Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetuk
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 MAIO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 17-19
“Mona Akwenu Ngwe Chize Yehova Akwamona”
(2 Sango ja Mianangana 18:1-3) Yehosofate wapwile ni upite ni ulemu wa kulumbama, mba yakolesa usendo ni Ahabe. 2 Kulutwe lia miaka yimwe yaya ni kumeneka Ahabe mu Samaria. Ahabe yamushihila mapanga ni ngombe a kulumbama, ni hali atu waze ejile no, mba yamulembejeka akaye hamwe nenyi ku Ramote-Ngiliate. 3 Ahabe mwanangana wa Izalele yahula Yehosofate mwanangana wa Yunda ngwenyi, Kumuoya ni yami ku Ramote-Ngiliate? Yehosofate ngwenyi, Ami mungupwa ngwe yena, ni atu jami ngwe atu je. Kumutuya ni yena mu jita.
Shina Wakusa Mbunge ku Yuma Yize Yasonewa?
7 Haliapwila tuhengwolenu chilweza cha mwana wa Asa, Yehosofate. Aye kapwile ni yitanga yinji yipema, hachino Yehova yamuzanga chinji. Muze te akufuliela muli Yehova, aye te kakulinga yuma yinji yipema. Alioze, aye nawa kakwachile yimwe yiyulo yipi. Chakutalilaho, aye kakwashile mwanenyi hanga alimbate ni mwana wa Mwanangana mupi, Ahabe. Kulutwe, Yehosofate yalichinga ni Ahabe hanga aye ni kwasa jita ni A-Seria, chipwe ngwe profeta Mikaia kamukanjishile kuchilinga. Muze te anase jita, A-Seria yalukukila Yehosofate, chocho yamba kumushiha. (2 Sango. 18:1-32) Muze afunyine ku Yerusaleme, profeta Jehu yamuhula ngwenyi: “Te chakutamba kukwasa yingulungulu ni kuzanga waze akuvwila kole Yeova?”—Tanga 2 Sango ja Mianangana 19:1-3.
(2 Sango ja Mianangana 19:1, 2) Yehosofate mwanangana wa Yunda yahiluka ni mwono ku zuwo lienyi mu Yerusaleme. 2 Mba mukwa kumona usolwelo, Jehu mwana Hanani, yamupatwiza, yamba kuli mwanangana Yehosofate ngwenyi, Te chakutamba kukwasa yingulungulu ni kuzanga waze akuvwila kole Yehova? Ha chikuma chino ufwatulo wa Yehova hiweza hali yena.
(2 Sango ja Mianangana 19:3) Hindu yimwe yuma yipema hayiwana muli yena se wachijile 1*Ashera mu chifuchi, chikwo nawa wasele mbunge ye kufupa Zambi.
w15 15/8 11-12 ¶8-9
Pukuna ha Zango lingunu lia Yehova
8 Yehova kanazange hanga tumunyingike ngwe mutu yoze wakutuzanga chipwe ngwe tuli yihenge. Iye kakulihulikila ha upeme wetu. (2 Sango 16:9) Chino che chinakalingiwa kuli Mwanangana wa Yunda Yehosofate. Ha shimbu limwe, Yehosofate kalingile chuma chize kuchalitele. Iye katayijile kuya ni Mwanangana Ahabe, wa ku Izalele ku jita hanga atambule cheka Ramote-Ngiliate, yize yapwile kuli A-Seria. Aprofeta 400 a mahuza kambile ngwo mwanangana mupi Ahabe te makumba, alioze profeta wa Yehova Mikaia, kaprofetezele ngwenyi iye te mamukumba. Ahabe yafwa ku jita, ni Yehosofate kambile kumushiha. Muze ahilukile ku Yerusaleme, chocho yamukumika ha kuya ni Ahabe. Chipwe chocho, Jehu mwana wa profeta Hanani, yamba kuli Yehosofate ngwenyi: “Hindu yimwe yuma yipema hayiwana muli yena.”—2 Sango 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Muze aputukile kuyula, Yehosofate katumine amwe yilolo, A-Levi, ni asasendote hanga alinge wenyi mu mambonge eswe a Yunda hanga alongese atu Shimbi ya Yehova. Mulimo wendele kanawa, chocho atu a ku mavungu waze apwile mu ngiza ya Yunda, yaputuka kwivwila woma Yehova. (2 Sango 17:3-10) Kwamba pundu, Yehosofate kalingile chuma cha uhepuke, alioze Yehova kakavulamine yuma yipema yize iye alingile. Lusango yono wa mu Mbimbiliya, kanatwiwulula ngwo, chipwe ngwe tuli yihenge, Yehova manunga ni kutuzanga nyi twasa tachi ni mbunge yetu yeswe hanga tumuvwise kuwaha.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 17:9) Wano alongesele mu Yunda, o ambachile mukanda wa Shimbi ya Yehova hamwe no. Yajingajinga mu yihunda yeswe ya Yunda nikulongesa hakachi ka atu.
Wayila Yehova ni Mbunge Yeswe!
10 Mwana wa Asa, Yehosofate “wendele mu jila ya tato Asa.” (2 Sango 20:31, 32) Kuchi achilingile? Ngwe tato, Yehosofate kakolwezele atu hanga anunge ni kuwayila Yehova. Yatuma malunga mu mambonge ja Yunda hanga alongese atu “mukanda wa Shimbi ya Yehova.” (2 Sango 17:7-10) Iye nawa kayile mu wanangana wa Izalele, kuli atu waze apwile ku milundu ya Eframe, “ni kwahilwisa kuli Yehova.” (2 Sango 19:4) Yehosofate kapwile mwanangana “yoze wafupile Yehova ni mbunge yenyi yeswe.”—2 Sango 22:9.
