‘Muzimu’ na ‘Muya’​—Mazu Aba Meeli Antapulela Eni Txibarene?

WEYO ogewa mazu aba ‘Muzimu’ vina ‘Muya’, onubuwela eni? Attu enjene anororomela wila mazu aba antapulela elobo ehinooneya vina ehinkwa ejene eli mwari mwa maningo ehu. Awene anoona ninga muttu agakwa, epaddi eji ya muttu ehinooneya enottiya maningo bidhowa okalagawovi. Vowila nsunziho ntti nihivuweya vaddiddi, attu enjene anotikina sabwa ya osunza yawila eji kayo ejile ensunziha Bibilia. Mowiwanana na nzu na Mulugu, muzimu txini, vina muya txini?

‘MUZIMU’ MUKALELO ONLABIHEDHIWA MBIBILIANI

Voroma, koona nzu ntti muzimu. Txino weyo onowubuwela wila omaromo, mpaddi mwinjiya wa Bibilia walebiwe na Ebraiko vina Egrego. Bagaleba mwaha wa muzimu, anamaleba a Bibilia aalabihedhi nzu na Ebraiko né.fesh obe nzu na Egrego psy·khé. Mazu aba meeli anofanyeya dila 800 mmaleboni, nanda dila dhotene Tradução do Novo Mundo onotapulela na nzu ‘muzimu.’ Ogapepesa mukalelo olabihedhiwe nzu ntti ‘muzimu’ obe ‘mizimu’mBibiliani, enowooneya wila nzu ntti makamaka ninaddana (1) attu, (2) dhinama, obe (3) egumi ena muttu obe enama. Ndoweni noone malebo mang’onovi abene anloga matapulelo aba mararu oottiyana.

Attu. ‘Mmasikuni a Nowé . . . attu ang’onovi, kuloga dhahi, mizimu mitanu na miraru soboliwe vari va manje.’ (1 Pedro 3:20) Apa, nzu ntti ‘mizimu’ mowooneya nintapulela attu​—Nowé, mwadhiye, ana aye araru, vamodha na awadhiwa. Obudduwa 16:16 onoromola malamulo aavahiwe Aizrayel mwaha wa oddodda mana. Awene aahipangiwa dhahi: ‘Muddoddege mana . . . mowiwanana na muttengo wa mizimu dhina muttu mmusasani mwaye.’ Noona muttengo wa mana waddoddiwa, wali wowiwanana wa muttengo wa attu wana kadda murala. Mu nivuru na Wita 46:18; Josuwé 11:11; Merelo 27:37; vina Roma 13:1, munofanyeya dhotagiha dhiina dha Bibilia dha olabihedhiwa wa nzu ‘muzimu’ obe ‘mizimu’ bagaaddiwana muttu obe attu.

Dhinama. Mmuseluni wa Bibilia wa ottanddiwa, ninowengesa dhahi: ‘Mulugu wahidhowavi bagaloga dhahi: ‘Manje abaale nlogo na mizimu dha mento vina dhottanddiwa dhinvava dhivave velaboni ya vati odhulu wotapuwa.’ Venevo Mulugu wahidhowavi bagaloga dhahi: ‘Elabo ya vati ebaale mizimu dha mento dhowiwanana na nlogona, dhifuwo, vina dhinama dhimburunuwa, vina dhinama dha mukokolani ya velaboni ya vati, mowiwanana na nlogona.’ Nanda eji yahipadduwawene.’ (Wita 1:20, 24) Mmaversikuluni aba, oba, dhifuwo, vina dhinama dha mukokolani dhotene dhintxemerhiwa na nzu nakakene​—‘mizimu.’ Mu nivuru na Wita 9:10; Onamakutha 11:46; vina Olebeliwa 31:28, balame na dhinama dhiina dhinotxemerhiwa vina mizimu.

Egumi ya muttu. Dila dhiina nzu ntti ‘muzimu’ nintapulela egumi ya muttu kakamwe. Yehova wahinpanga Mizé dhahi: ‘Alobwana abale aatamela muzimu wawo ahikwa.’ (Obudduwa 4:19) Amwiddani a Mizé aatamela eni? Awene aatamela ape egumi ya Mizé. Nipadduwo ntti nihinatti, Rakeli bagambala mwanaye Bejami, ‘muzimu waye wela odhowa (sabwani wela okwa).’ (Wita 35:16-19) Mudhidhene obule, Rakeli wahiyeleela egumi yaye. Koona vina mazu a Yezu: ‘Miyo ddili mukumbuzi waderetu; mukumbuzi waderetu onoperheka egumi yaye mwa oderetu wa mabila.’ (Joau 10:11) Yezu wahiperheka muzimu waye, obe egumi, mwa oderetu wa nlogo na attu. Mmaversikuluni aba a Bibilia, nzu ntti ‘muzimu’ mowooneya ninaddana egumi ya muttu. Mu nivuru na 1 Amwene 17:17-23; Mateu 10:39; Joau 15:13; vina Merelo 20:10, onela ofanyamo dhotagiha dhiina dha mutapulelo obu wa ‘muzimu.’

