KAPITULU MODHA
Ebaribari Mwaha Wa Mulugu Jivi?
Txibarene Mulugu onowutanaala?
Mulugu oli dhavi? Iyene ohikaana nzina?
Enowodheya onfiyedha Mulugu?
1, 2. Ekaleli eni yaderetu okosaga mavuzo?
WAHIROMAGA woona mukalelo onkosa aima mavuzo? Enji anroma ovuza bagaroma wene osunza ologa. Na mento ofuguwa, a munigwa, awene anowuwang’ana nanda anovuza dhilobo ninga esi: Nttabo nikaleli eni na mburhuwe? Neneri dhisasanyiwe na eni? Bani osunzihile balame wiba? Txino na guru weyo onotamela wakula, mbwenye midhidhi dhiina eji enorutxa. Masiki na wakula wawo waderetu vaddiddi poddi wattukulela awene okosa nivuzo niina: Sabwa yani?
2 Kayo aima bahi ankosa mavuzo. Nigonuwaga, ninovuza wili wili. Ninkosela eji wila nisakule deretu dila enfwanyeliho ofara, vina wila nisunze ngovi dhinfanyeelihu orabela, obe wila nipe munigwa wehu. Mbwenye attu enjene ankala ninga ahittiya okosa mavuzo, makamaka mavuzo a makamakaya. Omagomelowa, awene anottiya opepesa dhowakuladha.
3. Attu enji anyanyaleli eni otamela ofanya dhowakula dha mavuzo abale alitxi a makamaka?
3 Katanaalela mavuzo ali va kapani ya nivuru ntti, vina mavuzo akosiwe omaromo, obe abale ali omaromo wa kapitulu eji. Aba mavuzo mang’onovi mwa mavuzo menji a makamaka anfanyeela weyo okosa. Masiki dhahenevi, attu enjene ahinyanyala otamela ofanya dhowakuladha. Sabwa yani? Bibilia ohikaana dhowakuladha? Attu ena anoona ninga dhowakuladha dhinorutxa vaddiddi ononelamowa. Ena anokubanya yawila okosaga mavuzo ogahavaha manyazo. Vina ena aganile wila mavuzo aba anwodha wakuliwa na asogorheli a relijiau vina anamasunziha. Ki weyo?
4, 5. Mavuzo mena a makamaka anfanyeelihu okosa mwigumini bavi, nanda ninfanyeelela eni otamela dhowakuladha?
4 Txibarene, txino weyo onofuna ofanya dhowakula dha mavuzo manddimuwa a egumi. Mohaganyedha mudhidhi mwina weyo onotikina: ‘Efunelo ya egumi txini? Egumi eji ji elobo yotene eliwo? Txibarene Mulugu oli dhavi?’ Jaderetu okosa mavuzo abene, nanda ja makamaka wila ohitxelele mpaka ofanya dhowakula dhaderetu vina dhokuluveleya. Yezu Kristu namasunziha wovuwa walogile dhahi: ‘Mukalele ntidi okumbirha, nanda munela ovahiwa; mukalele ntidi otamela, nanda munela ofanya; mukalele ntidi okopeela, nanda munela ofuguleliwa.’—Mateu 7:7.
5 Akala weyo ‘onokalela ntidi okumbirha’ dhowakula dha mavuzo a makamaka, weyo onela woona wila opepesa kwaderetu. (Gano 2:1-5) Peno elobo gani yupangile attu, ohikala dhowakula, nanda weyo poddi ofanya—mBibiliani. Dhowakuladha kadhinrutxetxa ononelamowa. Yaderetuya, jawila dhowakula esi dhinovaha njeedhelo vina ohagalala. Nanda dhowakuladha poddi wukamiha okalawo na egumi yohagalaliha ovanene apa. Wila nirome, ndoweni noone nivuzo ninakattamiha attu enjene.
MULUGU DDOHITANAALA VINA DDOWUMA MURIMA?
6. Sabwa yani attu enji agobuwelaga wila Mulugu kantanaala goi ya attu?
6 Attu enjene anoona ninga yowakula ya nivuzo ntti jawila indde. Awene anotanaalela dhahi, ‘akala Mulugu onotanaala, elabo kigakalile mburo wottiyana vaddiddi?’ Nigang’ana noku noku ninowoona elabo bidhaalile koddo, owogo, vina oyelega. Nanda ninga attu, ninobulela, ninowoona goi, ninokweliwa amudhi. Dhahene attu enjene anologa dhahi: ‘Kowiliwa Mulugu ononitanaala vamodha na makattamiho ehu, iyene kagabazedhile dhilobo esi wila dhihikoseye?’
