Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w03 4/1 p. 4-7
  • Ewe Sokkun Asor are Liffang mi Atoto Chengel

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Ewe Sokkun Asor are Liffang mi Atoto Chengel
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2003
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Ewe Asorun Eu le Engol me ewe Allukun Moses
  • An Chon Kraist Asor are Liffang
  • ‘Usun Minne a Filata lon Pwisin Letipan’
  • Kaworen Liffang lon ei Fansoun
  • An Aramas Akkawora Monien Asor Tori Ar Osupwangelo
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2003
  • “Oupwele Kilisou”
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2004
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2003
w03 4/1 p. 4-7

Ewe Sokkun Asor are Liffang mi Atoto Chengel

GENIVAL, emon mi nonnom lon eu telinimwen chon woungau lon otiuefenin Brazil, a awora tufichin manauen puluwan we me nour kewe ren an eani angangen chon mas lon eu pioing, nge mi fokkun kukkun liwinin. Inaamwo ika a weires an epwe awora tufichin manauer, nge a tinikken le akkawora ewe asorun eu le engolun peiofun. Atewe a apasa pwe “Fan ekkoch chon ai famili ra echik, nge ua mochen liffang ngeni Kot minne a nampa eu aucheaan lon manauei, ese lifilifil met sokkun osupwang epwe torikem.”

Mwirin an towu seni an angang, Genival a chuen chok akkawora ewe asorun eu le engol. Noun we sounpetak a pesei an epwe sotun pi ika epwe tongeni angei eu feioch seni Kot ren an awora eu watteen asor. Ewe sounpetak a pwonei pwe Kot epwe wesewesen liffang ngeni eu feioch watte. Ina minne, Genival a ekiekin amomolo imwan we me liffang ngeni an we lamalam moon ewe imw.

Sap minne Genival chok a akkawora asor seni wesewesen letipan. Chommong aramas mi wenewenen mwelele ra akkawora ewe asorun eu le engol pun ar kewe lamalam ra kan aiti ngeniir pwe ina eu alluk seni ewe Paipel. Mi enlet ena?

Ewe Asorun Eu le Engol me ewe Allukun Moses

Ewe alluk ussun ewe asorun eu le engol eu kinikinin ewe Alluk Jiowa Kot a ngeni ekkewe 12 einangen Israel lap seni 3,500 ier lom. Ena Alluk a apasa pwe eu le engolun uwaan ewe fonu me uwaan ekkewe ira me eu le engolun ekkewe nienifoon man epwe asor ngeni ewe einangen Lifai fan iten alillisin ar angang lon ewe imwen fel.​—Lifitikos 27:30, 32; Numperis 18:21, 24.

Jiowa a affata ngeni chon Israel pwe ewe Alluk ‘esap kon forea ngeniir.’ (Tuteronomi 30:11) Ukuukun chok ar repwe tuppwol le alleasochisi an Jiowa kewe alluk, pachelong ewe alluk ussun ewe asorun eu le engol, epwe pwal ina chok ukuukun an epwe pwonuta ngeniir an Jiowa pwon, pwonen an epwe uwaaoch ffotar kewe. Iwe, ren an epwe wor eu minen tumun ngeniir, a kkotota pwal eu asor iteiten ier, nge epwe kawor atun ewe muu epwe mumufengen fan iten ekkewe fetellap mi fel. Epwe ina ussun an epwe nafoch tufichin manauen ‘ekkewe chon ekis, ekkewe at esor semer, me ekkewe fefin mi ma seniir puluwer.’​—Tuteronomi 14:28, 29; 28:​1, 2, 11-​14.

Ese affatetiu lon ewe Alluk liwinin tipisin emon ika esap awora ewe asorun eu le engol, nge a mmen chou wiisen iteiten chon Israel meinisin, wiisen an epwe awora alillis ngeni ewe fel mi enlet. Mi enlet pwe Jiowa a atipisi chon Israel mi tunalo ewe asorun eu le engol lon fansoun Malakai pun a apasa pwe ra ‘solani och seni mine ra uwato pwe ar leengol me ar asor.’ (Malakai 3:8) Epwe ita pwal ina ussun ren ekkan chon Kraist ika resap awora ewe asorun eu le engol?