Nsunzo na musogorho na Nzu na Mulugu ninela wulagiha wila mBibiliani motene kamuli mpaddi muli mazu anloga ‘ehinkwa’ obe ‘ya mukalakala’ bigewananihiwa na nzu ntti ‘muzimu.’ Mbwenye, Malebo anloga wila muzimu onokwa. (Ezekiyel 18:4, 20) Noona, Bibilia onimutxemerha muttu okwile ninga ‘muzimu wokwa’ bahi.​—Onamakutha 21:11.

NDOWENI NIZINDDIYELE ‘MUYA’

Ovanene ndoweni noone mukalelo onlabihedha Bibilia nzu ntti ‘muya.’ Attu eena anubuwela wila ‘muya’ tti nzu niina bahi nintapulela ‘muzimu.’ Mwa dhahene, kayo mwenemo. Bibilia onowooniha deretu yawila ‘muya’ na ‘muzimu’ dhinaddiwana dhilobo biili dhottiyana. Esi dhinttiyana dhavi?

Bagaleba mwaha wa ‘muya’, anamaleba a Bibilia aahilabihedha nzu na Ebraiko ruʹach obe nzu na Egrego pneuʹma. Malebo anotonyihedha ejile entapulela mazu aba. Motagiha, Masalmo 104:29 onloga dhahi: ‘Akala nyuwo [Yehova] munoburutxavo muya [ruʹach] wawa, awene anokwa, beyelela wumbwebweni wawa.’ Nanda Tiago 2:26 onowooniha wila ‘maningo s’ohikaana muya [pneuʹma] ahikwa.’ Mmaversikuluni aba, muya enaddiwana ejile enkalihawo maningo. S’ohikaana muya, maningo ahikwa. Noona mBibiliani nzu ntti ruʹach kanintapuleliwa bahi ‘muya’ mbwenye ninotapuleliwa vina ninga ‘guru’, obe guru ya egumi. Motagiha, mowiwanana na Mpulo mmasikuni a Nowé, Mulugu wahiloga dhahi: ‘Ddinodhana muneri velaboni ya vati wila dditolotxe nyama yotene ejene ena guru [ruʹach] ya egumi enlabavi mutxiddo mwa odhulu.’ (Wita 6:17; 7:15, 22) Dhahene, ‘muya’enaddiwana guru ehinooneya (guru ya egumi) ejene enkalihawo dhottanddiwa dhotene dha mento.

Muzimu na muya kayo elobo yakakene. Maningo anofuna muya ninga radio munfuneliye enerjia wila arume. Wila niladdanihe eji mowenjedhedha, kamubuwele radio wa mmadani. Ogeka pilia mu radioni wa mmadani nanda bunfugula, enerjia ejile eli mpiliani enomulabiha radioya. Mwa dhahene, s’ohikaana pilia radioya kanruma. Yakakene enopadduwa na mukalelo mwina wa radio agahikaane enerjia. Na mukalelo wakakene, muya ji guru ejile enkalihawo maningo ehu. Nanda ninga enerjia, muya kuna yiwelo vina kunubuwela. Eji guru yohikala muttu. Mbwenye s’ohikalawo muya obule, obe guru ejile ya egumi, maningo ehu ‘anokwa, beyelela wumbwebweni wawa’ ninga mulogeli munasalmo.

Bagaloga mwaha wa okwa wa attu, Kohelét 12:7 onloga dhahi: “Maningo awo anowiyelela omathakani mbuddutxiwani; muya wawo wokaliha onowiyelela wa Mulugu ouvahile.” Muya, obe guru ya egumi egattiya maningo, maningoya anokwa nanda beyelela okule wadhilani​—vati. Moladdana, guru ya egumi eniyelela okule wadhilani​—wa Mulugu. (Job 34:14, 15; Masalmo 36:9) Eji kintapulela wila guru ya egumi txibarene enodhowa odhulu. Mbwenye , eji entapulela wila oddule okwile, njedhelo-njedhelovi na okalawo musogorho ninimugayela Yehova Mulugu. Kuloga wila egumi yaye eli mmadani mwa Mulugu. Na ewodhelo ya Mulugu bahi, muya obe guru ya egumi paneyihiwani; wila muttuya akalewo wili.

Oziwa wila ji ejene wene enakosele Mulugu otene abale anvuma ‘mmasiye owubuweliwa’ onopangarhaza vaddiddi! (Joau 5:28, 29) Nsaka na ovenya mu okwani, Yehova onela onvaha maningo maswa muttu ongona mu okwani nanda bamwiyihedha okalawo modheela wika muya obe guru ya egumi mmaningoni mwaye. Ninela okala siku na ottaba onddimuwa vaddiddi!