SANGO JA KU MWONO
Zango Lize Napwile Nalio ku Uputukilo Liakungukwasa ndo Musono
HA MWAKA 1970, te nguli mu Shipitali Yinene ya Valley Forge, mu Phoenixville, Pensilvânia, Estados Unidos. Umwe ndotolo te kakwiza ni kweseka pressão yami ha hita chipinji cha ola. Napwile swalale ni miaka 20, chikwo nawa napwile ni umwe musongo upi chinji. Ndotolo kapwile mukulwana wami ku miaka, kashika te kanalihulumba chinji hali yami. Pressão yami te kuyinapalumwoka chinji, kashika yingumuhula ngwami: “Kanda umona kama mutu kanafu nyi?” Iye yamana yimwe ndambu mba yamba ngwenyi: “Ka, kanda ngumumona kama.”
Chakapwile nawa ni kutalatala. Mba kuchi nahetele ku shipitali? Manenu ngwambulule yimwe ndambu lusango wa ku mwono wami.
CHIZE NANJILILE MU JITA
Naputukile kuyiza muze te nakukalakala ngwe mukwa-kuhana yikwata kuli ndotolo mukwa-kupasula ku jita ya Vietnã. Ami te nakuzanga chinji kukwasa waze anayiji ni waze alemana. Kashika nazangile kupwa mukwa-kupasula atu. Nahetele ku Vietnã ha kakweji wa Julho 1969. Ngwe chize chakulingiwa kuli mutu mweswe nyi wachiheta, yangwaha poso yamuundu ya kutambula usongwelo, kwijilila ni maola alisa (fuso horário) ni chivukuminya cha mu chifuchi chacho.
Ha kupalika cha shimbu likehe, yinguputuka kukalakala ku shipitali ya akwa-kupasula ya Delta Mekong mu Dong Tam. Ha mashimbu akehe, yikuheta ndeke jinji ja too ni maswalale waze alemanyine ku jita. Ami te nakuzanga chinji chifuchi chetu chikwo nawa te nakuzanga kukalakala, chocho hinguzanga kuputuka kuwuka. Atu waze alemanyine, te kakupwa kululieka ni kwatwala kafuji-fuji mu chipatulo cha kupaswilamo. Yipatulo yacho yapwile yikehe-yikehe ya utale muze te mwakupekumuka fuji yipema. Mu yipatulo yacho mwakupwa mukwa-kupasula umuwika, mukwa-kutuwa ndongo ya anestesia umuwika, mukwa-kuhana yikwata ya kupasula nayo umuwika ni circulante umuwika. Atu eswe wano te kakulishinjeka mu kachipatulo kacho mumu te kakuzanga kulamwina miono ya atu. Mba yingumona ngwami mu ndeke mwapwile njeke jilaa jinene-jinene jize te kasolo kujisunwisa. Hanyima hingunyika ngwami, mu njeke jacho mwapwile mijimba yakusasujola ya maswalele waze afwile ku jita. Chenecho nanjilile mu jita.
HINGUPUTUKA KUFUPA ZAMBI
Muze napwile mukweze, hingwivwa hakutwala ku umwenemwene kupalikila muli Yela ja Yehova. Mama kalilongesele no Mbimbiliya, alioze kahashile kusenya kulutwe ni kumupapachisa. Napwile ni kuzanga kukaula longeso lio lia Mbimbiliya. Tangwa limwe yami ni tata wa katumba yitupalikila ku Zuwo lia Wanangana. Mba hingumuhula ngwami: “Chihela chika achi?” Iye yamba ngwenyi: “Kanda ulikata ni atu-a!” Amu te nakuzanga tata ni kumuvumbika, chocho hingukaula chiyulo chenyi. Kukatuka haze chahashile kulimona nawa cheka ni Yela ja Yehova.
