SÓPWUN ENGOL ME WONU
Anúkúnúkú Eú Manaw Fóchófóch fán Iten Óm Famili
1. Ifa letipen Jiowa usun kókkótun famili?
ATUN Jiowa a apwúpwúlúwa Atam me Efa, Atam a fókkun pwapwa me a pwári an chengel ren an apasa: “Iei chün chüi, nge fitukan fitukei. Epwe iteni etien mwän, pun a pop seni mwän.” (Keneses 2:22, 23) Iwe nge, ewe Chón Fératá esap chék ekieki an epwe apwapwaai néún kewe. Nge a mochen pwe ekkewe pwúpwúlú me ekkewe famili repwe féri letipan. A ereni ewe áeúin pean pwúpwúlú ekkeei kapas: “Oupwe nöünöü o achomongakemi pwe fanüfan epwe masou remi o nom fän nemeniemi. Oupwe nemeni ekewe ikenen leset me ekewe mansüsü me mönün won unusen fanüfan.” (Keneses 1:28) A ifa me watteen me aúchean ena wis! Epwe ifa me watteen pwapwaan Atam me Efa me néúr kewe resaamwo uputiw ika Atam me Efa ra chék unusen álleasochisi letipen Jiowa!
2, 3. Ifa usun ekkewe famili ikenái ra tongeni kúna pwapwa mi lapalap?
2 Pwal ikenái, famili ra fókkun pwapwa atun ra angangfengen le féri letipen Kot. Ewe aposel Paulus a makkeei: “Ewe manau mi fich ngeni Kot, iei mi lamot ren mettoch meinisin, pun a ochitikich ren ach manau lon ei fansoun, o pwal ren ewe manau epwe feito.” (1 Timoty 4:8, TF) Ewe famili mi eáni manaw mi fich ngeni Jiowa me apwénúetá an emmwen mi nóm lón Paipel epwe kúna pwapwa lón ar manaw “lon ei fansoun.” (Kölfel 1:1-3; 119:105; 2 Timoty 3:16) Ikaamwo emén chék lón ewe famili a akkapwénúetá án Paipel kewe emmwen, a múrinné lap seni ese wor.
3 Ei puk a apwóróusa chómmóng kapasen emmwen seni Paipel mi álisatá pwapwaan famili. Ese mwáál ka fen kúna pwe ekkóch me lein ekkena kapasen emmwen sia fós usun fán fite lón ei puk. Pwata? Pún ra enlet me mi wor manamaner pwe epwe álilliséch lón sókkópaten kinikinin manawen famili. Eú famili mi achocho le apwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen a kúna pwe ewe manaw mi fich ngeni Kot a wesewesen ‘ochitiir ren ar manau lon ei fansoun.’ Iwe, sipwe nengenisefáli rúáánú me lein ekkena kapasen emmwen mi lamot.
LAMOTEN ENGILÓ
4. Pwata a fókkun lamot engiló lón pwúpwúlú?
4 Iei alon King Salomon: “Eman aramas esap tongeni püsin nemeni letipan a usun chök eu telinimw mi tala esap wor tittin.” (Än Salomon Fos 25:28; 29:11) “Püsin nemeni letipan” are engiló a fókkun lamot ngeni chókkewe mi mochen ar pwúpwúlú epwe pwapwa. Án emén ttur ren sókkun memmeef mi efeiengaw usun chék lingeringer are mocheniangaw epwe efisi och sókkun feiengaw mi weires an epwe múrinnésefál lón fitu ier are ese fen tongeni múrinnésefál.
