Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
13-19 ABRIL
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 31
“Yakomba ni Lapane Yalinga Usendo wa Sambukila”
(Uputukilo 31:44-46) Tuye tukolese usendo, yami ni yena, ukapwe chinyingi hakachi ka yami ni yena. 45 Mba Yakomba yanda luliwe, yalusa ngwe luliwe lwa kumika. 46 Yakomba yamba kuli usoko wenyi ngwenyi, Andenu mawe. Mba yanda mawe, yaalunjika chilunjika. Chocho yalilako kwe ku chilunjika.
it-2 173 ¶8
Ngalite
Mba ahwise kapinda yoze apwile nenyi, Yakomba ni Lapane yalinga usendo wa sambukila. Hachino, Yakomba yamika luliwe, nawa yalweza “usoko” wenyi hanga alunjike mawe, kota kaalunjikile ngwe meza hanga alileho kulia cha usendo wo. Chocho, Lapane yalukako ngwo, “Yeka-Sahanduta” mu aramaico (Asuria), alioze Yakomba yalukako ngwo, “Ngalite” mu Hepreu. Lapane yamba ngwenyi: “Chilunjika chino [mu Hep., gal] chikapwe chinyingi [mu Hep., ʽedh] hakachi ka yami ni yena musono.” (Upu 31:44-48) Chilunjika cha mawe (ni luliwe) yapwile chinyingi kuli eswe waze te mapalika ku chihela chacho. Versu 49 ya Uputukilo 31 yinambe ngwo: “Mizepa” hanji homa ha kutalila hapwile ni kusolola ngwo, Yakomba ni Lapane kalivwashana hanga afunge sambukila hakachi ka usoko wo, shimbu malihandununa umwe ni mukwo. (Upu 31:50-53) Chizechene nawa, kulutwe atu yaputuka kuzachisa mawe ngwe yela waze keshi kuhanjika.—Yos 4:4-7; 24:25-27.
(Uputukilo 31:47-50) Lapane yalukako ngwenyi, Yeka-sahanduta, alioze Yakomba yalukako ngwenyi, Ngalite. 48 Lapane yamba ngwenyi, Chilunjika chino chikapwe chinyingi hakachi ka yami ni yena musono. Kashika yalukaho jina ngwo, Ngalite. 49 Likwo nawa, Mizepa, mumu wambile ngwenyi, Yehova akapwe kalayi hakachi ka yena ni yami shimbu kutwalimwene umwe ni mukwo. 50 Nyi mupinjisa anami a mapwo, hanji muhalika nawa mapwo akwo hamwe no, niumwe kutushi nenyi; alioze Zambi akapwe chela hakachi ka yami ni yena.
it-3 728 ¶9
Mizepa
Yakomba yalunjika mawe yaavuluka ngwo, “Ngalite” (linalumbunuka “Chilunjika cha Chinyingi”) nawa ngwo “Mizepa” hanji homa ha kutalila. Lapane yamba ngwenyi: “Yehova akapwe kalayi hakachi ka yena ni yami shimbu kutwalimwene umwe ni mukwo.” (Upu 31:45-49) Chilunjika chino cha mawe te chinasolola ngwo, Yehova kapwile ni kutala hanga amone nyi Yakomba ni Lapane te kanafungu usendo wa sambukila uze alingile.
(Uputukilo 31:51-53) Lapane wambile nawa kuli Yakomba ngwenyi, Tala chilunjika chino ni liwe lino lia kumika, hinayisela hakachi ka yami ni yena. 52 Chilunjika chino chikapwe chinyingi, ni liwe lino likapwe chinyingi, ngwami, Chichi kahiana ha chilunjika chino ngukahete kuli yena, ni yena kuchi kahiana ha chilunjika chino ukahete kuli yami ni kungulinga chipi. 53 Zambi ya Apalahama, Zambi ya Nehore, Zambi ya tato akapatule hakachi ketu. Mba Yakomba yalishinga ni woma wa tato Izake.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 31:19) Alioze te Lapane haya ni kutewula mapanga jenyi, kashika Rakele yeya mahamba ja tato.
