Kulihi Mutuhasa Kuwana Kutalatala Chamwenemwene?
Nyonga ngwe loloji ye yapaluka mba kuyishi ni kukalakala nawa. Chocho mufupa umwe mutu hanga akululiekeleyo, mba atu anji malihana hanga alulieke loloji yacho. Atu eswe kanazange kululieka, amwe kanalilambe ha pambo ngwo mahasa kuyilulieka kanawa. Mba yika mulinga nyi munyingika ngwe, mutu yoze walingile loloji yacho mu chihunda chimuwika nwatwama? Chikwo nawa, munyingika ngwe iye kanazange kukukwasa chawana. Chino te muchikwashiwila chinji kumona mutu yoze muhana loloji hanga ayilulieke.
Haliapwila tesa loloji yacho ni kutalatala che. Mba nyi mumona ngwe kuunatokesa kutalatala che—ngwe chize chinalingiwa kuli atu anji musono—kuli iya muhasa kwita ukwaso? Atu anji kakulakenya ngwo mahwisa kapinda yoze twakupalika, alioze yilakenyo yo yakupinjisa wika atu, kuyishi kuhana shindakenyo. Kashika twatamba kufupa ukwaso kuli yoze watutangile ni uhashi wa kupwa ni kutalatala. Mbimbiliya yakusolola ngwo iye “katwamine kusuku ni yetu,” chikwo nawa kanazange kutukwasa.—Yilinga 17:27; 1 Petulu 5:7.
Ulumbunwiso Walita wa Kutalatala
Ulumbunwiso wa mu Mbimbiliya hakutwala ku kutalatala, walisa chinji ni yize mandotolo, akwa-ciência ni akwa-kuhengwola a musono akwamba. Mu malimi waze asonekene mbimbiliya, liji “kutalatala” linalumbunuka kushimbwila chimwe chuma chipema. Kutalatala chinatale ha yikuma yaali yilemu chinji. Chitangu, kuzanga hanga chuma chipema chilingiwe, chamuchiali kupwa ni shindakenyo ngwo chuma chacho muchilingiwa. Kutalatala chize Mbimbiliya yakulakenya hi cha mahuza ko. Kuli yuma yinji yize yakusolola ngwo kutalatala chacho chili chamwenemwene.
Mutuhasa kwamba ngwetu, kutalatala chalifwa ni ufulielo, uze wakusela chinyingi cha yuma yize anayitalatala, hi kutayiza chuma chamutayijila, ka. (A-Hepreu 11:1) Alioze, Mbimbiliya yakusolola kalisa watwama ha ufulielo ni kutalatala.—1 A-Korindu 13:13.
Tuhanenu chimwe chilweza: Nyi weta ukwaso kuli umwe sepa yoze wakujikijila, muhasa kupwa ni kutalatala ngwe makukwasa. Kutalatala chino hi chamokomoko ko, mumu yena wakumufuliela—unamunyingika kanawa. Chikwo nawa hanakukwasa kama ha yisuho yikwo. Ufulielo we ni kutalatala che, hamuwika yendela. Chikwo nawa yitanga yacho yakulikwasa, alioze yili yuma yalisa. Kuchi muhasa kupwa ni kutalatala muli Zambi?
Haze Hakukatuka Kutalatala
Zambi mwe chishina cha kutalatala chamwenemwene. Ha yisuho yinji, Mbimbiliya yakuvuluka Yehova ngwo, “kutalatala cha Izalele.” (Jeremia 14:8) Kutalatala cheswe chize atu ja Yehova apwile nacho, chapwile ni kukatuka kuli iye, kashika iye apwile kutalatala cho. Kutalatala chacho te kuchishi kulumbunuka kushimbwila hanga chuma chipema chilingiwe, ka. Zambi kahanyine kuli A-Izalele shindakenyo ya kutalatala chacho. Ha miaka yeswe yize Yehova apwile ni A-Izalele, iye kapwile ni kulakenya yuma ni kuyimanununa. Yoshua, tetekeli wa vungu lia A-Izalele yamba ngwenyi: “Yenu nunanyingika . . . Nichimwe chuma kuchahonene cha yuma yize yeswe yipema Yehova Zambi yenu hanulalakenya ha kutwala kuli yenu.”—Yoshua 23:14.
