Osukosuken Angang
“Sia lo angang, sia lo angang! A mmen apwapwa ach silei pwe mi chuen wor angang sia tongeni fori.”—Katherine Mansfield, emon soumak (1888-1923).
EN MI eani ena sokkun ekiek mi mak asan ussun angang? Mei fet om ekiek ussun angang? Ka ita meefi pwe ina eu mettoch ka weiresin likiitu fan lefilen ekkewe ranin asoso? Are om angang a fen ita wiliiti eu mettoch ka ussun ita umwesin chechchei fansoun meinisin?
Ren lap ngeni aramas, a watte ar aea ar fansoun fan iten angang. Eli ewe leeni sia nonnom lon are nonnomuch epwe longolong won ewe sokkun angang sia eani. Chommong ra kuna pwe ar angang a kan nemeni manauer seni ewe fansoun ar ra watte tori ewe fansoun ra retire. Ekkoch leich ra kuna watte pwapwa seni ar angang. Fitemon ra meefi pwe aucheaan och angang a longolong won ukuukun peiofun are ukuukun an aramas itefoulo ren, nge pwal fitemon ra meefi pwe angang a lamot lon chok fansoun tipitipingau are ina eu mettoch a chok solap ach fansoun ren.
Mei wor aramas mi angang pokiten ar kuna tufichin manauer seni me a wor ekkan aramas mi akkaewin manau fan iten ar angang, nge mei wor ekkoch mi malo lon are pokiten ar angang. Ren chok awewe, me ren eu repot seni ewe United Nations, angang a kan efisata riaffou me malo “lap seni maun, safeien opuchopuch, me unummongun sakau.” Iei alon ewe simpung lon London itan The Guardian ussun ena mettoch: “Lap seni ruu milion aramas ra kan malo seni aksiten are samau lon ar leenien angang iteiten ier . . . Pokiten a wor suusu, minen lon pisekin angang, akurang, me radiation lon leenien angang, aramas ra uri kanser, semmwenin foun ngasangas me pinepinin waan chcha (stroke).” Ikkeei ruu chok me lein ekkewe mettoch mi fokkun ngau an a fiffis lon leenien angang, weween, an semirit angang me kinrosi.
A wor pwal eu mettoch ewe sou ak itan Steven Berglas a eita ngeni “akkamuchun tufichich.” A awewei porausen ewe sokkun chon angang mi tinikken, nge a fen tikeri muchuchikitaan an angang, iwe, a meefi “watte niuokkus, riaffou, are letipechou pokiten an luku pwe a ussun ita fotek lon an angang, iwe, esap tongeni ngaselo seni are kuna pwapwa seni.”
Tinikken lon Angang are Umwesin Angang
Lon ei fansoun lupwen chommong ra kan angang fansoun langattam iteiten ran, a lamot ach sipwe silei sokkofesenin ir kewe mi tinikken le angang me ir kewe mi umwesin angang. Chommong mi umwesin angang ra ekieki pwe ar leenien angang eu leeni mi nukunukoch lon ei otot mi efeiengau me nukunukungau, nge chokewe mi tinikken le angang ra meefi pwe ar angang a lamot, iwe, fan ekkoch, eu mettoch mi apwapwa. Chokewe mi umwesin angang ra mut ngeni ar angang an epwe nemeni unusen manauer, nge chon angang mi tinikken ra silei menni fansoun epwe lamot ar repwe ukutiu seni ar angang, siwili minne ra ekieki ussun, me apwonueta wiiser fan iten kokkotun ar famili. Chokewe mi umwesin angang ra kuna watte pwapwa seni ar akkangang iteitan me letiper a fokkun mwasangasang ren, nge chon angang mi tinikken rese ina ussun.
Lon ei fansoun ese lien ffat sokkofesenin ekkena ruu sokkun chon angang pun aramas ra kan apunga ir kewe mi angang weires. Pokiten an aramas ukkuweifeili nour kewe phone me fitu sokkun pisekin angang, ese ffat ika ir mi chuen angang are ra fen sar seni angang. Pokiten aramas ra tongeni angang lon leeni me fansoun meinisin, ese lifilifil, iwe, ekkoch ra tongeni essenuku ar angang tori ar repwe feiengau ren.
Mei fet meefien ekkoch ussun ena sokkun ekiek ese pwung? Ekkan sou ak mi kaeo lapalapen nonnomun aramas ra kuna pwe aramas mi kon angang weires me chouchou pokiten ar angang ra uwoulong lon ar leenien angang minen lamalam, iwe, ra ochufengenni ar lamalam me ar angang. A mak lon ewe San Francisco Examiner pwe iei eu “poraus mi amairu, an aramas ochufengenni minen lamalam me ar angang.”
Kanoto chok, iei alon eu repot ussun Silicon Valley, eu leenien forata minefoon pisekin angang: “Pokiten lapaloon an aramas towu seni ar angang, ekkewe meilapen sopai ra kuna pwe a kan poppoonulo leenien chitosa lon leenien angang, iwe nge, ese lien wor leenien chitosa lekuniol lupwen aramas ra mumufengen fan iten ar repwe kaeo Paipel.” Ese ffat ika ifa ukuukun lamoten ena poraus, nge chommong won unusen fonufan ra kuna pwe ewe Paipel a kan amurinnolo ar ekiek ussun angang, ina minne, a itepok me ruuepek ar ekiek ussun kokkotun lon manauer.
Ifa ussun ewe Paipel epwe tongeni alisikich fan iten an epwe itepok me ruuepek ach ekiek ussun angang? A wor kapasen alongolongun alluk lon Paipel epwe tongeni alisikich fan iten ach sipwe pwakini ekkan osukosuk mi fiffis lon ach leenien angang? Ena poraus mwirin ei epwe polueni ekkena kapas eis.