UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET wa Watchtower
Watchtower
UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET
Chokwe
  • MBIMBILIYA
  • MIKANDA
  • KUKUNGULUKA
  • w25 Novembro ma. 10-15
  • Kuchi Muhasa Kuwahilila Muze Unafungu Umwe Kashinakaji Hanji Mutu Yoze Unayiji?

Kukushi nichimwe chinema.

Lisesa, kwasoloka kapalia ha kwazulula chinema.

  • Kuchi Muhasa Kuwahilila Muze Unafungu Umwe Kashinakaji Hanji Mutu Yoze Unayiji?
  • Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2025
  • Mitwe ya Yikuma
  • Yikuma Yalifwa
  • KUCHI KUFUNGA UMWE MUCHIHASA KUKWATA HA UWAHILILO WE?
  • KUCHI MUNUHASA KUNUNGA NI KUWAHILILA?
  • KUCHI AKWENU MAHASA KUKUKWASA?
  • Tushinakaji Nungenu ni Kuwahilila
    Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2025
  • Yehova Kakutukwasa Kupwa ni Uwahililo Wamwenemwene
    Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2025
  • Yize Mulinga Mba Uwahilile Chinji mu Mulimo wa Kwambujola
    Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2024
  • Yiyulo Yize Yakusolola Ufulielo Wetu Muli Yehova
    Mwono Wetu ni Mulimo Wetu—Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka—2023
Tala Nawa Yikwo
Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2025
w25 Novembro ma. 10-15

MUTWE WA KULILONGESA 45

MWASO 111 Yuma Yize Yakutuvwisa Kuwaha

Kuchi Muhasa Kuwahilila Muze Unafungu Umwe Kashinakaji Hanji Mutu Yoze Unayiji?

“ Waze akukuwa ni masoji kumakacha ni uwahililo.”—SAMU 126:5.

YIZE MUTULILONGESA

Ha mutwe uno, mutumonaho yikuma yize muyikwasa atu waze anafungu akwo, kununga ni kuwahilila muze anafungu umwe kashinakaji hanji umwe sepa yoze unayiza.

1-2. Nyi ngwe unafungu umwe kashinakaji hanji mutu yoze wayiza, yika Yehova akwivwa hali yena? (Yishima 19:17) (Tala nawa yizulie.)

UMWE ndumbu avuluka ngwo Jin-yeol yamba ngwenyi: “Yami ni mukwetu-pwo hitwalinga miaka 32 chize muze twalimbachile. Hikwapalika miaka yitano chize muze mukwetu-pwo aputukile kuyiza musongo wa Parkinson. Hachino, yami mwe nakumufunga mumu keshi kuhasa kulisunga. Nakuzanga chinji mukwetu-pwo, nakuzanga nawa kumufunga. Ha ufuku weswe, iye kakupomba ha muhela wa ku shipitali uze uli mu zuwo lietu. Yami nakupomba ku sali lienyi, nawa twakulikwata ku moko muze tunapombo.”

2 Shina unafungu tata, mama, mukwenu-lunga, mukwenu-pwo, mwane hanji umwe sepa? Nyi chenacho, unawahilila ha kukwasa mumu wakwazanga. Chikwo nawa, wakuchilinga mumu wakuzanga Yehova. (1 Timo. 5:4, 8; Tia. 1:27) Alioze, hi chashiko kufunga umwe mutu. Mumu ha mashimbu amwe, muhasa kupalika mu yipikalo yize akwenu kechi kunyingika. Kashika ha yisuho yimwe, muhasa kulivwa ngwe yena wika unapalika mu yipikalo. Atu mahasa kukumona unasehejela, alioze o kanyingikine ngwo mashimbu amwe wakuhonga. (Samu 6:6) Chipwe ngwe akwenu kechi kunyingika chize unalivwu, Yehova mashimbu eswe kananyingika. (Tesa nawa ni Kutuhuka. 3:7) Tachi jize wakusa ni masoji waze wakusotola, yapwa yilemu kuli iye. (Samu 56:8; 126:5) Yehova kakumona yeswe yize wakulinga hanga ukwase atu waze wazanga. Iye kakulivwa ngwe kali ni kongo kuli yena, kashika kanalakenya ku kufweta.—Tanga Yishima 19:17.