11 Musono, Yehova kanazange atu a hashi heswe aalongese hakutwala kuli iye, kashika yetweswe mutuhasa kukwasa ha mulimo wacho. Shina ukwete nyonga lia kwambujola sango lipema ha tukweji eswe? Kutala wakuzanga kulongesa akwenu Mbimbiliya hanga no aputuke kuwayila Yehova? Shina wakulemba hakutwala ha chikuma chacho? Nyi muusa tachi, Yehova makukwasa hanga uputuke longeso lia Mbimbiliya. Kutala muzanga kulilongesa Mbimbiliya ni umwe mutu chipwe ngwe muzachisa mashimbu je akuhwima? Chizechene ngwe Yehosofate akwashile atu hanga aputuke nawa kuwayila Yehova, ni yetu mutuhasa kukwasa mandumbu waze hanazeya ku ufulielo. Nawa makulwana amu yikungulwila kakwete katalilo wa kumeneka ni kukwasa waze hanasosolola mu chikungulwila, waze haneche kulinga shili.
(2 Sango ja Mianangana 17:1-19) Mwanenyi Yehosofate yamuswana mu wanangana, mba yalitakamisa ni kulimika ni A-Izalele. 2 Yasa maswalale mu yihunda yeswe ya yipanga mu Yunda, ni mbonge ja tujita mu chifuchi cha Yunda ni mu yihunda ya Eframe yize atambwile tato Asa. 3 Yehova wapwile hamwe ni Yehosofate mumu wendele mu ndako jitangu ja kalamba kenyi Ndawichi. Kakawile Ambale. 4 Alioze wafupile Zambi ya kalamba kenyi nikwenda mu maliji jenyi. Kendele mu yitanga ya Izalele. 5 Kashika Yehova wakolesele wanangana mu kwoko lienyi. A-Yunda eswe anehene milambu kuli Yehosofate; wapwile ni upite ni ulemu wa kulumbama. 6 Mbunge yenyi yatakamine mu majila ja Yehova; ni chikwo nawa wachijile manangamo ni Ashera mu Yunda. 7 Ha mwaka wamuchitatu wa kuyula chenyi yatuma akwa lutwe jenyi, Mbenehale, ni Obadia, ni Zekaria, ni Netanele, ni Mikaia, akalongese mu yihunda ya Yunda. 8 Hamuwika no kwayile A-Levi: Shemaia, ni Netania, ni Zebadia, ni Asahele, ni Shemiramote, ni Jehonatane, ni Adonija, ni Tobija, ni Tobadonija, ni hamuwika no nawa asasendote Elisama ni Jorame. 9 Wano alongesele mu Yunda, o ambachile mukanda wa Shimbi ya Yehova hamwe no. Yajingajinga mu yihunda yeswe ya Yunda nikulongesa hakachi ka atu. 10 Woma wa Yehova wejile hali akwa mavungu eswe a mu yifuchi ya kujingilika Yunda. Kashile nawa jita ni Yehosofate. 11 Amwe hakachi ka A-Filistea yaneha milambu kuli Yehosofate ni lijimu lia prata. A-Arabia nawa yamunehena tununu shimbiali ni kulakaji shimbiali (7,700) a kuji-a-panga, ni tununu shimbiali ni kulakaji shimbiali (7,700) a kuji-a-pembe. 12 Yehosofate walemene chikolo. Watungile mbonge ni yihunda yakutulikila mu Yunda. 13 Wapwile ni yuma yinji yakutulika mu yihunda ya Yunda ni tujita mu Yerusaleme, yitakame a hamu. 14 Kwalula cho nikulita ni minyachi ya atato, chino: tupitau twa tununu twa A-Yunda; kapitau Adena ni yitakame a hamu hamwe nenyi kulakaji atatu a tununu (300,000). 15 Kuli iye yikuhata kapitau Jehohana ni hamwe nenyi kulakaji aali ni makumi nake a tununu (280,000). 16 Kuli iye yikuhata kapitau Amasia mwana Zikiri, iye walihanyine ni mbunge yeswe kuli Yehova; hamwe nenyi kwapwile kulakaji aali a tununu (200,000) a yitakame a hamu. 17 Ku Mbenjamine Eliada, umwe chitakame wa hamu ni hamwe nenyi kulakaji aali a tununu (200,000) akwa kumbata mata a yinjamina ni kepwe. 18 Kuli iye yikuhata Yehozabade ni hamwe nenyi kulakaji ni makumi nake a tununu (180,000) akwa kujama ha jita. 19 Wano avumbikile mwanangana kuweza kuli waze mwanangana asele mu yihunda ya yipanga ndusu mu Yunda.
8-14 MAIO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 20-21
“Fulielenu Yehova Zambi Yenu”
(2 Sango ja Mianangana 20:12, 13) Zambi yetu! Kunuchi kuapatwila? Mumu yetu kutushi ni ndundo ja kulitachika ni mbunga yino yinene yineza ni kulimika ni yetu. Kutwanyingikine chize mutulinga, alioze meso jetu kanatale kuli yenu. 13 A-Yunda eswe amanyine ku meso ja Yehova hamwe ni ana jo akepe-akepe, ni mapwo jo, ni ana jo a malunga.
w14 15/12 23 ¶8
Tukumbenu Songo Lia Chifuchi Chino Hamuwika
8 Ha mashimbu ja Mwanangana Yehosofate, atu ja Zambi kalimikine ni akwa-kole jo waze te apwile ni ndundo: “chihuji chinene” hanji mbunga ya atu waze apwile mu yihunda akamwihi no. (2Sg 20:1, 2) Atu ja Zambi kakalijikijilile ene ha kweseka kwasa jita ni akwa-kole jo, alioze kafulielele muli Yehova ni kumwita ukwaso. (Tanga 2 Sango ja Mianangana 20:3, 4.) Ayo kakachilingile mutu ni mutu ukawenyi hanji kulinga chize mutu mwene anazange. Mbimbiliya yakwamba ngwo: “A-Yunda eswe amanyine ku meso ja Yehova hamwe ni ana jo akepe-akepe, ni mapwo jo, ni ana jo a malunga.” (2Sg 20:13) Akweze ni tushinakaji, kalikwashile umwe ni mukwo kujikijila ha usongwelo uze Yehova aehele, hachino Yehova yaafunga kuli akwa-kole jo. (2Sg 20:20-27) Kutala kuwatajile ngwe, chino chili chilweza chipema chize tuvumbi twa Zambi atamba kukaula muze anapalika mu yipikalo?