5. Ifa usun emén aramas ese unuséch a tongeni ámááraatá engiló, me ifa feiéchún?
5 Pwúngún, pokiten ese wor mwirimwirin Atam a unuséch, iwe rese tongeni unusen engiló. (Rom 7:21, 22) Iwe nge nemeni mochenin letipach, ina uwaan ewe manaman mi fel. (Kalatia 5:22, 23, KG) Ina popun án Kot manaman mi fel epwe álisikich le ámááraatá engiló ika pwe sipwe iótek fán itan, apwénúetá án Paipel kewe fén, chiechi ngeni chókkewe mi eáni ena napanap me túmúnúkich seni chókkewe rese eáni. (Kölfel 119:100, 101, 130; Än Salomon Fos 13:20; 1 Petrus 4:7) Ika sia ina usun epwe álisikich pwe ‘sisap fokun föri sokun föförün lisowu,’ pwal mwo nge atun a torikich sóssótun lisowumwáál. (1 Korint 6:18) Epwe álisikich le ttii senikich féfférún akkachofesá me umwesin sakaw are fen úkútiw seni. Epwe álisikich le engiló atun a wor popun ach sipwe song me atun osukosuk. Amwo itá, oukich meinisin kapachelong ekkewe nau, sipwe ámááraatá engiló, uwaan án Kot we manaman mi fel mi aúchea.—Kölfel 119:1, 2.
EKIEK MI PWÚNG USUN NEMENEM LÓN FAMILI
6. (a) Ifa án Kot kókkót usun tettelin nemenem? (b) Met mékúren famili epwe chechchemeni ika an nemenem epwe atoto pwapwa ngeni an famili?
6 Pwal eú kapasen emmwen mi lamot, ina ach súféliti kókkótun nemenem lón famili. Paulus a áweweei usun ewe tettel mi pwúng, a erá: “Üa mochen oupwe weweiti pwe Kraist möküren mwän meinisin, nge mwän möküren fefin, nge Kot möküren Kraist.” (1 Korint 11:3) Ei a wewe ngeni pwe emén mwán epwe wisen mékúren an famili, pwúlúwan epwe tuppwél le álisi, me ekkewe nau repwe álleasochisi semer kewe me iner. (Efisos 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Iwe nge, ena kókkótun nemenem epwe chék efisi pwapwa ika a pwúng pwénútáán. Áwewe chék, ekkewe mwán pwúpwúlú mi manaweni manaw mi fich ngeni Kot, ra silei pwe ar féri wiser wisen mékúren famili esap fán nemenemengaw. Ra áppirú Jesus, Mékúrer we. Inaamwo ika Jesus epwe “nemeni mettoch meinisin,” nge “esap feito pwe aramas repwe angang ngeni, nge a feito an epwe angang ngeniir.” (Efisos 1:22; Mateus 20:28) Pwal ina chék usun ren emén Chón Kraist mwán, epwe apwénúetá wisan we wisen mékúren famili fán iten an epwe échiti pwúlúwan we me néún kewe nge esap fán iten pwisin.—1 Korint 13:4, 5.
7. Ikkefa ekkewe kapasen emmwen repwe álisi emén fin pwúpwúlú le apwénúetá wisan wisen me ren Kot?
7 Iwe, emén fin pwúpwúlú mi manaweni manaw mi fich ngeni Kot esap okkuf ngeni are mochen nemeni pwúlúwan. A pwapwa le álisi me angangfengen me pwúlúwan we. A ffat án Paipel apasa pwe “eman mwän möküren pwülüan.” (Efisos 5:23) Ren ewe kókkótun pwúpwúlú, ewe fefin a nóm fán ewe “allükün pwüpwülü a riri ngeni pwülüan ren.” (Rom 7:2) Nge ewe Paipel a eita ngeni “eman alisian” me “mi wewe ngeni.” (Keneses 2:20) A nóm ren ekkóch napanap me tufich rese nóm ren ewe mwán me a awora álillis ren minne mi lamot ngeni. (Än Salomon Fos 31:10-31) Ewe Paipel a pwal apasa pwe ewe fin pwúpwúlú ‘chiechian’ pwúlúwan we me ra akkangangfengen. (Malakai 2:14) Ekkena kapasen emmwen seni Paipel repwe álisi ewe mwán pwúpwúlú me fin pwúpwúlú ar repwe aúcheanifengeni wiser me pwáraatá enletin súfélfengen.
“MÜTTIR NGENI RONG”
8, 9. Áweweei ekkóch kapasen emmwen repwe álisi chón ewe famili ar repwe ámúrinnééló ar tufichin pwóppwóróusfengen.