Muze nahilukile ku Vietnã, hingumona ngwami natamba kunyingika Zambi. Yuma yize namwene ku jita, yangupinjishile chinji mu mbunge. Chasolokele ngwe niumwe te kanyingikine yize yinalingiwa ku Vietnã. Ngunewuluka muze chimwe chizavu cha akwa-kulimika chaputukile kusanyika maswalale ja mu América ngwo, “akwa-kushiha twanuke” mumu lia sango ja twanuke waze te anafu ku jita.
Naputukile kuya mu mayingeleja alisa hanga ngukundame kuli Zambi. Chize mu wanuke wami te nakuzanga Zambi, alioze yuma yize namwene ni kwivwa mu mayingeleja, kuyakangukwachile ku mbunge. Tangwa limwe Liayenga, ha kakweji wa Fevereiro 1971, hinguya ku Zuwo lia Wanangana lia Yela ja Yehova ku Delray Beach, Florida.
Muze nanjilile te pande hijahwa kulu, kashika hingutwama hanga ngupanjike longeso lia Kaposhi wa Kutalila. Hingunavulama chikuma chize Kaposhi wacho ahanjikile, alioze ngunewuluka twanuke waze apwile ni kufukula Mbimbiliya jo hanga awane yisoneko. Chino changukomwesene chinji! Hingulikuchika kuluu ni kwatala wika ni kwapanjika. Muze te ngunafwambuka mu Zuwo lia Wanangana, umwe ndumbu wa zango wa miaka 80, yeza ni kuhanjika ni yami. Jina lienyi liapwile Jim Gardner. Iye yangwaha umwe mukanda avuluka ngwo, A Verdade Que Conduz à Vida Eterna ni kwamba ngwenyi: “Ami nguzange hanga mukanda uno upwe niwe.” Hitulitesa hanga tukaliwane Liamawana chimene tukalilongese Mbimbiliya.
Ha ufuku wacho Liayenga nayile ni kukalakala. Napwile ni kukalakala ku shipitali mu mbonge ya Boca Raton, Flórida mu chipatulo chize chakutambula atu waze anafupiwa ukwaso kawashi-washi. Mulimo wapwile ni kuputuka ola 23 ndo ha ola 7 ya chimene. Kashika ha ufuku wacho hingusa mashimbu hanga ngutange mukanda wacho. Umwe ndotolo yeza yangutambula mukanda wacho, yatala mutwe ha chifukilo mba yamba ngwenyi, “Niyena unazange kupwa umwe wa kuli ayo, nyi?” Hingutambula cheka mukanda wami ni kumukumbulula ngwami: “Ngunachiutange, alioze ngunamono tangwa limwe mungupwa umwe wa kuli ayo!” Chocho iye yaya kwenyi mba yinguhwisa kutanga mukanda ha ufuku wacho.
Ha tangwa litangu lia longeso lietu ni ndumbu Gardner, yingumuhula ngwami: “Yika mutulilongesa?” Iye yamba ngwenyi: “Mukanda auze ngunakakwaha.” Ami yingwamba ngwanyi: “Nautanga weswe.” Iye ni uhomboloji yangukumbulula ngwenyi: “Tushimutwine yimwe ndambu ha kapitulu mutangu.” Nakomokene chinji ha kumona ngwami kumana yuma yinji kuyakangulumbunukine kanawa. Iye kechile hanga ngutange yisoneko yinji mu Mbimbiliya yami. Haliapwila mba te hinaputuka kulilongesa hakutwala kuli Zambi wamwenemwene, Yehova. Ha chimene chacho yitulilongesa tupitulu atatu a mukanda Verdade ni ndumbu Jim. Napwile ni kuzanga chinji malongeso jacho. Kuli yami chapwile kuyuka chinene kungulongesa kuli ndumbu wakuwayisa ni spiritu yisandu yoze wanyingikine ndumbu Charles T. Russell!
