Manau Esemuch woon Fönüfan, Eü Äpilükülüköch Seni Kot
“Kot a föri pwe förian kana repwe lomotongauala . . . Nge mi wor ei apilükülüköch.”—ROM 8:20.
1, 2. (a) Pwata a lamot ngenikich ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan? (b) Pwata chommong aramas ra tipemwaramwareiti ewe pworaus ussun manau esemuch woon fönüfan?
NEMAN ka chechemeni pwapwaom atun ka kerän rongorong pwe arapakkan chök, aramas resap chüen chinnapelo me mälo, nge repwe küna manau esemuch woon fönüfan. (Jon 17:3; Pwar. 21:3, 4) Eli ka fen pwapwa le esile ngeni aramas ena äpilükülüköch. Popun, pun a fokkun lamot pworausen ewe äpilükülükün manau esemuch lon ewe kapas allim sia esilefeili. A emmweni ekiekich ussun manau, me ifa ussun sia kan äkkäeä manauach.
2 Lap ngeni chon Kristentom, weween, ekkewe tipitipin lamalamen chon Kraist, ra tunalo ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan. Inaamwo ika ewe Paipel a apasa pwe esor och mettoch a manau mwirin mäloon ewe inis, nge lap ngeni ekkena lamalam ra afalafala pwe mei wor ngünün aramas mi manau mwirin. (SalAf. 9:5) Ina minne, chommong aramas ra tipemwaramwareiti ewe pworaus ussun manau esemuch woon fönüfan. Iwe, sipwe eis: A wesewesen mak lon Paipel pworausen ena äpilükülük allim? Ika ina, ineet Kot a akkomw pwäri ngeni aramas?
“Repwe Lomotongauala . . . Nge mi wor ei Äpilükülüköch”
3. Ifa ussun a pwäpwälo än Kot kokkot fän iten aramas seni le popun?
3 Än Jiowa kokkot fän iten aramas a pwäpwälo seni chök le poputään uruwoon aramas. Kot a affata pwe ika Atam a älleasochis, epwe manau tori feilfeilo chök. (Ken. 2:9, 17; 3:22) Ese mwääl mwirimwirin Atam kewe ra rongorong pwe a pöüt seni aramas manau mi unusöch me a letelo ren minne ra küna. Ewe leenien tolong lon ewe tanipiin Ichen a pinepin. Ra pwal küna än aramas chinnapelo me mälo. (Ken. 3:23, 24) Lo, lo, lo, a mwochomwocholo manauen aramas. Atam a manau ükükün 930 ier. Mwirin ewe Noter, Shem a chök manau 600 ier, me nöün we itan Arpaksat 438 ier. Tera, semen Eperiam, a manau 205 ier. Eperiam a manau 175 ier, nöün we Aisek 180 ier, me Jekop 147 ier. (Ken. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Ese mwääl, chommong aramas ra weweiti pwe mwochomwocholoon manauen aramas a wewe ngeni pöütüloon ewe äpilükülükün manau esemuch! A wor popun ar repwe lükü pwe repwe tongeni angeisefäli ena äpilükülük?
4. Met popun chon lükü loom ra tongeni lükü pwe Kot epwe aworasefäli ekkewe feiöch mi pöüt seni Atam?
4 Ewe Paipel a apasa: “Förian kana repwe lomotongauala . . . Nge mi wor ei apilükülüköch.” (Rom 8:20) Ifa ena äpilükülüköch? Ewe äeüin oesini lon Paipel a apasa pwe emön ‘mwirimwirin’ ewe fefin epwe ‘puri möküren ewe serepenit.’ (Älleani Keneses 3:1-5, 15.) Ewe pwon fän iten ena Mwirimwir, ina longolongun äpilükülüköch ngeni aramas mi tuppwöl pwe Kot esap tongeni likitalo an we kokkot fän iten aramas. A awora ngeni choweän Epel me Noa popun ar repwe lükü pwe Kot epwe aworasefäli ekkewe feiöch mi pöüt seni Atam. Eli ra weweiti pwe än ewe serepenit ‘kküü apilipilin pechen ewe mwirimwir’ epwe wewe ngeni kusuloon chcha.—Ken. 4:4; 8:20; Ipru 11:4.