Iwe, ekieki mwo ei mettoch. Allukun eu muu ese kan wor pochokkulan lon pwal eu fonu lukun. Ren chok awewe, ewe allukun unteng lon Britain esor an pochokkul won chon unteng lon France. Iwe, pwal ussun chok, ewe alluk ussun ewe asorun eu le engol a kapachelong lon eu atipeeu lefilen chok Kot me ewe muun Israel. (Ekistos 19:​3-8; Kol Fel 147:19, 20) Chon Israel chok repwe nom fan pochokkulen ena alluk.

Iei pwal och. Inaamwo ika Kot esap tongeni siwil, nge fan ekkoch a siwil an kewe alluk. (Malakai 3:6) Ewe Paipel a affata pwe an Jises we asor lon 33 C.E., asorun an malo, a ‘tolalo,’ are “amoilo,” ewe Allukun Moses fitifengen me ewe ‘allukun ioni ewe asorun eu le engol.’​—Kolose 2:13, 14; Efisus 2:​13-​15; Ipru 7:​5, 18.

An Chon Kraist Asor are Liffang

Iwe nge, mi chuen lamot an epwe okor asor me liffang fan iten alillisin ewe fel mi enlet. Jises a awiisa ngeni noun kewe chon kaeo pwe repwe wiisen ‘chon pwarata lon unusen fonufan meinisin.’ (Fofor 1:8) Lupwen a lapalapalo chon lukuluk, a pwal lapalo lamoten an epwe wor chon kait me chon mas ar repwe aamwa me apochokkula ekkewe mwichefel. Fan ekkoch epwe kawor tumun fan iten ekkewe fefin mi ma puluwer, ekkewe kukkun mi masen, me pwal io kewe mi osupwang. Ifa ussun chon Kraist lon ewe aewin senturi ra akkangei monien alillis fan iten ekkena mettoch?

Lon ina epwe 55 C.E., a katowu eu tingor ngeni chon Kraist lon pekin Jentail lon Europe me Asia Minor fan iten ewe mwichefel mi osupwang lon Jutia. Lon noun kewe taropwe ngeni ewe mwichefel lon Korint, ewe aposel Paul a awewei ika mei fet ena kokkot fan iten ena ‘asor ren ekkewe aramas mi fel.’ (1 Korint 16:1) Eli kopwe mairu ren minne alon Paul a pwarata ussun an chon Kraist akkawora asor are liffang.

Ewe aposel Paul ese tingormau ngeni chienan kewe chon lukuluk pwe repwe uwouto asor. A enlet pwe chon Kraist lon Masetonia ra kuna “riaffou lapalap” me ir mi “woungau chapur,” nge ra ‘titingor ngeni ei tingor, pwe repwe pwal alisi ekkewe aramas mi fel.’​—2 Korint 8:​1-4.

Mi enlet pwe Paul a pesei ekkewe chon Kraist mi pisekisek lon Korint pwe repwe appiru pwiir kewe mi kichioch lon Masetonia. Nge eu puken awewei poraus a apasa pwe atewe ‘ese ussun ita foratiu ekkan alluk, nge a fen mochen tingorei, etipetipa, apochokkula, are luki letipen aramas. Ika chon Korint repwe ukkuwouto liffang fan erian, ar liffang esap popu seni minne ra pwisin meefata me tong.’ Paul a silei pwe “Kot a tongei ir mi pwapwaiti fangelo,” nge esap ir mi “fangurufutuk ika fang fan echimw.”​—2 Korint 9:7.

Watte luku me silelap fitifengen me tong mi wesewesen enlet fan iten chiener kewe chon Kraist epwe fen amwokutu chon Korint ar repwe uwouto ar liffang pokiten ar pwisin meefata.​—2 Korint 8:​7, 8.

