Bibilia​—Nivuru Nidhile Wa Mulugu

1, 2. Bibilia okalile dhavi mvaho wa ttima odhile wa Mulugu?

ONOWODHA wubuwela mudhidhi wakelile weyo mvaho wa ttima na marho wawo wokweleya? Txibarene, ottambirha mvaho obule kuwakaleli odhanavi ottaba onddimuwa na oziveliwa mbwenye vina wahukaliha wosanzaya vaddiddi. Txibarene, mvahoya onowupanga elobo ji elobo mwaha wa namavahaya​—yawila iyene onowika ttima omarho wenyu. Mohaganyedha weyo wahitamaalela mvaho waderetu wa marho wawo.

² Biebilia, obu mvaho odheeli wa Mulugu, obwene onfanyeelihu otamaalela vaddiddi. Nivuru ntti nimodha bahi ninovuhula dhilobo txipo dhigakooddilihu oziwa. Motagiha, ntti ninologa mwaha wa ottanddiwa wa odhulu wodhaala neneri, elabo ya vati, vina mulobwana na muyana woroma. Bibilia ohikaana magano ookuluveleya annikamiha wakwaniha makattamiho a egumi vamodha na dhozuzumiha. Nivuru ntti ninotapulela mukalelo onasorihe Mulugu efunelo yaye vina mukalelo onadhiyeena mikalelo dhaderetu velaboni ya vati. Bibilia mvaho wa ttima vaddiddi!

3. Mvaho wa Bibilia onnipanga eni mwaha wa Yehova, nanda eji ekaleli eni yohagalaliha vaddiddi?

³ Bibilia vina mvaho wohagalaliha vaddiddi, sabwani onovuhula elobo ji elobo mwaha wa Namavahaya, Yehova Mulugu. Na sabwa ya iyene ovaha nivuru ntti, ntti nlagiho nawila iyene onfuna wila iyo nimuziwe deretu. Vina, Bibilia poddi wukamiha onfiyedha Yehova.

4. Enuwumiha milomo txini mwaha wa opakiwa wa Bibilia?

⁴ Akala weyo ohikaana Bibilia, weyo kuna weka. Wotene obe epaddi modha, Bibilia ohilebiwa opitta dhilogelo 2.600 nanda vina ozugunuwa elabo yotene okwaranya attu pursento 90 ahikaana. Kadda sumana anopakiwa maBibilia okwaranya muttengo wa matxikwi txikwi! Matxikwi na matxikwi a Bibilia wotene obe epaddi modha ohisasanyiwa. Txibarene, kuli nivuru ninligana na Bibilia.

5. Bibilia ‘ovudheeleliwe dhavi na Mulugu’?

⁵ Mowenjedhedha, Bibilia ‘ovudheeleliwe na Mulugu.’ (Kengesa 2 Timóteo 3:16.) Na mukalelo gani? Bibilia onowakula: ‘Attu alogile esile dhaaruma Mulugu ninga mweeddihiwani na muya wokoddela.’ (2 Pedro 1:21) Wila niladdanihe: Bibi onomuruma mudhuli waye oleba karta. Karta ejile ena dhubuwelo na mazu a bibi. Dhahene, txibarene karta eji ja bibi, kayo ya mudhuli. Na mukalelo wakakene, Bibilia ohikaana muselu wa Mulugu, kayo muselu wa alobwana abale amulebile. Noona, txibarene Bibilia wotene ntti ‘nzu na Mulugu.’​—1 Tesalónika 2:13.

WIWANANA VINA ONYAALA

6, 7. Wiwanana wa muselu wa dhipaddi dhottiyana ttiyana dha Bibilia okaleli eni wotikiniha?