5. Met a affata pwe Eperiam a lükü ewe manausefäl?
5 Ekieki ussun Eperiam. Fän sossot, Eperiam “a iseta Aisek usun chok asor, . . . noun we alaemon.” (Ipru 11:17, TF) Pwata a tongeni föri ena? (Älleani Ipru 11:19.) Pun a lükü ewe manausefäl! A wor popun an epwe lükü ewe manausefäl. Popun, pun Jiowa a atufichi Eperiam me Sara ar repwe tongeni nöüni emön ät atun ra ierin chinnap. (Ken. 18:10-14; 21:1-3; Rom 4:19-21) Eperiam a pwal chechemeni än Jiowa pwon. Kot a ereni: “Seni Isaac epwe wor murimurum kewe ua fen pwonei.” (Ken. 21:12, Ewe Kapasen God) Ina pwata, a wor popun än Eperiam lükü pwe Kot epwe amanauasefäli Aisek.
6, 7. (a) Ifa än Jiowa we pwon ngeni Eperiam? (b) Ifa ussun än Jiowa pwon ngeni Eperiam a awora äpilükülüköch ngeni aramas?
6 Pokiten a sokkolo watteen än Eperiam lükü, Jiowa a föri eü pwon lefiler ussun ‘mwirimwirin’ Eperiam. (Älleani Keneses 22:18.) Mwirin och fansoun, a ffatolo pwe ena “mwirimwir” a äkkäeüin wewe ngeni Jises Kraist. (Kal. 3:16) Jiowa a ereni Eperiam pwe “mwirimwirin” epwe chommongolo “usun chök chomongun ekewe fün läng, pwal usun pien aroset,” iwe, Eperiam ese silei chochoor. (Ken. 22:17) Iwe nge, mwirin, a pwälo chochoon “mwirimwirin,” weween, Jises Kraist me ekkewe 144,000 repwe eti i le nemenem lon an we Mwu. (Kal. 3:29; Pwar. 7:4; 14:1) “Chon ekewe mwü won unusen fanüfan repwe feiöch” ren ena Mwu fän nemenien ewe Messaia.
7 Ese tufich ngeni Eperiam an epwe unusen weweiti lamoten ewe pwon Jiowa a föri lefiler. Iwe nge, ewe Paipel a apasa: “A chok witiwiti ewe telinim mi wor longolongun kewe.” (Ipru 11:10) Ena telinimw a wewe ngeni än Kot we Mwu. Ren än Eperiam epwe küna feiöch fän ena Mwu, pachelong manau esemuch woon fönüfan, a lamot epwe manausefäl. Iwe, chokkewe resap mälo lon Armaketon me chokkewe repwe manausefälitä repwe tongeni küna manau esemuch.—Pwar. 7:9, 14; 20:12-14.
“Üse Chüen Tongeni Amwöchü Ai Kapas”
8, 9. Met popun ewe puken Jop esap chök pworausen än emön aramas küna sossot?
8 Jop a manau mwirin fansoun Josef, nöün nöün nöün Eperiam we, me pwal mwen fansoun ewe soufos Moses. Ewe puken Jop, eli makkeien Moses, a äweweei met popun Jiowa a mut ngeni Jop an epwe küna riäfföü, me pwal sopwöchün ena pworaus. Iwe nge, sap minne ewe puken Jop a chök apworausa pworausen än emön aramas küna sossot. Ekkewe pworaus lon ena puk ra kküü aramas me chonläng meinisin. A affata pwüngün än Jiowa nemenem. A pwal affata pwe pwüngün enletin än aramas tuppwöl me ar äpilükülükün manau esemuch ra kapachelong lon ewe osukosuk a piitä lon Ichen. Inaamwo ika Jop ese weweiti ena pworaus, nge ese mut ngeni chienan kewe ülümön ar repwe ämmeef ngeni pwe ese amwöchü pwüngün enletin an tuppwöl ngeni Kot. (Hiop 27:5) Ena pworaus a apöchökküla ach lükü me affata pwe sia tongeni amwöchü ach tuppwöl ngeni Jiowa me änneta pwüngün an nemenem.
9 Mwirin än ekkewe ülümön itä chon aururu Jop ra wes le fos, “Elihu [nöün Parakel we mwän ewe re Pus] a popuetä le kapas.” Met a amwökütü i an epwe fos? A apasa: “Pun üse chüen tongeni fanafanala. Üse chüen tongeni amwöchü ai kapas pun ewe ngün mi fel a achchüngü lelukei.” (Hiop 32:5, 6, 18, NW) Minne Elihu a apasa fän emmwenien ewe ngün mi fel a pwönütä atun Jiowa a efeiöchüsefäli Jop. Iwe nge, alon Elihu pwal ina longolongun än aramas äpilükülüköch ika repwe amwöchü ar tuppwöl ngeni Kot.