Yizulie: Akwa-kufunga akwo mu majila alisa. 1. Ndumbu wa pwo kanafungu naye yoze wayiza. 2. Ndumbu wa pwo kanakwase mukwo-lunga kusa sheshete ku molu. 3. Umwe mama kanakase capacete kuli mwanenyi muze kanda achiputuka kwasa konda ni tato. 4. Umwe ndumbu kaya ni kumeneka umwe ndumbu kashinakaji ni kulemba nenyi hamuwika.

Shina wakufunga umwe kashinakaji hanji mutu yoze wayiza? (Tala paragrafu 2)


3. Yipikalo yika kota Apalahama ni Sara apalikile ha kufunga Tera?

3 Mbimbiliya yakuhanjika ha yilweza ya malunga ni mapwo waze apwile ni kufunga tushinakaji hanji atu waze te ayiza. Tutalenu chilweza cha Apalahama ni Sara. Muze akatukile ku Ure, tato ya Apalahama Tera, te hapwa ni miaka 200. Chipwe chocho, Tera yaya no mu wenyi ha usuhwe wa tando 960 ndo ku Harane. (Uputu. 11:31, 32) Apalahama ni Sara te kakuzanga Tera, alioze tuchinyongenu chize kota chapwile chikalu kuli ayo kumufunga mu wenyi wacho. Ayo kota kapwile ni kwendela ha tumelu hanji ha yimbulu, chuma chize kota chapwile chikalu chinji kuli Tera mumu te hapwa mukulwana chinji. Ha yisuho yimwe, ayo kota kahongele chinji, alioze Yehova kaehele tachi jize o te anafupu. Chizechene ngwe Yehova akwashile Apalahama ni Sara, iye nawa makukwasa ni kukutakamisa.—Samu 55:22.

4. Yika mutumona ha mutwe uno?

4 Kuwahilila muchihasa kukukwasa kunyongonona muze unafungu akwenu. (Yishi. 15:13) Nyingika ngwe, muhasa kununga ni kuwahilila chipwe ngwe unapalika mu yipikalo. (Tia. 1:2, 3) Kuchi muhasa kuchilinga? Jila yimwe yili kulemba kuli Yehova hanga akukwase kununga ni kupwa ni nyonga lialita. Ha mutwe uno, mutumonaho yize waze anafungu akwo mahasa kulinga hanga anunge ni kuwahilila. Mutumonaho nawa chize atu akwo mahasa kwakwasa. Alioze chitangu, tutalenu mumu liaka muchihasa kupwa chikalu kuli waze akufunga akwo kununga ni kuwahilila.

KUCHI KUFUNGA UMWE MUCHIHASA KUKWATA HA UWAHILILO WE?

5. Mumu liaka waze akufunga akwo atamba kununga ni kuwahilila?

5 Nyi atu waze anafungu akwo matokesa uwahililo, ayo mahasa kuhonga ni kulivutula ni kawashi. (Yishi. 24:10) Chikwo nawa, kuhonga muchihasa kwatwala ahone kusolola umbovu hanji kulinga yuma ngwe chize te anazange. Yuma yika muyihasa kutokesa uwahililo wo?