‘Usun Minne a Filata lon Pwisin Letipan’

Paul ese affatatiu ika epwe ifa ukuukun watteen ar liffang, nge a chok apasa pwe “lon aeuin ran iteiten wiik, emon me emon leimi epwe iseitiu och iseis usun ukukun an tongeni.” (1 Korint 16:2) Ren ar akkota me iseis och senis ikkiteitan, chon Korint resap meefi pwe ra akkawora asor are liffang fan asopwisek are erian lupwen Paul epwe wareitiir. Emon me emon chon Kraist epwe pwisin filata ika epwe ifa ukuukun an asor, epwe ‘usun minne a filata lon pwisin letipan.’​—2 Korint 9:​5, 7.

Ren ar repwe kini feioch mi lapalap, chon Korint repwe akkom ffotuki minne mi lapalap. Ese wor och kapasen ar repwe ita ukkuwouto asor tori ar repwe osupwangelo. Iei an Paul kapasen anukunuk ngeniir: ‘Sap minne ai ekiek pwe epwe weires ngenikemi.’ Ar kewe asor repwe ‘akkaewin murinno ika repwe longolong won minne a nom ren emon, nge esap won minne ese nom ren.’ (2 Korint 8:​12, 13; 9:6) Lon echo noun taropwe a makkei mwirin, iei eu kapasen ourour seni ena aposel: “Ika emon ese akkawora tufichin manauen . . . chon le imwan kewe, a fen amamaesini ewe luku, iwe, a ngau seni emon esor an lukuluk.” (1 Timoti 5:​8, NW) Paul ese apochokkula ewe sokkun foffor mi u ngeni ena kapasen alongolongun alluk, fofforun uwouto liffang.

A auchea porausen an Paul wiisen emmweni kkotun ewe ‘asor ren ekkewe aramas mi fel,’ ir kewe mi osupwang. Ese mak lon Paipel och poraus ussun an Paul are ekkewe lusun aposel akkota angangen fes moni are ar akkangei asorun eu le engol pwe repwe angei monien alillis fan iten pwisin ar angangen afalafal. (Fofor 3:6) Fansoun meinisin Paul a kilisou ren ekkewe liffang ekkewe mwichefel ra tinalo ngeni, iwe, a tumunufichi pwe esap isetiu won pwiin kewe chon Kraist och “oser mi liwinimmong.”​—1 Tesalonika 2:​9, NW; Filipai 4:​15-​18.

Kaworen Liffang lon ei Fansoun

A ffat pwe lon ewe aewin senturi, chon luku Kraist ra akkasor pokiten ina pwisin filier, nge esap pokiten eu ita alluk, allukun asorun eu le engol. Iwe nge, eli kopwe asuku ika mi chuen murinno ena esin lapalap fan iten an epwe kawor monien ewe angangen afalafala ewe poraus allim me alillisin chon Kraist mi osupwang.

Ekieki mwo ei poraus. Lon 1879 ekkewe editor fan iten ei chassi ra affataochu pwe “resap fokkun tingorei aramas ren ar alillis.” Ena mettoch a fen ita eppeti Chon Pwarata Jiowa lon ar angangen achoufetalei ekkewe poraus mi enlet lon Paipel?

Lon ei fansoun, Chon Pwarata Jiowa ra kan anounoufetalei Paipel, puken porausen Kraist, me pwal fitu sokkun puk lon 235 fonu. Lupwen a keran aewin poputa forun Ewe Leenien Mas, eu chassi fan iten kaeon Paipel, ukuukun 6,000 kapi a peres iteiten maram lon eu fos. Iwe iei, a kan peres fan ruu iteiten maram won ukuukun 24,000,000 kapi lon 146 fos. Ren ar repwe akkotaochu ar angangen asukula aramas ussun Paipel won unusen fonufan, Chon Pwarata Jiowa ra fen aueta are mooni ekkan ofes lon 110 fonu. Ra fen pwal aueta fite ngerou kukkun leenien mwich me watte leenien mwichelap ren ar repwe alisi chokewe mi mochen alapalo ar kaeo Paipel.