⁶ Bibilia olebiwe okwaranya nsaka na vyaka 1.600. Anamalebaya aakalilewo mmasakani oottiyana ttiyana nanda aali a makalelo menjene. Eena aali anamalima, nanda eena aali anamattadda, vina akumbuzi. Eenagu aali anamavuhula, anamattonga, vina amwene. Namaleba muttaka Luka wali ng’anga. Masiki na ottiyana wa makaleloya a anamalebaya, Bibilia ddowiwanana ovenya omaromo mpaka omagomo.a

⁷ Nivuru noroma na Bibilia ninonipanga mukalelo oromile makattamiho a nlogo na attu. Nivuru nomariha ninolagiha wila elabo yotene ya vati enela okala paraizu, obe mundda wokoddela. Dhipaddi dhotene dhottiyana ttiyana mBibiliani dhinologa mapadduwo a vyaka matxikwi na matxikwi nanda kadda epaddi enokamiha ononelamo efunelo ya Mulugu nanda mukaleloya onasorihiwani. Wiwanana wa Bibilia kotikiniha vaddiddi, mbwenye ji ejene egajeedheli iyo wa nivuru nidheeli wa Mulugu.

8. Kavaha dholagiha dhintonyihedha wila mpaddi wa siensia Bibilia ddonyaala.

⁸ Mpaddi wa siensia Bibilia ddonyaala. Vina ohikaana muselu wali wa nsaka na musogorho vaddiddi. Motagiha, nivuru na Onamakutta nihikaana malamulo a Izrayeli a wale na osuguliwa vina oyesa oku dhilabo dhaazugunuwa awene kadhaziwile elobo mwaha wa dhilobo esi. Nsaka naliwo dhubuwelo dhohikala mwaha wa mukalelo wa elabo ya vati, Bibilia wahiloga wila elabo ya vati yali ya namurugunuwo, obe yoburhungeya. (Izaiya 40:22) Na onyaala Bibilia walogile wila elabo ya vati ‘etomeyeyi vadhulu vadhulu.’ (Job 26:7) Txibarene, Bibilia kayo nivuru na siensia. Mbwenye agalogaga dhilobo dha siensia, onloga na onyaala. Kayo ejene egajeedheli iyo mwaha wa nivuru nidhile wa Mulugu?

9. (a) Na makalelo gani anlagiha Bibilia okaana mapadduwo oonyaala vina ookuluveleya? (b) Ororomeleya wa anamalebaya onupanga eni mwaha wa Bibilia?

⁹ Bibilia vina ohikaana mapadduwo oonyaala vina ookuluveleya. Dhologadha kadhimpottowa. Esi kadhintaganyiheya na mazinavi mbwenye vina azamani a attuya.b Mottiyana na anamaleba dhopadduwa a mwilaboni, wili wili abene ankoodda ologa dhojomba dha elabo yawa, anamaleba a Bibilia aali oororomeleya, mpaka vina oleba dhojomba dhawa vamodha na dha elabo yawa. Mbibiliani va nivuru na Olebeliwa, mogwaddela, namalebaya Mizé onorumeela dhojomba dhaye dhinddimuwa esene dhasumuleliwiyeena. (Olebeliwa 20:2-12) Ororomeleya ninga oku onorameya mmapadduwoni meena alebiwe, mbwenye onofanyeya mBibiliani sabwani ntti nivuru nidhile wa Mulugu.

NIVURU NA ZELU ENTTIDDIHEDHEYA MABASA

10. Sabwa yani kintikiniha wila Bibilia nivuru ninttiddihedheya mabasa?

¹⁰ Sabwa yawila Bibilia ovudheeleliwe na Mulugu, ‘ddopureyamo mwa osunziha, mwa osumulela, mwa wogola dhilobo.’ (2 Timóteo 3:16) Indde, Bibilia nivuru ninttiddihedheya mabasa. Oddu onolagiha wila ononelamo na ovaya mukalelo wa muttu. Eji kintikiniha​—sabwani Mwinyaya, Yehova Mulugu, ddi Muttanddi! Iyene onononelamo dhubuwelo vina mewelo ehu deretu opitta iyo nanya. Mowenjedhedha, Yehova onoziwa ejile enfuna iyo wila nikale oosanzaya. Iyene vina onoziwa dila gani dhinfanyeela iyo orabela.

