Kapitulu Tanu Na Modha
Mwaha Onfanyeela Iyo Notene Owanana
1, 2. (a) Mwaha gani watatamulile Satana mu Edeni? (b) Mwaha obu wooneyile dhavi na ejile yalogile Satana?
WEYO oli mwari mwa mwaha wa makamaka vaddiddi obuwene ogumanilena nlogo na athu. Yimelelo yawo modheela mwaha obu, jinalamule musogorho mwawo mwa mukalakala. Osadduwela wakoseyile mu Edeni ku okwene watotile mwaha obu. Nsaka nthile Satana wahinvuza Eva dhahi: “Txibarene Mulugu oukoddihani oja milima dha miri dhili muddebe-mpuno?” Eva wahimwakula wila mwaha wa muri mmodha Mulugu ologile dhahi: “Kamuje . . . munokwa.” Venevo Satana wahinvaha muladdu Yehova yawila iyene muthambi, bagaloga wila nne egumi ya Eva vina ya Adamu kayagayela omwiwelela Mulugu. Satana ohiloga wila Mulugu wela okooddiha dhothanddiwa dhaye elobo yaderetu—ewodhelo ya wimetxa magano awa mwigumini. Satana ohiloga dhahi: “Mulugu onoziwa wi siku-ntho ninajinyu, mento enyu anofuguwa, munokala ninga Mulugu, munonona opama n’obure ninga iyene.”—Wita 3:1-5.
2 Txibarene, Satana waloga wila athu agahikala deretu kooganaga dhilobo dhawa anya othiya wiwelelaga malamulo a Mulugu. Dhaene iyene wahivaanela mukalelo wa olamulela wa Mulugu. Eji yahitatamula mwaha wa makamaka vaddiddi wa olamulela onddimuwa wa Mulugu wa elabo yotene, kuloga dhahi, ofanyeela waye olamulela. Wahitoteya nivuzo nthi: Txini enakalela deretu athu, bu mukalelo wa olamulela wa Yehova obe okoodda olamuleliwa na iyene? Venevo, Yehova agahaatolotxa Adamu na Eva, mbwenye eji kigasasanyedhi deretu mwaha wa olamulela onddimuwa. Modheela othiya nlogo na athu winjivana mwari mwa mudhidhi mwinjene, Mulugu agahilagiha ejile egapadduwile sabwa ya okoodda olamuleliwa na iyene vina na malamulo aye.
3. Mwaha gani wanawili ototile Satana?
3 Ovenyedha wa Satana wosadduwela ofanyeela wa Yehova olamulela kugomile na ejile yapadduwile mu Edeni. Iyene ohitota waganyedha akala ogahikala athu agamuroromeli Yehova. Obu ohidha okala mwaha wanawili oniwanana vaddiddi na obule woroma. Nivurhano naye nihimwadheya mpaka wafiyedha ana a Adamu na Eva vina ana otene a omuyani a Mulugu, masiki vina Mwana wa muthaji wokweliwetxa wa Yehova. Motagiha, mmasikuni a Job, Satana wahiloga wila abale animulaba Yehova kanimulabela omukwela Mulugu vamodha na mukalelo waye wa olamulela, mbwenye animulabela sabwa ya omukumbela vaye. Iyene wahiloga wila athu aba agafanyiwa makathamiho, awene otene kagalibilevi sabwa ya dhofuna dha omukumbela vaye.—Job 2:1-6; Ovuhulela 12:10.
Ejile Elagihile Okalawo Wa Nlogo Na Athu
4, 5. Okalawo wa nlogo na athu woonihile eni mwaha wa athu opima woka tharho dhawa?
4 Elobo ya makamaka ya mwaha wa olamulela onddimuwa ji eji: Mulugu kaathanddile athu wila akalegewo s’olamuleliwa na iyene nanda beddeleya deretu. Sabwa ya oderetu wawa iyene waakosile wila eddihiwege na malamulo aye ooligana. Namavuhulela Jeremiya wahiloga dhahi: “Nabuya, ddiziwa wi muthu kaiye mwinya w’okalawo waye, kanwodha opima yeka tharho dhaye. Nabuya, laganí nlogo nenyu.” (Jeremiya 10:23, 24) Noona nzu na Mulugu ninokokomeza: “Omuroromele Nabuya na murima wawo wotene, kunyinddele malago.” (Gano dh’olelana 3:5) Ninga Mulugu mwathanddeliye athu wila ewelelege malamulo aneeddiha dhothanddiwa, wila akalegewo, iyene vina ohikosa malamulo a mweddelo abene anila ageweleliwa, anowiwananiha nlogo.