7. (a) Anamasunziha a relijiau aattukuleli dhavi attu enji wubuwelaga wila Mulugu ddowuma murima? (b) Txibarene Bibilia onsunziha eni mwaha wa dhoweha dhinoonihuna goi?
7 Yottabwaya vina, jawila anamasunziha a relijiau mudhidhi mwina anowattukulela attu wubuwela wila Mulugu ddowuma murima. Dhavi dhahene? Ogapadduwa ngovi, awene anloga yawila eji efunelo ya Mulugu. Na mukalelo obu, masunziho aba anompwatteliha muladdu Mulugu sabwa ya ngovi dhimpadduwa. Ji ejene ebaribariya mwaha wa Mulugu? Txini ensunziha Bibilia txibarene? Tiago 1:13 onowakula: ‘Agakala munowehiwa, muttu kaloge: “Ddinowehiwa na Mulugu.” Sabwani, na dhilobo dhabure, Mulugu kanwodha wehiwa, nne vina iyene kanimweha muttu.’ Dhahene txipo Mulugu kayo totela ya obure onoona weyo mwilaboni enuzugunuwa. (Kengesa Job 34:10-12.) Txibarene, iyene onottiya dhilobo dhabure opadduwa. Mbwenye vahikala ottiyana onddimuwa vaddiddi vari va ottiya elobo opadduwa na otota eloboya.
8, 9. (a) Onladdaniha dhavi ottiyana vari va ottiya obure okalagawovi na otota obureya? (b) Egakaleli eni yabure iyo osumulela ogana wa Mulugu wa ottiya nlogo na attu ottukula dila yabure?
8 Motagiha, kamubuwelele babi wa zelu vina wokwela na mwanaye wowunuwelavo oddwene onkala vatakulu na amambali aye. Mwanaya agadha okala muliba ovanya nanda bagana omwalavo vatakuluva, babi waye kanimukooddiha. Mwanaya onottukula mweeddelo wabure nanda onovolowa mmakattamihoni. Ddi babi ototile makattamiho a mwanaye? Nne. (Luka 15:11-13) Na mukalelo wakakene, Mulugu kaakooddihile attu mwasakulelani ottukula dila yabure, mbwenye kayo iyene ototile makattamiho adhilevo. Txibarene, kigakalile deretu ompwatteliha Mulugu muladdu wa makattamiho otene a nlogo na attu.
9 Mulugu ohikaana sabwa dhaderetu dha ottiya nlogo na attu ottukula dila yabure. Ninga Muttanddi wehu wa zelu vina wa guru, kili yofuneya iyene onitapulelamo sabwa dhaye. Noona, sabwa ya okwela, Mulugu ononitapulelamo. Weyo onela osunza dhinji mwaha wa esene mu Kapitulu 11. Mbwenye kaziwa yawila Mulugu kana muladdu wa makattamiho ankaanihu. Ottiya eji, iyene onnivaha bahi njeedhelo na ogomiha!—Izaiya 33:2.
10. Ninfanyeelela eni ororomela yawila Mulugu onela ogomiha dhabure dhotene dhitotiwe na obure?
10 Mowenjedhedha, Mulugu ddokoddela. (Izaiya 6:3) Eji entapulela wila iyene ddotxena vina wa oyesa. Mwa iyene kamuli wene yabure. Noona iyo poddi omukuluvela iyene kakamwe. Iyo kaninwodha wakuluvela kakamwe attu ninga munimukuluvelihu Mulugu, mudhidhi mwina abene ankala oovirigana. Masiki attu abale a mpaddo anetxa murima waderetu midhidhi dhinji kana guru ya ogomiha dhabure dhinkosiwa na attu abure. Mbwenye Mulugu ddwa guru dhotene. Iyene onowodha vina onela ogomiha obure wotene okoseliwe nlogo na attu. Mulugu agakosa elobo, onela okosa ejene na mukalelo wa ogomiha obure na mukalakala!—Kengesa Masalmo 37:9-11.
MULUGU ONOONA DHAVI DHOHILIGANA DHINGUMANA NA IYO?
11. (a) Mulugu onoona dhavi ohiligana? (b) Mulugu onoona dhavi goi dhawo?
