Mi Lamot Ngenikich Chon Kraist Chienach Kewe Chon Kraist Meinisin
“Kich kifetin eu chok inis.”—EFISUS 4:25.
1. Met eu puken awewei poraus a apasa ussun inisin aramas?
INISIN aramas a mmen amwarar! Iei alon The World Book Encyclopedia: “Fan ekkoch aramas ra apasa pwe inisin aramas a ussun eu mwesin—nge ina eu mwesin mi kon amwarar me lein meinisin mi fen foruta. Pwungun pwe esap eu mwesin inisin aramas. Nge a ussun eu mwesin lon chommong lapalap. Inisin aramas a wor chommong kifetin, ussun chok eu mwesin. Iteiten kifetin inisin aramas, ussun chok kifetin eu mwesin, a wor en me lamotan. Nge kifetin kewe meinisin ra angangfengen, iwe, epwe ina ussun ewe inis are mwesin epwe murinno are pochokkul.”
2 Ewer, inisin aramas a wor chommong kifetin, me eu me eu a awora och mettoch mi lamot. Sap minne a lamotongau efoch waan chcha, efou fouicho, are pwal och kifetin. Pwal ussun chok, iteiten chon ewe mwichefelin Kraist epwe tongeni awora och mettoch pwe ewe mwichefel epwe pochokkul me lingoch lon pekin ngun. (1 Korint 12:14-26) Inaamwo ika emon chon ewe mwichefel esap meefi pwe a tekia mwen ekkewe lusun, nge emon esap ekieki pwe esor lamotan.—Rom 12:3.
3 Ussun an a ririfengen kifetin inisin aramas, a pwal ina ussun an a lamot ngeni chon Kraist chiener kewe chon Kraist meinisin. Iei alon ewe aposel Paul ngeni chienan kewe chon lukuluk mi kepit ren ewe ngun mi fel: “Iei minne, oupwe poutalo kapas chofona, nge oupwe chok kapas enlet, en me ngeni chon orun, pun kich kifetin eu chok inis.” (Efisus 4:25) Pokiten ir ‘kifetin eu chok inis,’ a kan wor porausfengen mi enlet me tipeeufengen lein chon ewe Israel lon pekin ngun—weween, “inisin ewe Kraist.” Ewer, emon me emon leir ra ririfengen lefiler. (Efisus 4:11-13) Chon Kraist mi kapas enlet me tipemecheres ra riri ngeniir fan pwapwa, nge ir mi eani ewe apilukulukun ar repwe kuna manau esemuch won fonufan.
4 Iteiten ier, fite ngerou ra papatais, nge ra apilukuluku pwe repwe manau lon eu paratis won fonufan. Ekkewe pwal fitemon chon ewe mwichefel ra kan pwapwa le alisiir pwe repwe “achocho ngeni ar repwe asimaueta.” (Ipru 6:1-3, NW) Eli epwe kapachelong lon ena alillis ar polueni kapas eis ussun Paipel are alillis fan iten ewe angangen afalafal. Sipwe tongeni alisi ekkan minefo ren ach isetiu mwer eu leenien appiru mi murinno ren ach ukkuwawu meefiach lon ach kewe mwich. Lon fansoun osukosuk are riaffou, sipwe tongeni apochokkulereta are aururuur. (1 Tesalonika 5:14, 15) Sipwe pippi ifa ussun sipwe tongeni alisi chienach kewe pwe repwe “fefetal lon ewe enlet.” (3 Jon 4) Ese lifilifil ika sia kukkun are chinnap, me sia keran poputa le feffetal lon ewe enlet are sia fen feffetal lon fite, fite ier, nge sipwe tongeni alapalo pochokkulen chienach kewe chon luku lon pekin ngun—nge mi wesewesen lamot ngeniir ach alillis.