10. Met a affata pwe än Jiowa pworaus ngeni emön a tongeni kküü aramas meinisin?
10 Fän ekkoch, Jiowa a ngeni emön aramas eü pworaus mi weneiti aramas meinisin. A chök ina ussun än Taniel we oesini ussun ewe ttan Neputkanesar ewe kingen Papilon a ttana ussun pöküpökütiwen efoch irä mi fokkun watte. (Tan. 4:10-27) Ena ttan a pwönütä lon manauen Neputkanesar, nge a pwal wor och weween mi fokkun lapalap seni. A affata pwe än Kot nemeni fönüfan ren eü mwu lon tettelin mwirimwirin King Tafit epwe pwäsefäl mwirin 2,520 ier, poputä seni 607 ier mwen fansoun Jises. Än Kot nemeni fönüfan a poputäsefäl atun Jises Kraist a wiliti King lon läng lon ewe ier 1914. Ekieki ifa ussun nemenemen ena Mwu epwe apwönüetä äpilükülüköchün aramas mi älleasochis!
“Kopwe Angasa Ätei Seni An Tolong lon Peias”
11. Met alon Elihu a affata ussun Kot?
11 Lon an pölüweni Jop, Elihu a kapas ussun “eman chon afför seni lein nöün Kot kewe ngeröün chon läng, epwe pwäri ngeni ewe aramas mine a pwüng fän itan.” Met epwe fis ika ena chon afför epwe fos “ngeni Kot, nge i epwe etiwa”? Elihu a apasa: “[Jiowa] epwe ümöümöch ngeni o üreni, ‘Kopwe angasa ätei seni an tolong lon peias. Üa küna och penmanauan. Mürin inisin epwe wiliti inisin eman alüal, epwe liwiniti pöchökülan lealüalün.’” (Hiop 33:23-26) Alon na a affata pwe Kot epwe tongeni etiwa “och penmanau,” are “möön kepich” fän iten aramas mi aier.—Hiop 33:24.
12. Alon Elihu a awora menni äpilükülüköch fän iten aramas?
12 Chommong nöün Kot kewe soufos rese unusen weweiti ekkewe oesini ra makketiw, äwewe chök, ren Taniel. Neman, Elihu ese pwal unusen weweiti lamoten ewe möön kepich. (Tan. 12:8; 1 Pit. 1:10-12) Iwe nge, alon Elihu a affata ewe äpilükülük pwe eü rän, Kot epwe etiwa eü möön kepich me angasalo aramas seni pwününgaüen chinnap me mälo. Alon Elihu a awora eü äpilükülüköch fän iten manau esemuch. Ewe puken Jop a pwal affata pwe epwe fis ewe manausefäl.—Hiop 14:14, 15.
13. Ifa ussun alon Elihu a weneiti Chon Kraist?
13 Lon ach ei fansoun, alon Elihu a lamot ngeni fite million Chon Kraist mi äpilükülükü ar resap mälo atun taloon ei ototen fönüfan. Ekkewe chinnap me leir repwe säräfösefäl. (Pwar. 7:9, 10, 14-17) Chokkewe mi tuppwöl ra pwal äpilükülükü ar repwe küna ekkewe mi manausefäl, nge repwe ussun chök le säräföör. Pwüngün pwe än ekkewe mi kepit manaufocholo lon läng me än ekkewe “pwal ekkoch siip” küna manau esemuch woon fönüfan epwe alongolong woon ar anganga ar lükü än Kraist möön kepich.—Jon 10:16; Rom 6:23.
Esap Chüen Wor Mälo woon Fönüfan
14. Met a affata pwe epwe kawor och mettoch mi lapalap seni ewe Allükün Moses fän iten Chon Israel repwe küna ewe äpilükülükün manau esemuch?
14 Mwirimwirin Eperiam kewe ra wiliti eü mwu atun a fisitä eü pwon lefiler me Kot. Atun Jiowa a ngeniir ewe Allük me ren Moses, a apasa: “Oupwe fokun apwönüetä ai kewe allük me pwüüng, pun are eman aramas epwe aleasochisiir, epwe manau.” (Lif. 18:5) Iwe nge, pokiten rese tongeni apwönüetä ewe Allük mi unusöch, ra anümamaü ren ewe Allük, iwe, a lamot repwe ngaselo seni ena anümamaü ren och mettoch mi lap seni ewe Allükün Moses.—Kal. 3:13.
