Rawangaw Eü Esissillen pwe Sia Nom lon ekkewe Ränin Lesopwoloon!
“Usun lapalapen manauem . . . mi chok tupwel o pung; o esor am tikitikipwul.”—1 TES. 2:10, TF.
KÜTTA EKKEEI PWORAUS MI LAMOT:
Ikkefa ekkewe lesen sipwe tongeni käeö seni än chon Telila, Apsalom, me Jutas Iskariot rawangawei ekkewe ekkoch?
Ifa usun sia tongeni äppirü än Jonatan me Piter pwäraatä tüppwöl?
Ifa usun sia tongeni amwöchü ach tüppwöl ngeni pwülüwach me Jiowa?
1-3. (a) Ifa ewe esissil pwe sia nom lon ekkewe ränin lesopwoloon, me met a kapachelong lon? (b) Ikkefa ekkewe ülüngät kapas eis sipwe pölüweni?
IFA ewe napanap a nom ren Telila, Apsalom me Jutas Iskariot? Iir meinisin rese tüppwöl. Telila ese tüppwöl ngeni ewe mwän mi tongei, ina i ewe Soukapwüng Samson. Apsalom ese tüppwöl ngeni seman we, King Tafit. Jutas ese tüppwöl ngeni nöün we Masta, Kraist Jises. Ar keei angangen föfföringaw ra eselipato watteen feiengaw me riäfföü ngeni ekkewe ekkoch! Pwata ei pworaus a lamot ngenikich?
2 Rawangaw eü me lein ekkewe mettoch aramas ra kan föfföri. Itä sisap mäirü ren ena mettoch. Atun Jises a oesini usun esissillen “ewe fansoun sopolan,” a apasa: “Chommong . . . repwe afangamäfengeniir.” (Mt. 24:3, 10) Angangen rawangaw a wewe ngeni än emön afangemä emön ngeni chon koputan ren an ese pwäraatä tüppwöl ngeni. Än aramas rese pwäraatä tüppwöl ikenäi, a affata pwe sia nonnom lon ekkeei “ränin lesopolan,” usun met Paul a oesini. A apasa pwe aramas “ra rawangauei aramas.” (2 Tim. 3:1, 4) Ekkewe chon mak puk me chon fför kachito ra föri pwe epwe usun ämmeseik än emön ese pwäraatä tüppwöl. Nge ekkewe puk me kachito rese affata enletin ewe pworaus. Pun ren wesewesan ewe angangen rawangaw me än emön ese pwäraatä tüppwöl ra efisatä riäfföü me weires. Ekkena föfför esissillen pwe sia nom lon ekkewe ränin lesopwoloon!
3 Ikkefa ekkewe lesen sia tongeni käeö seni ekkewe pworaus lon Paipel usun chokkewe rese pwäraatä tüppwöl? Ikkefa pworausen chokkewe mi pwäraatä tüppwöl ngeni ekkewe ekkoch sia tongeni äppirü? Sipwe üppos le akkamwöchü ach tüppwöl ngeni iö? Sipwe ppii pölüwer.
ÖÜRÖÜR SENI EKKEWE PWORAUS MI FIS LOOM
4. Ifa usun Telila a rawangawei Samson, me pwata a wesewesen ngaw?
4 Ewe äeüin pworaus ina pworausen Telila ewe Soukapwüng Samson a tongei me i emön mi tipächem solä. Samson a mochen emmweni ewe maun ngeni chon Filistia fän iten nöün Kot kewe aramas. Nimmön ekkewe samolun Filistia eli ra silei pwe Telila ese tüppwöl lon an tongei Samson. Ra sotun ngeni watteen moni fän iten an epwe ereniir ewe popun Samson a kon pöchökkül pwe repwe tongeni nielo. Ewe mi tipemmong, Telila, a etiwa met ra ngeni. Nge an kütta popun än Samson pöchökkül a sopwongaw fän ülüngät. Iwe nge ese fangetä, a “arianikisi Samson rän me rän o echimwa.” Iwe, Samson “a mos ren pwe a mochen mäla.” A ereni neminnewe pwe esap mwo fän eü an ffich möküran, nge ika epwe ffich esap chüen pöchökkül.a An a silei popun än Samson pöchökkül, Telila a annutalo Samson woon pechen me a köri emön an epwe fichielo möküran. Iwe a ngeni chon koputan kewe, me a mut ngeniir ar repwe för ngeni minne ra mochen. (Souk. 16:4, 5, 15-21) A wesewesen ngaw minne a föri! Pokiten Telila a tipemmong, iwe, a rawangawei ewe mi tongei i.