Ra Awora Alillis mi Lamot
5 Chon Kraist mi pupulu ra kan kuna pwapwa seni ar alisi chiener kewe chon lukuluk. Ren chok awewe, Akwila me puluwan we, Priska, ra alisi Paul. Ra etiwalong i lon imwer, ra angangfengen le for tento, me ra alisi i le forata ewe minefoon mwichefel lon Korint. (Fofor 18:1-4) Ra pwal mwo nge pennuku manauer fan iten Paul, nge ese ffat minne ra fori. Ra nonnom lon Rom lupwen Paul a makkei ei mettoch ngeni chon Kraist mi nonnom ikewe ie: “Ai kapong ngeni Priska o Akwila, chienei chon angang lon Kraist Jises. Ra peluku manauer fan asengesin manauei, iwe, sap ngang chok upwe kilisou ngenir, pwe pwal ekkewe mwichefelin Jentail meinisin.” Ussun Akwila me Priska, ekkoch chon Kraist lon ei fansoun ra kan apochokkula ekkan mwichefel me alisi chiener kewe chon luku lon mettoch mi sokkopat, iwe, fan ekkoch repwe pwal mwo nge pennuku manauer fan iten an esap pwalo noun Kot kewe chon angang ngeni ir kewe mi ekiekin awater are nniirelo.
6 Akwila me Priska ra pwal alisi Apollos, ewe chon Kraist mi angoch le afalafal, le atun an afalafala chon Efisus ussun Jises Kraist. Lon ena fansoun, Apollos a silei ussun ewe chok papatais Jon a fori fan iten esissinnen an aramas aier ren ar tipis ngeni ewe atipeeu mi longolong won ewe Alluk. Pokiten ar weweiti pwe mi lamot ar repwe alisi Apollos, Akwila me Priska ra “awewefichi ngeni i ewe alen Kot.” Neman ra affata pwe an chon Kraist papatais a wewe ngeni an aramas unusen kokolo fan konik lupwen repwe papatais me ar angei ewe ngun mi fel. Apollos a kaeofich seniir. Mwirin, lon Akaia, “a fakkun alisi ir ekkewe mi fen luku ren ewe chen. Pun a fakkun pochokkul le polueni ekkewe re Jus fan mesen aramas, ren an aiti ngenir seni lon Paipel usun ewe Kraist, pwe i Jises.” (Fofor 18:24-28) Fan chommong, alon chienach kewe chon lukuluk epwe tongeni alapalo ach weweiti ewe Kapasen Kot. Iwe, ina pwal eu mettoch mi affata pwe mi lamot ngenikich chienach kewe chon Kraist meinisin.
Kaworen Alillis lon Pekin Aion
7 Chon ewe mwichefelin Kraist lon Filipai ra wesewesen tongei Paul me ra tinalo ngeni alillisin aion lupwen a nonnom lon Tesalonika. (Filipai 4:15, 16) Lupwen chon Kraist lon Jerusalem ra osupwang ren alillis lon pekin aion, chon Filipai ra pwarata pwe ra mochen alisiir pwal mwo nge lap seni minne ra tufich ngeni. A kon watte an Paul aucheani kisaseun ekkewe brother me sister lon Filipai pwe iwe a makkei pwe ir eu leenien appiru ngeni chiener kewe chon lukuluk.—2 Korint 8:1-6.
8 Lupwen Paul a kalapus, chon Filipai rese chok tinalo ngeni alillisin aion nge ra pwal akunoulo ngeni emon chon tupunier itan Epafrotaitos. Paul a apasa pwe “Atei [Epafrotaitos] arap ngeni chok epwele malo pokiten ewe angangen Kraist, nge ese mo ekieki usun pwisin manauan, pwe a chok sopweelo ami alisi ngeniei.” (Filipai 2:25-30; 4:18) Ese mak ika Epafrotaitos emon elter are ministerial servant. Iwe nge, i emon chon Kraist mi pennuku manauan me a awora an alillis me a wesewesen lamot ngeni Paul. A wor emon mi ussun Epafrotaitos lon om na mwichefel?
