Fangelo Manau Me An Aramas Pwisin Kefil
“Kraist a fen angasakichelo.”—KALATIA 5:1.
1. Ekkewe kapasen Ipru me Krik mi siwili ngeni “fangelo manau,” “seikita,” are “imulo” ra akkaeuin weneiti met?
EKKEWE chon makkei Paipel ra nounou ekkoch kapasen Ipru me Krik mi wewe ngeni imulo fan iten eu angang mi pin. Lon ekkewe Paipel lon kapasen Merika ekkena kapas repwe affou ngeni “fangelo manau,” “seikita,” are “aimulo och mettoch fan iten eu foffor mi pin.” Fan ekkoch repwe nounou ekkeei kapas fan iten ekkewe imw—an Kot we imwen fel lon Jerusalem me an ekkewe aramas fofforun fel. Rese kon lien nounou ekkeei kapas fan iten ekkewe fofforun fonufan.
Fangelo Manau ngeni “ewe Koten Israel
2. Pwata epwe pwung pwe Jiowa epwe iteni “ewe Koten Israel”?
2 Lon 1513 B.C.E., Kot a angasalo ekkewe chon Israel seni ar ar kichiniwel lon Isip. Ekis chok fansoun mwirin, a filiireta pwe repwe noun kewe aramas mi sokkolo aucheaar, iwe, ra riri ngeni ren eu pwon. A apasa ngenir: “Iei minne ika oupwe alleasochisi aloi o apwonueta ai we pwon, mwirin oupwe wesewesen nei aramas. Inaamwo ika unusen fonufan ai, nge ua filikemita me lein aramas meinisin.” (Ekistos 19:5; Kol Fel 135:4) Pokiten a nouni ekkewe chon Israel pwe repwe noun kewe, a pwung pwe Jiowa epwe eani ewe itelap “ewe Koten Israel.”—Joshua 24:23.
3. Pwata Jiowa ese lifilifil aramas lupwen a filata ekkewe chon Israel pwe repwe wiliti noun kewe aramas?
3 Sap minne Jiowa a lifilifil aramas pokiten a filata ekkewe chon Israel pwe repwe noun kewe aramas, pun lon an we tong a pwal ekieki ussun ekkewe aramas lukun chon Israel. A alluku ngeni noun kewe aramas: “Iwe, lupwen emon chon ekis a wasola lon fonuemi, ousap kirikiringau ngeni. Ewe chon ekis mi nom remi epwe ussun chok emon re wilipos leimi. Kopwe echeni i ussun pwisin om echenuk, pun ami oua fen pin wasola lon ewe fonu Isip. Ngang Jiowa ami Kot.” (Lifitikos 19:33, 34) Fitepuku ier mwirin, Piter a koran fokkun mirititi ekiekin Kot lupwen a apasa: “Enlet, ua koran wewe pwe Kot ese lifilifil aramas, nge lon ekkewe muu meinisin , eka e niuokusiti i o fori minne mi pwung, iwe, Kot epwe etiwa i.”—Foffor 10:34, 35.
4. Ewe riri lefilen Kot me Israel a alongolong won met, iwe, ekkewe chon Israel ra apwonueta wiser kewe?
4 Pwal chechemeni mwo pwe ar repwe noun Kot kewe aramas epwe alongolong won och mettoch. Ika repwe alleasochisi alon Kot kewe me akkamwochu ewe pwon lefiler, ina chok atun repwe “noun kewe mi sokkolo aucheaan.” Nge ekkewe chon Israel rese apwonueta minne Kot a kutta senir. Mwirin ar poutalo ewe Messaia mi titilo me ren Kot lon ewe aeuin senturi C.E., rese chuen kuna ewe chenin Kot. Jiowa ese chuen “ewe Koten Irael.” Iwe, ekkewe chon Israel lon pekin fituk rese chuen noun Kot kewe aramas.—Alollo ngeni Mattu 23:23.
An “Ewe Israelin Kot” Fangelo Manau
5, 6. (a) Met weween an Jises we oesini mi mak lon Mattu 21:42, 43? (b) Inet me ifa ussun a poputa “ewe Israelin Kot?”
5 A ita wewe ngeni pwe ese chuen wor eu mwichen aramas mi fangelo manauer ngeni Jiowa? Aap. Jises a aloni ewe sou makkei kol lupwen a oesini: “Ouse mwo alleani lon ekkewe puk, ‘Ewe fau ekkewe chon auta imw ra poutalo, iei i ewe foun leruen imw. Iei forien Jiowa, mi amairu mwen mesach’? Iei minne, upwe apasa ngenikemi, pwe epwe uwei senikemi ewe muun Kot, o epwe ngeni pwal eu mwichen aramas eka repwe fori uwan.”—Mattu 21:42, 43.