5. (a) Ifa usun Apsalom ese pwäraatä tüppwöl ngeni Tafit? Met ei pworaus a pwäri usun Apsalom? (b) Met meefien Tafit usun än Ahitofel rawangawei?
5 Ewe pwal eü pworaus, pworausen Apsalom ewe ese tüppwöl. I a fokkun mochen an epwe tekia, ina pwata a mochen angei wisen seman we Tafit. Ewe äeüin mettoch Apsalom a föri “a elliapa leluken ekewe chon Israel.” I a tipitipin tongei aramas me a eäni pwon nge ese ekiekin apwönüetä. A pwäraatä an tipitipin tonger me äfänni osupwanger ren an turufiirelo me mitiriir. (2 Sam. 15:2-6) Apsalom a pwal mwo nge angei Ahitofel, ewe emön Tafit a lükülük woon. Ahitofel a wiliti chon ü ngeni Tafit, me a fiti ewe angangen ü ngeni. (2 Sam. 15:31) Lon Kölfel 3 me 55 Tafit a makkeei usun an weires ren ewe angangen rawangaw. (Kölf. 3:1-8; älleani Kölfel 55:12-14.) Än Apsalom kokkot mi fokkun ngaw a ü ngeni ewe emön Jiowa a seikaatä pwe epwe king. Ei rawangaw a pwäraatä pwe i a tunalo än Kot pwüngün filatä iö epwe wisen king. (1 Kron. 28:5) Än Apsalom föfförün ü ngeni a sopwongaw, me Tafit a sopwelo le nemenem usun nöün Jiowa mi kepit.
6. Ifa usun Jutas a afangemä Jises, me met weween iten Jutas lon ei fansoun?
6 Iei kopwele ekieki usun met Jutas Iskariot ewe chon afangemä a för ngeni Kraist. Lupwen Jises a föri ewe säingoon Pasofer ren nöün kewe 12 aposel, a ereniir: “Enlet, üpwe ürenikemi, pwe eman me leimi epwe afangamäei.” (Mt. 26:21) Lon ena pwinin me lon ewe mälämälen Ketsemeni, Jises a ereni Piter, Jemes me Jon: “Nengeni, a arapato atewe mi epwe afangemaei.” Lon ena fansoun, Jutas a feito ngeni ewe mälämäl fän eü pwiin aramas, me “a muttir feilo ren Jises o a apasa, ‘Lepwin allim, Rappai.’ Iwe, a kisi.” (Mt. 26:46-50, TF; Luk 22:47, 52, TF) Jutas a “afangamä eman mwän esap wor an tipis” lupwen a atolonga Jises lepöün chokkewe mi mochen nielo i. Ren fite ükükün moni ewe mi tipemmong Jutas a afangemä Jises woon? Fokkun 30 chök föün moni silifer! (Mt. 27:3-5) Seni ena fansoun, aramas ra nöünöü iten Jutas fän iten chokkewe mi afangemä chiechier.b
7. Ikkefa ekkewe lesen sia fen käeö seni pworausen (a) Apsalom me Jutas me (b) Telila?
7 Met sia käeö seni ekkeei pworaus? Apsalom me Jutas, ra mälo lon eü napanap mi ngaw pokiten ra rawangawei nöün Jiowa kewe mi kepit. (2 Sam. 18:9, 14-17; Fof. 1:18-20) Ika aramas ra rongorong iten Telila, ra ekieki pwe i emön ese tüppwöl me a chök pwomweni pwe mi wor an tong. A ifa me lamoten ach sipwe ttiisenikich tipemmong are ewe mochenian wis tekia mi tongeni eselipa pöütüloon ach chiechi ngeni Jiowa! Ikkeei ekkewe lesen mi fokkun mürinnö repwe älisikich le ttiisenikich ekkewe mettoch mi tongeni efisi ach sisap tüppwöl.