Ir ‘Minen Apochokkulaei’
9 Pwiich kewe mi pwarata tong, awewe chok ren Akwila, Priska, me Epafrotaitos, ra mmen auchea ngeni meinisin mwichefel. Eli ekkoch chienach kewe chon lukuluk ra ussun ewe chon Kraist lon ewe aewin senturi itan Aristarkos. I me pwal fitemon eu “minen apochokkul,” pun eli ra aururu aramas are awora alillis fan iten chommong mettoch ese lifilifil. (Kolose 4:10, 11) Ren an alisi Paul, Aristarkos a pwarata pwe i ewe sokkun chiechi mi enlet lon fansoun osupwang. I ewe sokkun aramas mi mak ussun lon An Salomon Fos 17:17: “Eman chiechiach a tongeekich fansoun meinisin, nge pwiich a nom rech pwe epwe alisikich lon fansoun riafou.” Esap pwe oukich meinisin sipwe achocho ngeni ach sipwe ‘minen apochokkul’ ngeni chienach kewe chon Kraist? Sipwe akkaewin awora ach alillis ngeni ir mi kuna mettoch mi fokkun aweiresiir.
10 Ekkewe chon Kraist mi wiisen elter repwe akkaewin minen apochokkul ngeni pwiir kewe lon pekin ngun. Iei alon Kraist ngeni ewe aposel Piter: “Kopwe apochokkula pwiom kena.” (Luk 22:32) Piter a tufichin fori ena mettoch pun lapalapan kewe a ussun chok eu achau mi pochokkul, akkaewin, mwirin an Jises manausefal. Ami kana elter, oupwe achocho le fori ewe chok sokkun mettoch fan tipemecheres me tong, pun oua wesewesen lamot ngeni chienemi kana chon lukuluk.—Fofor 20:28-30; 1 Piter 5:2, 3.
11 Timoti, chienen Paul lon an saifetal, emon elter mi wesewesen ekilapei chienan kewe chon Kraist. Inaamwo ika a uri Timoti ekkoch sokkun semmwen, nge a pwarata pwe a uppos lon an lukuluk me a ‘angang weires fitifengen me Paul le afeffeitai ewe poraus allim.’ Ina minne, ena aposel a tongeni ereni chon Filipai ei mettoch: “Esor pwal emon mi nonnom rei a eani lapalapen atewe, nge epwe wenewenen tumunu ekkewe mettoch mi weneitikemi.” (Filipai 2:20, 22; 1 Timoti 5:23; 2 Timoti 1:5) Epwe tufich ach sipwe eu feioch ngeni chienach kewe chon fel ngeni Jiowa ika sipwe eani ewe sokkun lapalap a nom ren Timoti. Pwungun pwe a chounikich pwisin ach kewe apwangapwang me sossot, nge sipwe pwal tongeni pwarata pwe mi pochokkul ach luku me sia tongei pwiich kewe lon pekin ngun. Sipwe chechchemeni fansoun meinisin pwe kich mi lamot ngeniir.
Ekkoch Fefin mi Tongei Aramas
12 Torkas emon fefin mi tongei aramas, nge i emon lein ekkewe fefin mi sufoliiti Kot. Lupwen a malo, ekkewe chon kaeo ra tiiti Piter, iwe, ra emmwenata ngeni eu ruum asan. Me ikewe ie “ekkewe fefin mi malo puluer meinisin ra chok ukkuta orun i, o ra kechiu. Ra pwal aiti ngeni i ufer kewe sekit me mangaku Torkas a fori lupwen a nonnom rer.” Piter a amanauasefalli Torkas, iwe, ese mwaal a chuen chok ‘ur ren fofor murinno o umoumoch’ mwirin. Lon ewe mwichefelin Kraist lon ei fansoun, a wor fefin mi ussun Torkas, iwe, eli ra kan fori uf are pwal ekkoch mettoch ren ir mi osupwang pokiten ar tongeer. Pwungun pwe ar kewe foffor murinno a akkaewin weneiti ar afeffetai angangen ewe Muu me ar fiffiti ewe angangen kut chon kaeo.—Fofor 9:36-42; Mattu 6:33; 28:19, 20.