6 A pwapwalo pwe ewe “mwichen aramas mi fori uwan” a wewe ngeni ewe mwichefelin Chon Kraist. Atun an nonnom won fonufan, Jises a filata ir kewe repwe akkom choni ena muu. Nge lon ewe ranin Pentekos 33 C.E., Jiowa a pwisin poputani ewe mwichefelin Chon Kraist ren an niinatiu an we ngun mi fel won ekkewe popun aramas mi choni ena muu, orun 120. (Fofor 1:15; 2:1-4) Ussun ewe aposel Piter a makkei mwirin och fansoun, ei minefoon mwichefel a wiliti “eu einang mi filita, eu mwichen samol-fel mi tekia, eu muu mi fel, pwisin noun Kot aramas.” Ifa ewe popun ra filita? Fan iten ar repwe “arongafeili poraus ussun ekkewe manaman i mi korikemi seni lon rochopwak ngeni an we saram mi amwarar.” (1 Piter 2:9) Iei, noun Jises kewe chon appiru, ir kewe mi kepit ren an Kot we ngun mi fel, repwe eu muu mi riri ngeni Kot, “ewe Israelin Kot.”—Kalesia 6:16.
7. Met ewe chon Israelin Kot repwe pwapwaesini, me ifa ewe mettoch repwe tumunur seni?
7 Inaamwo ika chon ewe muu mi pin repwe “eu einang mi filita,” nge esap ir chon kichiniwel. Repwe pwapwaesini ewe ngasangas mi lapalap seni an ekkewe chon Israel lon pekin fituk, ewe muu mi pin riri ngeni Kot. Jises a pwon ngeni ir kewe repwe choni ewe minefoon muu: “Oupwe silei ewe enlet, o ewe enlet epwe angasakemilo.” (Jon 8:32) Ewe aposel Paul a affata pwe ekkewe Chon Kraist ra ngaselo seni ewe Allukun Moses. Ina minne a pesei chienan kewe chon luku lon Kalesia: “Ren ena sokkun ngasangas Kraist a angasakichelo. Iwe, ami oupwe chok likiitu, o ousap pwal mwarelong fan ioken kichiniwel.”—Kalesia 5:1.
8. Ifa ussun ewe kokkotun Chon Kraist a awora eu ngasangas mi lapalap seni minne ekkewe aramas ra kuna fan ewe pwonen Alluk?
8 Sokko seni ekkewe chon Israel lon pekin fituk lom lom ewe Israelin Kot ikenai ra akkalleasochis ngeni allukun ar riri ngeni Kot. Esap eu minen amairu pun chokana ra pwisin filata pwe repwe alleasochis. Inaamwo ika ekkewe chon Israel lon pekin fituk me lom ra riri ngeni Kot seni le uputiuer, nge chon ewe Israelin Kot ra pwisin filata ar repwe riri ngeni Kot. Ewe kokkotun Chon Kraist a sokkoseni an chon Jus pwonen Alluk, ewe a ariri aramas ngeni Kot nge ese wor ar tufichin filata.
9, 10. (a) Ifa ussun Jeremaia a pwarata pwe epwe fis och siwil ngeni ewe mettoch fangelo ngeni Kot? (b) Pwata kopwe apasa pwe esap meinisin ekkewe chon Kraist mi fangelo manauer ngeni Kot repwe choni ewe Israelin Kot?
9 Ewe soufos Jeremaia a oesini ussun eu siwil ren ewe mettoch fangelo manau ngeni Kot lupwen a makkei: Iei alon Jiowa: “Nengeni! Epwe war ewe fansoun upwe fori eu pwon mi fo ngeni chon Israel me chon Juta. Ei pwon esap ussun ewe pwon ua fori ngeni ar kewe lewo, lupwen ua amwochu pour o emmwenireou seni ewe fonu Isip. Ir ra atai ai pwon, inaamwo ika pwe ua ussun emon rereimw ngeniir. Nge iei ewe pwon mi fo upwe fori ngeni chon Israel lon ekkena ran. Upwe atolonga ai kewe alluk lor o makkeretiu lon leluker. Iwe, upwe ar Kot, nge ir repwe nei aramas kana.”—Jeremaia 31:31-33.
