Än Kot Tong A Pwäpwälo Lon Än Inelap Tong
“Ifa usun, eman fefin epwe tongeni manlükala nöün mönükol, pwe esap tongeäsini nöün won inisin? Nge are epwe fen manlükala, ngang üsap manlukuk.”—AISEA 49:15.
EMON upwufö a kokkoon me oupw le pöün inan we. Sia küna an tong me chen. Emön inelap itan Pam a apasa, “Lupwen üa kerän amwöchü nei we le pei keei, üa meefi tong chapur me pwal choun wisei ngeni nei upwufö.”
Eli sia fen silei, nge ekkoch sou käeö ra änneta ei pworaus pwe än emön inelap tong a fokkun lamot ngeni mämmäärin nöün we mönükol. Echö taropwe, förien Ewe World Health Organization Programme on Mental Health, a apasa: “Minne äm aua käeö a pwäratä pwe ika ekkewe inelap ra imu seni are fen likitalo nöür kewe mönükol, ekkewe kükkün repwe letipechou me lolilen me niuokkus.” Ena taropwe a pwal aloni alon pwal eü käeö mi erä pwe ika semirit ra küna tong me tümün seni le kükkünür, epwe watte ar tufichin tipatchemelo lap seni ekkewe semirit rese küna tong.
Alan Schore, emön sense lon pekin käeö semmwenin ngaüoloon ekiekin aramas lon UCLA School of Medicine (Sukulen Tokter) lon ewe U.S., a apasa: “Än ewe semirit äeüin riri ngeni inan we, ina eü minen kaük, pun a anapanapa an tufichin riri ngeni pwal ekkoch aramas mwirin.”
Iei eü pworaus mi alolilen, pwe pokiten letipechou, semmwen, are aürekin manauan, epwe tufich pwe emön inelap epwe tümününgaüa nöün we are pwal mwo nge “manlükala nöün mönükol.” (Aisea 49:15) A fis ena fän äkkäeü chök. Pwüngün pwe ekkewe inelap ra fför pwe repwe pükün tongei nöür kewe. Ekkewe sou käeö ra küna pwe atun ra nöünöü, a lapolo än inisin föri eü hormone itan oxytocin, a kan efisi iichichinin än ewe inelap metek me pwal poputään fförün ewe chönün oupw. Ena chök hormone, mi förütä lon inisin mwän me fefin, a pwal efisi än ewe inelap pwäralo tong me föfföröch ngeni nöün we mönükol.
Ifa Poputään Tong?
Chokkewe mi peppeni ewe lükü pwe aramas ra popu seni mönün leset ra apasa pwe tong enlet, ussun ewe esin tong lefilen emön inelap me nöün we, a chök pükün fisitä me a sopwosopwolo pokiten aramas ra küna älillis seni. Awewe chök, ewe puk woon Internet itan Mothering Magazine (Puk fän iten Ekkewe Inelap) a apasa: “Aramas ra alemwiri tupwuer seni ewe sokkun man ussun choweän serepenit, küwen me anikitor; iwe, seni ena, a määritä pwal eü kinikinin tupwuach mi efisi ach kewe memmeef. Ina ewe kinikinin tupwuach mi efisi än ekkewe inelap me nöür kewe mönükol ar repwe ririfengen.”
Pwüngün, ekkewe käeö ra pwäralo pwe ena kinikinin tupwuach a wor wisan lon ach kewe memmeef. Iwe nge, met ka ekieki, epwe pwüng pwe än emön inelap tongei nöün we a chök pükün fisitä seni minne a pükün määritä lon tupwuen ekkena man?
Iwe nge, ekieki ussun eü awewe mi sokko seni ena. Ewe Paipel a apasa pwe aramas ra fförütä lon napanapen Kot, weween, ra tufichin napanapeni napanapen Kot kewe. (Keneses 1:27) Tong, ina ewe äkkäeüin napanapen Kot. Ewe aposel Jon a makkei, “Are emon ese meefi tong, iwe, ese mo sinei Kot.” Pwata? “Pun Kot mi tong.” (1 Jon 4:8) Nengeni pwe ena wokisin ese chök apasa pwe mei wor än Kot tong. Nge, a apasa pwe Kot mi tong. Kot, I popun tong.
A iei ussun än ewe Paipel aweweei tong ika chen: “Chen a mosonotam o kirikiröch, chen esap lolowo ika sikesik ika lamalamtekia. Chen esap föri mine a asäw, esap kütta püsin an, esap koum, esap ekieki o chechemeni mine eman a mwäl ngeni won. Chen esap pwapwaäsini mine a ngau, nge a pwapwaäsini mine a let. Chen a engila fän mettoch meinisin, a lükü meinisin, a apilüküni meinisin, a tipeppos fän mettoch meinisin. Chen epwe nonomola tori feilfeilachök.” (1 Korint 13:4-8) Epwe itä pwüng ach sipwe lükü pwe ei napanap mi echipwör seni meinisin a chök pükün fisitä?
Ifa Ussun A Kküü Manauom?
Atun ka älleäni aweween chen, ewe mi mak asan, letipom ese äneänei pwe emön epwe pwäri ngonuk ena esin chen? A chök pükün fis om mochen küna chen. Pwata? Pun “kich mi mwirimwirin Kot.” (Fofor 17:29) Kot a anapanapakich pwe sipwe angei me pwäratä ena esin tong. Sipwe lükülük pwe a alollool än Kot tongekich. (Jon 3:16; 1 Piter 5:6, 7) Ewe wokisin mi mak le poputään ei lesen a pwäratä pwe än Kot tongekich a fokkun manaman me nomottam lap seni än emön inelap tongei nöün we!
Iwe nge, eli kopwe eis: ‘Ika Kot a tipatchem, manaman, me tong, pwata ese asopwalo riäfföü? Pwata a mut ngeni semirit ar repwe mälo, pwüngüngaü me eriäfföü ar repwe sopwosopwolo, me ewe fönüfan an epwe ngaüolo ren tümününgaü me tipemmong? Mei öch ekkeei kapas eis me a lamot an epwe wor pölüwer mi pwüng.
Ese lifilifil met iir kewe mi lükü pwe sise tongeni silei ika mei wor emön kot repwe apasa, nge a tufich an epwe wor pölüwen ekkena kapas eis mi pwüng. Fitu million aramas lon chommong fönü ra küna pölüwen ekkeei kapas eis ren ar käkkäeö ewe Paipel ren Chon Pwäratä Jiowa. Chon föri ei puk ra etiwok om kopwe pwal föri. Atun epwe lapolo om silei Kot ren om käkkäeö an we Kapas me förian kewe, kopwe küna pwe mei tufich pwe kopwe silefichi Kot. Iwe, kopwe lükülük pwe Kot “ese touau seni emon me emon leich.”—Fofor 17:27.
[Ekis Pwóróus lón pekin taropwe 7]
Än Kot tongekich a nomottam lap seni än emön inelap tongei nöün we