13 Emon fefin mi niuokkusiti Kot itan Litia a tongei aramas. Wesetaan fonuan Taiataira, nge a nonnom lon Filipai lupwen Paul a afalafal ikewe ie orun 50 C.E. Neman Litia emon fin ekis nge a fiti ewe lamalamen Jus, iwe, eli a chokisikis chon Jus mi nonnom lon Filipai me esor eu sinakok ikewe ie. Neminna me pwal fitemon fefin mi tinikken fan iten lamalam ra fen chufengen oroppen eu chanpupu pwe repwe fel, iwe, ena aposel a esile ngeniir ewe poraus allim me ikewe ie. A iei ussun porausan: “Iwe, ewe Samol a suuki letipan pwe epwe auselinga minne Paul a apasa. O lupwen a papataiselo me chon le imwan, a tingor ngenikem, ‘Are ami mi ekieki pwe ngang emon mi luku ewe Samol, iwe, oupwe tolong o nonnom lon imwei.’ Iwe, a fakkun erianikem.” (Fofor 16:12-15) Pokiten Litia a tipeni an epwe foffor murinno ngeni aramas, a etipetipa Paul me chienan kewe pwe repwe nonnom ren. A ifa me watteen ach kilisou lupwen chon Kraist mi ur ren tong me kirokiroch repwe eani ena esin foffor, fofforun awasolaochu aramas!—Rom 12:13; 1 Piter 4:9.
A Pwal Lamot Ngenikich Ami kana Kukkun
14 Jises Kraist, Noun Kot we mi ur ren tong me kirokiroch, a poputani ewe mwichefelin Kraist. Aramas rese pireir lupwen ra nom ren pun a pwarata tong me umoumoch. Lupwen ekkoch aramas ra panato ngeni Jises nour kewe kukkun lon eu fansoun, noun kewe chon kaeo ra sotun tiniirelo. Nge iei alon Jises: “Oupwe mut ngeni ekkewe semirit pwe repwe feito rei, nge ousap pinei ir, pun chon usuni usur repwe muuni ewe muun Kot. Enlet, upwe apasa ngenikemi, are emon esap etiwa ewe muun Kot usun chok emon semirit, esap mo tolong lon.” (Mark 10:13-15) Ren ach sipwe kuna ekkewe feioch seni ewe Muu, sipwe tipetekison me tipemecheres ussun kukkun semirit. Jises a pwarata an tongei ekkewe kukkun ren an foropacheer me efeiochuur. (Mark 10:16) Nge ifa ussun ami kana kukkun ikenai? Oupwe wenewenen achifoua pwe chon ewe mwichefel ra tongeikemi me ami oua kan lamot ngeniir.
15 Le kukkunun Jises, a pwarata pwe a tongei Kot me ewe Paipel. Lupwen a 12 ierin, ir me seman me inan, Josef me Meri, ra sai seni wesetaan telinimwer Nasaret, iwe, sai ngeni Jerusalem pwe repwe eti ewe fetellapen Pasofer. Atun ar saisefallilo, semen me inen Jises ra kuna pwe Jises ese nom ren ar we kumiin chon sai. Iwe mwirin, ra kuna atewe an a mommot lon eu me lein an ewe imwen fel kewe leenien chulap, iwe, a auseling ngeni ekkewe chon Jus mi wiisen sense me a eisiniir kapas eis. Jises a mairu pokiten Josef me Meri rese silei ia repwe kutta me ia, ina minne, a eis: “Ouse mo meefi pwe upwe fakkun nonnom lon imwen Semei?” A fitaalo seman me inan ngeni imwer we, a nonnom chok fan nemenier, me a mammaarita tipachcheman me aionan. (Luk 2:40-52) A ifa me murinnoon ewe leenien appiru Jises a isetiu ren ekkewe kukkun leich! A ffat pwe wiiser ar repwe alleasochisi semer me iner kewe me repwe tipeni ar repwe kaeo mettochun ngun.—Tuteronomi 5:16; Efisus 6:1-3.