8 Fán chómmóng ei puk a menlapei lamoten pwóppwóróusfengen. Pwata? Pún a mecheres le pwákini osukosuk ika aramas ra kapasfengen me aúselingéchfengen lefiler. Sia fen menlapei fán fite pwe pwóppwóróusfengen a wewe ngeni kapas me aúseling. Ewe chón káé James a áweweei usun pwóppwóróusfengen ren an apasa: “Aramas meinisin repwe müttir ngeni rong, mang ngeni kapas.”—James 1:19.
9 A pwal lamot pwe sipwe túmúnú napanapen ach fós. Kapas ese fiti ekiek, ánini are kapasen esiit mi kon ámmetek resap efisi sópwéchún pwóppwóróusfengen. (Än Salomon Fos 15:1; 21:9; 29:11, 20) Inaamwo ika minne sia apasa mi pwúng nge ika napanapen ach kapas a péchékkúl, lamalam tekia are ese wor súfél, iwe epwe watte feiengawan nge ekis chék échún. Ach kapas epwe itá “anno ren salt.” (Kolose 4:6, TF) Ach kapas epwe pwal usun chék “ekewe föün ringo mi oleol usun kolt mi nom lon eu sepi seni silifer.” (Än Salomon Fos 25:11) Ekkewe famili mi apwénúetá ifa usun epwe fisiéch ar pwóppwóróusfengen, ra fókkun feffeitá lón ar kúna pwapwa.
AÚCHEAN TONG
10. Met sókkun tong a fókkun aúchea lón pwúpwúlú?
10 Ewe kapas “tong” a pwá fán fite lón ei puk. En mi chechchemeni met sókkun tong a ákkáeúin fós usun? Pwúngún pwe ewe memmeefin tong lefilen mwán me fefin (lón fósun Krik, eʹros) a lamot lón pwúpwúlú. Pwal lón ekkewe pwúpwúlú mi sópwéch, a mááritá chen mi alóllóól me chiechi lefiler (lón fósun Krik, phi·liʹa). Iwe nge, a kon lamot ewe tong mi wewe ngeni a·gaʹpe lón fósun Krik. Ina ewe sókkun tong sia ámááraatá fán iten Jiowa, Jesus me chón óruch. (Mateus 22:37-39) Ina ewe tong Jiowa a pwári ngeni chón fénúfan. (Johannes 3:16) A ifa me échún ach sipwe pwári ena tong ngeni pwúlúwach me néúch kewe!—1 Johannes 4:19.
11. Ifa usun tong a álilliséch ngeni pwúpwúlú?
11 Lón pwúpwúlú, ena esin tong mi kon lamot a enletin “ririfengenni o aunusochualo mettoch meinisin.” (Kolose 3:14, TF) A eririfengeni ewe pwúpwúlú me a efisi pwe repwe mochen féri minne epwe fókkun échiti emén me emén lefiler me pwal néúr kewe. Atun ekkewe famili ra nóm fán weires, tong epwe álisiir le angang wóón fán tipeeú. Atun ekkewe pwúpwúlú ra chichchinnapeló, tong epwe álisiir le álillisfengen me sópweló le aúcheani emén me emén lefiler. “Tong esap kutta pwisin letipan . . . a chok mosonoson fan mettoch meinisin, a luku mettoch meinisin, a apilukuluku mettoch meinisin, a pwal likiitu fan mettoch meinisin. Tong esap muchulo.”—1 Korint 13:4-8, TF.