Hakupalika cha poso jikehe, yangutayiza kupwa mukwa-kwambujola sango lipema. Jim kangukwashile ha yuma yinji, chino chinatale nawa ha kapinda wa kwambujola ku zuwo ni zuwo. (Yili. 20:20) Kukalakala ni Jim changukwashile kuzanga mulimo wa kwambujola. Ndo musono, nakumona mulimo wa kwambujola kupwa ulemu chinji. Chili chiwape chinene kuli yami kupwa mukwa-mulimo-ni-mukwo wa Zambi!—1 Kori. 3:9.
ZANGO LIZE NAPWILE NALIO KU UPUTUKILO
Haliapwila mungunulweza hakutwala ku chimwe chikuma chilemu chinji kuli yami, zango liami kuli Yehova lize napwile nalio ku uputukilo. (Uso. 2:4) Zango liacho liangukwashile muze te nakwiwuluka yuma yize namwene ku jita ni muze napalikile mu yeseko yikwo.—Iza. 65:17.
Zango liami kuli Yehova lize napwile nalio ku uputukilo liangukwashile muze te nakwiwuluka yuma yize namwene ku jita ni muze napalikile mu yeseko yikwo
Ngunewuluka limwe liangwa lialipwila ha mwaka wa 1971. Te kwachipalika mashimbu akehe chize haze anguhuminyine mu zuwo lia yisemi jami muze te natwama. Chisemi wami wa katumba yamba ngwenyi, kechi kutayiza niwumwe Chela cha Yehova kutwama ku zuwo lienyi. Ha shimbu liacho te chishi ni mbongo jinji. Ha kupalika cha hita poso jaali napwile ni kutambula fweto yami ku shipitali kuze te nakukalakala. Chikwo nawa, mbongo jize napwile najo, chihanda hingulanda mazalo akuya no ni kwambujola ni ku kukunguluka. Ndambu yikwo yapwile ku banco ku mbonge ya Michigan, kuze nasemukinyine. Kashika hingutwama amwe matangwa mu mashinyi jami. Chikwo nawa, napwile ni kutewila wevu ni kusanyina mu makumba waze apwile ha chihela cha kulanjishila maji a mu mutoli.
Tangwa limwe, ha mashimbu waze te natwama mu mashinyi, hingulianga kuheta ku Zuwo lia Wanangana maola aali shimbu te kukunguluka cha kuya mu munda kanda chiputuka. Hinguya kunyima-senge lia Zuwo lia Wanangana ni kulihengeka homa haze niumwe te kechi kuhasa kungumona. Chocho, hinguputuka kwiwuluka yuma yize namwene ku jita ku Vietnã. Chapwile ngwe te ngunevu vumba lia atu waze apwile ni kwocha ni kumona chize atu apwile ni kwashiha. Hinguputuka kunyonga chinji akweze waze apwile ni kunguhula ngwo “Shina mungufwa? Mungufwa lume?” Ami napwile ni shindakenyo ngwami o te kumafwa, alioze napwile ni kusa tachi hanga ngwalembejeke chakuhona kusoloka ku meso ngwami kumafwa. Muze te ngunatwama masoji yaputuka kusulumuka.
Nakusa tachi mu mulimo wa Yehova, chipi-chipi muze nakupalika mu kapinda ni yeseko, hanga nguchine kutokesa zango liami kuli Yehova lize napwile nalio ku uputukilo.
Yingulemba kuli Yehova ni kulila. (Samu 56:8) Yinguputuka kunyonga chinji ha kutalatala cha uhindukilo. Susumuku hingwiwuluka ngwami, Yehova Zambi makazachisa uhindukilo hanga akahwise yuma yeswe yipi ni lamba lize yami ni atu akwo twamwene. Yehova makahindwisa akweze jacho, chocho o makapwa ni uhashi wa kulilongesa umwenemwene hakutwala kuli iye. (Yili. 24:15) Ha shimbu liacho mbunge yami hizala too ni zango kuli Yehova. Chishi kuvulama tangwa liacho. Chize ha tangwa liacho ndo musono, nakusa tachi mu mulimo wa Yehova, chipi-chipi muze nakupalika mu kapinda ni yeseko, hanga nguchine kutokesa zango liami kuli Yehova lize napwile nalio ku uputukilo.