it-3 693 ¶8
Mahamba
Yuma yize akwa-kuvumbujola yuma yikulu awanyine mu Mesopotamia ni ku yihela yikwo, yinasolola ngwo, mahamba te kakwahana kuli swana wa mu usoko. Kulita ni limwe lipaya lize awanyine mu Nuzi, ha mashimbu amwe, kuhinga tuzambi a mu usoko, te chakuhana tato-weno ulite wa kuya mu chota hanga akalile upite wa uko-wenyi. (Yisoneko yikulu ya ku Oriente, yakutuhwisa kuli J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, ni n 51) Kota yuma yino ye Rakele anyongene, kashika alivwile ngwo kali ni ulite wa kwanda mahamba a tato, mumu tato kongele mukwo-lunga, Yakomba. (Tesa ni Upu 31:14-16) Ulemu wa kuhinga mahamba mu usoko unasoloka nawa ha kulihulumba cha Lapane, muze alwezele mandumbu jenyi hanga akaule Yakomba mu wenyi wa matangwa shimbiali. (Upu 31:19-30) Kwamba pundu, Yakomba kakanyingikine nichimwe ha yize Rakele alingile (Upu 31:32), nawa kukushi niyimwe yize yinasolola ngwo, Yakomba kafupile kuzachisa mahamba jacho hanga azuke chihinga cha ana ja Lapane. Yakomba te keshi kuwayila mahamba. Kashika, mahamba jacho kota kaambilile muze Yakomba avumbikile mushi lia mutondo unene hakamwihi ni Shekeme, tuzambi eswe a tundaka waze akwa-zuwo lienyi ambachile.—Upu 35:1-4.
(Uputukilo 31:41, 42) Makumi aali a miaka natwama mu zuwo lie. Nakulingilile milimo kumi ni miaka yiwana hali ana je a mapwo aali. Nawezele miaka yisambano hali yimuna je, alioze walumionene fweto yami kumi lia yisuho. 42 Nyi kachi Zambi ya tata, Zambi ya Apalahama, ni woma wa Izake, kachi kapwile ni yami, pundu kachi wanguhumine mokomoko. Zambi hanamono lamba liami ni kuhondangana cha moko jami mba kakuhisanga zau ufuku.
(1 Petulu 2:18) Yenu ngamba, zeyelenu kuli miata jenu ni woma weswe; hi kuli apema ni yimbovu wika ko, alioze nawa kuli akalu.
w13 15/3 21 ¶8
Yehova kali Chiswamo Chetu
8 Muze Yakomba ahetele ku Harane, natu Lapane yamuzumbula ni zango lieswe, kulutwe yamwaha Liya ni Rakele hanga aambate. Hakupalika cha mashimbu, Lapane yonga Yakomba ha kwalumuna fweto yenyi ha yisuho kumi! (Upu 31:41, 42) Alioze, Yakomba yanyongonona mu uhenge wacho, mumu kanyingikine ngwenyi Yehova te manunga ni kumukwasa—che Yehova alingile! Kwamba pundu, ha mashimbu waze Zambi alwezele Yakomba hanga afune ku Kanana, kalamba yono kapwile ni “yendo yinene, ni ngamba ja mapwo ni a malunga, ni tumelu ni yimbulu.” (Upu 30:43) Ni vumbi lieswe, Yakomba yalemba ngwenyi: “Ami chatelele, chipwe hakehe, utu wa zango lie ni umwenemwene we uze hiwalweza kuli yami kavumbi ke. Mumu nazaukile yono Yordau ni mulumbu wami, haliapwila hinapwa yendo yiali.”—Upu 32:10.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 31:1-18) Iye wevwile maliji ja ana a Lapane ngwo, Yakomba hambata upite weswe wa tata. Hazuka uhenya uno weswe ku yuma yapwile ya tata. 2 Yakomba yamona meso ja Lapane kumanyi kamutalile kanawa ngwe miaka ya kunyima. 