16 Ika en emon kukkun are sarafo, eli en mi kan afalafal ussun Jiowa lon om sukul me eli ka fiffiti semom me inom le afalafal imw me imw. (Aisea 43:10-12; Fofor 20:20, 21) Lupwen Jises a afalafal me a apochokkula aramas lon ewe imwen fel ekis mwen an epwe malo, ekkoch at ra kota: “Osanna ngeni Noun Tafit!” Pokiten ekkewe samol fel me soumak ra song ren alor, a iei ussun ar anini ngeni: “Kose mo rong minne ra apasa?” Jises a apasa “Ewer, nge ouse mo alleani pwe ‘Seni auen semirit me monukol ka aunusaochu kapasen mwareiti’? (Mattu 21:15-17) Ussun ekkena semirit, a suuk ngeni ami kana kukkun eu wiis mi fokkun auchea, wiisen chon mwareiti Kot me Noun we. Sia mochen pwe ami oupwe fitikich lon ewe wiis chon afalafala porausen ewe Muu me ami oua lamot ngenikich fan iten ena angang.
Lupwen Och Mettoch epwe Chounikich
17 Ese lifilifil ika mei fet nonnomuch, nge tong epwe amwokutukich pwe sipwe alisi chienach kewe chon Kraist mi osupwang. (Jon 13:34, 35; Jemes 2:14-17) An Paul tong ngeni ekkewe brother me sister lon Jutia a amwokutu i pwe epwe akkota ewe angangen fes moni fan asengesiir lein ekkewe mwichefel lon Akaia, Kalesia, Masetonia, me lemenen Eisia. Eli an aramas u ngeniir, fitikoko lefilen chon fonuer, me ewe lengita ekkewe chon kaeo ra kuna lon Jerusalem a efisata “riaffou,” “sossot,” me “an aramas solani pisekir.” (Ipru 10:32-34; Fofor 11:27-12:1) Ina minne, Paul a wiisen sou emmwen lon eu kkotun fes moni fan asengesin chon Kraist mi woungau lon Jutia.—1 Korint 16:1-3; 2 Korint 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.
18 Ewe moni aramas ra pwisin meefata ar repwe liffang ngeni chon pin lon Jutia a anneta pwe a wor eu ririin pwipwifengen lefilen chon Jus me chon Jentail mi fel ngeni Jiowa. Lupwen chon Kraist lon pekin Jentail ra uwei fesinier moni ngeni chiener kewe chon fel lon Jutia, ra pwal tongeni pwarata ngeniir ar kilisou ren wouur lon pekin ngun ra fen angei seniir. Ina minne, a wor ewe sokkun riri lefiler fan iten alillis lon pekin aion me pekin ngun. (Rom 15:26, 27) Lon ei fansoun kaworen monien alillis fan iten chienach kewe chon luku a pwal longolong won tong me minne sipwe pwisin filata. (Mark 12:28-31) Mi lamot ewe alillis seni meinisin lon pwal ena mettoch pwe sipwe lollopokulo ‘me ewe emon mi kukkun tufichin esap kon watte osupwangan.’—2 Korint 8:15, NW.
19 Pokiten sia weweiti pwe mi lamot ngenikich chon Kraist chienach kewe chon Kraist meinisin, sia kan muttir alisi ekkewe brother me sister lon ach ei pekin. Ren chok awewe, ekieki mwo minne a fis lupwen a wor chechchechin fonu me sonun ppwul lon El Salvador le poputaan 2001. Me ren eu repot, “Ekkewe brother seni leeni meinisin lon El Salvador ra awora alillis. Ekkewe kumiin brother seni Guatemala, United States, me Canada ra feito pwe repwe alisikich. . . A muttir kauta lap seni 500 imw me 3 Kingdom Hall mi lingoch. A fen choufetal porausen angang weiresin me tipemecheresin ekkeei brother mi pennuku pwisin mochenir.”