YEHOVA KAKUNGUKWASA CHINJI
Atu ku jita kakulinga yuma yipi chinji. Chipwe yami nalingile yuma yacho. Alioze chuma chize chakungukwasa, chili kupukuna yisoneko yaali yize nakuzanga chinji. Chisoneko chitangu Usolwelo 12:10, 11, chinambe ngwo, Satana hanamukumbu hi ku liji lia shindakenyo wika ko, alioze ni ku manyinga a Mwana-panga. Chamuchiali A-Ngalashia 2:20. Chisoneko chino chakungwaha shindakenyo ngwami Kristu “kangufwilile.” Manyinga a Yesu kakukwasa hanga Yehova apwe ni nyonga lialita hakutwala kuli yami. Kashika hanangukonekena ha yize nalingile. Kunyingika chikuma chino chakungukwasa kupwa ni mbunge yitoma ni kusa tachi hanga ngukwase akwetu kunyingika umwenemwene hakutwala kuli Zambi yetu wa keke, Yehova!—Heb. 9:14
Nyi natala kunyima, nakusakwila chinji Yehova ha kungufunga mashimbu eswe. Chakutalilaho, ha tangwa lizeliene Jim anyingikine ngwenyi mu mashinyi natwama, yangukwasa kuhanjika ni umwe ndumbu yoze te ukwete zuwo lia kutambwila ngeji. Chishi kuyambashana ngwami, Yehova kazachishile Jim ni ndumbu auze hanga angwehe chihela cha kutwama. Yehova kali mukwa-zango! Iye chamwenemwene lume kakufunga tuvumbi twenyi ashishika.
NYONGA LIALITA HAKUTWALA KU ZANGO LIA KWAMBUJOLA NI CHIZE NATAMBA KUHANJIKA
Ha kakweji wa Maio 1971, hingufupa kuya ku mbonge ya Michigan ni kulingako yimwe milimo. Shimbu te kanda nguchiya, hingupalikila ku Zuwo lia Wanangana lia mu chikungulwila chami mu mbonge ya Delray Beach Florida, chocho hinguzalisa mashinyi jami ni mikanda. Shimbu te kanda nguheta kuze te ngunayi, mikanda yeswe yiyihwa. Nambujolwele songo lipema lia Wanangana ni zango lieswe ku yihela yeswe. Namanyine-manyine ku mazuwo ja ususu ni ha kumba ja malunga jize jatwama mu tapalo hanga nguhane tumafwo. Ndo musono, nakulihula nyi mbuto yize nakuwile yasokele lume.—1 Kori. 3:6, 7.
Ngunafupu kunwambulwila chimwe chuma. Muze te nachililongesa umwenemwene, te chishi kuhasa kuhanjika ni mana, chipi-chipi muze napwile ni kwambujola kuli asoko jami. Mumu lia zango liami kuli Yehova, te nakuzanga chinji kwambulwila sango lipema, alioze te chishi kuhanjika ni mana. Nakuzanga chinji mandumbu jami, John ni Ron, chocho hingwashinjila hanga atayize umwenemwene. Kulutwe yingweta ukonekeno hamukunda wa chize nahanjikile no chakuhona zango. Chipwe chocho, chishi kwecha kulemba hanga mandumbu jami atayize umwenemwene. Ha miaka yeswe ayi, Yehova kakungufumba. Kashika haliapwila nakuhasa kwambujola ni kulongesa ni mana.—Kolo. 4:6.
