eú leeni lón ewe Lemoolun Jortan kkan ngeni Salim “pun a wor chomong koluk ikenan.” (Jo 3:23) Lupwen Filip a papataisi ewe re Itiopia, “ra feitiu o tolong lon ewe koluk.” (Föf 8:38) Pwal ina chék ewe kapasen Krik a mak lón ewe Septuagint lón 2Ki 5:14 lupwen a erá pwe Naeman a “tütiu lon fän fisu.”
January 8-14
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MATEUS 4-5
“Ekkewe Lesen Sia Káé Seni án Jesus Afalafal Wóón ewe Chuuk”
(Mateus 5:3, NW) “Ra pwapwa iir kewe mi mirititi pwe mi lamot ngeniir án Kot álillis, pún mwúúr ewe Mwúún láng.
nwtsty-E study note wóón Mat 5:3
pwapwa: Esap chék eú memmeef usun met emén a meefi lupwen a kukkunou. Lupwen ena kapas a weneiti emén aramas, a fen wewe ngeni án emén kúna feiéch me ren Kot me an nóm fán an chen. Paipel a pwal néúnéú ena kapas fán iten Kot me pwal Jesus lupwen a nóm lón lingan lón láng.—1Ti 1:11; 6:15.
iir kewe mi mirititi pwe mi lamot ngeniir án Kot álillis: Ewe itiitin kapasen Krik mi afféú ngeni “iir kewe mi mirititi” a wesewesen wewe ngeni “iir kewe mi wéúngaw (osupwang; mwelele; chón tittingor).” Lón ei wokisin, a weneiti chókkewe mi wor ar osupwang nge ra fókkun mirititi ena. Ina pwal chék ewe kapas lón Luk 16:20, 22 fán iten ewe mwán mi “wöüngau” Lasarus. Ewe itiitin kapasen Krik mi afféú ngeni “wéúngaw lón ngún” lón ekkóch Paipel a weneiti ekkewe sókkun aramas mi fókkun mirititi wakkatteen osupwanger lón ar silei Kot me úkúkún lamoten án Kot álillis ngeniir.
(Mateus 5:7, NW) “Ra pwapwa iir kewe mi úméúméch, pún repwe kúna úméúméch.
nwtsty-E study note wóón Mat 5:7
úméúméch: Ekkewe kapas lón Paipel mi afféú ngeni “úméúméch” rese chék weneiti omusaaló tipis are kisikisilóón choun kapwúngún tipis. Lap ngeni a weneiti án emén chúngú are meefi tong ngeni emén mi osupwang, ewe esin memmeef epwe amwékútú i le mwittir álisi.
nwtsty-E study note wóón Mat 5:9
chón efisatá kinamwe: Chókkewe rese chék túmúnú sópwósópwólóón kinamwe, nge ra pwal efisatá kinamwe ika pwe ese wor.
w07-E 12/1 17
Áiti Ngeni Noum An Epwe Kútta Kinamwe
Sam me in Chón Kraist ra fókkun mochen áiti ngeni néúr kewe ar repwe ‘kütta kinamwe ren unusen leluker.’ (1 Petrus 3:11) Pwúngún pwe án emén achocho le efisatá kinamwe ren an okkufu ekiekingaw, lichippúng, me oput epwe weires. Nge ese akkarap ngeni ewe esin pwapwa epwe kúna pokiten an achocho.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
(Mateus 4:9, NW) Me a ereni: “Meinisin ekkeei mettóch upwe ngonuk are kopwe chapetiw me féri eú féfférún fel ngeniei.”
nwtsty-E study note wóón Mat 4:9
féri eú féfférún fel: Lón ei wokisin, ewe kapasen Krik mi tongeni afféú ngeni “fel” a mak lón ewe itiitin mi weneiti eú chék féffér mi fis lón eú chék atun. Pokiten ei Paipel a afféúni ena itiitin ngeni “féri eú féfférún fel” a ffat pwe ewe Tefil ese ereni Jesus epwe feffel ngeni iteitan are epwe sópwósópwóló an fel ngeni, nge itá epwe féri eú chék “féfférún fel” lón ena eú chék atun.
nwtsty-E study note wóón Mat 4:23
áiti . . . afalafala: Angangen káit a sókko seni angangen afalafal pún ewe soukáit ese chék esilefeili pwóróus. Nge a asukula, áweweei, ánnetaéchú ekkewe pwóróus, me awora pisekin ánnet.