ÄPPIRÜ CHOKKEWE MI PWÄRAATÄ TÜPPWÖL
8, 9. (a) Pwata Jonatan a pwon pwe epwe tüppwöl ngeni Tafit? (b) Ifa usun sia tongeni äppirü Jonatan?
8 A pwal wor chommong pworaus lon Paipel usun ekkewe aramas mi pwäraatä tüppwöl. Sipwe pworaus woon met sia tongeni käeö seni rüüemön me leir. Sipwe akkomw pworaus usun emön mwän mi pwäraatä tüppwöl ngeni Tafit. Nöün King Saul we mwänichi itan Jonatan, itä i epwe kingen Israel mwirin seman we. Nge Jiowa a filatä Tafit. Jonatan a süföliti minne Jiowa a filatä me ese lolowoiti Tafit. Nge a fen “pwipwi ngeni Tafit seni lon letipan,” me a pwon pwe epwe tüppwöl ngeni. A pwal ngeni Tafit üfan kewe, nöün ketilas, nöün nikäppich me an penit, weween a pwäraatä süföl ngeni Tafit, usun emön king. (1 Sam. 18:1-4) Jonatan a föri ükükün an tufich pwe epwe älisi Tafit. A pwal mwo nge pennüküolo pwisin manauan lupwen a tümünü Tafit seni Saul. Jonatan a tüppwöl, me a ereni Tafit: “En kopwe kingen chon Israel, nge ngang üpwe kis fomw.” (1 Sam. 20:30-34; 23:16, 17) Ina popun mwirin än Jonatan mälo, Tafit a pwäri an letipechou me tong ngeni lon köl.—2 Sam. 1:17, 26.
9 Jonatan a silei iö epwe tüppwöl ngeni. A unusen tüppwöl ngeni ewe Sou Nemenem, Jiowa, me a älisi Tafit usun nöün Kot mi kepit. Pwal ina usuch ikenäi. Inaamwo ika sise eäni eü angang mi kkolo aüchean lon ewe mwichefel, nge sipwe pwapwa le älisatä ekkewe mwän mi fen kefilitä pwe repwe wisen emmwenikich.—1 Tes. 5:12, 13; Ipru 13:17, 24.
10, 11. (a) Pwata Piter a tüppwöl me nomwotiw ren Jises? (b) Ifa usun sia tongeni äppirü Piter? Met ena pworaus a pesekich le föri?
10 Pwal eü pworaus mi mürinnö sia tongeni käeö seni, ina pworausen aposel Piter emön mi pwon pwe epwe tüppwöl ngeni Jises. Kraist a äeä eü kapas monomon pwe epwe älisi nöün kewe chon käeö ar repwe weweiti lamoten ar repwe eäni lükü woon inisin me chchaan we epwele asoresini. Chommong me lein nöün kewe chon käeö ra mäirü ren ena kapas monomon, iwe, ra likitalo i. (Jon 6:53-60, 66) Ina popun Jises a eisini nöün kewe 12 aposel: “Ifa usun, ami ousap pwal mochen feila?” Piter a pölüweni: “Äm Samol, iö aipwe feila ren? En ka eäni kapasen manau esemuch. Äm aia lükü o silei pwe en Ewe mi Pin ka feito seni Kot.” (Jon 6:67-69) Itä Piter a unusen weweiti meinisin minne Jises a apasa usun an epwe asoresini pwisin manauan? Neman ese. Nge Piter a fen filatä an epwe tüppwöl ngeni Jises, Nöün Kot we mi kepit.
11 Piter ese ekieki pwe a mwääl ekiekin Jises, me i ese pwal ekieki pwe Jises epwe siwili minne a apasa. Piter a tipetekison me a silei pwe a nom ren Jises ewe “kapasen manau esemuch.” Pwal ina chök usun ikenäi, epwe met meefiach lupwen sia älleani och pworaus lon nöüch kewe puk seni ewe “chon angang mi allükülük,” nge mi weires ach sipwe weweiti are ese tipeeü ngeni ach ekiek? Sipwe fokkun achocho pwe sipwe weweiti. Sisap chök witiwit me ekieki pwe epwe wor siwil pwe epwe tipeeü ngeni pwisin ach ekiek.—Älleani Luk 12:42.