11 Ovanene, Mulugu onoona dhavi mwaha wa esile dhinkoseya mwilaboni vina mu egumini yawo? Voroma, Bibilia onsunziha wila Mulugu ‘onokwela oligana.’ (Masalmo 37:28) Noona iyene onotanaala vaddiddi ejile eli yaderetu vina ejile eli yabure. Iyene onowidda makalelo otene a ohiligana. Bibilia onloga wila Mulugu ‘wahinyimuwa mmirimani mwaye’ mudhidhi wadhaalile obure velaboni ya vati nsaka na mundduni. (Wita 6:5, 6) Mulugu kasadduwile. (Malakiya 3:6) Iyene onowiddavi woona goi eliwo mwilaboni motene. Vina Mulugu onowidda wawoona attu bagoona goi. Bibilia onloga wila ‘Iyene onowutanaalani.’—Kengesa 1 Pedro 5:7.
Bibilia onsunziha wila Yehova ddi Muttanddi wokwela wa elabo yotene
12, 13. (a) Koddi iyo nikaaneli eni mikalelo dhaderetu ninga okwela, ki okwela ompakela dhavi mukalelo onoonihu elabo? (b) Weyo onfanyeelela eni okaana ebaribari yawila Mulugu onela okosa wene elobo ji elobo mwaha wa makattamiho a elabo?
12 Niwodhe dhavi okaana ebaribari yawila Mulugu onowidda woona goi? Ohikala ebaribari yina. Bibilia onsunziha wila muttu wakosiwe mu nladdanihoni na Mulugu. (Wita 1:26) Dhahene iyo vina nihikaana mikalelo dhaderetu sabwani Mulugu ohikaana mikalelo dhaderetu. Motagiha, enowunyonya woona goi ya attu ahina muladdu? Akala weyo onotanaala dhohiligana ninga esi, kakaana ebaribari yawila Mulugu ononyonyeya vaddiddi mwaha wa attu aba.
13 Elobo ekaliletxe mwaha wa attu ji ttotto yehu ya okwela. Eji vina endela wa Mulugu. Bibilia onsunziha wila ‘Mulugu okwela.’ (1 Joau 4:8) Iyo ninokwela sabwani Mulugu onokwela. Okwela ogahuttukulela weyo ogomiha goi na ohiligana onoona weyo mwilaboni? Kowiliwa weyo ohikaana guru ya okosa ejene, ogahikosa ejene? Txibarene weyo ogahikosa! Kakaana ebaribari yawila txibarene Mulugu onela ogomiha goi vamodha na ohiligana. Dhororomelihiwa dhilogiwe omaromo wa nivuru ntti kayo dhoroha obe majeedhelo oohikala a txibarene. Dhororomeliha dha Mulugu sa txibarene dhinela okala ebaribari! Wila ororomele dhororomeliha esi, weyo onofanyeela oziwa dhilobo dhinji mwaha wa Mulugu oddwene okosile dhilobodha.
MULUGU ONFUNA WILA WEYO OMUZIWE
Ogafuna wila muttu ooziwe, weyo kunromola nzina nawo? Mulugu ononivuhulela nzina naye mBibiliani
14. Nzina na Mulugu ttivi, nanda ninfanyeelela eni olabihedhaga?
14 Weyo koofuna wila muttu ooziwe, weyo ogafanyeeli okosa eni? Weyo kugampangile muttuya nzina nawo? Mulugu ohikaana nzina? Relijiau dhinji dhinakula wila nzina naye ddi “Mulugu” obe “Nabuya,” mbwenye aba kayo mazina aye a txibarene. Aba mazina a nriho, ninga “mwene” vina “prezidenti” aba mazina a nriho. Bibilia onsunziha wila Mulugu ohikaana mazina menjene a nriho. Meena mwa abene ba aba: “Mulugu” vina “Nabuya.” Vina, Bibilia onsunziha wila Mulugu ohikaana nzina naye na txibarene: Yehova. Masalmo 83:18 onloga dhahi: ‘Nyuwo nzina nenyu ddi Yehova, nyuwo mokinyu muli Mudhulu-dhulu wa elabo yotene ya vati.’ Akala Bibilia wawo kana nzina ntti, weyo poddi opepesa Yowenjedha “Nzina Na Mulugu—Mulabihedhoya Vina Ejile Entapulelani” a nivuru ntti wila osunze koddi eji ekaleli eni dhahene. Ebaribariya jawila nzina na Mulugu ninobudduwa dila matxikwi na matxikwi mmaBibiliani a wale. Noona, Yehova onfuna wila weyo oziwe nzina naye vina wila olabihedhege. Kuloga dhahi, iyene onimulabihedha Bibilia wila avittwanyutxe wa weyo.