(2 Sango ja Mianangana 20:17) Kuchanutambile, enu A-Yunda ni A-Yerusaleme, kwasa jita yino. Alioze lilongenu, manenu chizechene nukamone ulamwino wa Yehova hali yenu. Kanda nwivwa woma, kanda nulishimwoka. Hamene tuhukenu nukatakane no mumu Yehova kwali hamuwika ni yenu.
(2 Sango ja Mianangana 20:21, 22, 27) Muze halitesa ni e atu, yatongola akwa kwimbila Yehova nikuhalisa mu upeme wa usandu shimbu matetekela tujita ngwo, Sakwilenu kuli Yehova, mumu utu wa zango lienyi wa mutolo. 22 Mba muze o haputuka kwimba ni kuhalisa, Yehova yatuma akwa kujikinyina akalimike ni A-Amone, ni A-Moape, ni akwa mulundu wa Sere waze ejile ni kwasa jita ni A-Yunda, mba yaakumba. 27 Mba yahiluka yeza ku Yerusaleme ni uwahililo, malunga eswe a Yunda ni Yerusaleme, ni Yehosofate kulutwe lio; mumu Yehova haaha uwahililo hali akwa kole jo.
Mandumbu Waze Machilimbata—Lihulikilenu mu Mulimo wa Yehova
7 Yehova kahanjikile ni Yehosofate kupalikila muli umwe Ka-Levi avuluka ngwo, Jahaziele. Yehova yamba ngwenyi: “Lilongenu, manenu chizechene nukamone ulamwino wa Yehova hali yenu.” (2 Sango 20:13-17) Usongwelo uze Yehosofate atambwile, walisele ni uze te akuhana hakutwala ku jita! Usongwelo wacho kuwakakatukile kuli mutu, alioze kuli Yehova. Ha kujikijila kuli Zambi, Yehosofate yononokena usongwelo wacho. Muze iye ni atu jenyi ayile ni kulimika ni akwa-kole jo, shimbu ase kulutwe tujita waze te anyingika kwasa jita, iye yasa akwa-kwimba waze te keshi ni yuma ya kwasa nayo jita. Yehova yamanununa chilakenyo chenyi chize alingile kuli Yehosofate, chocho Iye yakumba chizavu cha akwa-kole.—2 Sango 20:18-23.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 21:14, 15) kashika Yehova kumalamba ni musongo umwe upi atu je, ni ana je, ni mapwo je ni yize yeswe uli nayo. 15 Yena mwene muyiza musongo upi wa mu mijingwa ye, ndo mijingwa ye muyituhuka mumu ha yikola yize muyiliwezela tangwa ha tangwa.
it-2 491 ¶2
Jehorame
Kota mumu lia chilweza chipi cha pwo lienyi Atalia, Jehorame kakembulwile chilweza chipema cha tato Yehosofate. (2Mi 8:18) Jehorame kashihile wika anakwo eswe hamwe ni akwo hakachi ka Yunda, alioze katwalile nawa tuvumbi twa Yehova hanga awayile tuzambi twa mahuza. (2Sg 21:1-6, 11-14) Wanangana wenyi weswe yiupihia. Hachino, A-Endone ni A-Libna yakatuka mushi lia chiyulo chenyi. (2Mi 8:20-22) Ha mukanda asonekene profeta Eliya kambile kuli Jehorame ngwenyi: “Yehova kumalamba ni musongo umwe upi atu je, ni ana je, ni mapwo je ni yize yeswe uli nayo.” Chikwo nawa “Yena mwene muyiza musongo upi wa mu mijingwa ye, ndo mijingwa ye muyituhuka mumu ha yikola yize muyiliwezela tangwa ha tangwa.”—2Sg 21:12-15.
Yino yeswe yinakalingiwa. Yehova kechele hanga A-Arabia ni A-Filistea anjile mu chifuchi ni kumbata funge mapwo ni ana a malunga a Jehorame. Zambi kechele hanga alamwine wika Jehoahaze (kakumuvuluka nawa ngwo Ahazia) kasulasongo wa Jehorame, iye kamulamwinyine mumu lia usendo wa Wanangana uze Zambi alingile ni Ndawichi. “Yehova yamulamba [Jehorame] ni musongo umwe kuushi yitumbo mu mijingwa yenyi.” Kusongo lia miaka yiali, “mijingwa yenyi yiyimutuhuka” mba yafwa. Achi che kufwa cha lunga yono mupi, yoze “niumwe wamuvwilile usona wakuhi.” Yamufunda mu mbonge ya Ndawichi, “alioze hi ku mafuka a mianangana ko.” Mwanenyi Ahazia yamuswana ha wanangana.—2Sg 21:7, 16-20; 22:1; 1Sg 3:10, 11.