15. Ifa ewe feiöch lon mwachkkan Tafit a mak ussun fän emmwenien ewe ngün mi fel?
15 Mwirin Moses, Jiowa a amwökütü pwal ekkoch sou mak ar repwe mak ussun ewe äpilükülükün manau esemuch. (Kölf. 21:4; 37:29) Äwewe chök, Tafit a makkeei echö köl ussun än chon fel mi enlet tipeeüfengen lon Saion, iwe, a asopwalo ena kölfel ren ekkeei kapas: “Ikenan [Jiowa] a anomu an feiöch, ewe manau esemüch.”—Kölf. 133:3.
16. Met Jiowa a pwonetiu me ren Aisea ussun minne epwe fis “ekis meinisin won fanüfan”?
16 Ren an we ngün mi fel, Jiowa a amwökütü Aisea an epwe oesini ussun manau esemuch woon fönüfan. (Älleani Aisea 25:7, 8.) Tipis me mälo ra ussun chök ‘pwölüpwölün letipeta,’ are osen aramas mi kon chou. Iwe, Jiowa a alükülükü ngeni nöün kewe aramas pwe epwe aükatiu tipis me mälo “ekis meinisin won fanüfan.”
17. A fen oesini pwe ewe Messaia epwe wiseni menni wis mi tongeni suuki ewe al ngeni manau esemuch?
17 Iwe, ekieki ussun met ewe Allükün Moses a akkota ren ewe kuuch fän iten Asasel. Fän eü iteiten ier, lon ewe Ränin Asorun Omusomusen Tipis, ewe samolfel mi lap a ‘anomu pöün me ruofoch won möküren ewe kuuch mi manau o pwärätä won än chon Israel föföringau meinisin, me anomu ekewe tipis won möküren ewe kuuch o tinala lon fanüapö.’ (Lif. 16:7-10, 21, 22) Aisea a oesini pwe lupwen ewe Messaia epwe waroto, epwe pwal wisen uwealo “samau,” “cheuch,” me “tipisin chomong aramas,” iwe, epwe suuki ewe al ngeni manau esemuch.—Älleani Aisea 53:4-6, 12.
18, 19. Aisea 26:19 me Taniel 12:13 ra kapas ussun menni äpilükülük allim?
18 Me ren Aisea, Jiowa a ereni nöün kewe aramasen Israel: “Ir mi mäla [senikemi] repwe . . manausefäl. Ämi sotup mi möür fän pwül, oupwe nela, oupwe köl fän pwapwa. Usun amurenipwin a amanaua irän fanüfan, iei usun ewe Samol mi Lapalap epwe amanaua chokewe mi mäla me lomlom.” (Ais. 26:19) Ewe Tesin Ipru a affata pwe mei wor ewe äpilükülükün manausefäl me manau woon fönüfan. Äwewe chök, atun Taniel a arap ngeni 100 ierin, Jiowa a anükünükü ngeni i: “Kopwe mäla o manausefälitä, pwe kopwe angei wisom lesopolan fansoun.”—Tan. 12:13.
19 Pokiten ewe äpilükülükün manausefäl, iei alon Marta ngeni Jises ussun mwongean we mi mä seni: “Ua fen sinei pwe epwe manaueta lon ewe manausefal lon ewe sopolon ran.” (Jon 11:24, TF) Itä än Jises kewe afalafal me makkeien nöün kewe chon käeö ra siwili an Marta äpilükülük? Jiowa a chüen awora ngeni aramas ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan? Sipwe käeö pölüwen ekkena kapas eis lon ewe lesen mwirin ei.
Ka Tongeni Äweweei?
• Förien Kot kewe ra “lomotongauala,” nge ifa ewe äpilükülük allim a nom rer?
• Met a affata pwe Eperiam a lükü ewe manausefäl?
• Alon Elihu ngeni Jop a awora menni äpilükülüköch ngeni aramas?
• Ifa ussun ewe Tesin Ipru a menlapei äpilükülükün eü manausefäl me manau esemuch woon fönüfan?
[Sasing lon pekin taropwe 9]
Alon Elihu ngeni Jop a awora äpilükülüköch pwe aramas repwe ngaselo seni ar chinnapelo me mälo
[Sasing lon pekin taropwe 10]
Kot a anükünükü ngeni Taniel pwe epwe ‘angei wisan lesopolan fansoun’