Ndo musono, Zambi kalumukine. Mu Mbimbiliya munazala too ni yilakenyo ya Zambi hamwe ni sango ja umanunuko wa yilakenyo yacho. Uprofeto wa mu Mbimbiliya wapwa wa shindakenyo, kashika mashimbu amwe uprofeto umwe wapwa wakusoneka ngwe hiwamanunuka kulu.
Kashika, mutuhasa kwamba ngwetu, Mbimbiliya yili mukanda uze wakuhana kutalatala. Muze mununga ni kulilongesa Mbimbiliya, mumona chize Zambi apwile ni kufunga atu jenyi ku mashimbu a kunyima, chino muchikukwasa kukolesa kutalatala che. Postolo Paulu kasonekene ngwenyi: “Yuma yeswayo yasonewene kunyima, yasonewene mukutufumba yetu, hanga ku uhumikizo ni kulembejeka cha Yisoneko Yisandu tukasele mbunge jetu ha chilakenyo cha Zambi.”—A-Roma 15:4.
Kutalatala Chika Zambi Akutwaha?
Ha shimbu lika twakumona ngwetu tunafupiwa kutalatala? Shina muze kwasala hakehe tufwe? Ali lie shimbu lize atu anji akufupiwa kutalatala. Chakutalilaho, muze twakufwisa mutu yoze twazanga chinji kutalatala chakusoloka ngwe chuma chamokomoko. Kukwatwamine chuma chize chakutunehena yikola yinji ngwe kufwa. Kufwa chakukaula hita umwe wa kuli yetu. Nyi kufwa muchiza haliapwila, kutuchi kuhasa kwamba ngwetu, musono ka, hanji ngwetu kutuchi kuhasa kwalumuna tangwa lia kufwa chetu. Kashika Mbimbiliya yakuvuluka kufwa ngwo “mukwa kole wa kusula.”—1 A-Korindu 15:26.
Mba kulihi mutuhasa kuwana kutalatala muze kufwa chinakundama? Chisoneko chize chinasolola kufwa ngwe mukwa-kole, chinambe nawa ngwo, kufwa ‘makachijimisa.’ Yehova Zambi kakwete ndundo jinji kuhiana kufwa. Iye hanasolola yisuho yinji ngwenyi kakwete ndundo ja kuhwisa kufwa. Kuchi achilingile? Ha kuhindwisa afu. Mbimbiliya yakusolola yisuho livwa muze Yehova azachishile ndundo jenyi hanga ahindwise atu waze afwile.
Chisuho chimwe chalipwila chapwile muze Yehova ahanyine ndundo kuli Mwanenyi Yesu, hanga ahindwise sepa lienyi Lazaru. Kwapalikile matangwa awana hanyima lia kufwa chenyi. Muze Yesu ahindwishile Lazaru, kachilingile mukachi ka mbunga, hi kwawukawenyi ko.—Yoano 11:38-48, 53; 12:9, 10.
Hanji muhasa kulihula ngwe: ‘Mba mumu liaka atu jacho aahindwishile? Shina atu jacho kakashinakajiwile ni kufwa nawa?’ Ewa, chino chamwenemwene. Alioze mumu lia sango jacho, twakuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, atu waze twazanga makahinduka. Tunafuliela ngwetu yino muyikalingiwa. Mu maliji akwo, mutuhasa kwamba ngwetu, tuli ni kutalatala.
