Manau Esemuch woon Fönüfan, Ina Eü Än Chon Kraist Äpilükülük?
“[Kot] epwe talüpwasei chönün mas seni won meser meinisin. Esap chüen wor mäla.”—PWÄR. 21:4.
E MÖN alüwöl mi pisekisek me iteföülo a ssä ngeni Jises, a fotopwäsuk mwan, me tingor ngeni: “Sense mi mürina, met ngang üpwe föri pwe üpwe manaueni manau esemüch?” (Mark 10:17) A kapas eis ussun an tufichin älemwiri manau esemuch, nge ia? Lon läng are woon fönüfan? Sia fen käeö lon ewe lesen mwen ei pwe fitepükü ier me mwan, Kot a ngeni chon Jus ewe äpilükülükün manausefäl me manau esemuch woon fönüfan. Chommong chon Jus lon fansoun Jises we ra chüen eäni ena äpilükülük allim.
2 Eli Marta, emön chiechien Jises, a ekieki ussun ewe manausefäl ngeni manau woon fönüfan lupwen a kapas ussun mwongean we mi mä seni, a erä: “Ua fen sinei pwe epwe manaueta lon ewe manausefal lon ewe sopolon ran.” (Jon 11:24, TF) Pwüngün, ekkewe Satusi lon ena fansoun rese lükü ewe manausefäl. (Mark 12:18) Iwe nge, lon nöün we puk itan “Lamalamen Chon Jus lon Fansoun Kraist,” (esor lon fosun Chuuk) George Foot Moore a apasa: “Makkeien aramas . . . seni ekkewe rüüepükü ier mwen fansoun Kraist ra änneta än aramas lükü pwe ekkewe mi mälo repwe manausefälitä ngeni manau woon fönüfan.” (Judaism in the First Centuries of the Christian Era) Ewe mwän pisekisek mi chuuri Jises a mochen küna manau esemuch woon fönüfan.
3 Ikenäi, chommong lamalam me sou käeö Paipel ra apasa pwe Jises ese afalafal ussun ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan. Lap ngeni aramas ra äpilükülükü pwe mwirin ar mälo, ngünür epwe manau lon ewe leenien ngün. Ina pwata, lupwen chommong aramas ra älleani pworausen “manau esemuch” lon ewe Tesin Krik, ra ekieki pwe a chök wewe ngeni manau lon läng. Nge mi pwüng? Atun Jises a kapas ussun manau esemuch, met weween alon? Met nöün kewe chon käeö ra lükü? Ewe Tesin Krik a itä affata pwe mei wor ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan?
Manau Esemuch “Fansoun Mettoch Meinisin Repwe Försefäl”
4 Ewe Paipel a apasa pwe eü mwichen Chon Kraist mi kepit repwe manausefäl fän iten ar repwe nemeni fönüfan seni lon läng. (Luk 12:32; Pwar. 5:9, 10; 14:1-3) Iwe nge, lupwen Jises a kapas ussun manau esemuch, ese chök ekieki ussun ena mwich. Nengeni met a ereni nöün kewe chon käeö mwirin ewe mwän pisekisek a lo seni lon an letipeta ren än Jises ereni pwe epwe likitalo pisekin kewe me tapwelo mwirin. (Älleani Mattu 19:28, 29.) Jises a ereni ekkewe aposel pwe repwe fit lein chokkewe repwe wiliti king me apwüngü ekkewe “engol me ruu ainangen Israel,” weween, aramas lükün ena mwichen sou nemenem lon läng. (1 Kor. 6:2) A pwal kapas ussun liwinin “iteiten eman me eman” mi äppirü i. Repwe pwal “angei manau esemuch.” Ekkena mettoch meinisin repwe fis “fansoun mettoch meinisin repwe försefäl.”
5 Met weween alon Jises ussun “fansoun mettoch meinisin repwe försefäl”? Jises ese äweweei alon pun a kapas ussun met ekkewe chon Jus ra fen eäni äpilükülük seni chök me loom. Mettoch meinisin woon fönüfan repwe fförsefäl pwe repwe chök ussun napanapen ewe mälämälen Ichen me mwen än Atam me If tipis. Epwe apwönüetä än Kot pwon pwe epwe föratä “eu läng mi fö me eu fanüfan mi fö.”—Ais. 65:17.