(2 Sango ja Mianangana 20:20-30) Yahinduka chimenemene, yaya ku puya ya Tekoa, mba shimbu machituhuka Yehosofate yamana, yamba ngwenyi, Enu A-Yunda ni yenu A-Yerusaleme ngwivwenu. Jikijilenu hali Yehova Zambi yenu, chocho munukola; fulielenu aprofeta jenyi, chocho yuma yenu muyiwaha. 21 Muze halitesa ni e atu, yatongola akwa kwimbila Yehova nikuhalisa mu upeme wa usandu shimbu matetekela tujita ngwo, Sakwilenu kuli Yehova, mumu utu wa zango lienyi wa mutolo. 22 Mba muze o haputuka kwimba ni kuhalisa, Yehova yatuma akwa kujikinyina akalimike ni A-Amone, ni A-Moape, ni akwa mulundu wa Sere waze ejile ni kwasa jita ni A-Yunda, mba yaakumba. 23 Mumu A-Amone ni A-Moape yalimika ni akwa mulundu wa Sere, yaashiha ni kuanongesa liakulu. Mba muze hamanununa A-Sere, mutu mweswe walimikine ni mukwo ni kulinongesa ene. 24 Ha kuheta A-Yunda ku kaposhi ka kalayi mu puya, yatala ku mbunga yize, kumanyi eswe hanafu, hanalimbukila hashi. Kukwalilamwinyine chipwe umuwika. 25 Muze Yehosofate ni atu jenyi ejile ni kupupa upite wo, yawana hakachi ko kulumbama cha upite ni mijimba ya afu, ni yuma ya uhenya ya ndando yilemu, mba yalichijilayo kuhiana yize mahasa kumbata. Matangwa atatu apwile nikuchiza upite mumu wokele naye. 26 Mba ha tangwa liamuchiwana yakungulukila mu chikulo cha 1*Mberaka mumu kwenako ahalishile Yehova. Kashika jina lia kuma kuze ngwo, Chikulo cha Mberaka ndo musono. 27 Mba yahiluka yeza ku Yerusaleme ni uwahililo, malunga eswe a Yunda ni Yerusaleme, ni Yehosofate kulutwe lio; mumu Yehova haaha uwahililo hali akwa kole jo. 28 Yeza ku Yerusaleme ni yisaji ya kusa, ni tulialia, ni yitavwi ndo kuzuwo lia Yehova. 29 Mba woma wa Zambi wapwile hali mavungu eswe a yifuchi ha kwivwa chize Yehova hasa jita ni akwa kole ja A-Izalele. 30 Chocho chifuchi cheswe cha Yehosofate chahwimine, mumu Zambi yenyi wamuhele kuhwima kweswe kwa kujingilika.
15-21 MAIO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 22-24
“Yehova Kakuwahisa Waze Akulinga Yuma ni Hamu”
(2 Sango ja Mianangana 22:11, 12) Alioze Yehosabeta mwana wa pwo wa mwanangana, yanda Njoashe mwana Ahazia, yamwombola hakachi ka ana ja mwanangana waze ashihile, yamusweka hamwe ni ndeji yenyi mu chipatulo cha kupomba. Chocho Yehosabeta mwana wa mwanangana Jorame (mumu aye wapwile ndumbu ya Ahazia) pwo lia sasendote Jehoiada, yamuswekela Atalia aye kahashile kumushiha. 12 Njoashe wapwile hamuwika no wa kusweka mu zuwo lia Zambi miaka yisambano, shimbu Atalia machiyula chifuchi.
w09 1/4 24 ¶1-2
Njoashe Kehukile Yehova Mumu Lia Kulikata ni Masepa Api
KAPWILE mashimbu akalu mu Yerusaleme, mbonge yize mwapwile tembele ya Zambi. Mwanangana Ahazia hamushiha. Chakukaliwa kunyonga yize naye Atalia alingile hanyima lia yino yuma. Iye yatuma kushiha ana ja Ahazia, waze apwile ajikulu jenyi, unanyingika mumu liaka? Mumu iye kazangile kuyula ni kusalakana wanangana.
Alioze, Njoashe umwe wa kuli ajikulu ja Atalia yoze apwile mwana-kemba, yamulamwina, kako kakachinyingikine. Unazanga kunyingika kuchi amulamwinyine? Tato-pwo Yehoshiba yamusweka mu tembele ya Zambi. Iye te mahasa kulinga chino mumu mukwo-lunga Jehoiada kapwile Sasendote wa Lutwe. Hachino, ayo yafunga kanawa Njoashe.
(2 Sango ja Mianangana 23:1-11, 14, 15) Ha mwaka wamuchishimbiali Jehoiada yatakama, yatambula tupitau twa makulakaji, Azaria mwana Jerohame, ni Ishemali mwana Jehohana, ni Azaria mwana Opete, ni Maseia mwana Adaia ni Elishafate mwana Zikiri, yakolesa no usendo. 2 O yajinga mu Yunda ni kukungulula A-Levi waze apwile mu yihunda yeswe ya Yunda, ni akwa lutwe mu minyachi ya atato a Izalele. Eswe yeza ku Yerusaleme. 3 Akwa chikungulwila eswe akolesele usendo ni mwanangana mu zuwo lia Zambi. Jehoiada yamba kuli ayo ngwenyi, Talenu, mwana wa mwanangana kumayula nikulita ni chize ambile Yehova ha kutwala kuli ana ja Ndawichi. 4 Chuma munulinga chino: chihanda chamuchitatu cha yenu nwakunjilajila ha Sambata, asasendote ni A-Levi, munupwa akwa mapito. 5 Chihanda chikwo chamuchitatu munupwa kuzuwo lia mwanangana, mba chihanda chikwo chamuchitatu munupwa ku chikolo cha fundamentu; ni e atu eswe mapwa mu maze a zuwo lia Yehova. 6 Alioze niumwe kanda anjila mu zuwo lia Yehova, shina asasendote wika, ni akwa kuvumbika hakachi ka A-Levi. O manjila mumu kapwa asandu, alioze e atu eswe mafunga ulayilo wa Yehova. 7 A-Levi majingilika mwanangana sali ni sali mutu mweswe ni yitwa yenyi mu kwoko, mba mweswawo manjila mu zuwo akamushihe lume. Enu munupwa hamwe ni mwanangana ha kunjila chenyi ni ha kutuhuka chenyi. 8 Chocho A-Levi ni A-Yunda eswe yalinga nikulita ni shimbi ya sasendote Jehoiada. Mutu mweswe yanda atu jenyi waze manjila ha Sambata ni waze matuhuka ha Sambata, mumu sasendote Jehoiada kakotwele ngango ja tuvumbi. 9 Sasendote Jehoiada yahana kuli tupitau twa makulakaji makunga ni kepwe ni kepwe jinene-jinene jize japwile ja mwanangana Ndawichi, jatwama mu zuwo lia Zambi. 10 Yalonga atu eswe chize ku sali lia zuwo lia chindume ndo ku sali lia chimeso, kusesesa ni chilumbilo ni zuwo, kweswe kwa kujingilika mwanangana, mutu mweswe ni yitwa yenyi mu kwoko. 11 Henaho yatuhwisa mwana wa mwanangana; yamusa chipangula; yamwaha shindakenyo; yamupwisa mwanangana. Jehoiada ni ana jenyi yamuzujila e maji, mba yamba ngwo, Vulie Mwanangana! 14 Sasendote Jehoiada yatuma tupitau twa makulakaji, waze haasela hali tujita, yamba kuli ayo ngwenyi, Muchizenu numutwale haze lia ngango, mba mweswawo mamukaula amushihe ni katana. Mumu sasendote te hamba ngwenyi, Kanda numushihila mu zuwo lia Yehova. 15 Chocho yamusela jila; aye yaya ku unjililo wa chikolo cha tuvwalu cha zuwo lia mwanangana. Kwenako amushihilile.