Yesu kambile ngwenyi: “We uhindukilo ni we mwono yami.” (Yoano 11:25) Yehova makazachisa Yesu hanga akahindwise atu eswe waze hanafu. Yesu yamba ngwenyi: “Ola muyiza, muze waze eswe ali mu mafuka makevwa liji lienyi [lia Kristu], makatuhuka.” (Yoano 5:28, 29) Ewa, atu eswe waze anapombo mu mafuka, kali ni kutalatala cha kwahindwisa hanga akatwame mu paraisu hano hashi.
Profeta Izaia kasonekene amwe maliji a utakamiso hakutwala ku uhindukilo ngwenyi: “Afu jenu makahinduka ni mwono, mijimba yo muyikahinduka. Enu eswe nwaya ku fufuta, laulenu nukembe ni uwahililo! Mumu mume wenu wapwa ngwe wa ha yiputa, mba mavu makatuhwisa e afu.”—Izaia 26:19.
Chilakenyo chino chili cha utakamiso. Afu kali muma mwa ufunge ngwe chizechene mwana akupwa mu jimo lia naye. Atu waze anapombo mu mafuka, kali mu manyonga ja Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe. (Luka 20:37, 38) Kwasala hakehe, atu jacho maahindwisa mu ufwe, makaasambilila mu chifuchi chipema chinji cha too ni uwahililo ngwe chizechene chakulingiwa kuli mwana-kemba muze akusemuka. Kashika, chipwe ngwe tuli hakamwihi ni kufwa mutuhasa kupwa ni kutalatala.
Chize Kutalatala Muchihasa Kukukwasa
Paulu kanatulongesa yuma yinji hakutwala ku kutalatala. Iye kanatongola kutalatala ngwe chimwe chuma chilemu cha ku mazalo a ku ufulielo, hanji ngwetu tepa lia utale. (1 A-Tesalonika 5:8) Yika iye ambile kwamba ni maliji wano? Ku mashimbu a kunyima, maswalale kapwile ni kuzala tepa lia utale ha kuya ku jita. Muchima lia tepa lia utale kapwile ni kusamo kupu lia kashitu. Tepa lia utale liapwile ni kufunga mutwe wa swalale. Kashika Paulu te kanambe kwamba ngwenyi, chizechene ngwe tepa lia utale li akufunga mutwe wa swalale, kutalatala necho chakufunga manyonga a mutu. Nyi wakolesa kutalatala che mu yilakenyo ya Zambi, chuma nichimwe muchenyeka sambukila ye chakuhi, chipwe muze muopa mu ukalu ku mwono. Iya wa kuli yetu kazangile kupwa ni tepa ngwe lino?
Paulu kazachishile chilweza chikwo hanga ahanjike hakutwala ku kutalatala chize chinatale ha upale wa Zambi. Iye yasoneka hakutwala ku kutalatala ngwenyi: Kutalatala “tuli nacho ngwe ankora ya mbunge, kuyajikiza, kuyakola nawa.” (A-Hepreu 6:19) Paulu kambile kufwa muze wato washimbamine, kashika mutuhasa kwamba ngwetu, iye kanyingikine kanawa ulemu wa ankora. Muze te kwakulingiwa umwe kangonga, tahwili kapwile ni kukonga ankora mu meya. Nyi ankora yacho yatulila homa hakolo chinji, chino muchihasa kukolesa ulungu uhone kushimbama hanji kulipupa-pupa ku mawe.
Chizechene nawa, nyi yilakenyo ya Zambi yapwa ngwe, kutalatala chikolo kuli yetu, kutalatala chacho muchitukwasa kukumba yuma yikalu mu chifuchi chino chipi. Yehova kanalakenya ngwenyi, kwasala hakehe atu kechi kupinda hanji kumona lamba mumu lia upupilo ni kufwa. (Tala mushete ha lifwo 10.) Kulikwachilila ha kutalatala chacho, muchihasa kutukwasa kwehuka ponde ni kutwaha tachi hanga tuhase kutwama kulita ni shimbi ja Zambi. Chikwo nawa, mutuhasa kwehuka yuma yeswe yipi yize yakusoloka mu chifuchi chino chipi.
