Lamalamtekia A Emmwen Ngeni Sufolungau
“Aramas mi lamalamtekia repwe muttir kuna itengau, nge ir mi tipetekison ra eani tipachem.”—AN SALOMON FOS 11:2.
1, 2. Ifa weween lamalamtekia, me ifa ussun a fen emmwen ngeni osukosuk watte?
EMON Chon Lifai mi lolowo a emmweni aramas lon ar u ngeni ewe nemenem Jiowa a fen seikata. Emon samol mi ekimmong a rauangauei seman pun i pwisin a mochen wiliiti king. Emon king mi atapwalapwal a tunalo poraus mi titchik seni noun Kot we soufos. Ir me ulumon Chon Israel nge mei wor lapalaper mi wewe chok: lamalamtekiar.
2 Lamalamtekia eu lapalapen letipach mi tongeni efeiengaua kich meinisin. (Kol Fel 19:13) Emon mi lamalamtekia epwe foralo och mettoch inaawmo ika esor an pwuungun fori. Fan chommong an a fori a emmwen ngeni osukosuk watte. Pwungun pwe, pokiten lamalamtekia, ekkewe king ra turutiu me ekkewe muu ra poutulo. (Jeremaia 50:29, 31, 32; Taniel 5:20) A pwal mwo nge ssarei ekkoch lein noun Kot kewe chon angang me a emmwen ngeniir kitetter.
3. Ifa ussun sipwe tongeni kaeo ussun ekkewe feiengau seni lamalamtekia?
3 Mei wor popun a mak lon ewe Paipel: “Aramas mi lamalamtekia repwe muttir kuna itengau, nge ir mi tipetekison ra eani tipachem.” (An Salomon Fos 11:2) Ewe Paipel a awora ekkewe poraus mi anneta enletin ei mwiitun. Ach atittina ekkoch ekkeei poraus epwe alisikich le kuna feiengauen ach tunalo alluk. Iwe, sipwe ekieki ifa ussun lolowo, ekimmong, me nafangauen mosonottam a fen efisi ekkewe ulumon sia fos ussun akkom le mwokutuk fan lamalamtekia, me a emmwen ngeniir sufolungau.
Kora—Emon Chon U Ngeni Mi Lolowo
4. (a) Io ena Kora, me ikkefa ekkewe foffor a fen kuna? (b) Mwirin, ifa ewe foffor mi ngau Kora a efisata?
4 Kora, emon Chon Lifai, mwirimwirin Kohat, pwiin Moses me Aaron. A tuppwol ngeni Jiowa ren fite ier. Kora emon lein chokkewe Jiowa a amanaua lon ewe Setipar. Neman i emon a wiisen apwonueta an Jiowa kapwung won ekkewe Chon Israel mi fel ngeni kou unukkun ewe Chuuk Sainai. (Ekistos 32:26) Lo, lo, lo, Kora a wiliiti meilapen ekkewe aramas mi u ngeni Moses me Aaron ren ekkewe Chon Reupen iter Tatan, Apriam, me On, fiti 250 samolun Israel.a Ra ereni Moses me Aaron: “Ami oua kon alapala nemeniemi. Pun unusen ei mwichen aramas a pin, nge ewe Samol mi Lapalap a nom lefiler. Pwota oua pusin atekiakemita won an ewe Samol mi Lapalap mwich?”—Numperis 16:1-3.
5, 6. (a) Met popun Kora a fen u ngeni Moses me Aaron? (b) Met popun kopwe era pwe ese naf an Kora aucheani wiisan lon an Kot we kokkot?
5 Mwirin fite ierin an angang fan tuppwol, met popun Kora a wiliiti emon chon u ngeni? An Moses emmweni Israel ese kon ssenuk are kirikiringau pun Moses “a fokun tipetekison seni aramasen fanufan meinisin.” (Numperis 12:3) Iwe, a ussun pwe Kora a lolowoiiti Moses me Aaron me a song lupwen a ekieki ussun watteen wiiser, me ena esin ekiek a efisi an apasa—nge mei mwaal—pwe Moses me Aaron ra pwisin seikiireta me pwisin atekiireta won noun Kot kewe aramas pokiten ar maicha.—Kol Fel 106:16.