AKKAMWÖCHÜ OM TÜPPWÖL NGENI PWÜLÜWOM
12, 13. Ifa usun emön a tongeni kirikiringaw ngeni pwülüwan? Pwata ierin emön esap ina eü popun mi pwüng än emön epwe kirikiringaw ngeni pwülüwan?
12 Meinisin föfförün rawangaw, iir föfför mi ngaw. Ese tongeni fis kinamwe me tipeeü lon än chon Kraist famili me lon ewe mwichefel ika a mumutä an epwe wor rawangaw. Sipwe käeö ifa usun sia tongeni apöchökküla ach tüppwöl ngeni pwülüwach me ngeni ach Kot.
13 Lisowu mwääl ina eü me lein ekkewe angangen rawangaw mi kon ämmetek. Emön mi kirikiringaw ngeni pwülüwan, a atai an tüppwöl ngeni me a sani emön. Ewe emön mi küna kirikiringaw seni pwülüwan a äkkäläemönülo. A unusen siwil nonnomun manauan. Ifa usun a fis ena ngeni ekkewe rüüemön ra fen piin tongfengen? Lap ngeni a poputä seni än ekkewe pwüpwülü rese chüen äfännifengeni meefier. Emön Professor lon Sociology itan Gabriella Turnaturi a äweweei pwe ewe föfförün kirikiringaw a tongeni fis pokiten än ekkewe pwüpwülü rese chüen angangfengen me rese chüen föri meinisin met epwe apöchökküla ar ririin pwüpwülü. Ei mettoch a pwal tongeni fis ngeni chokkewe mi pwüpwülü ren langattam fansoun. Äwewe chök, emön mwän 50 ierin a pwüpwülü ükükün 25 ier, a mu seni pwülüwan we mi tüppwöl ngeni fän iten an epwe pwülüweni emön fefin a sani. Ekkoch ra apasa pwe ina met a kan fiffis ngeni ekkewe mwän ra nom lon ena ükükün ier. Nge esap pokiten ra tori ena ier ra tongeni föri ena sokkun napanap. Än emön epwe kirikiringaw ngeni pwülüwan esap ina ürürün met epwe fis lon manauen aramas. Pun ina eü angangen rawangaw.
14. (a) Met meefien Jiowa usun chokkewe rese tüppwöl ngeni pwülüwer kewe? (b) Met Jises a apasa usun chokkewe rese tüppwöl lon ar pwüpwülü?
14 Ifa meefien Jiowa usun chokkewe ra mu seni pwülüwer nge ese tipeeü ngeni än Paipel emmwen? Ach we Kot a oput mufesen, i a fen awora kapasen öüröür mi pöchökkül ngeni chokkewe mi nemenemengaw ngeni pwülüwer me mu seniir. (Älleani Malakai 2:13-16.) Meefien Jises ngeni chokkewe rese tüppwöl lon pwüpwülü, a usun chök meefien Seman we. A asukula pwe ese öch än emön epwe asüolo me pöütaalo pwülüwan me tipin föraalo pwe ese wor met a fis.—Älleani Mattu 19:3-6, 9.
15. Ifa usun ekkewe mi pwüpwülü ra apöchökküla ar tüppwöl ngeni pwülüwer?
15 Ifa usun ekkewe mi pwüpwülü ra tongeni apöchökküla ar tüppwöl ngeni pwülüwer? Än Kot Kapas a apasa: “Meseikeiti ewe föpwül [are alüwöl] ka pwülüeni lupwen om alüal, [are föpwül]” me, “Oupwe manaufengen fän pwapwa me pwülüom ka tongei.” (SalF. 5:18; SalAf. 9:9) Atun ekkewe mi pwüpwülü ra mukolo, repwe föri mettoch meinisin ra tongeni föri pwe repwe ririöch lon pekin inis me memmeef. A wewe ngeni ar repwe pacheöch fengen, äfänni fengeni osupwanger, me awora ar fansoun fengen. A lamot repwe achocho le tümünü ar pwüpwülü me ar riri ngeni Jiowa. Ar repwe föri ei, a lamot repwe käeö fengen ewe Paipel, angang fengen lon ewe angangen afalafal iteitan, me iotek fengen pwe Jiowa epwe efeiöchüür.