6 Jises a pwal kapas ussun manau esemuch lon an afalafal ussun sopwoloon ei otot. (Mt. 24:1-3) A apasa: “Lupwen Nöün Aramas epwe war lon lingan o chon läng meinisin repwe eti, epwe mot won an lenien motun king mi ling. Iwe, chon ekewe mwü meinisin repwe mwichfengen me mwan. Mürin, epwe aimwüfeseniir lon ruu mwich, usun eman chon fol man a aimwüfeseni ekewe sip seni ekewe kuuch.” Chokkewe rese pwüng “repwe feila ngeni ewe apwüng esemüch, nge ekewe chon pwüng repwe feila ngeni manau esemüch.” “Ekewe chon pwüng,” chokkewe repwe küna manau esemuch, ra tuppwöl le älisi ‘pwiin’ Jises kewe mi kepit. (Mt. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Pokiten ekkewe mi kepit repwe wisen sou nemenem lon ewe Mwuun läng, “ekewe chon pwüng” ra wewe ngeni chokkewe repwe fönüeni fönüfan fän nemenien ena Mwu. Ewe Paipel a oesini: “[Nöün Jiowa we King] epwe nemeni seni matau tori matau, pwal seni ewe Chanpupu tori ekkewe sopolon fonufan!” (Kölf. 72:8, TF) Chokkana repwe pwapwaesini manau esemuch woon fönüfan.
Met ewe Puken Jon Kapas Allim A Äiti Ngenikich?
7 Jises a kapas ussun “manau esemuch” lon ekkena fansoun sia fen affata me mwan, ussun an a mak lon puken Mattu, Mark, me Luk. Än Jon Kapas Allim a aloni alon Jises ussun manau esemuch fän 17. Sipwe nengeni ekkoch leir me ppii met Jises a apasa ussun ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan.
8 Me ren Jon, Jises a akkomw kapas ussun manau esemuch ngeni emön Farisi itan Nikotemus. A ereni Nikotemus: “Esap wor eman a tongeni tolong lon Mwün Kot are esap up ren koluk me Ngün.” Chokkewe repwe mwuuni ewe Mwuun läng repwe “upsefäl.”(Jon 3:3-5) Iwe nge, esap ina chök met Jises a apasa. Mwirin, a kapas ussun ewe äpilükülük a suuk ngeni aramas meinisin. (Älleani Jon 3:16.) Jises a kapas ussun ewe äpilükülükün manau esemuch lon läng fän iten nöün kewe mi kepit, me manau esemuch woon fönüfan fän iten ekkewe ekkoch.
9 Mwirin an a fos ngeni Nikotemus lon Jerusalem, Jises a feilo ngeni Kalili, ennefenin Jerusalem. Arap ngeni ewe telinimwen Sikar lon Sameria, a chuuri emön fefin ünükün eü chönüttu än Jekop. A ereni: “Iö a ün seni ewe koluk ngang üpwe ngeni, esap chüen kakasefäl. Ewe koluk üpwe ngeni epwe wiliti eu lenien puächen kolukun manau leutun mi atoto manau esemüch.” (Jon 4:5, 6, 14) Ewe konik a liosuetä mettoch meinisin Kot a awora fän iten aramas meinisin repwe tongeni küna manau esemuch ren, pachelong chokkewe repwe manau woon fönüfan. Lon ewe puken Pwäratä, Kot a apasa: “Üpwe ngeni chokewe mi kaka pwe repwe ün seni ewe puächen kolukun manau, nge resap moni.” (Pwar. 21:5, 6; 22:17) Iwe, Jises a fos ngeni ewe fin Sameria ussun manau esemuch, sap chök fän iten ekkewe mi kepit repwe älemwiri ewe Mwu, nge pwal chokkewe mi eäni ewe äpilükülükün manau woon fönüfan pokiten ar lükü Kot me an kewe pwon.
10 Mwirin eü ier, Jises a pwal nom lon Jerusalem. Me ikewe ie, a echikaratä emön mwän mi semwen ünükün ewe leenien konik itan Petesta. Iwe, a äweweei ngeni ekkewe chon Jus mi esiita i pwe “ewe Nau esap tongeni föri och ren püsin i, a chök föri met a küna pwe Saman a föri.” Mwirin an ereniir pwe ewe Sam “a ngeni ewe Nau ewe wisen souapwüng,” Jises a apasa: “Iö a rongorong ai kewe kapas o lükü ewe mi tinieito a eäni manau esemüch.” Jises a pwal apasa: “Epwe war ewe fansoun lupwen ekewe sotup meinisin repwe rong [mwelien ewe Nöün aramas] o towu seni peiaser: Chokewe mi föri föför mürina repwe manausefäl o küna manau, nge chokewe mi föri föför mi ngau repwe manausefäl o küna apwüng.” (Jon 5:1-9, 19, 22, 24-29) Jises a ereni ekkewe chon Jus mi eriäfföüü i pwe a filitä me ren Kot pwe epwe apwönüetä än ekkewe chon Jus äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan ren an epwe amanauasefäli ekkewe mi mälo.