3 Yehova yamba kuli Yakomba ngwenyi, Hiluka ku chifuchi cha atatenu ni usoko we, mba mungupwa hamwe ni yena. 4 Chocho Yakomba yatuma kusanyika Rakele ni Liya mu yambu kuze afungilile yimuna jenyi. 5 Yamba kuli ayo ngwenyi, Ngunamono meso ja tatenu, kangutalile kanawa ngwe kunyima, alioze Zambi ya tata kwali hamwe ni yami. 6 Enu nunanyingika hinalingila tatenu ni tachi jami jeswe. 7 Tatenu hangwonga, halumuna fweto yami kumi lia yisuho, hindu Zambi kamutayijile kunguyindamisa. 8 Muze iye ambile ngwenyi, Akwa yipeka-yipeka mapwa fweto ye, mba yimuna eswe asemene ana ni yipeka-yipeka. Ni muze ambile ngwenyi, Akwa yihesayihesa mapwa fweto ye, mba yimuna eswe asemene ana ja yihesayihesa. 9 Chocho Zambi hanachiza yimuna ja tatenu haahana kuli yami. 10 Chapwile ha mwaka muze yimuna maka majimo, nahetwile meso jami, namwene mu chilota kuji a pembe waze anyinyine hali yihwo apwile a yihesayihesa, ni a yipekayipeka ni apundumuka. 11 Mba mungelo wa Zambi yamba kuli yami mu chilota chami ngwenyi, Yakomba. Ami yingwamba ngwami, Yami uno. 12 Iye yamba ngwenyi, Hetula meso je haliapwila utale. Kuji eswe waze ananyina hali yihwo kapwa a yihesayihesa, ni a yipekayipeka ni apundumuka mumu hinamona yize yeswe Lapane anakulingi. 13 Yami mwe Zambi ya Mbetele, kuze wazujilile maji ha liwe lia kumika. Kuze walakenyene chilakenyo ni yami. Kashika katuka, uhichike chifuchi chino, uhiluke ku chifuchi che chize wasemukinyine. 14 Rakele ni Liya yamukumbulula ngwo, Te chihanda chimwe hanji chihinga chimwe cha yetu chasala mu zuwo lia tata, nyi? 15 Te katumwene ngwe tuli yilambala? Se iye watulanjishile, mba hamana kulia ndando ya yihako. 16 Mumu upite weswe Zambi hachiza kuli tata, wa mbala wa yetu ni wa ana jetu. Kashika cheswacho Zambi hanakwambe, hilinga. 17 Mba Yakomba yakatuka, yasa anenyi a malunga ni mapwo jenyi ha tumelu, 18 yambata yimuna jenyi eswe, ni yikumba yenyi yeswe yize apichile, ni yimuna eswe apwile no aze apichile mu Panda-narame, akaye kuli tato Izake mu chifuchi cha Kanana.
20-26 ABRIL
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 32-33
“Shina Unase Tachi hanga Uzuke Yiwape ya Yehova?”
(Uputukilo 32:24) Yakomba yasala ukawenyi. Kwenako alitachikile nenyi umwe lunga ndo ku kucha cha tangwa.
w03 15/8 25 ¶3
Shina Unanungu ni Kusa Tachi ha Kufupa Yehova?
Mu Mbimbiliya muli yilweza yinji ya waze asele tachi hanga afupe Yehova. Umwe wa kuli ayo kali Yakomba, yoze walitachikile ni mungelo ndo ha chimene. Hachino, Yakomba yamuluka jina Izalele (kalitachika ni Zambi) mumu kanyongonwene ha ‘kulitachika’ ni Zambi. Mungelo yamuwahisa ha tachi jenyi.—Upu 32:24-30.