6 Neman eu kinikinin an Kora we osukosuk pwe ese aucheani wiisan kewe lon an Kot we kokkot. Pwungun pwe noun Kohat kewe esap ir samol fel, nge ir senseen an Kot Alluk. Ra pwal wiisen eki ekkewe pisek lon ewe imw mangaku lupwen a siwil leenian. Esap ina eu angang mi lamot kisikis, pun aramas mi limoch lon pekin lamalam me limoch lon ar kewe foffor chok ra fich ngeni wiiser le uwei ekkena pisek mi fel. (Aisea 52:11) Iwe, lupwen Moses a fos ngeni Kora, ussun ita a eisini, En mi luku pwe wiisom a kon lamot kisikis pwe kopwe pwal angei ewe wiis samol fel? (Numperis 16:9, 10) Kora ese weweiti pwe ewe wiis mi lap seni meinisin ina ach angang ngeni Jiowa me ren an Kot we kokkot—esap pwe epwe pwisin angei eu wiis mi fokkun tekia.—Kol Fel 84:10.
7. (a) Ifa ussun fofforun Moses ren Kora me chienan kewe? (b) Ifa ussun an Kora u ngeni a wato osukosuk watte?
7 Moses a etiwa Kora me chienan kewe le mwichfengen unukkun ewe imw mangaku lon ewe soran. Repwe uwei sepien ekkei me insens. Esap wiisen Kora me chienan kewe le asor ngeni Kot ewe otuot mi pwokkus pun esap ir samol fel. Ika ra feilo ikkewe ren ekkewe sepien ekkei me insens, epwe ffatelo pwe me rer, ra pwuungun eani wiisen samol fel—pwal mwo nge mwirin eu pwin ra tawe le ekiekisefalli. Nge lupwen ra feilo lon ewe soran, Jiowa a pwungun pwarata an song. “Ewe pwul a sangfesen” me a oromaalo ekkewe Chon Rupen. Ekkewe lusun, kapachelong Kora, ra malo pokiten ekkei seni Kot. (Tuteronomi 11:6; Numperis 16:16-35; 26:10) An Kora lamalamtekia a emmwen ngeni ewe sufolungau mi watte seni meinisin—Kot ese pwapwaiti an angang!
U Ngeni “Lolowo”
8. Ifa ussun “lolowo” a tongeni pwalo lein Chon Kraist?
8 Porausen Kora a ourourakich. Pun “lolowo” a nom lon letipen aramas meinisin, epwe pwal tongeni pwalo pwal mwo nge lon an Kraist mwichefel. (Jemes 4:5) Ren chok awewe, neman sia ekkekiekifichi tekian wiisach lon ewe mwichefel. Ussun chok Kora, sipwe lolowoiti chokkena mi wiiseni ekkewe wiis sia aucheani. Are sia tongeni ussun ewe Chon Kraist itan Taiotrefis. Taiotrefis a akkapi an ekkewe aposel nemenem pokiten a mochen pwisin nemenem. Jon a makkei pwe “atewe a mochen seikata pwisin i.”—3 Jon 9.
9. (a) Ifa ewe ekiek ussun wiis lon ewe mwichefel sipwe oputalo? (b) Ifa ewe ekiek mi pwung ussun wiisach lon an Kot we kokkot?
9 Pwungun pwe esap mwaal ika emon mwan a achocho ngeni an epwe angei wiisan lon ewe mwichefel. Paul a peseer ar repwe fori ena. (1 Timoti 3:1) Iwe nge, ekieki mwo fan eu pwe wiisach lon ewe mwichefel a ussun winnach, pwe ren ach angei eu wiis sia fen atekiatakicheta asan ekkewe ekkoch. Chechchemeni mwo pwe alon Jises: “Are emon epwe mochen nampa eu leimi, iwe, epwe chok noumi chon angang.” (Mattu 20:26, 27) Epwe mwaal ach lolowoiti ir kewe me eani wiis watte seni wiisach nge a ussun ita aucheach a longolong won “tekien wiisach” lon an we mwicheich. Jises a apasa: “Ami meinisin pwipwi eu chok.” (Mattu 23:8) Ewer, ika kich chon afalafal are pioneer mi keran papatais are papatais ren fite ier—meinisin mi angang ngeni Jiowa ren letiper mi unus mi eani eu wiis mi auchea lon an we kokkot. (Luk 10:27; 12:6, 7; Kalesia 3:28; Ipru 6:10) A ifa me watteen ach feioch le angang afar ngeni afar ren fite milion aramas mi achocho le apwonueta alon an ewe Paipel we fon: “Pwilitalong tipetekison lefilemi.”—1 Piter 5:5.