ATU AKWO WAZE NAZANGA CHINJI
Kuchizako Yehova, kuli atu akwo nawa waze nakuzanga chinji. Mutu wamuchiali yoze nazanga chinji kali mukwetu pwo, Susan. Ami te ngunafupu chikwashi yoze makungukwasa mu mulimo wa Yehova. Susan kali pwo mukolo, chikwo nawa kajama ku ufulielo. Ngunewuluka kanawa tangwa limwe nayile ni kumumeneka muze te tuchili tusendo. Iye te kanatwama mu mbalanda ya zuwo lio ni kutanga Kaposhi wa Kutalila ni Mbimbiliya yenyi. Chuma chize changukomwesene chapwile kumumona kanatange yikuma yikwo ya Kaposhi yize keshi kulilongesayo mu chikungulwila ni kukaula yisoneko yeswe mu Mbimbiliya. Yingunyonga ngwami: ‘Pwo au kajama lume ku ufulielo!’ Twalimbachile ha kakweji wa Dezembro 1971, kashika nakusakwilila chinji ha ukwaso uze iye akungwaha ha miaka yeswe ayi. Chuma chize nazanga chinji kuli iye, chili kumona ngwami, kakuzanga chinji Yehova kuhiana yami.
Ami ni Susan, Yehova katuyukisa ni ana aali, Jesse ni Paul. Yehova kapwile hamwe no muze te anayi ni kukola. (1 Samue. 3:19) Ami ni Susan twakuwahilila chinji hali ana jetu mumu kakwachile ene chiyulo cha kulingila Yehova. O machinunga ni kulingila Yehova mumu kakwiwuluka zango lio kuli Yehova lize apwile nalio ku uputukilo. Hita umwe wa kuli ayo, kali mu mulimo wa shimbu lieswe ha miaka kuhiana 20. Nakuwahilila nawa ni mapwo ja ana jami Stephanie ni Racquel, kafwa no hanapu ngwe ana jami lume. Jesse ni Paul kambachile mapwo waze azanga Yehova Zambi ni mbunge jo jeswe.—Efwe. 6:6.
Hanyima lia upapachiso wami, nakalakalile miaka 16 mu mbonge ya Rhode Island, kuze napwile ni masepa apema. Nakwiwuluka ni chiseke makulwana a mu chikungulwila waze nakalakalile no hamuwika. Nakusakwilila chinji nawa hali tulayi a mambunge waze angukwashile chinji. Chichi kuhasa kwaalula mumu kapwile anji. Chili kuyuka chinene kuli yami kukalakala hamwe ni mandumbu waze keshi kutokesa zango lio kuli Yehova lize apwile nalio ku uputukilo! Ha mwaka 1987 hitwalukila ku Carolina ya ku Norte hanga tukwase kuze te kunafupiwa chinji ukwaso, neko hitupwako ni masepa anji.a
Ha mwaka 2002, ami ni Susan yatusanyinga hanga tupwe mu usoko wa Mbetele ya Patterson mu Estados Unidos, chocho hitutayiza. Napwile ni kukalakala mu Departamento ya Serviço, Susan aye ku chipatulo cha kukosela mazalo. Iye kazangile chinji kukalakalako! Chocho ha mwaka 2005, yangwaha chiteli cha kupwa umwe wa mu Chizavu cha Tusongo. Hingulimona ngwe te chatelele kupwa ni chiteli chacho. Mukwetu pwo kalipikalile chinji ha kunyonga ha ulemu wa chiteli chino, milimo ni wenyi unji uze te mutupwa ni kulinga. Susan keshi kuzanga chinji kwendela mu ndeke, alioze mu ndeke mwe muma twakwendela chinji. Susan kakwamba ngwenyi, maliji a mapwo akwo ja mandumbu a mu Chizavu cha Tusongo kakumutakamisa chinji hanga anunge ni kungukwasa mu mulimo wami. Kwamba umwenemwene iye kakungukwasa chinji, kashika namuzanga chinji.
Mu chipatulo chami cha milimo muli foto jinji jize jakungwiwulula yuma yinji yipema! Jakungwiwulula yuma yinji yipema yize yalingiwa ku mwono wami. Nakuyuka yiwape yinji ha kusa tachi hanga ngununge ni zango liami kuli Yehova lize napwile nalio ku uputukilo!