(Uputukilo 32:25, 26) Muze amwene ngwenyi, Kenu ngunamuse, yamukwata mu chitongo, mba chitongo cha Yakomba chasengunukine shimbu te machilitachika nenyi. 26 Mba mwe lunga yamba ngwenyi, Ngweche nguye, mumu kunachi. Iye [Yakomba] yamukumbulula ngwenyi, Chichi kukwecha ndo munguwahisa.
it-1 578 ¶5
Utonji, Kusengunuka
Kusengunuka cha Yakomba. Muze Yakomba te ali ni miaka 97, iye yalitachika ni mungelo wa Zambi ufuku wa muwundu. Iye kahashile kukwika mungelo ndo haze amuwahishile. Muze te analitachika nenyi, mungelo yamukwata mu shina lia kulu, chocho kulu yilisengunuka. Hachino, Yakomba yapwa chitonji. (Upu 32:24-32; Hoz 12:2-4) Yakomba te kakwiwuluka ngwo chipwe ngwe ‘kalitachikile ni Zambi, [mungelo wa Zambi] ni atu, [iye] yakumba’ ngwe chize mungelo ambile, alioze kwamba pundu, iye kakakumbile mungelo wa Zambi. Yakomba kalitachikile ni mungelo mumu chino chalingiwile wika kulita ni upale wa Zambi, hanga amone zango lia Yakomba ha chize te akufupa kupwa ni yiwape ya Zambi.
(Uputukilo 32:27, 28) Yamuhula ngwenyi, Jina lie yena iya? Yakumbulula ngwenyi, Yami Yakomba. 28 Iye yamba ngwenyi, Jina lie kulichi kupwa nawa Yakomba, alioze mulipwa Izalele, mumu hiwalitachika ni Zambi, hiwalitachika ni atu, wakumba.
it-2 450 ¶8
Izalele
1. Jina lize Zambi alukile Yakomba muze te ali ni miaka 97. Chino chalingiwile ha ufuku muze te anazauka lwiji Yapoke hanga alitakane ni yayo Esau. Kwenako Yakomba aputukile kulitachika ni mungelo. Amu Yakomba akumbile kulitachika chacho, jina lienyi yilipwa Izalele, ngwe chilayi cha yiwape ya Zambi. Mba ewuluke yuma yacho, Yakomba yaluka chihela chacho ngwo, Penwele. (Upu 32:22-31; tala YAKOMBA No. 1.) Kulutwe, muze te ali mu Mbetele Zambi yashindakenya kwalumuka cha jina lienyi, kukatuka haze Yakomba yaputuka kumuvuluka ngwo Izalele. (Upu 35:10, 15; 50:2; 1Sg 1:34) Yisuho kuhiana 2,500 yize yinasolola jina lia Izalele mu Mbimbiliya, yinatale chinji ha vungu lia ana a Yakomba.—Kut 5:1, 2.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 32:11) Ngunaliumbu, ungupulule ku kwoko lia yaya Esau, mumu woma ngunevu kuchina meza nikungupupa hamuwika ni anaye ni ana.
(Uputukilo 32:13-15) Yapombako ufuku uze. Yanda mulambu wa ku yuma yeswe apwile nayo akahane kuli yayo Esau. 14 Pembe a yihwo makulakaji aali; a kuji makumi aali, mapanga a yihwo makulakaji aali, a kuji makumi aali. 15 Tumelu a yamwa makumi atatu ni ana jo. Ngombe a yihwo makumi awana, a kuji kumi. Yimbulu makumi aali a yihwo ni kumi lia ana.
w10 15/6 22 ¶10-11
Yitanga Yipema ya Kukolesa Usepa
10 Kuhanjika kanawa chakukwasa kulinga usepa. Hachino, nyi mutusa tachi hanga tululieke usepa wetu ni akwetu, muchitukwasa tulivwashane no. Nyi mutukundama kuli akwetu ni yitanga yipema ni kufupa uhashi wa kwakwasa, kwaha yawana ni kuzumbula ngeji, muchitukwasa hanga tutwame kanawa ni akwetu. Muchihasa nawa ‘kulunjika makala a kahia’ ha mutwe wa mutu ni kumutwala asolole yitanga yipema, chino muchihasa kuhwisa milonga.—Ro 12:20, 21.
11 Maliji wano, Yakomba kaanyingikine. Ha shimbu limwe, pasa-yenyi Esau yamuvwila ufwatulo, chocho Yakomba yachina kusuku ni iye hanga ahone kumushiha. Hakupalika cha miaka yinji, Yakomba yafuna. Esau kayile ni kuliwana nenyi hamwe ni malunga 400. Yakomba yalemba kuli Yehova hanga amukwase. Kusulaho, shimbu kanda achiliwana ni Esau, Yakomba yamutumina chawana chinene cha yimuna. Chawana chacho chakwashile chinji. Muze aliwanyine, mbunge ya Esau yiyipwa yovu, chocho yazomboka hanga akangayike Yakomba.—Upu 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Uputukilo 33:20) Yatungako chilumbilo, yachiluka jina ngwenyi, Ele-Lohe-Izalele.
it-1 699 ¶3
Ele-Lohe-Izalele
Ha kuliwana ni mungelo wa Yehova ku Penwele, Yakomba yamuluka jina lia Izalele. Hanyima lia kuliwana ni sambukila ni yayo Esau, iye yatwama ku Sukote mba hi yaya ku Shekeme. Yalanda chihela kuli ana ja Hamore haze atungile mbalaka yenyi. (Upu 32:24-30; 33:1-4, 17-19) Kusulaho, “yatungako chilumbilo, yachiluka jina ngwenyi, Ele-Lohe-Izalele” hanji ngwo “Zambi, kali Zambi ya Izalele.” (Upu 33:20) Ha kuhana jina lienyi liaha ku chilumbilo chize atungile, Yakomba kasolwele ngwenyi kazangile jina liacho ni kulitayiza, ni chize Zambi amufungile muze afunyine ni mwono mu Chifuchi cha chilakenyo. Maliji jacho kakusoloka kamuwika mu Mbimbiliya.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 32:1-21) Yakomba yaya mu jila yenyi mba angelo a Zambi yatakana nenyi. 2 Yakomba muze haamona yamba ngwenyi, Chino chihuji cha Zambi. Kashika yaluka kuma kuze ngwenyi, Mahaneme. 3 Yakomba yatuma tunganda kulutwe kuli yayo Esau ku chifuchi cha Sere, kwe ku musenge wa Endome. 4 Yaaha shimbi ngwenyi, Munwamba kuli mwata Esau ngwenu, Liji lia kavumbi kenu Yakomba ngwenyi, Nayile kuli Lapane; natwamako ndo haliapwila. 5 Hinapita ngombe, ni yimbulu, ni mapanga, ni ndungo a malunga ni a mapwo. Ngunatumu kuhanjika ni yena mwata wami ukangulinge vumbi. 6 Tunganda yahiluka kuli Yakomba ngwo, Twaheta kuli yayenu Esau, iye kaneza mukukupatwiza ni makulukaji awana a malunga. 7 Mba Yakomba yevwa woma wunji, yalipikala chinji. Yahandununa atu endele no, ni yimuna, ni ngombe, ni tumelu, apwe yendo yiali. 8 Yamba ngwenyi, Nyi Esau matakana ni chendo chimuwika, machipupa mba chendo chikwo chasala muchililamwina. 9 Mba Yakomba yalemba ngwenyi, Zambi ya kaka Apalahama; Zambi ya tata Izake; Mwene, yena wambile kuli yami ngwe, Hiluka ku chifuchi che, kuli usoko we, mba mungukakuwahisa. 10 Ami chatelele, chipwe hakehe, utu wa zango lie ni umwenemwene we uze hiwalweza kuli yami kavumbi ke. Mumu nazaukile yono Yordau ni mulumbu wami, haliapwila hinapwa yendo yiali. 