Apsalom—Emon Mi Ekimmong
10. Io ena Apsalom, me ifa ussun a sotun le michi ekkewe aramas mi mochen kuna alillis seni ewe king?
10 Manauen noun Tafit aulumonun at itan Apsalom a atufichi ach kaeo ussun ekimmong. An we rauangau a fis pokiten a mochen itefoulo lein ekkewe aramas mi feffeilo ngeni ewe king lupwen a lamot epwe fis kapwung. Akkom a ekingau pwe Tafit ese kon lien ekieki ussun ar kewe osupwang. Mwirin a pwalo an mochen. “Amwo ita upwe soukapwung lon ei fanu. Murin, iteiten eman me eman mi wor an kapwung ika tungor epwe feito rei, nge ngang upwe apwungu fan wenechar.” Ese aukuk an Apsalom rauangau. “Lupwen eman a kan ngeni Apsalom pwe epwe asamolu, Apsalom a aitiewu poun o amwochu, a pwal mitiri. Iei ussun Apsalom a fori ngeni chon Israel meinisin mi feito ren ewe king pwe epwe eani kapwungur.” Met mwiriloon an kewe foffor? “Apsalom a elliapa leluken ekewe chon Israel.”—2 Samuel 15:1-6.
11. Ifa ussun Apsalom a sotun le siwili Tafit lon ewe wiis king?
11 Apsalom a mochen siwili seman we lon ewe wiis king. Limu ier me mwan, Apsalom a fen efisi nninniiloon noun Tafit we mwanichi, Amnon, a ussun ita pokiten Amnon a achou manauen fefinen Apsalom we, Tamar. (2 Samuel 13:28, 29) Iwe nge, pwal mwo nge lon ena fansoun, neman Apsalom a ekieki ussun ewe wiis king me nninniiloon Amnon epwe eu minen efisi letipan.b Iwe, iei ewe fansoun mi fich me Apsalom a mwokutukut. A esilefeili won unusen ewe fonu pwe i ewe king.—2 Samuel 15:10.
12. Awewe ifa ussun an Apsalom lamalamtekia a emmwen ngeni sufolungau.
12 A ussun ita Apsalom a sopwoch, pun “ewe rawangau ngeni ewe king a fokun pochokulela, nge ekewe aramas mi eti Apsalom ra chomongola.” Lo, lo, lo, Tafit a su pwe ete nninniilo. (2 Samuel 15:12-17) Iwe nge, an Apsalom sopwoch a mwochomwoch chok pun Joap a nnielo, oturalo inisin lon eu leeni mi tekison, me pwoluelo ren fau. Anchangei mwo—ei mwan mi ekimmong ren an mochen le wiliiti king ese kuna sufol lupwen a peias mwirin an malo!c Lamalamtekia a fokkun emmwen ngeni Apsalom sufolungau.—2 Samuel 18:9-17.
Oputalo Ekimmong Mi Maicha
13. Ifa ussun ekimmong a tongeni maar lon letipen emon Chon Kraist?
13 Poppochokkuleloon an Apsalom nemenem me an turutiu mwirin a ngenikich eu lesen. Lon ei fonufan ia aramas ra mochen fori ese lifilifil met ren ar repwe feffeita, chommong ra fokkun achocho le apwapwai ekkewe mi tekia seniir ren ar repwe angei eu feioch are wiis. Ekkena aramas repwe pwal sikasini met repwe fori ika ra angei wiiser mi tekia ngeni ekkewe mi nom fan nemenier ren ar repwe kutta ekiekoch me alillis seniir. Ika sise tumunuoch, ena esin ekiek a tongeni maar lon letipach. A ina met a fen fis lon ewe aewin senturi, me ina ewe popun ekkewe aposel ra wiisen ouroura chokkena.—Kalesia 4:17; 3 Jon 9, 10.