AKKAMWÖCHÜ OM TÜPPWÖL NGENI JIOWA
16, 17. (a) Ifa usun sipwe küna sossot lon ach tüppwöl ngeni Kot seni chon ach famili me chon mwichefel? (b) Ifa ewe pworaus mi äiti ngenikich pwe ach älleasochisi än Kot allük usun ach sisap chiechi ngeni aramasach mi katowu epwe sopwöch?
16 Lon ewe mwichefel a wor chokkewe mi föri tipis watte me iir ra küna kapwüng mi chou pwe repwe pöchökkül lon ar lükü. (Tait. 1:13) Pokiten ar föfför, ekkoch ra katowu seni mwichefel. Ren “chokewe mi angei ei sokun apwüng,” ewe angangen apwüng epwe älisiir le ririöchsefäl ngeni Kot. (Ipru 12:11) Nge ifa usun ika a wor emön aramasach are chiechiach a katowu? Minne sia föri ren ei mettoch, epwe pwäraatä ika sia tüppwöl ngeni emönnewe are ngeni Kot. Sipwe tüppwöl ngeni Jiowa. I a nennengeni ika kich mi älleasochisi an allük ren ach sisap chiechi ngeni ese lifilifil iö mi katowu.—Älleani 1 Korint 5:11-13.
17 Nengeni eü pworaus mi äiti ngenikich sopwöchün än eü famili akkamwöchü ar tüppwöl ngeni Jiowa ren ar älleasochisi an allük usun ar resap chiechi ngeni aramaser mi katowu. Emön alüwöl a katowu lap seni engol ier. Lon ekkena fansoun, seman, inan, me pwiin kewe fömön rese “chiechi ngeni.” Fän ekkoch ena alüwöl a sotun kukkunou rer, nge emön me emön leir a akkamwöchü an tüppwöl ren ar rese fos ngeni. Mwirin an a liwinsefälilong lon ewe mwichefel, a apasa pwe a kan pwosiiti an nonnom ren an famili, äkkäeüin lupwen a kan äkkäläemön lepwin. A erä pwe ika chon an we famili ra awora ekis chök fansoun ngeni, iwe ianan epwe wes an pwositiir. Nge an famili ese mwaren fos ngeni ren ar repwe text ngeni, mak ngeni, are ereni emön epwe uwei ar pworaus ngeni. An wesewesen mochen nonnom ren an we famili, ina eü popun a mochen ririöchsefäl ngeni Jiowa. Kopwe chechchemeni ei pworaus ika ka ekiekin atai än Kot allük usun om kosap chiechi ngeni aramasom mi katowu.
18. Iei sia fen käeö pworausen chokkewe mi tüppwöl me chokkewe rese tüppwöl, iwe, met kopwe föri?
18 Sia nonnom lon ei otot ia aramas rese tüppwöl me ra rawangawefengeniir. Nge lon ewe mwichefel, a chommong pworausen chokkewe mi pwäraatä tüppwöl me sia tongeni äppirüür. Napanapen manauer a pwäraatä ‘pwe mi chok tupwel o pung; o esor ar tikitikipwul.’ (1 Tes. 2:10, TF) Sipwe föri mettoch meinisin pwe sipwe amwöchü ach tüppwöl ngeni Kot me ekkewe ekkoch.
a Än Samson pöchökkül ese pop seni möküran we, nge a pop seni ewe riri mi kkolo aüchean lefiler me Jiowa usun emön Nasir. Möküran a liosuetä ena riri.
b Ewe itiitin kapas “än Jutas kiis” a wewe ngeni “ewe föfförün afangemä.”
[Sasing lon pekin taropwe 16]
Inaamwo ika ekkewe ekkoch ra pöütaalo Jises, nge Piter a tüppwöl ngeni Nöün Kot na mi kepit