w09 1/4 24 ¶3-5
Njoashe Kehukile Yehova Mumu Lia Kulikata ni Masepa Api
Ha miaka yisambano, Njoashe kapwile wakusweka mu tembele. Iye kalilongesele yeswe hakutwala kuli Yehova Zambi ni shimbi jenyi mu tembele. Mba muze akumbanyishine miaka 7, Jehoiada kalingile yimwe hanga amupwise mwanangana. Yena unazanga kunyingika kuchi Jehoiada alingile chino ni yika yalingiwile kuli kako ya Njoashe, mwazovu mupi Atalia?—
Jehoiada kasanyikine mu usweke umwe swalale wa mianangana a mu Yerusaleme ha mashimbu jacho. Yamulweza chize iye ni mukwo-pwo alamwinyine mwana wa Mwanangana Ahazia. Hachino, Jehoiada yasolola Njoashe kuli maswalale, maswalale no yatayiza ngwo Njoashe kali ni ulite wa kupwa mwanangana. Kashika yalitesa kulinga yimwe.
Jehoiada katwalile Njoashe haze ni kumupwisa mwanangana. Hachino, atu “yasakwila koshi nikwamba ngwo, ‘Vulie mwanangana!’” Tulayi yajingilika Njoashe ni kumufunga. Mba, muze Atalia evwile zungo, yazomboka haze ni kwamba yize kuyalitele ni liji mwilu. Alioze, ni utayizo wa Jehoiada tulayi yashiha Atalia.—2 Mianangana 11:1-16.
(2 Sango ja Mianangana 24:15, 16) Alioze Jehoiada wakukwokele ha kwoka matangwa. Yafwa. Wapwile ni kulakaji ni makumi atatu a miaka ha kufwa chenyi. 16 Yamufunda mu chihunda cha Ndawichi hakachi ka mianangana, mumu te halinga chipema mu Izalele kuli Zambi ni ku zuwo lienyi.
it-1 820 ¶6
Kufunda, Yihela Yakufunjila
Sasendote wa Lutwe Jehoiada kamulemesene ha kumufunda “mu chihunda cha Ndawichi hakachi ka mianangana,” iye wika anatongola afunjile hakachi ka mianangana chipwe ngwe kakapwile wa ku munyachi wa mwanangana.—2Sg 24:15, 16.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 24:22) Chocho mwanangana Njoashe kewulukile utu wa Jehoiada tato ya Zekaria kuli iye, alioze yashihisa mwanenyi. Ha kufwa, Zekaria yamba ngwenyi, Yehova achitale, akachifwetese.
it-3 807 ¶12
Zekaria
12. Mwana wa Sasendote wa Lutwe Jehoiada. Hanyima lia kufwa cha Jehoiada, Mwanangana Njoashe kehukile uwayilo wamwenemwene ni kupanjika yiyulo yipi, shimbu apanjike aprofeta ja Yehova. Zekaria, musonyi wa Njoashe (2Sg 22:11), yaatoweza ha chikuma chino, alioze ayo kakalikonyekene, shimbu alikonyeke, ayo yamukonga mawe mu yiize ya Tembele. Ha kufwa, Zekaria yamba ngwenyi: “Yehova achitale, akachifwetese.” Kwita chino kachikumbulwile, hi wika ko muze Asuria akokelele lamba linji kuli A-Yunda, alioze Njoashe yamushiha kuli tuvumbi twenyi aali “mumu ha manyinga ja ana ja asesendote Jehoiada.” Kulita ni mikanda Septuaginta grega ni Vulgata latina, Njoashe kamushihile mumu lia kufwetesa manyinga ja “mwana” wa Jehoiada. Chisoneko cha massorético ni cha Pesito siríaca, chakulumbununa ngwo “ana,” kota hanga asolole vumbi ni ulemu kuli Zekaria mwana wa profeta nawa sasendote Jehoiada.—2Sg 24:17-22, 25.