10 Ar eani an Kot alluk “lor,” weween “lon letiper,” a achungu chon ewe Israelin Kot pwe repwe manaueni ewe manau mi fich ngeni ar riri ngeni Kot. Minne a amwokutur a pochokkul seni minne a amwokutu ekkewe chon Israel lon pekin fituk, chokana mi riri ngeni Kot seni le uputiuer, nge rese pwisin filata. Ikenai, nimu million chon fel ngeni Jiowa won unusen fonufan ra pwal fokkun mochen fori letipen Kot, ussun chok ewe Israelin Kot. Ra pwal fangelo manauer ngeni Jiowa Kot pwe repwe fori letipan. Inaamwo ika chokana rese apilukulukuni ewe apilukulukun manau lon lang ussun chon ewe Israelin Kot, nge ra pwapwaiti ar apilukulukun manau won fonufan tori feilfeilo chok fan nemenemen an Kot we Muu lon lang. Ra pwarata pwe ra aucheani ewe Israel lon pekin ngun ren ar angangfengen ren ekkewe lusun chokewe lon ar akkapwonueta wiser pwe repwe “arongafeili porausen emonewe mi [korir] seni lon rochopwak ngeni an we saram mi amwarar.”
Anganga Ach Ngasangas Seni Kot Ren Tipatchem
11. Kot a forata aramas pwe repwe tufichin met, me ifa ussun repwe ita aea ena tufich?
11 Kot a forata aramas pwe repwe aucheani ar tufichin filata. . A mut ngenir ar tufichin kefil. Ewe aeuin pean aramas ra aea ar tufichin kefil. Iwe nge, ren nafangauen tipatchem me tong ra filata ewe al mi emmwenir me nour kewe ngeni feiengau. Nge, a affata pwe Jiowa esap eriani aramas pwe repwe fori minne rese mochen. Iwe nge, pokiten “Kot a tongei ir mi pwapwaiti fangelo,” epwe chok etiwa ewe sokkun aramas mi fangelo manauer ngeni pokiten ar tongei, pokiten ra mochen fori seni lon letiper, pokiten ar pwisin filata. (2 Korint 9:7) Esap pwapwaiti pwal och sokkun.
12, 13. Ifa ussun Timoti a isetiu eu leenien appiru ren amariochun semirit, me an we leenien appiru a amwokutu chommong sarafo ar repwe fori met?
12 Pokiten ar unusen weweiti ei mettoch, ekkewe Chon Pwarata Jiowa ra pesei aramas ar repwe fangelo manauer ngeni Kot, nge resap eriani emon an epwe fangelo manauan, sap pwal mwo nge pwisin nour kewe. Sokko seni chommong lamalam, ekkewe Chon Pwarata rese papataisi nour kewe monukol, ussun ita nge epwe tufich ar repwe erianir ar repwe fangelo manauer ngeni Kot nge esap wor ar tufichin pwisin filita. Sipwe aleni ewe al ewe aluwol Timoti a aleni mi alongolong won Paipel. Atun Timoti a fen watteta, ewe aposel Paul a ereni i: “Nge en, kopwe chok likiitu lon minne ka fen kaeo o luku; pun ka silei io ka fen kaeo seni. Ka pwal silei ekkewe taropwe mi fel seni chok om kukkun, ekkewe taropwe mi tongeni atipatchemokelo ussun ewe angangen amanau ren luku Kraist Jises.”—2 Timoti 3:14, 15.
13 Nengeni mwo pwe Timoti a silei ewe taropwe mi pin pun a kaeo seni le kukkunun. Inan we pwal inen inan ra pesei me alisi, nge rese eriani i pwe epwe luku ekkewe poraus seni Kraist. (2 Timoti 1:5) Mwiriloon, Timoti a tipatchemelo pwe epwe wiliti emon chon tapweilo mwirin Jises me pwisin filata an epwe fangelo manauan ngeni Kot. Lon ach ei fansoun, fitu kit aluwol me fopul, nge ir noun ekkewe Chon Pwarata Jiowa, ra appiru ena leenien appiru. (Kol Fel 110:3) Nge pwal ekkoch rese fori ena. Iwe, epwe pwisin filien emon me emon.
Kopwe Angang ngeni Io?
14. Met Rom 6:16 a erenikich ussun ngasangas mi unus?
14 Ese wor emon mi unusen ngaselo. Iteiten aramas meinisin ra nom fan nemenien ekkewe alluk Kot a poputani fan iten forian kewe meinisin, awewe chok ewe allukun gravity, ewe sisap tongeni tunalo. A pwal ina ussun lon pekin ngun, ese wor emon mi unusen ngaselo. Paul a apasa: “Ouse silei pwe are oupwe fangelo pwisin ami ngeni emon, ussun chok chon angang mi alleasochis, iwe, oupwe wiliti chon angangen ewe emon oua alleasochisi; are ren tipis, iwe, sopwolon malo; nge are ren alleasochis, iwe, sopwolon pwung?”—Rom 6:16.
15. (a) Met meefien aramas ussun ar repwe chon angang ngeni emon, nge met lap ngenir meinisin ra foffori? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis mi murinno sipwe eisini pwisin kich?
15 Aramas rese kan efich ar repwe emon chon kichiniwel. Nge, fan chommong ikenai, inaamwo ika rese kan ekieki pwe a fis, nge aramas ra foffori minne ekkewe ekkoch ra mochen ar repwe fori ren ar mutata aramas ar repwe emmwenir are etipetipaer lon chommong mettoch mi kisikis. Awewe chok, ekkewe chon sopai mi sotun amwokutu aramas pwe repwe moni pisek me ekkewe chon for kachito me ekkewe pisekin apwapwan fonufan ra achocho le nemenalo ekiekin me fofforun aramas, iwe, ra achocho le isetiu alluk pwe aramas repwe kan foffori. Fan chommong, ekkewe mwicheichin muu me lamalam repwe kan etipetipa aramas pwe repwe peppeni ar ekiek me ekkewe mettoch repwe achocho ngeni ren ar ameef ngenir pwe repwe angangfengen me tuppwol ngenir, nge esap pokiten och popun mi murinno. Pokiten Paul a apasa pwe ‘sipwe wiliti chon angangen ewe emon sipwe alleasochisi,’ epwe murinno ngeni emon me emon an epwe pwisin eisini i, ‘Ngang noun io chon angang? Io a kan amwokutuei lon alen manauei me filiei kewe? Epwe ita ekkewe nouwisen lamalam, ekkewe sou nemenem, ekkewe meilapen chon sopai, ekkewe chon kachito, sou kol me met kan? Ngang ua kan alleasochisi io—Kot ika aramas?’
16. Ifa ussun ekkewe Chon Kraist, ir chon angang ngeni Kot, me ifa ewe ekiek pwung ussun ena poraus?
16 Chon Kraist rese ekieki pwe ar alleasochis ngeni Kot epwe ita kon lien aukuku ar tufichin filata. Seni lon letiper ra kan appiru Jises Kraist, weween, ra atipeeufengenni mochenin letiper me minne repwe akkomwa lon manauer ngeni letipen Kot. (Jon 5:30; 6:38) Repwe amarata “ekiekin Kraist,” me pwisin anomur fan nemenian, Mokuren ewe mwichefel. (1 Korint 2:12-16; Kolose 1:15-18) Epwe ussun chok emon fefin mi puluweni emon mwan me tipemecheres ngeni puluan we a tongei. Iwe, ewe Paipel a era pwe ekkewe Chon Kraist mi kepit ra ussun chok emon fopwul mi lipich me limoch mi pwon ngeni Kraist pwe repwe pupulufengen.—2 Korint 11:2; Efisus 5:23, 24; Pwarata 19:7, 8.
17. Met ekkewe Chon Pwarata Jiowa meinisin ra filata ar repwe wiliti?
17 Emon me emon Chon Pwarata Jiowa a pwisin fangelo manauan ngeni Kot pwe epwe fori letipan me alleasochisi i ewe Sou Nemenem, nge ese lifilifil ika repwe eani ewe apilukulukun manau lon lang are won fonufan. Iteiten Chon Pwarata meinisin ra pwisin filata pwe repwe wiliti emon chon angang ngeni Kot nge sap emon chon angang ngeni aramas. Ei mettoch a tipeeu ngeni an ewe aposel Paul kapasen fon, a era: “Ami oua fen amomoto ren eu liwinin, ousap pwal chuen kichiniwel fan nemenien aramas.”—1 Korint 7:23.
Sipwe Pwisin Efeiochukich
18. Inet emon mi ekiekin wiliti emon Chon Pwarata epwe tongeni papataiselo?
18 Me mwen an emon epwe tongeni wiliti emon Chon Pwarata Jiowa, epwe lamot an epwe atipeeufengenni manauan ngeni ewe Paipel. Ekkewe elter repwe tumunuoch lon ar chosani emon mi mochen wiliti emon Chon Pwarata ika a wesewesen weweiti weween an emon chon Kraist fangelo manauan. A wesewesen mochen wiliti emon Chon Pwarata Jiowa? A mochen pwe epwe akkapwonueta minne epwe wewe ngeni lon manauan? Ika esap ina, esap fich ngeni an epwe papataiselo.
19. Pwata ese wor popun emon epwe esiita pwal emon mi filata an epwe wiliti emon chon angang ngeni Kot mi fangelo manauan?
19 Iwe nge, ika a fich ngeni emon an epwe papatais, pwata epwe kuna esiit ika epwe pwisin filata an epwe nom fan emmwenien Kot me An we Kapas? Epwe ita lamot kisikis an epwe mut ngeni Kot an epwe emmweni manauan lap seni aramas? Are esap kuna feioch seni? Ekkewe Chon Pwarata Jiowa rese ekieki pwe epwe ina ussun. Ren unusen letiper ra tipeeu ngeni alon Kot mi makketiu ren Aisea, a era: “Ngang Jiowa, om Kot. Ua aiti nonuk minne kopwe feioch ren, ua pwal emmweni ngonuk ewe al kopwe fetal won.”—Aisea 48:17.
20. Ifa ussun ewe enlet seni Paipel a angasalo aramas?
20 Ewe enlet seni Paipel a angasalo aramas seni ar repwe luku aitien lamalam mi chofona, awewe chok, riaffou esemuch lon ekkeien ell. (Eklesiastis 9:5, 10) Iwe, letiper epwe ur ren kilisou pokiten ewe apilukuluk mi enlet fan iten ekkewe mi malo—ewe apilukulukun manausefal mi popu seni an Jises Kraist asorun moon kepich. (Mattu 20:28; Fofor 24:25; Rom 6:23) Ekkewe enlet seni Paipel a pwal angasalo aramas seni weires me osukosuken letiper pokiten ar eani apilukuluk won an ekkewe sou nemenem kewe pwon mi poon. Iwe nge, letipach epwe urulo ren pwapwa pun sia silei pwe an Jiowa we Muu a fen poputa an nemenem lon lang me ekiselo chok epwe nemenalo unusen fonufan. Inaamwo ika ekkoch fofformwaal repwe atoto pwapwaan inisir mi tipis, nge ekkewe poraus mi enlet lon Paipel epwe angasalo aramas seni ekkewe foffor mi aitengaua Kot me weires pokiten tatiuen ar riri ngeni attonger kewe, semmwen, me malo. Weween, an emon wiliti noun Kot chon angang epwe atoto feioch chapur lap seni an epwe noun aramas chon angang. Enlet, a fen pwon pwe an emon fangelo manauan ngeni Kot epwe kuna feioch “lon ei fansoun . . . me lon fansoun epwe feito, epwap angei manau esemuch.”—Mark 10:29, 30.
21. Ifa ekiekin ekkewe Chon Pwarata Jiowa ussun ar fangelo manauer ngeni Kot, me ifa ekiekin letiper?
21 Ekkewe Chon Pwarata Jiowa ikenai rese fiti eu muu mi riri ngeni Kot seni uputiuer ussun chok ekkewe chon Israel lom lom. Ekkewe Chon Pwarata ra choni ewe mwichefelin chon Kraist mi riri ngeni Kot. Emon me emon Chon Pwarata mi papatais a ina ussun pokiten an pwisin filata pwe epwe fangelo manauan. Enlet, ren ekkewe Chon Pwarata Jiowa, ar fangelo manauer ngeni Kot epwe wewe ngeni ar chiechioch ngeni Kot, ewe mi sinnelo ren ar mochen angang ngeni. Ra mochen akkamwochu ei riri mi apwapwa ren unusen letiper, iwe, repwe akkamwochuluku ewe ngasangas Jises Kraist a awora ngenir.
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
◻ Pwata Kot ese lifilifil aramas lupwen a filata Israel pwe repwe “noun kewe aramas”?
◻ Pwata kopwe apasa pwe an emon Chon Kraist fangelo manauan ngeni Kot esap wewe ngeni pwe epwe pout seni an ngasangas?
◻ Ikkefa ekkewe feioch emon epwe kuna seni an fangelo manauan ngeni Jiowa Kot?
◻ Pwata epwe murinno pwe emon epwe angang ngeni Kot lap seni aramas?
[Sasing lón pekin taropwe 12]
Lon Israel lom lom, ar riri ngeni Kot a popu seni le uputiuer
[Sasing lón pekin taropwe 13]
An Chon Kraist fangelo manauer ngeni Kot a popu seni pwisin filier