January 15-21
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MATEUS 6-7
“Kúkkútta Akkomw ewe Mwú”
Arap Ngeni Kot lón Iótek
12 Sipwe akkomwa met a aúchea ngeni Jiowa Kot lón ach kewe iótek. A wor chómmóng popun sipwe enletin mwareiti me kilisou ngeni ren múrinnéén. (1 Kronika 29:10-13) Án Jesus iótek lón Mateus 6:9-13 a áiti ngenikich ach sipwe ióteki pwe iten Kot epwe piniló. (Álleani.) Mwúún epwe waroto me letipan epwe pwénútá wóón fénúfan usun chék lón láng. Jesus a akkomwa met a lamot ngeni Jiowa, iwe mwirin, epwap ióteki minne a lamot ngeni aramas. Iwe, atun sia pwal akkomwa Kot lón ach kewe iótek, sia pwári pwe sise chék ekieki pwisin kich.
nwtsty-E study note wóón Mat 6:24
angang: Ewe kapasen Krik a weneiti án emén angang usun emén slave, nge emén chék néún masta. Lón ei wokisin, Jesus a apasa pwe emén Chón Kraist ese tongeni ngeni Kot minne a fich ngeni, ina an unusen angang ngeni, nge pwal unusen achocho le pisekisekiló.
(Mateus 6:33, NW) “Iwe, sópweló chék le kúkkútta akkomw ewe Mwú me an pwúng, iwe meinisin ekkeei lusun mettóch repwe kapachetá.
nwtsty-E study note wóón Mat 6:33
sópweló chék le kúkkútta: Itiitin ewe kapasen Krik a weneiti sókkun féffér mi chék sópwósópwóló, me a tongeni afféú ngeni “kúkkútta iteitan.” Chókkewe mi enletin tapweló mwirin Jesus resap chék kútta ewe Mwú atun och chék fansoun nge mwirin riki ngeni pwal ekkóch mettóch. Repwe fen akakkomwa lón manawer iteitan.
ewe Mwú: Ekkóch kapiin taropwe lón fósun Krik minen lóóm lóóm ra erá “Mwúún Kot.”
an: A weneiti Kot, ewe ‘Sam lon läng’ seni Mat 6:32.
pwúng: Chókkewe mi kútta án Kot pwúng ra mwittir le féri letipan me etipeeúfengeni manawer ngeni an kewe allúk ren minne mi pwúng me mwáál. Ei esin káit a fókkun sókko seni minne ekkewe Farisi ra eáni káit, iir kewe mi chék kútta pwisin ar pwúng.—Mat 5:20.
Kútta án Kot we Mwú nge Esap Pisek
18 Álleani Mateus 6:33. Ika sia akkomwa án Kot we Mwú lón manawach, iwe Jiowa epwe awora meinisin met mi lamot ngenikich. Jesus a áweweei ewe popun sia tongeni lúkúlúk wóón ena pwon. A erá: “Sememi lon läng a silei pwe oua osupwang ren ekei mettoch.” Jiowa a silei met ka osupwang ren, pwal mwo nge me mwen óm kopwe silei. (Fil. 4:19) A silei ika kopwele osupwang ren úfom. A pwal silei óm osupwangen mwéngé, me osupwangen óm famili ren ia oupwe nóm ie. Jiowa epwe túmúnú pwe epwe awora ngonuk met mi wesewesen lamot ngeni manawom.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Fiti án Jesus we Pesepes Usun Féfférúch Atun Ka Afalafal
14 Anchangei pwe eú rán, emén a kékkéruk lón phone nge kese esilla ika i ié. I emén kese sissilei, iwe nge a eisinuk ika met sókkun mwéngé ka sani. Ka ekis osukosuk ika ié ena a kékké me met popun a mochen fós ngonuk. Ren óm mochen pwáraatá fáiro ngeni, ka ekis fós ngeni, nge mwirin neman ka ereni pwe ka mochen oupwele wes le fós. Nge, pwal anchangei ei: Emén a kékkéruk lón phone nge a akkomw erenuk ika i ié, a pwal affata ngonuk pwe i chón angang fán iten pekin álisi aramas me asukuler usun ekkewe sókkun mwéngé mi apéchékkúla inis, me fán kirekiréch a erenuk pwe a mochen apwóróusa ngonuk och mettóch epwe álilliséch ngonuk. Eli sipwe mochen aúseling ngeni, pún sia sani lupwen aramas ra kapas wenechar ngenikich nge ra pwal pwáraatá fáiro. Ifa usun sipwe pwal pwáraatá ena esin súfél ngeni chókkewe sia afalafal ngeniir?