5 Mowooneya deretu, Mulugu wahiziwa wila nlogo na athu txipo kanigeeddeleyi deretu modheela oviweeddiha, s’ohilamuleliwa na iyene. Na otagiha wa yovi wila ahilamuleliwege na Mulugu, athu ahimetxa malamulelo othiyana thiyana a politika, a mpinddu, vina a relijiau. Othiyana oku ohakosiha athu okaanaga magudulano muthu na mukwaye, vatoteyaga otimbwini, koddo, vina okwa. “Ena anotabuwa n’opujiwa.” (Kohelét 8:9) Ji ejene txibarene empadduwaga mwari mwa okalawo wotene wa nlogo na athu. Ninga mwathageliwani ologiwa mu Nzu na Mulugu, athu abure na anamanyengetha ‘anothabwavi okala abure.’ (2 Timóteo 3:13) Nanda mu vyaka 1900, nlogo na athu nahidhowa volapa mpaddi wa siensia vina mafabirika, mbwenye vina wahipadduwa ntowa nothabwa nihinakalegewo. Mazu a Jeremiya 10:23 ahooneya wila ba ebaribari vaddiddi—athu kathanddeliwe opima woka tharho dhawa.
6. Mohigoneela Mulugu onasasanyedhe dhavi mwaha wa athu weeddaga s’ohilamuleliwa na iyene?
6 Mapadduwo ookubanyeya vina oogoneela a okoodda olamuleliwa na Mulugu ahilagiha kakamwe vina na mukalakala wila olamulela wa athu txipo kuneeddeleya deretu. Olamulela wa Mulugu ji dila modha bahi ya osanzaya, wiwanana, egumi, vina okalawo. Nanda Nzu na Mulugu ninolagiha wila ofuru wa olamulela wa athu okwene onthiya Yehova onowaddamela omagomo. (Mateu 24:3-14; 2 Timóteo 3:1-5) Mohigoneela, iyene onela ogwaddela merelo a athu wila eemetxe olamulela waye velaboni ya vati. Nivuhulelo na Bibilia ninloga dhahi: “Nsaka ninathongege amwene aba, [malamulelo a athu aliwo ovanene] Mulugu w’odhulu onere wita omwene [odhulu] ohinamale-wene, ohinawodheye na malogo mena [athu txipo kanalamulele viina elabo ya vati]. Omwene obu onere otolotxa-wene omwene mwina wotene [wa nsaka na ovanene], onere ogonela okala n’okala-wene.”—Daniyel 2:44.
Oviluwela Mwilaboni Eswa Ya Mulugu
7. Olamulela wa Mulugu ogagomiha olamulela wa athu bani anaviluwe?
7 Bani anaviluwe olamulela wa Mulugu ogagomiha olamulela wa athu? Bibilia onowakula: “Anfwara magano [abale anvuneela ofanyeela wa Mulugu olamulela] arabelaga obure bubure, anojavo elabo; oku avuti [abale ankoodda ovuneela ofanyeela wa Mulugu olamulela] na apaddu atomoliwaga mwilaboni, arayiliwaga.” (Gano dh’olelana 2:21, 22) Na mukalelo wakakene, munasalmo wahiloga dhahi: “Mudhidhi muñgonovi, mvuti oner’orimela . . . Athu apama aner’okala anya a elabo, akalegemo masiku etene.”—Masalmo 37:10, 29.
8. Mulugu oneyelihedhe dhavi olamulela waye onddimuwa?
8 Elabo ya Satana egamala otolotxiwa, Mulugu onela odhana elabo yaye eswa, ejene enagomihe kakamwe otimbwini, koddo, oyelega, goi, maredda, vina okwa okwene onoonihaga goi nlogo na athu mwari mwa vyaka matxikwi na matxikwi. Bibilia onologa deretu mareeliho abene anjeedhela wakela athu aniwelela: Mulugu “oner’okuputha muntori bu muntori wa mmentoni mwawa. Kunakale vina okwa, kutho, obulela, segedho, vowi dhamwilaboni yawale dhivira.” (Ovuhulela 21:3, 4) Modheela nlamulelo naye na Omwene wa odhulu, obwene onlamuleliwa na Kristu, Mulugu onela wiyelihedha (wooniha) mowakwanela ofanyeela Waye wa okala Mulamuleli wehu Munddimuwa, kuloga wila, Mulamuleli wehu.—Roma 16:20; 2 Pedro 3:10-13; Ovuhulela 20:1-6.