12. Met popun án ekkewe pwúpwúlú tongei Jiowa a apéchékkúla ar pwúpwúlú?
12 Epwe kon péchékkúl ewe ririin pwúpwúlú atun a núkúchar esap chék ren ewe tong lefiler nge ákkáeúin ren ar tong ngeni Jiowa. (Än Salomon Afalafal 4:9-12) Met popun? Pún ewe aposel Johannes a makkeei: “Iei weween ewe tongen Kot, pwe sipwe alleasochisi an kewe alluk.” (1 Johannes 5:3, TF) Ina popun a lamot án ekkewe pwúpwúlú repwe ákkáiti néúr kewe lón ewe napanap mi fich ngeni Jiowa, esap chék pokiten ra fókkun tongei néúr kewe nge pokiten ina an allúk. (Tuteronomi 6:6, 7) Ekkewe pwúpwúlú repwe ttii seniir féfférún lisowumwáál esap chék pokiten ra tongfengen lefiler nge ákkáeúin pokiten ra tongei Jiowa, ewe “epwe apwüngü chokewe mi lisowu ngeni mi lipich, pwal chokewe mi lisowu ngeni mi pwüpwülü.” (Ipru 13:4) Inaamwo ika emén me leir a efisatá osukosuk watte lón pwúpwúlú, nge án ewe emén tong ngeni Jiowa epwe amwékútú an epwe akkapwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen. A ifa me apwapwaan ekkewe famili ar tong lefiler a núkúchar ren ar tong ngeni Jiowa!
EWE FAMILI MI FÉRI LETIPEN KOT
13. Ifa usun án emén tipeppós le féri letipen Kot epwe álisi le akkomwa ekkewe mettóch mi lamot?
13 Unusen manawen emén Chón Kraist a chék nefotofot wóón an féri letipen Kot. (Kölfel 143:10) Ina wesewesen weween ewe manaw mi fich ngeni Kot. Án ekkewe famili féfféri letipen Kot epwe álisiir ar repwe akkomwa minne mi enletin lamot. (Filipi 1:9, 10) Áwewe chék, Jesus a éúréúra: “Ngang üa feito ai üpwe atipefeseni aramas: Ekewe alüal repwe ü ngeni semer kewe, ekewe föpwül repwe ü ngeni iner kewe, pwülüen nöür alüal repwe ü ngeni inen pwülüer kewe, nge ekewe chon oputok repwe seni püsin chon om famili.” (Mateus 10:35, 36) Minne Jesus a eáni éúréúr a wesewesen fis ngeni chómmóng néún kewe chón áppirú pún ra kúna riáfféúmwáál seni pwisin chón ar famili. A ifa me eletipechoun me áweiresin ena! Iwe nge, ach tong ngeni Jiowa Kot me Jesus Kraist epwe lap seni ach tong ngeni ach famili. (Mateus 10:37-39) Ika emén a likiitú, iwe neman ekkewe chón ú ngeni repwe siwil atun ra kúna sópwéchún an manaweni ewe manaw mi fich ngeni Kot. (1 Korint 7:12-16; 1 Petrus 3:1, 2) Nge ikaamwo ese fis ena, sanne epwe wor feiéch fóchófóch epwe fis ika ena emén epwe fangetá lón an angang ngeni Kot pokiten riáfféúmwáál.
14. Ifa usun án ekkewe sam me in mochen le féri letipen Kot epwe álisiir le féri minne epwe kon échiti néúr kewe?
14 Án sam me in féfféri letipen Kot epwe álisiir le kefiliéch. Áwewe chék lón ekkóch fénú, ekkewe sam me in ra ekieki pwe néúr kewe iir usun moni ra iseis lón bank pwe ra lúkúlúk wóór ar repwe wisen túmúnúúr atun ra chinnap. Ikaamwo a pwúng me a fich pwe ekkewe nau mi fen watte repwe túmúnú semer kewe me iner ra chinnap, iwe nge itá ena mettóch esap efisi án ekkewe sam me in emmwen ngeni ekkewe nau ar repwe akkomwa eú manaw mi lóngólóng wóón cheei pisek. Sam me in rese álisi néúr kewe ika ra ámááriiretá pwe repwe aúcheani pisek lap seni ar riri ngeni Kot.—1 Timoty 6:9.