15 Fán chómmóng lupwen sia afalafal, mi lamot sipwe affata ngeni ewe chón imw ewe popun sia chuuri. Pwúngún pwe a nóm rech eú pwóróus mi aúchea epwe tongeni álisi ewe chón imw. Nge epwe ifa meefian ika sise affata ngeni ika kich ié me mwittir chék eisini: “Ika ka tongeni pwákini eú osukosuk wóón fénúfan, menni osukosuk kopwe sótun pwákini?” Sia silei pwe sia eáni ena kapas eis pwe sipwe silei meefien ewe chón imw me áiti ngeni met ewe Paipel a apasa. Iwe nge, eli ewe chón imw epwe ekis osukosuk me ekieki: ‘Epwe ié ei me pwata a eisiniei ekkeei sókkun kapas eis? Epwe met popun?’ Sia mochen ewe chón imw epwe pwapwa le fós ngenikich. (Fil. 2:3, 4) Iwe, ifa usun sipwe féri ena?
16 Iei met emén chónemmwen mi wisen sáifetál a kan féri lupwen a chuuri emén chón imw. Mwirin ar kapong fengen, a ngeni ewe chón imw kapiin ewe taropwe itelapan Ka Mochen Silei ewe Enlet? me erá: “Ikenái, aua eineti ei taropwe ngeni aramas meinisin lón leeniom ei. A pwóróus usun wonu kapas eis chómmóng aramas ra kan mochen silei pélúwan. Iei noum kapi.” Pwiich we a erá pwe pokiten aramas ra silei ewe popun a chuuriir, lap ngeniir usun ra kinamwe me a mecheres ar repwe sópweló ar fósfengen. Mwirin ewe chónemmwen mi wisen sáifetál a eisini ewe chón imw: “Ka fen ekieki usun eú me lein ekkeei kapas eis?” Ika ewe chón imw a filatá eú lein ekkena kapas eis, pwiich we a suuki ewe taropwe me áiti ngeni pélúwen ena kapas eis me ren ewe Paipel. Nge ika ewe chón imw ese filatá eú kapas eis, iwe pwiich we a wisen fili me a sópweló ar pwóróusfengen pwe ete ásáwa ewe chón imw. Pwúngún pwe a sókkópat napanapen ach sipwe tongeni poputá le fós ngeni ekkewe chón imw. Lón ekkóch leeni, a lamot pwe me mwen sipwe affata ngeniir popun ach chuuriir, sipwe akkomw pwáraatá fáiro me ren eérenien ena leeni. Nge ewe a kon lamot, sipwe weweiti lamoten ach sipwe fós ngeni aramas lón ewe napanap aramasen ewe leeni repwe pwapwaiti.
nwtsty-E study note wóón Mat 7:28, 29
weitifengeni: Ewe kapasen Krik ikeei a tongeni wewe ngeni “unusen mwaar tori an a luló.” Itiitin ewe kapas ikeei a pwári pwe an kapas a kkúú letipen ewe pwiin aramas ren langattam fansoun.
an afalafal: Ei itiitin kapas a weneiti napanapen án Jesus asukul, kapachelong minne a eáni asukul, weween unusen masouen ewe Afalafal Wóón ewe Chuuk.
esap . . . usun néúr kewe senseen allúk: Jesus ese aloni alon ekkewe rappai mi iteféúló usun met ekkewe senseen allúk ra kan féri. A aweni awen Jiowa, usun emén mi wor an manaman. An afalafal a lóngólóng wóón án Kot we Kapas.—Joh 7:16.