Inaamwo ika ra akkomwa ar alisi aramas lon pekin ngun, nge Chon Pwarata Jiowa rese tunalo osupwangen chiener kewe chon lukuluk lon pekin aion. Ika pwiir kewe repwe kuna riaffou seni maun, chechchechin fonu, osupwangen konik, me molumol, ra kan muttir awora safei, mongo, uf, me metakkan ra osupwang ren. Monien alillis a kan toto seni emon me emon chon Kraist me pwal seni ekkewe mwichefel.

A fokkun murinno an aramas akkawora asor pokiten a ina pwisin filier, nge a pwal ussun ita ekieta och mettoch mi chou me won ekkewe mi tufichingau, awewe chok ren Genival, atewe sia kapas ussun mesemwan. A mmen sseroch Genival pun me mwen an epwe tongeni amomo imwan we, Maria, emon Chon Pwarata Jiowa mi afalafal full-time, a chuuri i. Genival a apasa pwe “Am we kapasfengen a eppeti seni ai famili osupwang watte.”

Genival a kuna pwe an Kot angang ese longolong won ewe asorun eu le engol. Mi enlet pwe ewe Paipel ese chuen alluku ngeni aramas pwe repwe awora ewe asorun eu le engol. Ena mwan a kaeo pwe chon Kraist ra kan kuna feioch lupwen repwe ukkuwouto asor fan kichioch nge esap wiiser ar repwe asor lap seni minne ra tufich ngeni.

An pwisin filata pwe epwe akkawora asor a fen atoto chengel ngeni Genival. A iei ussun an pwarata meefian: “Eli ai asor epwe ukuukun 10 percent are esap, nge ngang mi kan pwapwa ren ai asor, me ua wesewesen luku pwe Jiowa a pwal pwapwa.”

[Box on page 6]

Ekkewe Popun Sou Emmwen lon ewe Lamalamen Kraist ra Ita Afalafala Aramas pwe repwe Akkawora ewe Asorun Eu le Engol?

“Ekkewe mi wouuoch leich ra kan alisi chon osupwang . . . Chokewe mi pisekisek me tipemecheres ra uwouto asor me ren minne emon me emon a ekieki epwe fich.”​—The First Apology, Justin Martyr, c. 150 C.E.

“A wenewenen pwung pwe chon Jus ra eani asor eu le engolun pisekir kewe ngeni Kot, nge chokewe mi ngaselo seni ena mettoch ra fangolo meinisin pisekir kewe fan iten letipen Kot, . . . ussun fofforun ewe fefin mi woungau, ewe mi ma puluwan, pwe a walong lon ewe leenien asor ngeni Kot wouun meinisin, minne epwe tufichin manau ren.”​—Against Heresies, Irenaeus, c. 180 C.E.

“Inaamwo ika a nom rech eu pworun asor, nge sap minne iei leenien iseisen moni fan iten amanauen ngunuch, pwe a ina ussun ekkewe lamalam mi angei moni fan iten ewe angangen amanau. Fan eu iteiten maram, ika ina mochenin aramas, repwe en me walong eu kukkun asor; nge epwe chok longolong won wesewesen mochenir me pwal won chok tufichin emon me emon: pun esap wor kaworen asor fan echimw; meinisin asor ra popu seni pwisin filien emon me emon.​—Apology, Tertullian, c. 197 C.E.

“Lupwen ewe Lamalamen Kraist a wattelo me a fisita ekkewe sokkopaten pekin angang mi pacheri, a wor lamoten an epwe foruta alluk fan iten kaworen monien alillis ngeni ekkewe sou afalafal, nge ena alillis epwe ukuukoch me esap ukutiu. A katolong ewe asorun eu le engol seni ewe Alluk Minen Lom.”—The Catholic Encyclopedia.

[Credit Lines]

Efou foun senis, kukkuta le peliemonguch: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture on page 4, 5]

An aramas pwisin filata ar repwe asor a kan atoto chengel

[Pictures on page 7]

An aramas pwisin filata ar repwe asor a kan awora monien alillis ren ewe angangen afalafal, ren fansoun epwe fis mettoch mi efeiengau, pwal ren kautaan leenien mwich

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share