20 Iei alon eu repot seni South Africa: “Ekkewe watteen pupuun konik mi atteri ekkan leeni mi watte lon Mozambique ra pwal efisata osupwangen chommong pwiich kewe chon Kraist. Ewe kisin ofes lon Mozambique a akkota alillis fan iten lap ngeni minne ra osupwang ren. Nge a tingoreikem pwe aupwe tinalo ngeni pwiich kewe mi osupwang ekkan uf minen lom nge mi chuen och. A mmen chommong ekkewe uf am aua ionfengenni pwe iwe aua tinalo ngeni pwiich kewe lon Mozambique eu container mi masou ren uf, nge ukuukun ttaman 40 fiit.” Ewer, ina pwal eu popun mi lamot ngenikich chienach kewe chon Kraist meinisin.
21 Ussun sia fen apasa me mwan, mi lamot meinisin kifetin inisin aramas. A pwal enlet ena ren ewe mwichefelin Kraist. Mi lamot ngenikich meinisin chon ewe mwichefel. A pwal lamot ar repwe akkangangfengen fan tipeeu. Ena lesen mwirin ei epwe awewei ekkoch mettoch mi atufichi ena mettoch.
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Ifa ussun inisin aramas me ewe mwichefelin Kraist ra lollofengen?
• Met ekkewe popun chon Kraist ra fori lupwen chiener kewe ra osupwang?
• Ikkefa ekkoch poraus lon Paipel mi affata pwe mi lamot ngeni chon Kraist chiener kewe chon Kraist meinisin me ra kan alillisfengen lefiler?
2. Ifa ussun inisin aramas me ewe mwichefelin Kraist ra lollofengen?
3. Ifa ussun Efisus 4:25 a affata pwe mi lamot ngeni chon Kraist chiener kewe chon Kraist meinisin?
4. Ifa ussun epwe tongeni kawor alillis ngeni ekkan minefoon chon kaeo?
5. Ifa ussun Akwila me Priska ra awora alillis ngeni Paul?
6. Met sokkun alillis Apollos a angei?
7. Met chon Filipai ra fori lupwen chiener kewe chon Kraist ra osupwang ren alillis lon pekin aion?
8. Mei fet ekiekin are letipen Epafrotaitos?
9. Ifa ewe leenien appiru Aristarkos a isetiu?
10. Ifa ewe leenien appiru Piter a awora ren chon Kraist mi wiisen elter?
11. Ifa ussun sipwe tongeni kuna feioch seni ach ekieki sorosorun Timoti?
12. Ifa ewe lesen sipwe tongeni kaeo seni fofforun Torkas?
13. Ifa ussun Litia a pwarata pwe a tongei chienan kewe chon Kraist?
14. Mei fet ekiekin Jises Kraist ussun ekkewe kukkun?
15. Ikkefa ekkewe poraus ussun manauen Jises a mak lon Luk 2:40-52, me ifa ewe leenien appiru a isetiu ren ekkewe kukkun?
16. (a) Met ekkoch at ra kota lupwen Jises a afalafal lon ewe imwen fel? (b) Lon ei fansoun, ifa ewe wiis mi auchea a nom ren chon Kraist mi kukkun?
17, 18. (a) Pwata Paul a akkota ewe angangen fes moni fan iten chon Kraist lon Jutia? (b) Met a fis ngeni chon Kraist lon pekin Jus me pekin Jentail pokiten an we a kawor monien alillis fan iten chon lukuluk lon Jutia?
19, 20. Awewei mwo och poraus mi affata ifa ussun noun Jiowa kewe aramas ra kan awora alillis lupwen epwe fis mettoch mi efeiengau?
21. Met sipwe kaeo lon en eu lesen mwirin ei?
[Picture on page 10]
Akwila me Priska ra tongei aramas
[Pictures on page 12]
Noun Jiowa kewe aramas ra kan alillisfengen lefiler me ra pwal alisi io kkan mwo lupwen epwe fis mettoch mi ngau