(2 Sango ja Mianangana 22:1-12) Akwa Yerusaleme asalakanyishine kasula-songo Ahazia apwe mwanangana mu chitwamo cha tato, mumu mbunga ya waze ejile ni A-Arabia ku chilombo te hashiha makulwana eswe. Chocho Ahazia mwana Jorame mwanangana wa Yunda amupwishile mwanangana. 2 Ha kuputuka kuyula wapwile ni makumi awana ni miaka yiali. Wayulile mwaka umuwika mu Yerusaleme. Jina lia naye Atalia mwana Omiri. 3 Wendele nawa mu ndako ja munyachi wa Ahabe, mumu naye wamulongesele kulinga ungulungulu. 4 Walingile chipi kumeso ja Yehova chizechene ngwe munyachi wa Ahabe, mumu ha kufwa tato o apwile akwa kumulongesa, mba yamwonwona. 5 Aye yatayiza longeso lio ha kuya hamwe ni Jorame mwana Ahabe mwanangana wa Izalele akase jita ni Hazaele mwanangana wa A-Seria ku Ramote-Ngiliate. Kwe kuze A-Seria alemekenene Jorame. 6 Yaya ku Yezerele akamuwukileko mbandu jenyi jize amutuwile ku Rama ha kwasa jita ni Hazaele mwanangana wa A-Seria. Mba Azaria mwana Jorame, mwanangana wa Yunda yaya ni kutala Jorame mwana Ahabe mu Yezerele mumu ha kuyiza chenyi. 7 Kashika kwonwona cha Ahazia chakatukile kuli Zambi ha kuya kuli Jorame, mumu ha kuhetako yaya ni Jorame akase jita ni Jehu mwana Nimishi, yoze Yehova hanamuwayisa akasutule munyachi wa Ahabe. 8 Mba shimbu Jehu machilinga upatwilo hali akwa munyachi wa Ahabe, yawana alemu ja Yunda ni ehwa ja Ahazia, kanalingila Ahazia, mba yaashiha. 9 Yafupa Ahazia, yamuwana (te kanaswame mu Samaria), yamuneha kuli Jehu, yamushiha. Yamufunda mumu ngwo, Iye mwana Yehosofate yoze wafupile Yehova ni mbunge yenyi yeswe. Ku munyachi wa Ahazia kukwapwile nawa niumwe ni tachi ja kuyula ha wanangana. 10 Achi muze Atalia naye ya Ahazia hamona mwanenyi hafwa, yakatuka, yonwona ana eswe a wanangana a ku munyachi wa Yunda. 11 Alioze Yehosabeta mwana wa pwo wa mwanangana, yanda Njoashe mwana Ahazia, yamwombola hakachi ka ana ja mwanangana waze ashihile, yamusweka hamwe ni ndeji yenyi mu chipatulo cha kupomba. Chocho Yehosabeta mwana wa mwanangana Jorame (mumu aye wapwile ndumbu ya Ahazia) pwo lia sasendote Jehoiada, yamuswekela Atalia aye kahashile kumushiha. 12 Njoashe wapwile hamuwika no wa kusweka mu zuwo lia Zambi miaka yisambano, shimbu Atalia machiyula chifuchi.
22-28 MAIO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 25-27
“Yehova Kanahase Kukwaha Upite Kuhiana Uno”
(2 Sango ja Mianangana 25:5, 6) Chikwo nawa Amazia yakungulula A-Yunda, yaasela kushi lia tupitau twa tununu ni twa makulakaji nikulita ni minyachi ya atato, A-Yunda ni A-Mbenjamine eswe. Yaalula chize kuli akwa makumi aali a miaka; yaawana kulakaji atatu a tununu (300,000) a malunga a kusakula waze mahasa kuya ku jita nikukwata makunga ni kepwe. 6 Yafweta nawa kulakaji lia tununu (100,000) yitakame a hamu a kuli A-Izalele ha ndando ya kulakaji lia 1*talentu ja prata.
(2 Sango ja Mianangana 25:7, 8) Kwejile kuli iye umwe mutu wa Zambi nikwamba ngwenyi, Mwanangana kanda utayiza wano maswalale ja A-Izalele kuya hamwe ni yena, mumu Yehova katwamine ni A-Izalele, wano eswe a Eframe. 8 Alioze nyi muoya, hihamuka, utakame ha jita, mumu Zambi makunungwina hashi kumeso ja akwa kole je mumu Zambi kali ni ndundo ja kukwasa ni ndundo ja kununguna.
it-2 487 ¶8
Njoashe
Njoashe yahana kulakaji lia tununu a maswalale jenyi kuli mwanangana wa Yunda hanga ase jita ni A-Endome. Alioze, ha kukaula yiyulo ya umwe “mutu wa Zambi,” maswalale yaafunyisa chipwe ngwe te haafweta kulakaji lia talentu ja prata (US$ 660.600) yevwa uli hamukunda wa kwafunyisa ku zuwo, mumu kota te kazangile kupupa upite. Chocho, ha kufuna ku Norte, yapupa mbonge jikepe-jikepe chize ku Samaria (kota kuze kwapwile chilombo cho) ndo ku Mbete-Horone.—2Sg 25:6-10, 13.
(2 Sango ja Mianangana 25:9, 10) Amazia yamba kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Alioze kuchi mutulinga ha kulakaji lia talentu jize hinahana kuli maswalale a Izalele. Mutu wa Zambi yakumbulula ngwenyi, Yehova kanahase kukwaha upite kuhiana uno. 10 Henaho Amazia yahandununa maswalale waze akatukile ku Eframe ahiluke ku mahio. Kashika o evwile wuli wunji hali A-Yunda. Yaya ku mahio ni utenu usasu.
Esekenu Numone Ngwenu Yehova Mupema
16 Echa yuma yimwe hanga ulingile chinji Yehova. Mba tuvwise Yehova kuwaha, kutwafupiwile kwecha yuma yeswe yize twakuzanga. (Chilu. 5:19, 20) Alioze, nyi mutwivwa woma wakwecha yimwe hanga tulingile chinji Yehova, mutuhasa kulinga upi ngwe uze alingile lunga wa ha chishima cha Yesu. Lunga wacho kazangile chinji upite, chocho yehuka Zambi. (Tanga Luka 12:16-21.) Christian, umwe ndumbu yoze watwama ku França, yamba ngwenyi: “Yami te chishi kusa mashimbu ni tachi hanga ngukwase chinji mulimo wa Yehova, chipwe asoko jami.” Iye ni mukwo-pwo yazanga kupwa mapionelu. Alioze mba achilinge, o katambile kwecha milimo yo. Mba apwe ni yakulikwasa nayo, ayo yaputuka kulinga mulimo wa kukomba-komba nawa yalilongesa kuwahilila ni yuma yikehe yize apwile nayo. Shina tachi jize asele jinakalitokela? Christian yamba ngwenyi: “Haliapwila twakuzanga chinji kwambujola, nawa twakuwahilila chinji muze twakumona alongi jetu ni atu waze twakufuna ni kumeneka malilongesa hakutwala kuli Yehova.”
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 26:4, 5) Walingile chipema kumeso ja Yehova nikulita ni yeswe yize alingile tato Amazia. 5 Yalisela kufupa Zambi ha matangwa a Zekaria mukwa chinyingi ha usolwelo wa Zambi. Mba shimbu iye wafupile Yehova, Zambi wamuwahishile.
w07 15/12 10 ¶1-2
Shina Uli ni Umwe Yoze Wakukwaha Yiyulo ya ku Spiritu?