Yimelelo Yathukulile Athu Ena Mmwahani Obu
9. (a) Abale amuroromela Yehova oonile dhavi nzu naye? (b) Nowé walagihile dhavi ororomeleya waye, ki iyo nipuremo dhavi yotagiha yaye?
9 Mmasakani otene avirile, onokalaga alobwana na ayana a nroromelo abene alagihile ororomeleya wawa vamentoni va Yehova ninga Mulamuleli Munddimuwa. Awene aahiziwa wila egumi yawa yagayela onvuruwana vina omwiwelela iyene. Mmodha mwa alobwana aba wali Nowé. Venevo Mulugu omwaddela Nowé: “Ddinoatolotxa-wene athu . . . Kamusasanye pangaya.” Venevo Nowé wahiwelela mweeddihedho wa Yehova. Masiki na ovahiwa malago, athu ena a nsaka nthile aakalawo ninga kugapadduwile elobo ehinapadduwege. Mbwenye Nowé wahimusema pangaya munddimuwa vaddiddi vina wahizuzuma na walaleya athu ena mwaha wa dila dholigana dha Yehova. Muselu obu onodhowavi bugaloga dhahi: “Nowé oroma olaba; ovirihamo dhetedhene dhimurumile Mulugu.”—Wita 6:13-22; Ahebreu 11:7; 2 Pedro 2:5.
10. (a) Abramu na Sara avuneeli dhavi olamulela onddimuwa wa Yehova? (b) Na mukalelo gani onwodhihu opuramo yotagiha ya Abramu na Sara?
10 Abramu na Sara aali vina yotagiha yaderetu vaddiddi ya ovuneela olamulela onddimuwa wa Yehova, bagakosa elobo ji elobo yaarumiye. Awene akala mu sidadi ya Ur w’oKaldeya, sidadi yofuma. Mbwenye Yehova mwampangeliye Abramu wila adhowe elabo yina, ejene yahaziwiliye, Abramu “omwala, ninga mwamwaddele Nabuya.” Mohaganyedha Sara wahikaana egumi yofuma—na numba, amarho, vina amudhi. Masiki dhaenevi, iyene wannimwiwelela Yehova vina wannimwiwelela mamunaye badhowa elabo ya Kanaá, masiki vahaziwiliye mikalelo dhigafanyiliye wenewale.—Wita 11:31–12:4; Merelo 7:2-4.
11. (a) Mizé wavuneeli olamulela onddimuwa wa Yehova mutxiddo mwa makathamiho gani? (b) Ninwodha opuramo dhavi yotagiha ya Mizé?
11 Muthu mwina wavuneeli olamulela onddimuwa wa Yehova wali Mizé. Nanda iyene wakosile ejene mutxiddo mwa makathamiho oorutxa vaddiddi, na ogumana kove na kove na Faraó wa Ejipitu. Kayo wila Mizé wela ovikuluvela. Othiya eji, iyene kakuluvela ewodhelo yaye ya ologa deretu. Mbwenye iyene wahimwiwelela Yehova. Na nikamihedho na Yehova vina na mbali waye, Aroni, wili wili Mizé wahimpanga Faraó wovadda murima mazu a Yehova. Masiki ana ena a Izrayel vina annimpambiha vaddiddi Mizé. Masiki dhaenevi, na ororomeleya Mizé wahikosa dhilobo dhotene dhamurumile Yehova, vina modheela iyene, Izrayel wahifuruliwa mu Ejipitu.—Obudduwa 7:6; 12:50, 51; Ahebreu 11:24-27.
12. (a) Txini enlagiha wila omuroromela Yehova onokwaranya okalela okosavi esile dhitonyile Mulugu modheela olebiha? (b) Ononelamo mukalelo obu wa ororomela onnikamiha dhavi othiddihedha mabasa 1 Joau 2:15?
12 Abale amuroromela Yehova kobuwela wila yotene yafuneya yali wiwelela ejile yalebihile Mulugu. Mwadhi Putifar mwatagihedhiye omuweta Zuze wila araruwe na iyene, kawali nlamulo na Mulugu nalebiwe nthene nakooddiha oraruwa. Mwa dhaene, Zuze wanziwa musasanyedho wa matelo obwene wetiwe na Yehova mu Edeni. Iyene wanziwa wila ogonihana na mwadhi mwinya ogahimusilidha Mulugu. Zuze kafuna weha muthengo ogamuthiyile Mulugu okala ninga akadda Ejipitu. Iyene ohivuneela dila dha Yehova modheela otanaalela merelo a Mulugu na nlogo na athu, mumaleliye balabihedha na murima wotene esile dhazinddiyeliye wila ku ofuna wa Mulugu.—Wita 39:7-12; Masalmo 77:11, 12.