January 22-28
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MATEUS 8-9
“Jesus A Tongei Aramas”
nwtsty-E study note wóón Mat 8:3
a attapa ewe mwán: Ewe allúkún Moses a erá pwe ekkewe mi rupun pwétúr repwe káimuló pwe ete úri ekkewe ekkóch ar na semmwen. (Lif 13:45, 46; Num 5:1-4) Iwe nge, ekkewe néúwisin lamalam chón Jus ra apachaatá pwal ekkóch ar allúk. Áwewe chék, aramas repwe towau seni ekkewe mi rupun pwétúr wóón úkúkún rúáánú sengen paw, weween 6 fiit are lap seni, nge ika mi pépé ásepwál, repwe towau seniir wóón 100 sengen paw, weween 150 fiit. Ekkena allúk ra efisi án aramas kirikiringaw ngeni ekkewe mi rupun pwétúr. Uruwoon ekkewe chón Jus a eitéchú emén rappai mi op seni ekkewe mi rupun pwétúr me pwal emén rappai mi monei ngeniir faú pwe resap kkan ngeni. Nge Jesus a mmen sókkóló, pún a fókkun chúng letipan ren attongen ewe mi rupun pwétúr. A féri met ekkewe ekkóch chón Jus repwe ekieki pwe mi umwes, a attapa ewe mwán. I a féri ena inaamwo ika a tongeni chék echikara ren chék an kapas.—Mat 8:5-12.
Ngang ua mochen: Jesus ese chék áfánni án ewe mwán tingor, nge a pwal pwáraatá pwe a fókkun mochen apwénúetá, iwe a ffat pwe ese chék mwékút ren an meefi pwe ina wisan le álisi nge a enletin mochen álisi.
nwtsty-E study note wóón Mat 9:10
mwot ngeni mwéngé: Are “mwot ngeni cheepel.” Ika emén a fiti pwal emén le mwot ngeni eú cheepel, a wewe ngeni pwe a chiechiéch ngeni. Pokiten ena, lap ngeni ekkewe chón Jus lón fansoun Jesus we resap fókkun mwot ngeni cheepel, are mwéngé, me chókkewe esap iir chón Jus.
chón ioni takises: Chómmóng chón Jus ra wisen ioni takises fán iten ewe mwúún Rom. Ekkewe aramas ra oputa ekkena chón Jus chón ioni takises pokiten ra awattei fán otuputup ewe úkúkún moni úrúrún repwe ioni fán iten takises. Ra pwal angangfengen me ewe mwúún ekis mi koput me ren ekkewe chón Jus. Lón ar oputer, ekkewe chón Jus rese kan mochen chiechi ngeniir, me ra meefi pwe ngawer a léllé ngeni ngawen chón tipis me fin lisowu.—Mat 11:19; 21:32.
nwtsty-E study note wóón Mat 9:36
fókkun tongeer: Ei itiitin kapas a afféú seni ewe kapasen Krik splag·khniʹzo·mai mi riri ngeni ewe kapas “tar” (splagʹkhna), iwe a weneiti eú memmeef mi kon péchékkúl sia meefi seni lón leutuch. Ina eú me lein ekkewe kapasen Krik mi kon lapalap seni meinisin ren ewe memmeef tong ngeni emén mi attong.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
“Ua Isetiu Mwemi Eu Leenien Appiru”
16 Pwal ussun chok, lupwen emon meilapen sounfiu—eni emon re Jentail chon Rom—a feilo ngeni Jises me tingorei an epwe apochokkula noun we chon angang mi semmwen, Jises a fen silei pwe mei wor tipisin atewe. Eni lon na fansoun, manauen emon meilapen sounfiu epwe ur ren chommong fofforun akkachofesa, nni aramas, me fel mi chofona. Nge Jises a ekilapei minne mi murinno—an ewe mwan luku mi fokkun watte. (Mattu 8:5-13) Ekiselo mwirin, lupwen Jises a kapas ngeni ewe chon tipis mi ititiu won ewe iraan ninni unukkun i, Jises ese apwungu atewe pokiten an kkewe foffor mwaal, nge a apochokkula i ren eu apilukulukoch lon mwachkkan. (Luk 23:43) Jises a fokkun silei pwe an ekilapei minne mi ngau ussun ekkewe ekkoch epwe chok aletipengauer. Ese mwaal, an achocho le kukkutta minne mi murinno lor a amwokutu chommong ar repwe amurinnolo manauer.
jy-E 70 ¶6
Pwata Néún Jesus Kewe Chón Káé Rese Echikefel?
Jesus a álisi néún Johannes Soupapatais kewe chón káé le weweiti pwe ese pwúng ar repwe ekieki pwe chón tapweló mwirin Jesus repwe fiti án lamalamen chón Jus kewe eérenien lóóm, áwewe chék ren echikefel. Jesus ese feito pwe epwe sópweló eú minen lóómun fel mi mes, ewe epwele kóturuló. Ewe fel Jesus a apéchékkúla esap ewe esin lamalam ekkewe chón Jus lón ena fansoun ra eáni, ewe a kan lóngólóng wóón eérenien aramas. Jesus ese sótun apacha minne mi fé ngeni minne mi mes, ika eppinesa eché úf mi mes ren och mangak mi fé are alélélóng wain mi fé lón eú péér seni silin man mi mes.
January 29–February 4
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MATEUS 10-11
“Jesus A Mochen Asésééú Aramas”
nwtsty-E study note wóón Mat 10:29, 30
nichok: Ewe kapasen Krik strou·thiʹon a wewe ngeni “machchang” nge a mak lón ewe itiitin mi weneiti mettóch mi kúkkún. Iwe a wewe ngeni meinisin sókkun machchang mi kúkkún, nge fán chómmóng a kan weneiti ekkewe nichok (are sparrow). Me lein meinisin ekkewe machchang aramas ra kan amémé pwe seni, nichok a kon mékúkkún seni meinisin.
ren eféú chék kapa: Lón Krik, “ren eféú assarion,” ina úkúkún peioffun emén ren an angang úkúkún 45 minich. (Ppii Appendix B14.) Lón ei wokisin, Jesus a erá pwe méén rúúemén nichok eféú assarion, nge a erá ena atun an aúlúngátin sáifetál lón Kalilea. Lón pwal eú atun, ina epwe eú ier mwirin ei nge atun an afalafal lón Jutea, Jesus a erá pwe méén nimmén nichok rúúeféú assarion. (Luk 12:6) Lupwen sia apépéfengeni ekkena ruu pwóróus, a ffat pwe mi fókkun kúkkún aúchean ekkewe nichok me ren ekkewe chón amémé, pwe lupwen emén a kamé wóón rúúeféú assarion, ewe enimménún nichok a kapachelong nge a chék free.
meten mékúremi kewe mwo nge ra lea meinisin: Úkúkún meten mékúren emén aramas a kan lap seni 100,000. Án Jiowa silefichi ekkena pwóróus mi tichik usun kich a anúkúnúkú ngenikich pwe a fókkun áteneki emén me emén chón tapweló mwirin Kraist.
nwtsty-E media
Nichok
Me lein meinisin ekkewe machchang aramas ra kan amémé pwe seni, nichok a kon mékúkkún seni meinisin. Ika emén a angang úkúkún 45 minich, peioffun epwe wewe ngeni méén rúúemén nichok. Ewe kapasen Krik a weneiti sókkopaten sókkun machchang mi kúkkún, kapachelong ewe mi iteni common house sparrow (Passer domesticus biblicus) me ewe mi iteni Spanish sparrow (Passer hispaniolensis), nge iir mi chúen chéúfetál lón Israel.
nwtsty-E study note wóón Mat 11:28
uwochou: Chókkewe Jesus a etiwer le feito ren, ra “uwochou” ren aúrek me angang weires. Ar fel ngeni Jiowa a wiliti eú mettóch mi áweires pokiten ekkewe allúk aramas ra pwal apachaatá ngeni ewe Allúkún Moses. (Mat 23:4) Pwal mwo nge ewe Sapat ese chúen ewe rán epwe itá atoto ngeniir kinamwe.—Eks 23:12; Mar 2:23-28; Luk 6:1-11.
ngang upwe asésékemi: Ewe kapasen Krik fán iten “asésé” a tongeni weneiti wesewesen asésé (Mat 26:45; Mar 6:31) me ngas seni angang weires pwe emén epwe péchékkúl sefál (2Ko 7:13; Fm 7). Minne Jesus a erá mwirin a pwáraatá pwe án emén etiwa án Jesus “waas” (Mat 11:29) epwe wewe ngeni án eménna epwe angang, esap asésé. Ewe kapasen Krik lón ei itiitin pwe ren án Jesus ‘asésééú’ aramas, a pwári pwe epwe apéchékkúla chókkewe mi pekkus pwe repwe mochen etiwa an waas mi ppán me mecheres.
nwtsty-E study note wóón Mat 11:29
Oupwe ámweraalong wóómi ai we waas: Jesus a néúnéú ewe kapas “waas” lón kapas áwewe nge a wewe ngeni álleasochisi nemenem me emmwen. Ika Jesus a ekieki usun ewe esin waas fán iten rúúemén, ewe esin Kot a watiw wóón i, iwe weween alon na pwe a etiwa néún kewe chón káé ar repwe fiti i le ámweraalong ewe waas me i epwe álisiir. Ika ina met a eáni ekiek, iwe, alon na a tongeni fen afféú ngeni: “Oupwe fitiei le ámweraalong ai waas.” Nge ika ewe waas lón kapas áwewe a wewe ngeni ewe esin itá i a watiw wóón aramas, iwe, alon na a wewe ngeni án emén epwe álleasochisi an nemenem me emmwen usun emén néún chón káé.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
jy-E 96 ¶2-3
Johannes A Mochen Jesus Epwe Affata och Mettóch
Me reom, mi och sókkun ena kapas eis? Johannes i emén mi tuppwél ngeni Kot, me atun an papataisi Jesus arapakkan ruu ier me mwan, a kúna án Kot we manaman mi fel feitiw wóón Jesus me a rongorong án Kot apasa pwe a pwapwa ren Jesus. Ese wor popun sipwe ekieki pwe a apwangapwangoló án Johannes lúkú. Ika ina, iwe Jesus esap soun mwareiti Johannes, usun met a pwal féri lón ei atun. Nge ika pwe án Johannes na kapas eis ese pop seni an tipemwaramwar, pwata chék a eáni ena esin kapas eis ngeni Jesus?
Neman Johannes a chék mochen pwe Jesus epwe pwisin affatasefáli ngeni i pwe I Jesus ewe Messaia. Ena epwe apéchékkúla Johannes atun a riáfféú lón kalapus. Nge usun a wor pwal eú popun a eáni ena kapas eis. Áwewe chék, a fen silei án Paipel kewe oesini pwe ewe Emén mi Kepit me ren Kot epwe king me chón amanaw. A fen fite maram mwirin án Jesus papatais, nge Johannes a nóm lón kalapus. Ina minne Johannes a eáni ena kapas eis pwe epwe silei ika epwe pwal wor emén epwe war, emén epwe wii Jesus me unusen apwénúetá meinisin minne ekkewe oesini ra apasa ewe Messaia epwe apwénúetá.
jy-E 98 ¶1-2
Feiengaw Ngeni ewe Pilóón Aramas Ese Lúkú
Jesus a fókkun aúcheani Johannes Soupapatais nge ifa ekiekin ekkewe aramas usun Johannes? Iei met Jesus a erá: “Met üpwe tongeni awewe ngeni ei pilon aramasen ikenai? Ra wewe ngeni ekewe semirit mi mot lon ekewe lenien amömö. Eu mwich a kökkö ngeni pwal eu mwich: ‘Äm aia ettiki aangün ngenikemi, nge ämi ousap pworuk! Äm aia köl kölün lolilen, nge ämi ousap kechü!’”—Mateus 11:16, 17.
Met weween alon Jesus na? A áweweei: “Lupwen Johannes a feito, a echikefel, esap pwal ün wain, nge aramas ra apasa, ‘A wor eman anün rochopwak won!’ Nge lupwen Nöün Aramas a feito, a mongö o ün, nge aramas ra apasa, ‘Ou nengeni ei mwän! I eman mi mongömong me ünümong, eman mi chiechi ngeni ekewe chon ioni takises me chon tipis.’” (Mateus 11:18, 19) Johannes emén Nasir mi manaweni eú manaw mi tekisosson me ese mwo nge ún wain, nge ewe pilóón aramas a erá pwe ngún mi ngaw a tétá wóón. (Numperis 6:2, 3; Lukas 1:15) Nge ren Jesus, manawan a usun chék manawen ekkewe aramas. A mwéngé me ún fán úkúkéch, nge ra erá pwe a kon luló. Ese fókkun wor met ekkeei aramas resap esiita.