11 Ngunaliumbu, ungupulule ku kwoko lia yaya Esau, mumu woma ngunevu kuchina meza nikungupupa hamuwika ni anaye ni ana. 12 Wambile ngwe, Pundu mungukakulinga yipema, mungukapwisa munyachi we ngwe masekeseke a kalunga-lwiji, kechi kuhasa kuaalula mumu anji. 13 Yapombako ufuku uze. Yanda mulambu wa ku yuma yeswe apwile nayo akahane kuli yayo Esau. 14 Pembe a yihwo makulakaji aali; a kuji makumi aali, mapanga a yihwo makulakaji aali, a kuji makumi aali. 15 Tumelu a yamwa makumi atatu ni ana jo. Ngombe a yihwo makumi awana, a kuji kumi. Yimbulu makumi aali a yihwo ni kumi lia ana. 16 Yaakunjika kuli ngamba jenyi, chendo ni chendo ukawacho. Yamba kuli ngamba jenyi ngwenyi, Nuliange kuzauka yenu, nukasele kachipinji hakachi ka chendo ni chendo. 17 Yamba kuli mukwa lutwe ngwenyi, Muze yaya Esau matakana ni yenu, manuhula ngwenyi, Kuli iya nunakatuka? Kulihi nunayi? Wano aya anayi kulutwe? 18 Mba muwamba ngwe, Wano eswe a kavumbi kenu Yakomba, mulambu anatumu kuli yena Esau mwata wenyi. Iye kanatukaula kunyima. 19 Chocho nawa yalongesa wamuchiali, ni wamuchitatu, ni waze eswe akawile yendo ngwenyi, Chocho munuhanjika ni Esau muze munutakana nenyi. 20 Munwamba nawa ngwenu, Kavumbi kenu Yakomba kanatukaula kunyima. Mumu wanyongene ngwenyi, Mungumulembejeka ni mulambu uno unayi kulutwe mba mungumona meso jenyi. Hanji mangutayiza. 21 Chocho mulambu wazaukile kulutwe. Iye mwene wapombele ufuku uze mu chilombo.
27 ABRIL–3 MAIO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 34-35
“Lamba Lize Liakwiza ku Usepa Upi”
(Uputukilo 34:1) Ndina mwana wa pwo wa Liya asemene ni Yakomba, watuhukile akatale ana-mapwo a chifuchi.
w97 1/2 30 ¶4
Shekeme—Mbonge ya mu Chikulo
Kuchi akweze mu mbonge yacho te akutala mwana-pwo yono yoze te kanda achilimona ni lunga, yoze kota te wakuya ni kumeneka mbonge ukawenyi? Mwana wa mwanangana “yamumona, yamukwata, yapomba nenyi.” Mumu liaka Ndina alisele mu ponde ya kulikata ni A-Kanana waze te akulinga upangala? Shina kachilingile mumu te kakufupa kulikata ni akweze waze te ali nenyi miaka yimuwika? Kutala kapwile chihulia ngwe amwe a kuli mandumbu jenyi? Tanga lusango uli ha Uputukilo, nawa fupa kunyingika lamba ni sonyi jize kota Yakomba ni Liya evwile, mumu lia upi uze wejile ha chize mwano te akuya ni kumeneka ana mapwo amu Shekeme.—Upu 34:1-31; 49:5-7; tala nawa Kaposhi wa Kutalila, 15 Junho 1985, lifwo 31.
(Uputukilo 34:2) Mba Shekeme mwana wa Hamore Ka-Hevwe mwanangana wa chifuchi yamumona, yamukwata, yapomba nenyi nikumukolesa sonyi.
“Chinenu Utanji!”
14 Shekeme yalinga chuma chize te anamono ngwenyi, chinamupemena. Mumu te kakuzanga Ndina, kashika “yamukwata, yapomba nenyi nikumukolesa sonyi.” (Tanga Uputukilo 34:1-4.) Yuma yize Shekeme alingile yanehene lamba linji hali Ndina ni mu usoko wenyi.—Upu 34:7, 25-31; Nga 6:7, 8.
(Uputukilo 34:7) Ana ja Yakomba yakatuka mu yambu muze hachivwa. Yevwa wuli wunji, kanatenuka mumu halinga uhepuke mu Izalele ha kupomba ni mwana wa Yakomba, chuma chino keshi kuchilinga.
(Uputukilo 34:25) Chapwile ha tangwa liamuchitatu shimbu achili ni yikola, ana aali a Yakomba, majina jo Simeone ni Levi, mandumbu ja Ndina, anjile mutu katana kenyi mutu katana kenyi yanjila susumuku mu limbo, yashiha malunga eswe.
w09 1/9 21 ¶1-2
Muze Umwe Makulemeka ku Mbunge
Kanji-kanji atu kakuzanga kufunyisa upi ha upi hanga atepulule yikola ku mbunge, mumu lia upi uze aalinganga. Chakutalilaho, Mbimbiliya yinambe ngwo muze ana ja Yakomba evwile ngwo ndumbwo Ndina kapomba nenyi ku tachi kuli Shekeme, wa ku Kanana, o ‘yevwa uli wunji, yatenuka.’ (Upu 34:1-7) Mba afunyise upi uze alingile hali Ndina, ana aali a Yakomba yatela muheto Shekeme ni asoko jenyi. Kupalikila mu muheto wacho, Simeone ni Levi yanjila mu mbonge ya A-Kanana yashiha malunga eswe kuchingako ni Shekeme.—Upu 34:13-27.
Shina upi uze alingile wahwishile mulonga? Muze Yakomba evwile yize ana jenyi alingile, iye yaahisa hakwamba ngwenyi: “Nwangupwisa ngwe vumba lipi hakachi ka akwa chifuchi, . . . nyi o malikungulula hamuwika akaliase ni yami, kumungunonga, ni yami ni akwa zuwo liami.” (Upu 34:30) Shimbu ahwise mulonga, kwamba pundu, upi uze o afunyishine wapihishile chinji yuma. Mumu haliapwila Yakomba ni asoko jenyi te katamba kukeya ha yize maalinga kuli enyembo jo waze te anafuluka ni uli. Kota mba akinde upi wacho, Zambi yalweza Yakomba hanga aye ni usoko wenyi ku Mbetele.—Upu 35:1, 5.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 35:8) Debola, ndeji ya Rebeka, wafwile, yamufunda ku mwanda wa Mbetele mushi lia mutondo wa karvalho. Yalukaho jina Alone-bakute.
it-1 670 ¶10
Debola
1. Ndeji ya Rebeka. Muze Rebeka ahichikile zuwo lia tato, Mbetule, hanga aye ku Palestina ni kulimbata ni Izake, iye yaya hamwe ni Debola. (Upu 24:59) Muze hakalakala miaka yinji ku zuwo lia Izake, Debola yaya ku zuwo lia Yakomba, kota kayileko hanyima lia kufwa cha Rebeka. Kota Debola kafwile hakupalika cha miaka 125 ya ulo wa Rebeka ni Izake, chocho yamufunda mushi lia mutondo unene ku Mbetele. Jina lize alukile mutondo wacho (Alone-bakute, linalumbunuka ngwo “Mutondo wa Malilo”) linasolola ngwo, Debola kamuzangile chinji kuli Yakomba ni asoko jenyi.—Upu 35:8.
(Uputukilo 35:22-26) Shimbu Izalele watwamine mu chifuchi chize, Rupene yaya yapomba ni Mbila konkubina ya tato, mba Izalele yachivwa. Ana ja Yakomba te kumi ni aali. 23 Ana ja Liya, Rupene, mutangu wa Yakomba, ni Simeone, ni Levi, ni Yunda, ni Isaka, ni Zapulone. 24 Ana ja Rakele, Yosefwe ni Mbenjamine. 25 Ana ja Mbila ndungo ya Rakele, Ndane ni Napatali. 26 Ana ja Zelupa ndungo ya Liya, Ngate ni Ashe. Wano e ana a malunga a Yakomba asemukine kuli iye mu Panda-narame.
w18/02 31
Yihula Ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Mu Izalele ya ku shakulu, shina mutu katambile kupwa mwana mutangu mba apwe kalamba wa Mesaya?
Kunyima te che twakunyonga mumu lia yize twakutanga ha A-Hepreu 12:16. Versu yino yinambe ngwo, Esau ‘walelesele yuma yisandu’ chocho yalanjisa kuli Yakomba “chiyulo chenyi cha mwana mutangu, mumu lia chimwe kulia.” Kashika twanyongene ngwetu, muze Yakomba atambwile “chiyulo cha mwana mutangu” chino kachilingile hanga apwe kalamba wa Mesaya.—Mat 1:2, 16; Lu 3:23, 34.
Alioze muze twalilongesa kanawa sango jikwo ja Mbimbiliya, jasolola ngwo, mutu te katambile kupwa mwana mutangu mba apwe kalamba wa Mesaya. Tutalenu jimwe sango jacho:
Mwana mutangu wa Yakomba ni Liya te Rupene, nawa Yakomba ni Rakele mwano mutangu te Yosefwe. Muze Rupene alingile utanji ni Mbila, iye yatokesa chiyulo cha kupwa mwana mutangu, chocho chiyulo chacho yachihana kuli Yosefwe. (Upu 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1Sg 5:1, 2) Chipwe chocho, Mesaya kakejile mu chisemuko cha Rupene hanji cha Yosefwe. Iye kejile mu chisemuko cha Yunda mwana wamuchiwana wa Yakomba ni Liya.—Upu 49:10.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 34:1-19) Ndina mwana wa pwo wa Liya asemene ni Yakomba, watuhukile akatale ana-mapwo a chifuchi. 2 Mba Shekeme mwana wa Hamore Ka-Hevwe mwanangana wa chifuchi yamumona, yamukwata, yapomba nenyi nikumukolesa sonyi. 3 Mbunge yenyi yalalaminyine kuli Ndina mwana wa Yakomba. Wazangile mwe mwana-pwo, wahanjikile ni vumbi kuli iye. 4 Shekeme yahanjika ni tato Hamore ngwenyi, Ungwichile yono mwana-pwo akapwe pwo liami. 5 Yakomba yevwa chize halumbula mwanenyi Ndina. Ana jenyi a malunga te mu yambu ali ni ngombe, kashika Yakomba yahola nacho ndo heza. 6 Mba Hamore tato ya Shekeme yaya kuli Yakomba akahanjike nenyi. 7 Ana ja Yakomba yakatuka mu yambu muze hachivwa. Yevwa wuli wunji, yanatenuka mumu halinga uhepuke mu Izalele ha kupomba ni mwana wa Yakomba, chuma chino keshi kuchilinga. 8 Alioze Hamore yahanjika no ngwenyi, Mbunge ya mwanami Shekeme yinazange chinji mwanenu. Ngunaliumbu numweheye akapwe pwo lienyi. 9 Tukalimbachile ni yenu. Enu munutwaha anenu a mapwo, mba ni yenu munumbata anetu a mapwo. 10 Munutwama hamuwika ni yetu. Chifuchi cheswe chikapwe kumeso jenu. Twamenumo, ni kulanda ni kulanjishilamo, nukapichilemo upite. 11 Shekeme yamba nawa kuli tato ni mandumbu jenyi ngwenyi, Nguvwilenu vumbi, cheswacho munwita mungunwahacho. 12 Tongolenu yihako yeswayo chipwe yawana. Mungunwaha cheswacho munwita. Alioze ngwehenu mwe mwana-pwo ngumumbate. 13 Ana ja Yakomba yakumbulula ni kalimbalimba kuli Shekeme ni tato Hamore mumu te hakolesa sonyi ndumbwo Ndina. 14 Ngwo, Kutwahashile kulinga chuma chino tukahane ndumbwetu kuli chilima. Acho muchipwa kutusaula. 15 Kutuchi kunutayiza chuma chino ndo munwononoka ku shimbi jetu. Nyi munupwa ngwe yetu, malunga eswe akaapwise ngalami. 16 Mba mutunwaha ana jetu a mapwo, ni yetu mutumbata ana jenu nikutwama hamwe ni yenu tukapwe vungu limuwika. 17 Alioze nyi kunuchi kutwivwa ha chuma cha ungalami mututambula mwanetu-wa-pwo hanga tuye nenyi. 18 Maliji jo yapemena Hamore ni Shekeme mwana wa Hamore. 19 Chipwe mwe mukweze kakwachile pami ha kulinga chuma chino, mumu ha kuwaha chize apwile nacho hali mwana wa pwo wa Yakomba. Iye wapwile ni ulemu helu lia akwo eswe mu munyachi wa tato.