15. Nzina ntti Yehova nintapulela eni?
15 Mulugu mwinyene ohivivaha nzina nttene nidhaalile ntapulelo. Nzina naye, Yehova, nintapulela wila Mulugu onowodha osoriha nlibelo nlibelovi ninkosa iyene nanda onowodha otapulela efunelo efunelovi ena iyene mmubuweloni.a Nzina na Mulugu, txibarene nili nimodha bahi. Ntti ttaye bahi. Dila dhotene, Yehova oli mmodha bahi. Eji eli dhahene dhavi?
16, 17. Ninsunza eni mwaha wa Yehova modheela mazina aba a nriho: (a) ‘Wa Guru Dhotene’? (b) ‘Mwene wa mukalakala’? (c) ‘Muttanddi’?
16 Nihoona wila Masalmo 83:18 onimwaddana Yehova: ‘Nyuwo mokinyu muli Mudhulu-dhulu.’ Mwakakene, ddi Yehova yeka onaddiwana ninga ‘Wa Guru Dhotene.’ Ovuhulela 15:3 onloga dhahi: ‘Manddimuwa vina ootikiniha ba mabasa enyu, Yehova Mulugu, Wa Guru Dhotene. Dholigana vina dha ebaribari si dila dhenyu, Mwene wa mukalakala.’ Nzina ntti na nriho ‘Wa Guru dhotene’ ninnisunziha wila Yehova ddilitxi wa guru okalilewo. Guru dhaye kadhinladdaniheya; kadhimpittiwa. Nanda nzina na nriho ‘Mwene wa mukalakala’ ninnubutxedha wila Yehova ddi mmodha bahi okalilewo. Iyene yeka bahi ddikalilewo ovenya omaromo. Masalmo 90:2 onloga dhahi: “Okala n’okala-wene nyuwo muli Mulugu.” Yubuwelo eji enotota nrhemezo kayo mwenemo?
17 Vina ddi Yehova yeka bahi oli Muttanddi. Va Ovuhulela 4:11 ninengesa dhahi: ‘Nyuwo Yehova Mulugu wehu muli mwinya, munofwanyeela ottittimihiwa, orihiwa, vowi muhipaddutxa dhetedhene. Dhotene dhinokalawo n’ofuna wenyu’. Elobo elobovi enubuwela weyo—oromana dhottanddiwa dha muya dhihinooneya dha odhulu mpaka neneri dhindaala odhulu na mattiyu na milima dhinunuwa mmirini vina oba dhin’habelela mbara na mminjeni—dhotene esi dhidha okalawo sabwani Yehova ddi Muttanddiya!
WEYO PODDI ONFIYEDHA YEHOVA?
18. Koddi attu ena anoonela eni wila txipo kagafanyeeli onfiyedha Mulugu, mbwenye Bibilia onsunziha eni?
18 Wengesa mwaha wa mikalelo dha nrhemezo dha Yehova onowakosiha attu ena wova vang’ono. Awene anowova wila Mulugu ddottukuwa vaddiddi wa awene, mpaka awene okoodda onfiyedha obe vina yawila awene kali elobo wa Mulugu oddwene wottukuwa. Koddi yubuwelo eji ehikala? Bibilia onsunziha yottiyana na ejene. Onloga dhahi mwaha wa Yehova: ‘Masiki, txibarene vahikaliliye wolapela na kadda muttu wa iyo.’ (Merelo 17:27) Vina Bibilia ononilibiha: ‘Kanfiyedheni Mulugu, nanda iyene onela wufiyedhani nyuwo.’—Tiago 4:8.
19. (a) Nirome dhavi onfiyedha Mulugu, nanda nimpuramo eni? (b) Mikalelo gani dha Mulugu dhinuziveletxa?