11 Lon Kalili, ngeröün aramas ra tapwelo mwirin Jises pun ra mochen epwe amöngööniir ren an manaman. Jises a ereniir ussun pwal eü sokkun möngö, “ewe mongön manau.” (Älleani Jon 6:40, 48-51.) A apasa: “Ei mongö iei fitukei.” Jises ese fangolo manauan fän iten chök chokkewe repwe eti i lon ewe Mwuun läng, pwe pwal fän iten “chon fanüfan repwe manau ren.” A pwal erä: “Are emon a mongö ei mongö,” weween, epwe anganga an lükü manamanen än Jises asor, ewe epwe amanaua aramas, iwe, epwe tongeni äpilükülükü manau esemuch. Enlet, än chon Jus äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan fän nemenien ewe Messaia a kapachelong atun Jises a kapas ussun ‘manau esemuch.’
12 Mwirin, atun a fis ewe chulapen Efinunen ewe imwenfel lon Jerusalem, Jises a ereni ekkewe chon ü ngeni i: “Nge ämi ousap lükü, pun ousap nei kewe sip. Nei kewe sip ra aüselinga mweliei, üa pwal sileer, nge ir ra tapweto müri. Üa fang ngeniir manau esemüch.” (Jon 10:26-28) Itä Jises a chök kapas ussun manau lon läng, are a pwal ekieki ussun manau esemuch lon eü paratisin fönüfan? Jises a fen kerän chök aururu nöün kewe chon käeö ren an ereniir: “Ousap niuokus, ämi mwich mi kisikis, pun Sememi a pwapwa ren an epwe ngenikemi ewe mwü.” (Luk 12:32) Iwe nge, lon chök fansoun ena Efinun, Jises a apasa: “A pwal wor ekoch nei sip resap nonom lon ei lenien sip. Ngang üpwe pwal fokun emweniireto.” (Jon 10:16) Ina minne, lupwen Jises a fos ngeni ekkena chon ü ngeni, alon kewe ra weneiti ewe “mwich kisikis” mi äpilükülükü manau lon läng, me ekkewe fite million ‘pwal ekkoch sip’ mi äpilükülükü manau esemuch woon fönüfan.
Esor Lamoten An Epwe Äweweei Ena Äpilükülük
13 Atun a küna watteen riäfföü woon ewe irään ninni, Jises a alükülükü än aramas äpilükülüköch. Emön chon föfföringaü mi itiuetiu ünükün a tingorei Jises pwe epwe chechemeni i lupwen a mwuuni mwuun. Jises a pwon ngeni: “Enlet, upwe erenuk ikenäi pwe kopwe etiei lon Paratis.” (Luk 23:43, NW) Neman esor lamoten Jises epwe äwewe ngeni ena chon föfföringaü ussun Paratis pun ätewe i emön re Jus. A fen silei ussun ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan lon fansoun epwe feito.
14 Iwe nge, a lamot Jises epwe äweweei alon ussun ewe äpilükülükün manau lon läng. Atun a ereni nöün kewe chon künö pwe epwe feitä läng me ammolnatä leenier, rese kon lien weweiti. (Älleani Jon 14:2-5.) Lon pwal eü fansoun a ereniir: “Mi chüen wor chomong mettoch üpwe ürenikemi, nge epwe fokun weires ngenikemi iei. Nge lupwen epwe war ewe Ngünmifel mi pwärätä mine a let usun Kot, i epwe emwenikemiilong lon ewe let mi unusöch.” (Jon 16:12, 13) Mwirin chök Pentikos, lon ewe ier 33, atun nöün Jises kewe chon käeö ra kepit ren än Kot we ngün mi fel pwe repwe wisen king lon fansoun mwer, ra kerän mirititi pwe ar kewe leenien motun king repwe nom lon läng. (1 Kor. 15:49; Kol. 1:5; 1 Pit. 1:3, 4) Ewe äpilükülükün manau lon läng ina eü pworaus mi fö, iwe, a wiliti menlapen ekkewe taropwe lon ewe Tesin Krik. Nge ekkena taropwe ra alükülükü än aramas äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan?
Met Ekkewe Taropwe lon ewe Tesin Krik Ra Apasa?