6. Mumu liaka amwe waze akufunga asoko jo akuhonga chinji?

6 Atu waze akufunga akwo mahasa kuhonga chinji. Umwe ndumbu avuluka ngwo Leah, yamba ngwenyi: “Chipwe muze tangwa linapeme chinji, kufunga umwe mutu muchihasa kuhongesa chinji ku manyonga. Kanji-kanji, ha kuhwa cha tangwa yami chishi kupwa ni tachi nijimwe. Ha yisuho yimwe, chishi kuhasa chipwe lume kukwata telefone hanga ngukumbulule yimwe mesage.” Kuli atu akwo, chipwe ngwe katamba kuhwima, nihindu chakwapwila chikalu kuchilinga chipwe lume ha mashimbu akehe. Ndumbu Inés, yamba ngwenyi: “Kuli yami chakupwa chikalu kupomba kanawa, mumu nakuhinduka yisuho yinji ha ufuku hanga ngufunge mamaweno. Hikwapalika miaka yinji, yami ni mukwetu-lunga kutushi kuhasa kuchiza amwe mashimbu hanga tuye ni kuhwima.” Amwe waze akufunga akwo, keshi kutayiza muze akwasanyika kuli masepa jo hanga apwe ha yimwe yiwanyino. Eka, kakulituna kutayiza yiteli yimwe mu ululikiso mumu katamba kufunga asoko jo matangwa eswe. Mumu lia chino, ayo mahasa kulivwa ukawo ni kulivwa ngwe kapinda wo kechi keza kahwa.

7. Yika yakutwala atu waze akufunga akwo kulivwa chipi ku manyonga hanji kulihisa?

7 Amwe waze akufunga akwo, kakupinda ni manyonga api, hanji kulihisa. Ndumbu Jessica yamba ngwenyi: “Kanji-kanji nakulivwa ngwe chishi kulinga yize natamba kulinga. Chikwo nawa, muze nakuchiza mashimbu hanga ngulifunge yami mwene, nakuputuka kulihisa ni kunyonga ngwami, nguli mukwa-kuzo. Atu amwe waze akufunga akwo, ha yisuho yimwe kakwivwa uli ni kulihisa mumu lia yize anapalika ku mwono. Akwo kakunyonga ngwo, te katamba kulinga yuma yinji kuhiana yize akulinga. Eka, kakulivwa chipi mumu lia kwamba yimwe yize yalemeka ku mbunge mutu yoze akufunga. (Tia. 3:2) Akwo kakunenganyana ha kumona ngwo hakehe-hakehe, kanayi ni kutokesa mutu yoze anyingikine ni mujimba upema. Umwe ndumbu wa pwo avuluka ngwo Barbara, yamba ngwenyi: “Kuli yami kapinda munene kakupwa kumona mutu yoze nazanga mapinda tangwa ha tangwa.”

8. Mumu liaka atu waze akufunga akwo akulivwa kanawa muze akwachichimieka?

8 Amwe waze akufunga akwo, kakulivwa ngwe keshi kwalemesa. Mumu liaka? Mumu chakupwa chikalu umwe kwachichimieka ha tachi jize akusa ni milimo yize akulinga. Alioze, maliji akehe wika a uchichimieko mahasa kwatakamisa. (1 Tesa. 5:18) Ndumbu Melissa, yamba ngwenyi: “Yami hingunalili chinji mumu lia kuhona yize mungulinga. Alioze muze atu waze nakufunga akungulweza ngwo twasakwila, nakuwahilila chinji. Maliji ngwe wano, kakungukwasa nguhinduke kanawa ha tangwa likwo ni kupwa ni tachi ja kununga ni kwakwasa.” Ndumbu Ahmadu ni mukwo-pwo, kakufunga mwihwa wo yoze wayiza musongo wa epilepsia. Yamba ngwenyi: “Mwihwa wetu kanyingikine yeswe yize twakulinga hanga tumufunge. Alioze twakuwahilila chinji muze akutuchichimieka hanji kusa tachi hanga atusonekene ngwenyi, nakunuzanga.”

KUCHI MUNUHASA KUNUNGA NI KUWAHILILA?

9. Kuchi mutu yoze wakufunga akwo mahasa kunyingika haze hasulila tachi jenyi?

9 Tayiza ngwe kuuchi kuhasa kulinga yuma yeswe. (Yishi. 11:2) Mashimbu ni tachi jetu yili ni haze yasulila. Kashika, yena hanji mufupa kutesa yize muhasa kulinga ni yize kuuchi kuhasa. Ha mashimbu amwe, muchifupiwa kwamba ngwe, ka. Hi chipi ko kuchilinga, chino muchisolola ngwo uli mukwa-kulikehesa. Nyi umwe mazanga kukukwasa, tayiza ukwaso wacho. Ndumbu Jay yamba ngwenyi: “Niumwe ukwete mashimbu ni tachi ja kulinga yeswe yize mazanga wakuhi. Kunyingika chikuma chino ni kusa tachi hanga tulinge yeswe yize mutuhasa, muchitukwasa kununga ni kuwahilila.”

10. Mumu liaka chili chilemu waze akufunga akwo kupwa akwa-malinjiekela? (Yishima 19:11)

10 Pwako mukwa-malinjiekela. (Tanga Yishima 19:11.) Kanji-kanji, mutu yoze ukwete malinjiekela kakulihumikiza muze mamusosomba. Chikwo nawa, iye kakufupa kunyingika mumu liaka mutu analingi yuma mu yimwe jila. Yikola yimwe muyihasa kutwala mutu alinge yuma yize te kechi kuhasa kulinga nyi kali kanawa. (Chilu. 7:7) Ngwe chilweza, mutu yoze wapwile chimbovu mahasa kupwa mukwa-mbwanja hanji mukwa-kulinyenyeta. Muchihasa nawa kupwa ngwe, iye maputuka kushimbwila yuma yinji hali akwo, kumona upi ha yuma yeswe ni kupwa mutu mukalu. Nyi ngwe wakufunga umwe yoze uli ni musongo upi chinji, shina muchilita kulilongesa ndambu hakutwala ku musongo wacho? Nyi wachilinga, munyingika ngwe, yuma yimwe akulinga kakuyilinga mumu lia musongo uze ali nawo.—Yishi. 14:29.

11. Yuma yika yilemu atamba kulinga atu waze akufunga akwo? (Samu 132:4, 5)

11 Sako mashimbu hanga ukolese usepa we ni Yehova. Ha yisuho yimwe, mufupa kwecha kulinga yuma yimwe hanga use “yuma yahiana ulemu” ha chihela chitangu. (Fwili. 1:10) Chimwe cha ku yuma yacho yilemu, chili kukolesa usepa we ni Yehova. Kuli Mwanangana Ndawichi, kuwayila Yehova chapwile chuma chilemu chinji ku mwono wenyi. (Tanga Samu 132:4, 5.) Chizechene nawa, chili chilemu kuli yena kusa mashimbu hanga utange Mbimbiliya ni kulemba. Ndumbu Elisha yamba ngwenyi: “Muze nakulemba ni kupukuna ha samu jize jakungutakamisa, chino chakungukwasa kununga ni kuwahilila. Kuli yami, kulemba chakupwa ngwe colete salva-vidas. Kulemba kuli Yehova tangwa ha tangwa, chakungukwasa ngununge ni kulihumikiza.”

12. Mumu liaka atu waze akufunga akwo atamba kusa mashimbu hanga no alifunge?

12 Sako mashimbu hanga ulifunge ku mujimba. Atu waze akufunga akwo, kakwete yuma yinji ya kulinga. Kashika muchihasa kupwa chikalu kulifunga ene ku mujimba. Mumu ayo kakwete mashimbu akehe akuya ni kulanda kulia chipema chize muchaakwasa kupwa kanawa. Alioze kulia kanawa ni kufumba mujimba, chakukwasa mutu hanga apwe kanawa ku musunya ni ku manyonga. Kashika, chipwe ngwe kuushi ni mashimbu anji, nihindu sako mashimbu hanga upwe ni kufumba mujimba, ni kulia kanawa. (Efwe. 5:15, 16) Chikwo nawa, pwako ni kupomba mashimbu anji. (Chilu. 4:6) Chimwe kuhengwola chakusolola ngwo, kupomba chinji chakukwasa kuchiza toxinas mu wongo. Mukanda, Sono, saúde mental e bem-estar psicológico no adulto wa Associação Brasileira do Sono, wakulumbununa ngwo, kupomba chinji chakukwasa kutepulula kusakalala ni kukwasa mutu apwe kanawa ku manyonga. Watamba nawa kusa mashimbu hanga ulinge yuma yize muyikuvwisa kuwaha. (Chilu. 8:15) Umwe ndumbu yoze wakufunga akwo kanalumbununa yize yakumukwasa kununga ni kuwahilila. Yamba ngwenyi: “Muze kwilu kunapeme, nakukatuka hakehe ku zuwo hanga nguye ni kwota ndambu ya mwalwa. Chikwo nawa, ha kakweji nakuchiza tangwa limuwika hanga nguye ni kupalikisa mashimbu hamwe ni sepa liami.”

13. Kuchi kuseha chakukwasa? (Yishima 17:22)

13 Pwako mukwa-kusehejela. (Tanga Yishima 17:22; Chilu. 3:1, 4) Kuseha chakukwasa mutu kupwa kanawa ku mujimba ni ku manyonga. Muze unafungu umwe mutu, chakupwa chikalu yuma yeswe kupwa kanawa, alioze nyi muupwa ni kusehejela muze yuma muyikaliwa, muchihasa kupwa chashi kuyikumba. Chikwo nawa, kuseha hamwe ni mutu yoze unafungu muchinukwasa kukolesa usepa.

14. Kuchi kuhanjika ni umwe sepa muchikukwasa?

14 Hanjika ni umwe sepa yoze wakujikijila. Chipwe ngwe muusa tachi jinji hanga ununge ni kuwahilila, nihindu ha yisuho yimwe muhonga. Nyi yino muyilingiwa, chuma muchikukwasa chili kuhanjika ni umwe sepa yoze kechi kukuhisa hanji kunyongena yuma mu jila yipi. (Yishi. 17:17) Iye hanji makupanjika ni kukutakamisa. Kulinga chino, muchihasa kukukwasa kuwahilila cheka.—Yishi. 12:25.

15. Yika nawa muyihasa kukukwasa kuwahilila?

15 Nyonga ha yuma yize munukalinga mu Paraisu hamwe ni mutu yoze unafungu. Iwuluka ngwe, yena kuuchi kafunga mutu niumwe mumu lia musongo hanji ushinakaji. Mumu Yehova kakatangile atu hanga apwe ni kulinga mulimo uno. (2 Kori. 4:16-18) “Mwono wamwenemwene” uchili kulutwe. (1 Timo. 6:19) Kashika, kuhanjika ni mutu yoze unafungu hakutwala ku yize munukalinga mu Paraisu, muchinukwasa kuwahilila. (Iza. 33:24; 65:21) Ndumbu Heather yamba ngwenyi: “Yami mashimbu eswe nakuhanjika ni atu waze nakufunga ngwo, kwasala hakehe mutukalinga yuma yinji hamuwika ngwe, kutonga mazalo, kuzomboka ni kwendesa kinga. Mutukalinga nawa mbolo ni kutelekela masepa ni asoko jetu waze makahindwisa. Mba hanyima mutulemba ni kusakwilila Yehova ha kutalatala chize tukwete.”

KUCHI AKWENU MAHASA KUKUKWASA?

16. Kuchi mutuhasa kukwasa umwe mu chikungulwila yoze wakufunga mutu yoze wayiza hanji kashinakaji? (Tala nawa chizulie.)

16 Mutuhasa kukwasa mandumbu waze akukwasa akwo, apwe ni mashimbu a kuhwima. Mandumbu mu chikungulwila, mahasa kukwasa waze akufunga kashinakaji hanji mutu yoze wayiza. Chino muchikwasa mandumbu jacho, apwe ni mashimbu a kuhwima ni kulinga yimwe yuma yize akuzanga. (Ngala. 6:2) Amwe akwa-kwambujola, kakulinga katalilo hanga asakule yoze mahana ukwaso ha hita poso. Ndumbu Natalya yoze wakufunga lunga lienyi chitonji yamba ngwenyi: “Ha poso, umwe ndumbu mu chikungulwila chetu kakwiza ku zuwo kamuwika hanji kaali ni kupalikisa mashimbu ni mukwetu-lunga. O kakwambujola hamuwika, ni kutala yimwe yinema. Lunga liami kakuzanga chinji kupwa hamwe ni ndumbu wacho. Ha mashimbu jacho, yami nakuhwima ni kulinga yuma yikwo yize nakuzanga ngwe kuya ni kwolola molu.” Kashika kulita ni uhashi we, muhasa kulihana ha ufuku hanga uye ni kukwasa umwe yoze wakufunga kashinakaji hanji mutu yoze wayiza. Chino, muchimukwasa hanga apwe ni mashimbu a kupomba kanawa.

Mandumbu aali a mapwo kaya ni kumeneka umwe ndumbu kashinakaji ku zuwo lienyi. Mutu yoze wakumufunga kanawahilila, kali hakamwihi ni chikolo kanazange kutuhuka.

Kuchi mutuhasa kukwasa mandumbu waze akufunga akwo? (Tala paragrafu 16)a


17. Kuchi mutuhasa kukwasa waze akufunga akwo muze tuli ha kukunguluka?

17 Kwasa waze akufunga akwo muze ali ha kukunguluka. Mandumbu waze akufunga akwo, hanji keshi kuhasa kulihulikila chinji ha kukunguluka cha chikungulwila, cha mbonge ni cha mambonge, mumu kanalihulikila ha kufunga waze azanga. Mandumbu mu chikungulwila mahasa kwakwasa ha kulihana hanga atwame ni kashinakaji hanji mutu yoze unayiji, muze ali ha kukunguluka chacho. Nyi mutu yono keshi kuhasa kukatuka ku zuwo, mandumbu mahasa kulihana hanga aye ku zuwo lienyi ni kutalila kukunguluka ha internet. Kulinga chino, muchikwasa yoze wakumufunga ahase kuya ha kukunguluka.

18. Yika nawa mutuhasa kulinga hanga tukwase mandunbu waze akufunga akwo?

18 Chichimieka mandumbu waze akufunga akwo, ni kwalembela. Makulwana a mu chikungulwila katamba kusa mashimbu ha yisuho yinji hanga aye ni kumeneka mandumbu waze akufunga akwo. (Yishi. 27:23) Kwamba pundu, eswe mu chikungulwila katamba kuchichimieka mandumbu waze akufunga tushinakaji hanji waze ayiza, ni kwalweza ngwo kakwalemesa chinji. Chikwo nawa, mutuhasa kulemba kuli Yehova hanga anunge ni kutakamisa mandumbu waze akufunga akwo, ni kwakwasa anunge ni kuwahilila.—2 Kori. 1:11.

19. Yika tunashimbwila kulutwe lia matangwa?

19 Kwasala hakehe, Yehova makusumuna masoji eswe ku meso ja atu, chinyengo kuchichi kapwako, chipwe kufwa ni yikola kuyichi kapwako nawa. (Uso. 21:3, 4) ‘Yilema makazomboka ngwe kapaji.’ (Iza. 35:5, 6) Yipikalo yize yakwiza mumu lia ushinakaji ni yikola ya kufunga waze ayiza, muyikapwa hakachi ka ‘yuma yize kutuchi keuluka nawa.’ (Iza. 65:17) Shimbu tunashimbwila umanunuko wa yilakenyo yino yipema, mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, Yehova kechi kutuhichika. Nyi mutununga ni kujikijila ha tachi jize jakwiza kuli Yehova, iye matukwasa “kunyongonona kanawa ni uhomboloji ni uwahililo.”—Kolo. 1:11.

KUCHI MUNUHASA KUKUMBULULA?

  • Yuma yika muyihasa kukwata ha uwahililo wa waze akufunga akwo?

  • Yika mandumbu waze akufunga akwo mahasa kulinga hanga anunge ni kuwahilila?

  • Kuchi mandumbu mu chikungulwila mahasa kukwasa waze akufunga akwo?

MWASO 155 Uwahililo Wetu wa Mutolo

a ULUMBUNWISO WA CHIZULIE: Mandumbu a mapwo aali, kaya ni kumeneka umwe ndumbu wa pwo kashinakaji ni kumufunga hanga ndumbu yoze wakumufunga apwe ni mashimbu akuhwima.

    Mikanda ya Chokwe (2008-2025)
    Fwambuka
    Njila
    • Chokwe
    • Tuma
    • Kululieka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Shimbi Yakuyizachisa
    • Shimbi ja Kufunga Sango ja Mutu
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Njila
    Tuma