19 Owodhe dhavi onfiyedha Mulugu? Voroma, weyo onofanyeela okosagavi ejene enkosa weyo ovanene—osunzaga mwaha wa Mulugu. Yezu walogile dhahi: “Egumiya ya mukalakala, jiji: ouziwani nyuwo Mulugu mmodha, wa ebaribari; omuziwa vina Yezu Kristu, omurumilenyu.” (Joau 17:3) Indde, Bibilia onsunziha wila osunzaga mwaha wa Yehova na Yezu onottukulela ofanya ‘egumi ya mukalakala’! Ninga mumalelani ologiwa, ‘Mulugu okwela.’ (1 Joau 4:16) Yehova vina ohikaana mikalelo dhiina dhokoddela vina dhaderetu. Motagiha, Bibilia onloga wila Yehova ddi “Mulugu wa nTtebwa, wovilela vina wapama-pama vina wawiwananeyana.” (Obudduwa 34:6) Iyene ‘ddwaderetu nanda oli wowimelene wila alevelele.’ (Masalmo 86:5) Mulugu ddovilela. (2 Pedro 3:9) Iyene ddororomeleya. (Ovuhulela 15:4) Ogengesa vaddiddi mBibiliani, onela woona mukalelo olagihile Yehova yawila iyene ohikaana mikalelo esi dhilogiwe vina mikalelo dhiina dhinji dhaderetu.
20-22. (a) Sabwa ya iyo ohiwodha omoona Mulugu enonikattamiha onfiyedha iyene? Katapulelamo. (b) Txino attu ena a dhifunelo dhaderetu anolibihe okosa eni, mbwenye txini enfanyeela weyo okosa?
20 Txibarene, weyo kunwodha omoona Mulugu sabwani iyene Muya ohinooneya. (Joau 1:18; 4:24; 1 Timóteo 1:17) Modheela osunza mwaha wa iyene mmakukuni a Bibilia, weyo poddi omuziwa iyene ninga muttu. Ninga mwalogeli munasalmo, weyo poddi ‘woona ttagaraga ya Yehova.’ (Masalmo 27:4; Roma 1:20) Venevo vansunza weyo vaddiddi mwaha wa Yehova, panokalelitxiye wa txibarene vina panakaanetxe weyo sabwa ya omukwela vina ofiyedhana na iyene.
Okwela onkaana babi waderetu na ana aye onolagiha okwela onddimuwa onnikaanela Babi wehu wa odhulu
21 Vang’ono vang’ono onela odha ononelamo sabwa ennisunzihedha Bibilia omoona Yehova ninga Babi wehu. (Mateu 6:9) Egumi yehu kikaleli odhavi wa iyene mbwenye iyene ononifunana egumi ekaliletxe—mwakakene ninga babi wokwela mugaafuneliyena ana aye. (Masalmo 36:9) Bibilia vina onosunziha wila attu poddi okala amarho a Yehova. (Tiago 2:23) Katanaalela—weyo poddi okala marho wa Muttanddi wa elabo yotene!
22 Oku bugasunza dhilobo dhinji dha mBibiliani, txino weyo poddi woona wila attu ana dhifunelo dhinoonani wila saderetu anela wulibiha wila onyanyale masunzo aba. Txino awene anozuzuma yawila weyo onela osaddula relijiau yawo. Mbwenye onamuttiye muttu muttuvi wuttiyiha wita omarho waderetu vaddiddi onwodhiwe okaana.
23, 24. (a) Weyo onfanyeelela eni okosaga mavuzo mwaha wa esile dhinsunza weyo? (b) Kapitulu ejo endawo enfuna ologela mwaha gani?
23 Pumwenemo, omaromo onela okala dhilobo dhinkooddiwe ononelamo. Eji enofuna oviyeviha vang’onovi wila okumbirhe nikamihedho, mbwenye kukoodde ovuza sabwa ya manyazo. Yezu walogile wila jaderetu okala woviyeviha, ninga mwana mung’ono. (Mateu 18:2-4) Vina ninga munziwela iyo, aima, anokosa mavuzo menji vaddiddi. Mulugu onfuna wila weyo ofanye dhowakuladha. Bibilia onowatamaala abale aafuna osunza mwaha wa Mulugu. Awene aahipepesa Mmaleboni na ofwasa vaddiddi wila akaane ebaribari yawila esile dhasunzani dhali ebaribari.—Kengesa Merelo 17:11.
24 Mukalelo waderetu wa osunza mwaha wa Yehova bwa ompepesa Bibilia. Oddu ohittiyana na nivuru nivuruvi. Na mukalelo gani? Kapitulu ejo endawo enela ologela mwaha obu.
a Mu Yowenjedha “Nzina Na Mulugu—Mulabihedhoya Vina Ejile Entapulelani” vahikala muselu wowenjedhedha wa ntapulelo vina mukaleloya wa oromola nzina na Mulugu.