15 Lon nöün we taropwe ngeni ekkewe chon Ipru, ewe aposel Paul a kör ngeni chienan kewe chon lükü “pwii kana souläng mi pwal kö me ren Kot.” Iwe nge, a pwal apasa pwe Kot a anomu fän nemenien Jises “ewe fonufan epwe feito.” (Ipru 2:3, 5; 3:1, TF) Lon ewe Tesin Krik, fansoun meinisin ewe fosun Krik mi afföü ngeni “ewe fonufan epwe feito” a wewe ngeni ewe fönüfan mi masou ren aramas. Ena ototen aramas woon fönüfan epwe nom fän nemenien Jises Kraist lon mwachkkan. Lon ena atun, Jises epwe apwönüetä än Kot we pwon: “Ekkewe aramas mi pung repwe fonueni ewe fonu, o repwe nonom lon, feilfeilo chok.”—Kölf. 37:29.
16 Fän emmwenien ewe ngün mi fel, ewe chon künö Piter a makkeei met epwe fis ngeni aramas: “Nge ren ewe chok kapas a iseis ekkeei lang o fonufanen ei fansoun ngeni ekkei, a iseis ir tori ewe ranin apung, ranin an ekkewe aramas ingau poutmwalilo.” (2 Pit. 3:7, TF) Met äkkäsiwilin ekkewe mwuun fönüfan mi liosutiu ren “ekewe läng” me ei ototen fönüfanen aramas mi ingaü ikenäi? (Älleani 2 Piter 3:13.) Repwe siwil ngeni eü “läng mi fö,” weween, än Kot we Mwuun Messaia, me “eü fanüfan mi fö,” ekkewe chon fel mi enlet me pwüng.
17 Ewe puken Pwäratä a achchüngü letipach ren pworausen än aramas repwe unusöchülo. (Älleani Pwarata 21:1-4.) Ina äpilükülükün chokkewe mi lükü Kot me an kewe pwon seni chök fansoun an a pöüt seni aramas ewe manau mi unusöch lon ewe mälämälen Ichen. Aramas mi pwüng repwe manau lon ewe Paratisin fönüfan tori feilfeilo chök, nge resap apwangapwangen chinnap. Ei äpilükülük a alongolong woon minne a mak lon ewe Tesin Ipru me Tesin Krik. Iwe, tori ikenäi, a apöchökkülatä nöün Jiowa kewe mi tuppwöl.—Pwar. 22:1, 2.
Ka Tongeni Äweweei?
• Met weween alon Jises pwe “mettoch meinisin repwe försefäl”?
• Met Jises a fos ngeni Nikotemus ussun?
• Met Jises a pwon ngeni ewe chon föfföringaü mi itiuetiu ünükün?
• Ifa ussun ewe taropwe ngeni ekkewe chon Ipru me makkeien Piter ra alükülükü ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan?
[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]
1, 2. Pwata sia silei pwe chommong chon Jus lon fansoun Kraist ra äpilükülükü manau esemuch woon fönüfan?
3. Ikkefa ekkoch kapas eis sipwe pölüweni lon ei lesen?
4. Met epwe fis “fansoun mettoch meinisin repwe försefäl”?
5. Met weween “mettoch meinisin repwe försefäl”?
6. Met ewe kapas äwewe ussun ekkewe sip me kuuch a äiti ngenikich ussun ewe äpilükülükün manau esemuch?
7, 8. Ikkefa ekkewe ruu äpilükülüköch Jises a fos ngeni Nikotemus ussun?
9. Ifa ewe äpilükülük Jises a fos ngeni ewe fin Sameria ussun?
10. Mwirin an echikaratä emön mwän ünükün ewe konik lon Petesta, met Jises a ereni chon ewe lamalamen Jus mi ü ngeni i ussun manau esemuch?
11. Pwata sia silei pwe ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan a kapachelong lon minne Jises a apasa lon Jon 6:48-51?
12. Ifa ewe äpilükülük Jises a kapas ussun atun a ereni ekkewe chon ü ngeni pwe ‘epwe fang ngeni nöün kewe siip manau esemuch’?
13. Met weween alon Jises lupwen a apasa: “Kopwe etiei lon Paratis”?
14. (a) Met a pwäratä pwe a weires ngeni ekkewe chon künö ar repwe weweiti pworausen ewe äpilükülükün manau lon läng? (b) Ineet atun a ffat ngeni nöün Jises kewe chon äppirü pworausen ewe äpilükülükün manau lon läng?
15, 16. Ifa ussun ewe taropwe ngeni ekkewe chon Ipru me makkeien Piter ra affata ewe äpilükülükün manau esemuch woon fönüfan?
17. Met Pwarata 21:1-4 a apasa ussun än aramas äpilükülük?
[Sasing lon pekin taropwe 15]
Chokkewe mi ussun chök siip repwe küna manau esemuch woon fönüfan
[Sasing lon pekin taropwe 16]
Jises a fos ngeni aramas ussun manau esemuch