13. Ddiabo walagihiwe dhavi wila muthambi na (a) Job? (b) na Ahebreu araru?
13 Masiki agehiwa vaddiddi, abale animuziwa txibarene Yehova kanimunyanyala iyene. Satana wamageedhi wila Job koyeleela dhoreela dhaye dhinji obe koyeleela egumi yaye, masiki iyenene—oddwene warumeeleliwa na Yehova—agahimunyanyala Mulugu. Mbwenye Job wahilagiha wila Ddiabo muthambi, masiki Job vakooddiye oziwa yaapadduweliwiye ntowa. (Job 2:9, 10) Vyaka mazana menjene musogorhomwa, bagatamelavi olagiha omageedha waye, Satana wahimukosiha mwene woludduwa wa Babilonia watxutxana okwa mu jugumani ya motho azombwe araru a Ahebreu, kohikokora vamentoni va nladdaniho neemetxile mwene. Na omageleliwa osakula vari va wiwelela nlamulo na mwene vina wiwelela nlamulo na Yehova ninkooddiha wawebedha amilugu oosemiwa, na oliba murima awene aahiziwiha wila awene amulaba Yehova vina yawila Yehova wali Mulamuleli wawa Munddimuwa vaddiddi. Wa awene, ororomeleya vamentoni va Mulugu wali wa makamaka vaddiddi opitha egumi yananina!—Daniyel 3:14-18.
14. Iyo athu oohakwana ninwodha dhavi olagiha wila ninomuroromela txibarene Yehova?
14 Mwa dhotagiha esi ninofanyeela wubuwela wila, yawila muthu amuroromele Yehova, onofanyeela okala wowakwana obe yawila muthu onvirigana, ohijomba kakamwe? Nne wene! Bibilia ononipanga yawila midhidhi dhiina Mizé wanvonya. Masiki Yehova vaakooddiliye oziveliwa, iyene kaamukooddile Mizé. Arumiwi a Yezu Kristu vina aahikaana dhowobana dhawa. Sabwa ya iyene oziwa wila nihibaaliwana ohakwana, Yehova onoziveliwa akala iyo kanimpwaza na pudha epaddi epaddivi ya ofuna waye. Akala ninokosa dhilobo dhabure sabwa ya wobana, jofuneya iyo otxinuwa na murima wotene, vina okoodda okaana emanya ya okosa yabure ejile. Na mukalelo obu, ninolagiha yawila ninokwela txibarene ejile enloga Yehova wila jaderetu vina widda ejile enlagihiye wila jabure. Modheela nroromelo nehu mwa thima ya mukutho wa Yezu, ya oleveleliwa dhothega, iyo podi okaana yimelelo yotxena vamentoni va Mulugu.—Amós 5:15; Merelo 3:19; Ahebreu 9:14.
15. (a) Vari va athu otene, bani omuroromeli Mulugu na wakwana, nanda eji yoonihile eni? (b) Ninkamihiwa dhavi na ejile ekosile Yezu?
15 Mwa dhaene, kuloga wila kinwodheya wila athu ewelele na wakwana olamulela onddimuwa wa Yehova? Yowakula ya nivuzo nthi yali ninga “ntikiniho” mwari mwa vyaka 4.000. (1 Timóteo 3:16) Masiki Adamu vathanddiwiye bali wowakwanene, iyene kavahile yotagiha yowakwana ya oviperheka wa Mulugu. Ki bani agawodhile? Txibarene kavo mwana waye wothega agawodhile. Mulobwana mmodha bahi agawodhile okosa ejene wali Yezu Kristu. (Ahebreu 4:15) Esile dhikosile Yezu dhihooniha yawila Adamu, oddwene wakaaniletxe mikalelo dhaderetu, agahifanyeela okaanavi nroromelo nowakwana kofuna okosa ejene. Muladduya kawali na mabasa a dhothanddiwa dha Mulugu. Noona, Yezu ddi yotagiha ejene entamelihu ofara mwa wiwelela nlamulo na Mulugu ninga vina oviperhekela Yehova, Mulamuleli Munddimuwa wa Elabo Yotene.—Olibiha 32:4, 5.
Yowakula Yehu Jivi?
16. Ninfanyeelela eni mudhidhi wotene okalaga txenjewa mowiwanana na mweddelo wehu vamentoni va olamulela onddimuwa wa Yehova?
16 Kadda muthu wa iyo onofanyeela ogumanana mwaha wa olamulela onddimuwa wa elabo yotene. Akala iyo nihiloga vamentoni va athu otene wila nili mpaddi wa Yehova, Satana onowana na iyo. Iyene ononididelana makathamiho mpaddi wotene nanda onelege okosavi ejene mpaka omagomo wa elabo eji yabure. Ninofanyeela oviwañganelagavi. (1 Pedro 5:8) Mweddelo wehu onolagiha epaddi elihu vamentoni va mwaha obu munddimuwa vaddiddi wa olamulela onddimuwa wa Yehova vina mwaha wanawili wa olibavi vamentoni va Mulugu mutxiddo mwa wehiwa. Kowoonaga mweddelo wohiroromeleya ninga elobo yovevuwa sabwa ya wakwaneliwa mwilaboni, eji egahiniputhula. Okalavi ooliba onofuna wila iyo nikosele guru othiddihedha mabasa dila dholigana dha Yehova mu dhilobo dhotene dha egumi.
17. Othambi na wiya oromile dhavi wila iyo nirabele?
17 Motagiha, iyo kaninwodha omutagiha Satana, oddwene oli “nipara na wota.” (Joau 8:44) Ninofanyeela okala athu anloga ebaribari mu dhilobo dhotene dhinkosihu. Mwilaboni eji ya Satana, dila dhinjidhene azombwe kanloga ebaribari na amambali awa. Mbwenye azombwe ali Akristu anorabela ejene, nanda dhaene anowooniha yawila omageedha wa Satana wawila athu a Mulugu agahinyanyala nroromelo nawa agehiwaga, eji kayo ebaribari. (Job 1:9-11; Gano dh’olelana 6:16-19) Ohikala merelo a mpinddu abene animutonya muthu yawila oli epaddi ya “nipara na wota” othiya okala na Mulugu webaribari. Ninorabela merelo aba. (Mikeya 6:11, 12) Wiya wotene kunfanyeela, masiki akala muthuya ohisegedheya, obe masiki akala oddule oniyeliwaya mureeli. (Gano dh’olelana 6:30, 31; 1 Pedro 4:15) Masiki akala obu mwirelo wakwaneliwe mmuruddani obuwene onkaliwe obe akala ejile enthukuliwaya eñgono, wiya onoviriganavi na malamulo a Mulugu.—Luka 16:10; Roma 12:2; Éfeso 4:28.
18. (a) Omagomo wa Omwene wa Kristu wa Vyaka Txikwi, yoweha gani enadheele nlogo notene na athu? (b) Laddela gani enfanyeelihu okaana ovanene?
18 Mwari mwa Omwene wa Kristu wa Vyaka Txikwi, Satana vamodha na adomonyo aye anela okala mmuti, s’ohiwodha obuddugela nlogo na athu. Nthi ninakale nifuruleyo nddimuwa vaddiddi! Mbwenye vyaka txikwi dhigamala, awene anela otapuliwa mwari mwa mudhidhi muñgonovi. Satana na abale aninfara anela wadidela athu abene avenyihedhiwe, ankalavi ooliba vamentoni va Mulugu. (Ovuhulela 20:7-10) Nigakaana gari ya okalawo mudhidhi obo onfuna otapuliwa Satana, ninakose dhavi modheela mwaha wa olamulela onddimuwa wa elabo yotene? Vowila vasogorhova nlogo notene na athu ninela okala nowakwana, mwirelo wotene wa otuwa nroromelo onakale wa pudha, vina onela otota otolotxiwa wa mukalakala. Jofuneya vaddiddi wila ovanene iyo nikaane laddela ya wakulela mweeddihedho mweeddihedhovi onnivaha Yehova, peno modheela Nzu naye obe nikuru naye! Na okosa ejene, ninomulagihedha oviperheka wehu txibarene ninga Mulamuleli Munddimuwa wa Elabo Yotene.
Osakulela
• Mwaha munddimuwa onfanyeela iyo notene owanana txini? Iyo nivolowilemo dhavi mmwahani mpu?
• Txini ekaliletxe mwaha wa mukalelo woonihile alobwana na ayana a nsaka na wale nroromelo nawa vamentoni va Yehova?
• Ekaleli eni ya makamaka iyo omuthithimiha Yehova modheela mweddelo wehu kadda siku?