11, 12. (a) Mitoma gani dhilogile Yezu mu Diskursuni yaye ya Vamwangoni? (b) Dhilobo gani dhiina dhinttiddihedheya mabasa dhinlogiwa mBibiliani, nanda sabwa yani malagoya kankwela?

¹¹ Koona diskursu ya Yezu entxemerhiwa Diskursu ya Vamwangoni, elebiwe va Mateu kapitulu 5 mpaka 7. Na ttotto eji ya osunziha, Yezu wahiloga mitoma dhinjidhene, dhataganyiheya na mukalelo wa ofanya osanzaya wa txibarene, ogomiha magudulano, olobela, vina moonelo waderetu wa okaana dhilobo dha omaningoni. Mazu a Yezu ba guru vaddiddi vina bottiddihedheya mabasa ovanene ninga mwakalelani mudhidhi walogiliye.

¹² Magano meena a Bibilia ba weeddiha egumi ya murala, makalelo a olaba, vina weedda na attu eena. Magano a Bibilia anottiddihedheya mabasa wa attu otene, nanda mudhidhi wotene malagoya bopureyamo. Zelu enfanyeya mBibiliani enlogiwa mogwaddela na mazu a Mulugu modheela namavuhula Izaiya: ‘Miyo Yehova, ddili Mulugu wawo, Oddule onusunziha opuramo.’—Izaiya 48:17.

NIVURU NA MAVUHULO

13. Yehova wanvudheeleli namavuhula Izaiya oleba dhilobo gani mwaha wa Babilónia?

¹³ Bibilia ohikaana mavuhulo menji, menjiya mwa abene ahimala osoriheya. Koona yotagiha modha. Modheela namavuhula Izaiya, oddwene wakalilewo mu vyaka mazana matanu na mararu A.E.C., Yehova wahibaza ologa wila sidadi ya Babilónia egahitolotxiwa. (Izaiya 13:19; 14:22, 23) Wahilagihiwa mukaleloya ninga txibarene mugattukuleliwani kwatti. Makuru a anyakoddo oobuddugela agahumiha mwinje wa Babilónia nanda bavolowa mu sidadimwa s’ohiraba koddo. Kayo ejenevi. Nivuhulo na Izaiya nahimuromola vina mweneya agamuttukulile Babilónia​—Siru.​—Kengesa Izaiya 44:27–45:2.

14, 15. Dhilobo dhiina dha nivuhulo na Izaiya mwaha wa Babilónia dhasoriheyile dhavi?

¹⁴ Vyaka 200 musogorhomwa​—mattiyu wa 5/6 wa Outubro, yaka ya 539 A.E.C.​—nikuru na anyakoddo nahisama waddamana na Babilónia. Kazembeya wali ani? Mwene wa mukudda Persia watxemerhiwa Siru. Dilaya yahimala osasanyedhiwa wila nivuhulo nowumiha milomo nisoriheye. Ki nikuru na anyakoddo na Siru nigahimbuddugela Babilónia s’ohiraba koddo, ninga mwabazedhiwani ologiwa?

¹⁵ Omattiyu obule akudda Babilónia aali va mattangani nanda akala ninga ana muttiddeeleyo mwari mwa sidadi yawa ya marhinga manddimuwa. Venevo, Siru, na ttotto, wahipottotxa manje a mwinjeya obwene wattamaga otakulu wa sidadiya. Mohigoneela manjeya aahivwa mowakwanela mpaka alobwana aye wabuwa mwinjeya nanda baddamela marhinga a sidadiya. Ki nikuru na anyakoddo na Siru nigasorhile dhavi marhingaya a Babilónia? Na mwaha wohiziweya, omattiyu obule misuwodha dha ovolowana mu sidadi kadhafugiwe, dhattiyiwe gwengwerhe!

16. (a) Izaiya wabazile ologa eni mwaha wa ejile egampadduweli Babilónia omamalelowa? (b) Nivuhulo na Izaiya na otolotxiwa wa Babilónia nasoriheyile dhavi?