14. Met popun sipwe oputalo ekimmong me ewe ngunun atekiata pwisin kich?
14 Esap wor leenier lon an Jiowa we mwicheich, chokkewe mi rauangau me opu ar sewi ren ar repwe “pusin kutta watten iteuoch[ur].” (An Salomon Fos 25:27) Ewe Paipel a ourourakich: “Ewe SAMOL a poku seni tinauer kewe meinisin ra michi aramas ren, pwal chon-mongor kewe ra fakkun sikasini.” (Kol Fel 12:3) Tinauen Apsalom a angoch le michi aramas. A michi chokkewe mi tongeni alisi i ren an epwe efisi pwonutaan letipan me kamwochuun ewe nemenem a mocheniaiti. A ifa me watteen ach feioch le nom lon eu mwichen pwipwi mi apwonueta an Paul we fon: “Ousap fori och ren kirikiringau are ren lamalam tekia, nge lon ami tipetekison oupwe chok ekieki pwe ekkewe ekkoch ra murinno seni ami.”—Filipai 2:3.
Saul—Emon King Mi Atapwal
15. Ifa ussun Saul a pwaralo an tipetekison?
15 Me loom Saul, ewe a wiliiti kingen Israel, emon mi tipetekison. Ekeiki mwo le aluwonun. Lupwen noun Kot we soufos Samuel a apunga Saul, a polueni ren tipetekison: “Ifa usun, sap ngang eman chon Peniamin seni ewe ainang mi chokukun me lein ekewe ainangen Israel? Ifa usun, ai famili esap eu famili mi tekison seni ekewe familien ainangen Peniamin? Pwota ka fos iei usun ngeniei?”—1 Samuel 9:21.
16. Ifa ussun Saul a pwaralo nafangauen an mosonottam?
16 Mwirin, an Saul tipetekison a morolo. Atun eu maun lefiler me ekkewe Chon Filistia, Saul a feilo Kilkal, ia a wiisen wikitiwiti Samuel. Samuel epwe tingor ngeni Jiowa ren asor fan iten Saul. Lupwen Samuel a mmang, Saul a lamalamtekia me a pwisin asorata ewe asor. Lupwen a wes ewe asor, Samuel a feito. Samuel a eis: “Met ka fori?” Saul a polueni: “Lupwen ua kuna pwe ekewe aramas ra toropasfeil seniei, en kosap pwal war lon ewe fansoun ka pwonei . . . Ua okopochou o eani ewe asoren kek.”—1 Samuel 13:8-12.
17. (a) Akkom, met popun sipwe apasa pwe neman an Saul foffor a pwung? (b) Met popun Jiowa a apwungu Saul ren an foffor mi lamalamtekia?
17 Neman sipwe ekieki pwe mei wor pwungun an Saul foffor. Iwe nge, noun Kot kewe aramas “ra oleelim,” “fokun nom lechach,” me ra chechchech pokiten ar osukosuk. (1 Samuel 13:6, 7) Pwungun pwe esap mwaal ach pwisin mwokutukut lupwen mei wor lamoten ach foffori.d Chemeni mwo pwe Jiowa mi tongeni alleani letipen aramas me silei ewe popun sia fori och mettoch. (1 Samuel 16:7) Iwe, Jiowa a fen kuna ekkoch mettoch rese fen affatetiu lon ewe Paipel. Ren chok awewe, neman Jiowa a kuna pwe an Saul atapwalapwal a pop seni an lamalamtekia. Eli a song pokiten i—ewe kingen Israel—a wiisen wikitiwiti emon soufos mi chinnap mi mmang! Saul a eani ekiek pwe pokiten an Samuel mmang le feito, epwe pwung an tunalo ekkewe awewe mi titchik me pwisin fori ewe asor. Ifa mwiriloon? Samuel ese apunga an Saul achocho. A apwungu Saul ren an apasa: “Mwum esap chuen soposopola . . . pun kosap aleasochis ngeni mine [Kot] a alluk ngonuk.” (1 Samuel 13:13, 14) Iei pwal eu fansoun lamalamtekia a emmwen ngeni sufolungau.
Tumunuk Seni Om Kon Atapwalapwal
18, 19. (a) Awewei ifa ussun ach atapwalapwal a tongeni efisi lamalamtekia lon letipen noun Kot kewe chon angang ikenai. (b) Met sipwe chechchemeni ren mwokutukutun ewe mwichefellin Kraist?
18 Porausen an Saul foffor mi lamalamtekia a makketiu lon ewe Paipel ren an epwe efeiochukich. (1 Korint 10:11) A mmen mecheres ach muttir mangau ren apwangapwangen pwiich kewe. Ussun chok Saul, sipwe tongeni muttir eani ewe ekiek pwe sipwe pwisin fori och mettoch pokiten ese fen fisoch. Ifa ussun, sipwe era pwe emon pwiich we a fokkun kokkotoch lon an kewe angang meinisin. Ese mmang fan eu, a silefichi ekkewe kokkot lon mwichefel, me a fokkun angangoch le afalafala me asukula aramas. Atennan a meefi pwe ekkoch rese kon lien angangoch ussun pwisin i, me ese tongeni fisoch ewe angang ika ra foralo. Epwe wor an pwung le pwaralo an menemenengau? Epwe akkapi chienan kewe me ameef ngeniir pwe esap fisoch mettochun mwichefel me ewe mwichefel epwe apwangapwangelo ika i ese nom rer? Ena epwe lamalamtekia!
19 Met a wesewesen aririfengeni eu mwichefellin Chon Kraist? Angangoch le nemeni aramas? fisochun angang meinisin? sile mi alollon? Ekkeei mettoch mi auchea ngeni eu mwichefel. (1 Korint 14:40; Filipai 3:16; 2 Piter 3:18) Iwe nge, Jises a apasa pwe esissinnen noun kewe aramas, ewe tong a nonnom lefiler. (Jon 13:35) Ina ewe popun ekkewe elter mi tong ra weweiti ewe lamoten kkotoch nge ra pwal silei pwe ewe mwichefel esap ussun eu business mi sopwoch pokiten nemenem mi titchik. Met a lamot ngeni ewe mwichefel, tumun mi tong. (Aisea 32:1, 2; 40:11) Ach tunalo ekkena kapasen emmwen mi lamalamtekia me a kan efisi fitikoko. Mi mwaalfesen me ewe kinamwe a pop seni an Kot kokkotoch.—1 Korint 14:33; Kalesia 6:16.
20. Met sipwe ekieki ussun lon ewe lesen mwirin ei?
20 Poraus lon ewe Paipel ussun Kora, Apsalom, me Saul ra affata ngenikich pwe lamalamtekia a emmwen ngeni sufolungau, ussun chok a makketiu lon An Salomon Fos 11:2. Iwe nge, mei pwal mak lon ena wokisin: “Ir mi tipetekison ra eani tipachem.” Met weween tipetekison. Ikkefa ekkewe porausen aramas lon ewe Paipel repwe awewe ngenikich ussun ei lapalap, me ifa ussun sipwe pwaralo tipetekison ikenai? Ekkena kapas eis repwe polu lon ewe lesen mwirin ei.
[Ppii ekkewe pwóróus fan]
a Pun Rupen noun Jekop mwanichi, neman chokkewe lein mwirimwirin kewe mi auselinga Kora ra song pokiten Moses—mwirimwirin Lifai—a fen angei ewe pwuungun nemeniir.
b Esor porausen Chileab, noun Tafit oruomonun at, mwirin an uputiu. Neman a malo mwen an Apsalom u ngeni Tafit.
c Fansoun loom lon ewe Paipel, a watte lamoten ifa ussun emon mi malo epwe peias. Ina popun a mmen watte ewe osukosuk ika an peias ese kokkotoch me ika ina ussun a tongeni pwaralo pwe Kot ese pwapwaiti manauan.—Jeremaia 25:32, 33.
d Ren chok awewe, Fineas a muttir angang le awesalo ewe matter a nnielo fitu kit Chon Israel, me Tafit a pesei ekkewe mwan mi echik le eti i lon an mongo ewe pilawa lon “imwen Kot.” Kot ese apwungu pwe ir me ruuemon mi lamalamtekia.—Mattu 12:2-4; Numperis 25:7-9; 1 Samuel 21:1-6.
En Mi Chechchemeni?
• Ifa weween lamalamtekia?
• Ifa ussun lolowo a fen efisata an Kora lamalamtekia?
• Met sia kaeo seni porausen ewe mi ekimmong itan Apsalom?
• Ifa ussun sipwe tongeni oputalo ewe ngunun atapwalapwal Saul a pwaralo?
[Sasing lon pekin taropwe 20]
Pokiten esor an Saul mosonottam a fori och mettoch mi lamalamtekia