MUZE apwile ni miaka 16, Uzia yapwa mwanangana wa Yunda. Iye kayulile ha miaka kuhiana 50, chize kusula cha miaka 9 ndo ku uputukilo wa sekulu 8 K.M.J. Kuchiza ku ukweze wenyi, Uzia “walingile chipema kumeso ja Yehova.” Yika yamukwashile kupwa mukwa-ululi? Lusango kanambe ngwo: “Yalisela kufupa Zambi ha matangwa a Zekaria mukwa chinyingi ha usolwelo wa Zambi. Mba shimbu iye wafupile Yehova, Zambi wamuwahishile.”—2 Sango ja Mianangana 26:1, 4, 5.
Kuchizako lusango yono wa mu Mbimbiliya, kutwanyingikine yuma yinji hakutwala kuli Zekaria, mukwa-kuhana yiyulo kuli mwanangana. Alioze ngwe “mukwa chinyingi ha usolwelo wa Zambi” Zekaria kapwile chilweza chipema kuli mukweze mwanangana. Mukanada Bíblia do Expositor (A The Expositor’s Bible) unambe ngwo: “Zekaria kapwile lunga wa yinyingi yisandu, yoze wajama ha yuma ya ku spiritu nawa ni uhashi wa kulongesa yinyingi yacho kuli akwo.” Umwe mukwa-kuhengwola Mbimbiliya kambile hakutwala kuli Zekaria ngwenyi: “Iye te kanyingika kanawa uprofeto, mukwa-mana, mutu mupema, chinasoloka nawa ngwe kapwile chilweza chipema kuli Uzia.”
(2 Sango ja Mianangana 25:1-13) Ha kuputuka kuyula Amazia wapwile ni makumi aali ni miaka yitano, mba wayulile makumi aali ni miaka livwa mu Yerusaleme. Jina lia naye Jehoadane wa ku Yerusaleme. 2 Walingile chipema kumeso ja Yehova alioze hi ni mbunge yingunu ko. 3 Muze hakolesa wanangana kuli iye yashiha tuvumbi twenyi waze te ashihile tato mwanangana. 4 Kashihile ana jo, alioze yalinga nikulita ni chize chasonewene mu shimbi mu mukanda wa Mose, nikulita ni liji lia Yehova ngwo, Kanda ashiha yisemi mumu hali ana, chipwe kanda ashiha ana mumu hali yisemi. Ashihe mutu ni mutu ha mulonga wenyi mwene. 5 Chikwo nawa Amazia yakungulula A-Yunda, yaasela kushi lia tupitau twa tununu ni twa makulakaji nikulita ni minyachi ya atato, A-Yunda ni A-Mbenjamine eswe. Yaalula chize kuli akwa makumi aali a miaka; yaawana kulakaji atatu a tununu (300,000) a malunga a kusakula waze mahasa kuya kujita nikukwata makunga ni kepwe. 6 Yafweta nawa kulakaji lia tununu (100,000) yitakame a hamu a kuli A-Izalele ha ndando ya kulakaji lia 1*talentu ja prata. 7 Kwejile kuli iye umwe mutu wa Zambi nikwamba ngwenyi, Mwanangana kanda utayiza wano maswalale ja A-Izalele kuya hamwe ni yena, mumu Yehova katwamine ni A-Izalele, wano eswe a Eframe. 8 Alioze nyi muoya, hihamuka, utakame ha jita, mumu Zambi makunungwina hashi kumeso ja akwa kole je mumu Zambi kali ni ndundo ja kukwasa ni ndundo ja kununguna. 9 Amazia yamba kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Alioze kuchi mutulinga ha kulakaji lia talentu jize hinahana kuli maswalale a Izalele. Mutu wa Zambi yakumbulula ngwenyi, Yehova kanahase kukwaha upite kuhiana uno. 10 Henaho Amazia yahandununa maswalale waze akatukile ku Eframe ahiluke ku mahio. Kashika o evwile wuli wunji hali A-Yunda. Yaya ku mahio ni utenu usasu. 11 Alioze Amazia yahamuka, yatwala atu jenyi, yaya ku Chikulo cha Mungwa, yashiha kumi lia tununu (10,000) twa A-Asere. 12 Kumi likwo lia tununu (10,000), A-Yunda yaya no amwono, yaatwala helu lia luliwe ni kuanyasa hashi, ni kuamakwona tuyipinji. 13 Alioze maswalale waze Amazia ahilwishile kunyima, kayile no ku jita, o yalamba yihunda ya Yunda chize ku Samaria ndo ku Mbete-Horone nikushiha tununu atatu (3,000) ni kumbata upite wunji.
29 MAIO 4– JUNHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 28-29
“Muhasa Kuwayila Yehova Chipwe ngwe Yisemi Je Keshi Yilweza Yipema”
(2 Sango ja Mianangana 28:1) Ha kuputuka kuyula, Ahaze wapwile ni makumi aali a miaka, mba wayulile kumi ni miaka yisambano mu Yerusaleme. Alioze kalingile chipema kumeso ja Yehova ngwe kalamba kenyi Ndawichi.
Twimbululenu Masepa ja Yehova
8 Ku chihela chize Hezekia anakakolela te chalisa chinji ni kuze Rute akolele. Iye kapwile wa ku vungu lia Zambi. Alioze A-Izalele eswe te keshi kununga ni kushishika kuli Zambi. Tato ya Hezekia, Mwanangana Ahaze kapwile chilianyi. Aye kakapwile ni kuvumbika tembele ya Zambi nawa kakolwezele atu hanga awayile tuzambi akwo. Ahaze kochele nawa amwe mandumbu ja Hezekia ni mwono ni kwaahana ngwe yitapo kuli tuzambi a mahuza. Hezekia kakolele mukachi ka atu waze te akulinga upi unji!—2Mi 16:2-4, 10-17; 2Sg 28:1-3.