¹⁶ Mwaha wa Babilónia, yahibaza ologiwa: ‘Txipo kamunakaliwe viina, nne kamunakaliwege nibaaliwo na nibaaliwo. Nanda mukudda Arabia kanakungemo musasa waye nne akumbuzi kanattiye mabila awa oginanti mwenemwale.’ (Izaiya 13:20) Nivuhulo ntti nahisoriheya na ogwa wa sidadi vina ejile egapadduwile osogorhowa. Nivuhulo ntti nahilagiha wila Babilónia agahitolotxiwa na mukalakala. Weyo poddi woona mitonyo dha osoriheya wa mazu aba. Murudda ohinkaliwa wa Babilónia wa wale​—ottamagela makilometuru 80 omadhulu wa Bagdad, o Iraque​—obu mulagiho wawila ejile yalogile Yehova modheela Izaiya ehisoriheya: ‘Ddinela omuseela na muselo wa omunonga.’​—Izaiya 14:22, 23.c

17. Osoriheya wa nivuhulo na Bibilia onlibiha dhavi nroromelo?

¹⁷ Wubuwelela wila Bibilia nivuru na nivuhulo nokuluveleya eji enolibiha nroromelo, kayo mwenemo? Txibarene, akala Yehova Mulugu wahisoriha dholibela dhaye dha wale, nihikaana sabwa dhotene wila niroromele yawila iyene vina onela osoriha nlibelo naye na paraizu velaboni ya vati. (Kengesa Olebeliwa 23:19.) Mohaganyedha, nihikaana ‘njeedhelo na egumi ya mukalakala wila Mulugu ohinloga ottambi, ohiroromeliha masaka a wale vaddiddi ahinatti.’​—Tito 1:2.d

‘NZU NA MULUGU TTA EGUMI’

18. Mazu gani a guru alogile murumiwi wa Mukristu Paulo mwaha wa ewodhelo ya ‘nzu na Mulugu’?

¹⁸ Mwa esile dhimalilihu woona mu kapitulu eji, kavali waganyedha wila Bibilia txibarene tti nivuru nohiliganihiwa nimodha bahi niliwo. Noona, ttimaya enopitta wiwananawa wa mwari, onyaala mpaddi wa siensia vina mapadduwo, zelu enttiddihedheya mabasa, vina nivuhulo nokuluveleya. Paulo murumiwi wa Okristu wahileba: ‘Nzu na Mulugu tta egumi nanda nihikaana ewodhelo, vina ttowiva vaddiddi opitta supadda supaddavi ningwadda noku noku, nanda ninobwiyela mpaka mmagawanoni a muzimu vina muya, na mmagumanihoni vina mmakuvanimwa nanda ninowodha ozinddiyela dhubuwelo vina dhofuna dha murima.’​—Ahebreu 4:12.

19, 20. (a) Bibilia onwodha dhavi wukamiha ovipepesa wamwinya? (b) Owodhe dhavi otamaalela mvaho wa Mulugu obu ohinladdanihiwa, Bibilia?

¹⁹ Wengesaga mBibiliani ‘nzu,’ obe muselu wa Mulugu poddi osaddula egumi yehu. Poddi onikamiha ovipepesa opitta mundduni. Txino iyo ninologa wila ninomukwela Mulugu, mbwenye mukalelo onoonihu esile dhinsunziha Bibilia Nzu naye novudheeleliwa, onela ovuhula dhubuwelo dhehu dha ebaribari masiki vina dhofuna dha txibarene dha murima.

²⁰ Bibilia, ntti nivuru nidhile wene wa Mulugu. Ntti nivuru ninfanyeela wengesiwaga, osunziwaga vina oboniwa. Kalagiha wila onotamaalela mvaho obu wa Mulugu modheela odhowavi bugavaha ttima esile dhilimo. Ogakosaga dhahene, weyo onela ogumela ononelamo onddimuwa wa efunelo ya Mulugu na nlogo na attu. Efuneloya vamodha na mukaleloya onakosiwani onela ologiwa mu kapitulu ejo endawo.