15. Ifa usun inen Timoty we Eunike, a eú leenien áppirú mi fókkun múrinné fán iten emén sam are in mi féri letipen Kot?
15 Eunike i eú leenien áppirú mi múrinné lón ena mettóch. I inen ewe alúwél Timoty, chienen Paulus we. (2 Timoty 1:5) Inaamwo ika Eunike a pwúlúweni emén esap Chón Kraist, nge i fengen me Lois inen Timoty we chinnap ra sópwéch le ámáári Timoty pwe epwe manaweni manaw mi fich ngeni Kot. (2 Timoty 3:14, 15) Eunike a mutawu Timoty atun a tori ierin an epwele ló me féri angangen afalafala ewe Mwú me fiti Paulus lón ewe angangen misineri. (Föför 16:1-5) Epwele ifa me watteen pwapwaan Eunike atun néún we a wiliti emén misineri mi fókkun angangéch! Atun Timoty a mwukóló, a eáni manaw mi fich ngeni Kot, a pwáriéchú ewe káit inan na a áiti ngeni seni lekúkkúnún. Ese wor tipemwaramwar pwe Eunike a meefi menemenéch me pwapwa atun a rongorong pwóróusen án Timoty angangen afalafal fán tuppwél inaamwo ika neman a pwosiiti.—Filipi 2:19, 20.
MANAWOM ME MANAWEN ÓM FAMILI LÓN MWACH
16. Ifa usun Jesus a pwáraatá pwe a aúcheani inan usun emén nau nge met a ákkáeúin lamot ngeni?
16 Jesus a mááritá lón eú famili mi angang ngeni Kot me atun a wattetá a féri minne mi pwúng mi pwáraatá an aúcheani inan usun emén nau. (Lukas 2:51, 52; Johannes 19:26) Iwe nge, met a ákkáeúin lamot ngeni Jesus, ina an apwénúetá letipen Kot me an suuki ewe al pwe aramas repwe pwapwaiti ewe manaw esemuch. A féri ena atun a asoresini manawan mi unuséch pwe epwe eú méén kepich fán iten aramas tipis.—Markus 10:45; Johannes 5:28, 29.
17. Pokiten Jesus a tuppwél lón an angang, ikkefa ekkewe feiéch mi amwarar ra suuk ngeni chókkewe mi féri letipen Kot?
17 Mwirin án Jesus máló, Jiowa a amanawatá i ngeni manaw lón láng me a ngeni eú wis tekia. Mwirin, Jiowa a seikaatá Jesus pwe epwe Kingen ewe Mwúún láng. (Mateus 28:18; Rom 14:9; Pwärätä 11:15) Ren án Jesus we asor, a atufichi ekkóch aramas ar repwe kefilitá pwe repwe fiti i le nemenem lón ena Mwú. A pwal atufichi án ekkewe aramas mi letip wenechar pwapwaiti manaw mi unuséch lón ewe paratis wóón fénúfan. (Pwärätä 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Eú me lein ekkewe angang mi fókkun aúchea sia tongeni féri ikenái, ina ach arongafeili ei pwóróus allim mi amwarar ngeni chón óruch kewe.—Mateus 24:14.
18. Ikkefa ekkewe kapasen áchechchem me kapasen pesepes fán iten ekkewe famili me aramas ese lifilifil?
18 Aposel Paulus a fen áiti ngenikich pwe chókkewe mi manaweni manaw mi fich ngeni Kot a wor ar ápilúkúlúk pwe repwe pwapwaiti ekkena feiéch lón ewe manaw “epwe feito.” Ese wor tipemwaramwar pwe iei ewe al mi fókkun múrinné pwe sipwe kúna pwapwa! Chechchemeni pwe “fonufan epwe morelo, o pwal an kewe mochenia-ingau; nge i mi fori letipen Kot epwe nonnom feilfeilo chok.” (1 Johannes 2:17, TF) Ina minne, ese lifilifil ika en emén nau, sam are in, emén mwán pwúpwúlú are fin pwúpwúlú, emén lipich mi wor néún are ese wor nge kopwe chék éttúres le féri letipen Kot. Ikaamwo ka nónnóm fán weires are ka kúna riáfféú mi ssenúk weiresin nge kosap fókkun ménúkaaló pwe en chón angang ngeni ewe Kot mi manaw. Ina popun, amwo itá óm kewe angang epwe atoto pwapwa ngeni Jiowa. (Än Salomon Fos 27:11) Me amwo itá minne ka féfféri epwe ngonuk pwapwa lón ei fansoun me manaw esemuch lón ewe ótót sefé epwele fis!