Yehova kanakulakenya kutalatala chacho. Yehova kanazange upwe ni mwono uze iye azangile hanga atu eswe apwe nawo. Iye kanazange ‘atu eswe akalilamwine.’ Kuchi chino muchihasa kulingiwa? Chitangu, mutu ni mutu katamba kupwa ni “chinyingi cha umwenemwene.” (1 Timoteu 2:4) Akwa-kufwambwisa mukanda uno, kanakukolweza hanga upwe ni chinyingi chacho cha umwenemwene cha mu Liji lia Zambi. Kupalikila mu chinyingi chacho, Zambi kakuhana kutalatala chize chahiana kutalatala cheswacho chize chifuchi chino chakulakenya.
Nyi wapwa ni kutalatala chacho, kuchi keza kalivwa ukawe nilimwe tangwa. Mumu muopwa ni shindakenyo ngwe, Zambi makwaha tachi jize mufupiwa hanga uhase kulinga chuma cheswacho chize muchilita ni upele wenyi. (2 A-Korindu 4:7; A-Fwilipu 4:13) Achi che kutalatala chize mutu mweswe anafupu kupwa nacho. Kashika nyi mumona ngwe unafupiwa kutalatala, kanda uhonga. Muhasa kupwa nacho. Muhasa kuchiwana!
[Mushete/Chizulie]
Yikuma Yakutwaha Kutalatala
Yisoneko yino ya mu Mbimbiliya muyihasa kukukwasa kukolesa ufulielo we:
◼ Zambi kanalakenya yuma yipema chinji.
Mbimbiliya yinambe ngwo, hashi heswe muhakapwa paraisu, haze muhakatwama atu waze alinunga ni kuwahilila.—Samu 37:11, 29; Izaia 25:8; Usolwelo 21:3, 4.
◼ Zambi keshi mahuza.
Zambi kakulikenuna ni mahuza eswe. Amu Yehova ali musandu, kashika keshi mahuza.—Yishima 6:16-19; Izaia 6:2, 3; Titu 1:2; A-Hepreu 6:18.
◼ Ndundo ja Zambi kujishi musulo.
Yehova wika mwe Mukwa-Ndundo-Jeswe. Kukushi chuma nichimwe mu malilu ni hashi chize muchihasa kukwika Yehova kumanununa yilakenyo yenyi.—Kutuhuka 15:11; Izaia 40:25, 26.
◼ Yehova kanazange hanga utwame ku miaka ya mutolo.
—Yoano 3:16; 1 Timoteu 2:3, 4.
◼ Yehova kakushimbwila hanga tulinge yize mutuhasa kulita ni uhashi wetu.
Yehova keshi kulihulikila ha tupwalia twetu, alioze kakuzanga kulihulikila ha yuma yipema yize twakulinga. (Samu 103:12-14; 130:3; A-Hepreu 6:10) Yehova kakutujikijila ngwenyi mutulinga yuma yalita, mba muze twakuyilinga kakuwahilila chinji.—Yishima 27:11.
◼ Yehova kanalakenya kukukwasa kumanununa yize watesele nyi yinalite ni upale wenyi.
Tuvumbi twa Zambi keshi ni yitela ya kulivwa ukawo. Iye kakutwaha spiritu yenyi yisandu hanga yitukwase.—A-Fwilipu 4:13.
◼ Kufuliela muli Zambi hi chamokomoko ko
Twatamba kumufuliela. Nyi twachilinga kutuchi kaliseha.—Samu 25:3.
[Chizulie]
Chizechene ngwe tepa lia utale liakufunga mutwe wa swalale, kutalatala necho chakufunga manyonga a mutu
[Chizulie]
Chizechene ngwe, ankora yakukwasa ulungu, kutalatala necho muchihasa kutukwasa kumana ngu
[Chakutwaha]
Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo