Áwewe fán Iten Manawach me Ach Angangen Afalafal Mwich
August 6-12
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | LUKAS 17-18
“Pwáraatá Óm Kilisou”
nwtsty-E study note wóón Luk 17:12, 14
engol mwán mi úriir rupun pwétúr: Lón fansoun lóóm, usun ekkewe mi úriir rupun pwétúr are keinepan ra kan kochufengen are nómfengen pwe repwe tufichin álillisfengen. (2Ki 7:3-5) Án Kot we Allúk a allúkú ngeniir ar repwe nóm towauoló seni aramas. Emén mi keinepan epwe kékké “Üa limengau, üa limengau” pwe aramas repwe silei. (Lif 13:45, 46) Ina minne, ekkewe mi keinepan ra útá me towau seni Jesus.—Ppii ewe study note wóón Mat 8:2 me ewe Glossary, “Leprosy; Leper.”
Oupwe feiló ren ekkewe souasor: Atun án Jesus nóm wóón fénúfan, a nóm fán ewe Allúk. Iwe a silei pwe ewe kókkótun souasor me ren familien Aaron a chúen manaman. Ina popun a ereni chókkewe a echikareretá seni keinepan pwe repwe feiló ren ewe souasor. (Mat 8:4; Mar 1:44) Me ren ewe Allúkún Moses, emén souasor epwe apwúngaló ika emén mi keinepan a chikar. Ena a chikar epwe pwal sáiló ngeni ewe imwenfel me epwe awora minne ewe Allúk a allúkú ngeni pwe epwe eáni asor.—Lif 14:2-32.
w08-E 8/1 14-15 ¶8-9
Pwata Kopwe Pwáraatá Óm Kilisou?
Itá Jesus ese pwal ekieki án ekkewe ekkóch rese pwáraatá ar kilisou? Sópwósópwólóón ewe pwóróus a erá: “Mürin Jesus a apasa, ‘A wor engol mwän mi pöchökülsefäl. Ikafa ir ekewe tiweman? Pwota ei chök eman re ekis a liwinsefälito o pwärätä an kilisou ngeni Kot?’”—Lukas 17:17, 18.
Esap iir aramas mi ngaw ekkewe tiwemén mi keinepan. Iir mi fen apasawu ar lúkú lón Jesus me ra tipemecheres le álleasochisi alon we ngeniir ren ar repwe sáiló ngeni Jerusalem pwe ekkewe souasor repwe nengeniir. Inaamwo ika iir mi fókkun meefi kilisou ren án Jesus féfférún kirekiréch ngeniir, nge rese pwári ngeni ar kilisou. Met ra féri a elichippúngú Kraist. Nge kich? Ika emén a kirekiréch ngenikich, kich mi mwittir apasa ach kilisou, eli pwal tinaló eché taropween kilisou ngeni?
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Luk 17:10
lamotongaw: Are “aúcheangaw.” Án Jesus ei kapas áwewe ese apasa pwe ekkewe chón angang are néún kewe chón káé repwe ekieki pwe ese wor lamoter are ra aúcheangaw. Masouen ewe kapas áwewe a affata pwe “lamotongaw” a wewe ngeni pwe ekkewe chón angang repwe tipetekison me resap ekieki pwe a lamot án aramas repwe mwareitiir are apúnger. Ekkóch soukáé usun Paipel ra apasa pwe ei kapas a wewe ngeni “ám chék chón angang, ese fich án aramas repwe pwal áfánnikem.”
(Lukas 18:8) Ngang üpwe ürenikemi, epwe müttir le pwärala ar pwüng. Nge lupwen Nöün Aramas epwe war, ifa usun, epwe küna aramas mi lükülük [“kúna ei lúkú,” NW] won fanüfan?”
nwtsty-E study note wóón Luk 18:8
ei lúkú: Are “ei sókkun lúkú.” Krik, “ewe lúkú.” Ewe kapasen Krik me mwen ewe kapas “lúkú” a áiti ngenikich pwe Jesus ese chék fós usun lúkú, nge a fós usun eú sókkun lúkú, usun án ewe fefin mi má pwúlúwan lón án Jesus we kapas áwewe. (Luk 18:1-8) Kapachelong lón ei sókkun lúkú, án emén lúkú manamanen iótek pwal lúkú pwe Kot epwe efisi ngeni néún kewe mi filitá minne mi pwúng. Neman Jesus ese awora pélúwen ewe kapas eis usun lúkú pwe a mochen néún kewe chón káé repwe ekieki usun pwisin ar lúkú, ika pwe mi péchékkúl. A mmen fich ewe kapas áwewe usun iótek me lúkú pokiten Jesus a kerán chék áwewe ngeni néún kewe chón káé ekkewe sóssót repwe kúna.—Luk 17:22-37.
August 13-19
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | LUKAS 19-20
“Káé Seni ewe Kapas Áwewe Usun Ekkewe Engol Chón Angang”
jy-E 232 ¶2-4
An Kapas Áwewe Usun Ekkewe Engol Chón Angang
A apasa: “A wor eman mwän mi uputekia, a feila won eu fanü mi toau, pwe epwe seikitä lon wisen king, mürin epwapw liwinsefäl.” (Lukas 19:12) Ena sókkun sái a langattam fansoun. A ffat pwe Jesus ewe “mwän mi uputekia,” ewe a sái ngeni eú “fanü mi toau” are láng, ikewe Seman we epwe ewisa ngeni ewe wis king.
Lón ena kapas áwewe, me mwen ewe “mwän mi uputekia” epwe sái, a kéri engol néún chón angang me a ngeni emén me emén och moni, iwe a ereniir: “Oupwe anganga . . . tori üpwe liwinsefälito.” (Lukas 19:13) A watte ewe moni. Úkúkún met emén me emén ekkewe slave a angei seni néúr we masta a léllé ngeni úlúngát maram peioffun emén chón angang lón atake.
Neman néún Jesus kewe chón káé ra mirititi pwe ra usun chék ekkewe engol chón angang lón ewe kapas áwewe pokiten Jesus a fen aléléér ngeni chón angangen ráás. (Mateus 9:35-38) Nge kinier esap wesewesen féún irá nge chókkewe ra wiliti chón káé me a tongeni wor wiser lón Mwúún Kot we. Ekkewe chón káé repwe áeá tufichiir le álisi aramas le álemwiri ewe Mwú.
jy-E 232 ¶7
An Kapas Áwewe Usun Ekkewe Engol Chón Angang
Ika ekkewe chón káé ra mirititi pwe ra usun ekkewe chón angang mi áeáéchú tufichiir le álisi aramas le wiliti chón káé, iwe ra tongeni lúkúlúk pwe Jesus mi pwapwa rer. Ra tongeni pwal lúkúlúk pwe epwe ngeniir liwinin ar achocho. Ewer, esap meinisin néún Jesus chón káé a léllé nónnómun manawer are ar tufich me met a suuk ngeniir ar repwe féri. Jesus, ewe a fen “seikitä lon wisen king,” a silei ena me epwe efeiéchú ar tuppwél le álisi aramas le wiliti Chón Kraist.—Mateus 28:19, 20.
jy-E 233 ¶1
An Kapas Áwewe Usun Ekkewe Engol Chón Angang
Ewe emén chón angang ese anganga néún an we masta moni a kúna sópwongawen an féffér. Ekkewe aposel ra ésúkúsúkú án Jesus epwe nemenem lón án Kot we Mwú. Iwe me ren alon Jesus we usun ei sáingoon chón angang, neman ra mirititi pwe ika rese achocho iwe esap wor leenier lón ena Mwú.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
(Lukas 19:43) Pun epwe war ewe fansoun pwe chon oputom repwe pwelifeiliik, repwe aüetä ar ororen maun [“tittin maun mi kken,” NW] ünükum o rongeekela.
nwtsty-E study note wóón Luk 19:43
tittin maun mi kken: Ewe kapasen Krik khaʹrax a pwá lón ei chék wokisin lón néún Chón Kraist we Tesin Krik. A tongeni wewe ngeni fóchun irá are úr mi kken me lesopwun fán iten ttit me ewe esin mwichen soufiu ra kan aúetá. Alon Jesus kewe ra pwénúetá lón ewe ier 70 atun ekkewe chón Rom, fán emmwenien Titus, ra aúetá eú tittin maun mi pwellifeili Jerusalem. Titus a achocho le féri ena ren úlúngát popun: epwe eppeti ekkewe chón Jus seni ar repwe tongeni sú, repwe fangekkái, me ren ar echik resap tongeni ú ngeni. Iwe ren an epwe naf iráán ena tittin maun, ekkewe soufiun Rom ra pékúoló meinisin iráán ewe fénú.
(Lukas 20:38, NW) I emén Kot, esap án ekkewe mi máló, nge án ekkewe mi manaw, pún me ren iir meinisin mi manaw.”
nwtsty-E study note wóón Luk 20:38
me ren iir meinisin mi manaw: Are “me ren ekiekin, iir meinisin mi manaw.” Paipel a áiti ngenikich pwe ekkewe mi towau seni Kot, inaamwo iir mi manaw iei nge me ren Kot iir mi máló. (Ef 2:1; 1Ti 5:6) Nge chókkewe mi manaw me ren pokiten epwe fókkun amanawasefáliir, iir néún kewe chón angang mi tuppwél ra fen máló.—Ro 4:16, 17.
August 20-26
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | LUKAS 21-22
“Ämi Küna Manau A Arapoto”
kr-E 226 ¶9
Mwúún Kot A Okkufu Ekkewe Chón Oputa
9 Esissil fán láng. Jesus a oesini: “Akkar epwe rochola, maram esap chüen tittin, ekewe fü repwe turutiu me läng.” Aramas resap chúen kútta saram seni ekkewe néúwisin lamalam pún aramas resap chúen lúkúlúk wóón ar emmwen. Nge itá Jesus a pwal fós usun ekkewe esissil are manaman mi eniweniw repwe pwal fis fán láng? Neman. (Ais. 13:9-11; Sow. 2:1, 30, 31) Ekkewe aramas repwe fet ren minne a fis? Repwe meefi “watten riaföü” pokiten rese silei ia repwe kúna túmún me ie. (Luk. 21:25; Sef. 1:17) Ewer, meinisin chón oputa án Kot we Mwú, seni ekkewe king ngeni ekkewe chón angang, repwe “masarochola ren ar niuokus, lupwen ra witiwiti mine epwe fis won fanüfan” me repwe sú ngeni eú leenien op. Nge resap tongeni kúna eú leeni ren ar repwe op seni lingeringerin ach we King.—Luk. 21:26; 23:30; Pwär. 6:15-17.
“Oupwe Sópweló lón Ámi Tongen Pwipwi”!
17 Sipwe “apilükülüköch.” (Álleani Ipru 13:6.) Ach ápilúkúlúkú Jiowa a álisikich ach sipwe eáni ekiek mi múrinné ese lifilifil met sókkun áweires a torikich. Lupwen sia eáni ekiek múrinné sia tongeni pwáraatá ach tongen pwipwi ren ach apéchékkúla me oururu pwiich kewe. (1 Tes. 5:14, 15) Sia pwal mwo nge tongeni ápilúkúlúkéch atun ewe riáfféú mi lapalap pún sia silei pwe ach amanaw a arapoto.—Luk. 21:25-28.
“Ämi Küna Manau A Arapoto”!
13 Met ekkewe siike repwe féri lupwen ra mirititi pwe repwele ninniiló? Repwe “kechü.” (Mat. 24:30) Nge met ekkewe mi kepit me chókkewe mi álisiir repwe féri? Repwe féri met Jesus a ereniir: “Lupwen ekei mettoch repwe popuetä le fis, ämi oupwe ütä o awenatä möküremi, pun ämi küna manau a arapoto.”—Luk. 21:28.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Luk 21:33
Láng me fénúfan repwe móróló: Ekkóch wokisin lón Paipel ra áiti ngenikich pwe láng me fénúfan repwe nómoffóch. (Ken 9:16; Kf 104:5; SA 1:4) Iwe, neman epwe iei usun ach weweiti alon Jesus ei: Inaamwo ika wesewesen láng me wesewesen fénúfan repwe móróló (sia silei pwe ese tongeni fis ena), nge alon Jesus epwe fókkun chék pwénúetá. (Apépé ngeni Mat 5:18.) Iwe nge, neman ewe láng me fénúfan Jesus a fós usun a weneiti ewe láng me fénúfan lón kapas áwewe, ewe ra iteni lón Pwä 21:1 “ewe poputän läng me ewe poputän fanüfan.”
Oupwe Wiliti “eu Mwichen Souasor”
15 Mwirin án Jesus poputááni ewe Fááfen Ach Samol, a féri eú pwonen etipeeú ngeni néún kewe chón káé mi tuppwél, ina ewe pwonen etipeeú fán iten eú Mwú. (Álleani Lukas 22:28-30.) Ei pwonen etipeeú a sókko seni ekkewe ekkóch pwonen etipeeú pún Jiowa ese kapachelong lón, a chék fis lefilen Jesus me néún kewe chón káé mi kepit. Lupwen Jesus a erá, “usun Semei a ngeniei ai üpwe nemenem,” usun i a eriri ngeni án Jiowa we pwonen etipeeú ngeni pwe i epwe “eman souasor tori feilfeilachök lon tettelin Melkisetek.”—Ipru 5:5, 6.
16 Ekkewe 11 aposel mi tuppwél ra ‘eti Jesus lon an kewe riaföü meinisin.’ Ewe pwonen etipeeú fán iten eú Mwú a alúkúlúkú ngeniir pwe repwe eti i lón láng me repwe mwot wóón leenien motun king pwe repwe nemenem usun king me souasor. Iwe nge, esap chék ekkena 11 aposel repwe wiseni ena wis. Jesus a pwá ngeni aposel Johannes lón eú lángipwi me apasa: “Iö mi pwora ngeni mine a ngau üpwe mwüt ngeni pwe epwe etiei le mot won ewe lenien motun king, usun pwal ngang üa pwora o mot ren Semei won an lenien motun king.” (Pwär. 3:21) Ina minne, ena pwonen etipeeú fán iten eú Mwú, a fis lefilen Jesus me ekkewe 144,000 Chón Kraist mi kepit. (Pwär. 5:9, 10; 7:4) Ina ewe pwonen etipeeú mi núkúchar mi mut ngeniir ar repwe eti Jesus le nemenem lón láng. A usun chék emén fin apwúpwúlú mi apwúpwúlú ngeni emén king, mwirin ar apwúpwúlú a pwal tongeni eti pwúlúwan we lón wisan we wisen emén king. Ewe Paipel a fós usun ekkewe Chón Kraist mi kepit pwe iir ra usun emén “fin apwüpwülü” ngeni Kraist, “eman föpwül mi limelimöch” mi fen pwon pwe epwe apwúpwúlú ngeni Kraist.—Pwär. 19:7, 8; 21:9; 2 Kor. 11:2.
August 27–September 2
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | LUKAS 23-24
“Kopwe Tipemecheres le Omusaaló Tipisin Ekkewe Ekkóch”
cl-E 297 ¶16
Silei ewe Tong án Kraist
16 Jesus a unusen áppirúfichi án Seman tong lón pwal eú napanap, ina an tipemecheres le “amusala tipis.” (Kölfel 86:5) An tipemecheres a pwá pwal mwo nge atun a nóm wóón ewe iráán ninni. Met Jesus a fós usun lón ena fansoun mi áweires pokiten an ninni a fókkun assaw me a fótolong chúfél lón péún kewe me pechen? Itá a sié ngeni Jiowa pwe epwe apwúngú ekkewe chón ninni? Aapw, pún iei eú me lein sáingoon met a apasa: “Semei, kopwe amuserela, pun resap silei mine ra föri.”—Lukas 23:34.
g-E 2/08 11 ¶5-6
Kot A Omusaaló Tipis mi Chou?
Jiowa ese chék nennengeni ewe tipis emén a féri nge a pwal nennengeni ekiekin kewe. (Aisea 1:16-19) Ekieki mwo ekkewe rúúemén mwán mi ngaw wóón ekkewe iráán ninni únúkkún Jesus. Ekkena rúúemén ra fókkun féfféringaw pún emén leir a apasa: “A fokun pwüng mine ra apwüngükich ren, pun kich sia angei liwinin ach kewe föför. Nge ei mwän [Jesus] esap föri och föför mi mwäl.” Alon na a pwáraatá pwe a silei och mettóch usun Jesus. Ena sile neman a amwékútú i an epwe ekkesiwil an ekiek. A pwá ena ren met a apasa mwirin, a tingorei Jesus: “Kose mochen chechemeniei lupwen om kopwe tolong lon mwumw.” Met Jesus a pélúwen ngeni ena tingor mi fiti letip? A erá: “Enlet, üpwe ürenuk . . . kopwe etiei lon Paratis.”—Lukas 23:41-43.
Ekieki mwo, eú me lein sáingoon met Jesus a apasa ina eú kapasen úméúméch ngeni emén mwán mi pwisin apasa pwe mi pwúng an epwe kúna kapwúngún máló. A ifa me watteen apéchékkúlen ena pwóróus! Sia lúkúlúk pwe Jesus Kraist me Seman we, Jiowa, repwe pwáraatá úméúméch ngeni meinisin mi enletin aier, ese lifilifil ewe sókkun tipis ra féri me lóóm.—Rom 4:7.
cl-E 297-298 ¶17-18
Silei ewe Tong án Kraist
17 Neman eú me lein án Jesus omusaaló tipis epwe kon achchúngú letipach, ina an omusaaló tipisin ewe aposel Petrus. Mi enlet pwe Petrus a fókkun tongei Jesus. Iei met a ereni Jesus lón án Jesus sáingoon pwin wóón fénúfan, lón Nisan 14: “Ai Samol, üa molotä ai üpwe etukelong lon imwen fötek pwal lon mäla.” Nge mwirin chék fitu aua, fán úlúngát Petrus a amam pwe mi sissilei Jesus! Ewe Paipel a apwóróusa met a fis atun án Petrus aúlúngátin amamesini Jesus, a erá: “Iwe, ewe Samol a kul o newenewen ngeni Petrus.” Petrus a meefi choun an tipis, iwe “a feila lükün o a fokun kechü.” Nge atun Jesus a máló lón ena ránin, neman Petrus a ekieki, ‘Ai Samol mi omusaaló ai tipis?’—Lukas 22:33, 61, 62.
18 Ese pwal ttam me mwirin án Petrus a silei pélúwan. Lesossorun Nisan 16 Jesus a manawsefál, iwe neman lón ena chék pwal ránin a pwá ngeni Petrus. (Lukas 24:34; 1 Korint 15:4-8) Nge pwata Jesus a fókkun áfánni ena aposel, ewe a fókkun amamesini I? Neman Jesus a mochen alúkúlúkú i pwe a chúen tongei me aúcheani. Nge a wor pwal met Jesus a féri pwe epwe alúkúlúkú Petrus.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Luk 23:31
lupwen ewe irá a manaw, . . . lupwen a pwáseló: Lón ei, usun Jesus a fós usun ewe mwúún Israel. Pwe a usun chék efóch irá epwele máló nge a chúen ekis manaw, weween pokiten Jesus me ekkewe ekkóch chón Jus mi lúkú i ra chúen nóm. Nge ekiseló chék, Jesus epwele ninniiló iwe ekkewe chón Jus mi tuppwél repwele kepit ren án Kot we manaman mi fel me chóni ewe Israelin Kot. (Ro 2:28, 29; Kal 6:16, NW) Iwe lón ena atun, ewe mwúún Israel epwe má lón pekin lúkú usun chék efóch irá mi pwáseló.—Mat 21:43.
nwtsty-E media
Chúfél lón Chúún Epinipinin Peche
Iei sasingin liosun chúún epinipinin pechen emén nge efóch chúfél mi pwereni. Ttamen ewe chúfél 4.5 inis. Atun án aramas ttu fán pwúl lón efengin Jerusalem lón 1968, ra kúna ewe chúú mi chúfél, nge minen lemwúún Rom. Ina eú pisekin ánnet pwe mi chéú án aramas áeá chúfél le eitiwaatá aramas wóón irá pwe repwe nireló. Ei chúfél neman a usun chék ekkewe chúfél ekkewe soufiun Rom ra néúnéú le chúfélúetá Jesus wóón ewe iráán ninni. Ewe chúú mi chúfél a nóm lón ewe esin pwóór seni faú aramas ra kan isenalong chúún emén lón lupwen a fen pwás me futukan a fen mwongoingoiló. Ena mettóch a pwáraatá pwe aramas ra tongeni peiaseni emén mi ninniiló wóón efóch iráán ninni.