(2 Sango ja Mianangana 29:1-3) Ha kuputuka kuyula Hezekia wapwile ni makumi aali ni miaka yitano. Wayulile makumi aali ni miaka livwa mu Yerusaleme. Jina lia naye Abija mwana Zekaria. 2 Walingile chipema kumeso ja Yehova nikulita ni yitanga yeswe ya kalamba kenyi Ndawichi. 3 Ha mwaka utangu wakuyula chenyi, ha kakweji mutangu, yazulula mapito a zuwo lia Yehova ni kualulika.
Twimbululenu Masepa ja Yehova
9 Chilweza chipi cha Ahaze te muchihasa kupinjisa mwanenyi Hezekia kupwa mupi hanji kwivwila Yehova uli. Musono, amwe waze ali mu yipikalo yikehe kuhiana yize Hezekia amwene, kakunyonga ngwe kali ni chitela cha kwivwa uli ni “kulimika ni Yehova” hanji kwivwila ululikiso wenyi kupihia. (Yishima 19:3) Akwo kakunyonga ngwo yitanga yipi ya asoko jo muyihasa kwalingisa hanga apwe ni ndako jipi hanji kwimbulula yitanga yipi ya yisemi jo. (Ezekiele 18:2, 3) Kutala manyonga jacho kali lume amwenemwene?
10 Mwono wa Hezekia unasolola ngwo kumbululo lia chihula chacho lili ka! Hi chipema ko kwivwila Yehova uli. Iye keshi kuneha yuma yipi hali atu. (Yombi 34:10) Chili chamwenemwene ngwo, yisemi mahasa kulongesa ana jo kulinga yuma yipema hanji yipi. (Yishima 22:6; A-Kolosu 3:21) Alioze chino kuchalumbunukine ngwo yitanga ya asoko jetu muyihasa kutupwisa mutu mweswawo mutufupa kupwa kulutwe lia matangwa. Mumu liaka? Mumu Yehova hanatwehe chawana chize chakutukwasa kusakula chipi ni chipema. (Shimbi Yamuchiali 30:19) Kuchi Hezekia azachishile chawana chacho chilemu?
11 Chipwe ngwe tato kapwile umwe mwanangana mupi wa A-Yunda, alioze Hezekia kapwile ni yitanga yipema. (Tanga 2 Mianangana 18:5, 6.) Aye kakasakwile kukaula chilweza chipi cha tato. Hachino, aye yasakula kupanjika kanawa aprofeta ja Yehova, ngwe Izaia, Mika, ni Hozeia. Aye yasa shindakenyo ha yiyulo ni usongwelo wo. Chino chamukwashile kuhwisa milonga yize tato anehene. Aye yalulieka tembele, yeta kuli Yehova hanga akonekene atu shili yo, ni kunongesa mahamba mu chifuchi cheswe. (2 Sango ja Mianangana 29:1-11, 18-24; 31:1) Hakupalika cha mashimbu, mwanangana wa A-Asuria Senakeribe yaya ni kwasa jita ni Yerusaleme, Hezekia yasolola hamu ni ufulielo wenyi. Aye yajikijila mu ukwaso wa Yehova ni kutakamisa atu jenyi. (2 Sango ja Mianangana 32:7, 8) Ha chimwe chikuma Hezekia yalinangamisa, alioze Yehova yamufumba, aye yalikehesa ni kutayiza fumbo liacho. (2 Sango ja Mianangana 32:24-26) Chochene, Hezekia kali chilweza chipema chize yetu mutwimbulula. Aye kakechele hanga yitanga ya asoko jenyi yipihise mwono wenyi. Alioze yasolola ngwo kapwile sepa lia Yehova.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 29:25) Yasa A-Levi mu zuwo lia Yehova ni sembalu, ni yisaji ya kusa, ni tulialia nikulita ni shimbi ja Ndawichi ni ja Ngate mukwa kumona wa mwanangana, ni profeta Natane; mumu shimbi yapwile ya Yehova kuli aprofeta jenyi.
w12 15/2 24-25
Natane—Mukwa-Kukalila Uwayilo Walinanga
Ngwe kavumbi washishika wa Yehova, Natane kakwashile ni chiseke nyonga lia Ndawichi lia kutunga chishina chitangu cha uwayilo walinanga hano hashi. Alioze ha mashimbu jacho, Natane kota kahanjikile hakutwala ku manyonga jenyi, shimbu ahanjike mu jina lia Yehova. Ha ufuku uzewene, Yehova yatuma profeta alweze mwanangana ngwenyi: te hi Ndawichi ko matunga tembele ya Yehova alioze umwe wa kuli ana jenyi. Natane kambile nawa ngwenyi, Yehova te kanalingi usendo ni Ndawichi, chekwamba ‘ngunja ya wanangana wenyi muyikapwa ya mutolo.’—2 Samue. 7:4-16.
Upale wa Yehova te unalise ni nyonga lia Natane hakutwala kuli yoze te matunga tembele. Chakuhona kulinyenyeta, profeta yono mukwa-kulikehesa yasa upale wa Yehova kulutwe ni kuukwasa. Chino chili chilweza chipema chize mutuhasa kukaula nyi matufumba kuli Zambi. Kulutwe, yize Natane alingile yinasolola ngwo, iye kakatokesele utayizo wa Zambi. Pundu, chinasoloka ngwe Yehova kasongwelele Natane ni Ngate hanga asongwele Ndawichi ha kululieka 4,000 akwa-kwimba a mu tembele.—1 Sango 23:1-5; 2 Sango 29:25.
(2 Sango ja Mianangana 28:1-11) Ha kuputuka kuyula, Ahaze wapwile ni makumi aali a miaka, mba wayulile kumi ni miaka yisambano mu Yerusaleme. Alioze kalingile chipema kumeso ja Yehova ngwe kalamba kenyi Ndawichi. 2 Wendele mu ndako ja mianangana ja Izalele, ni kulinga tuponya twa kuzuzulula hali Ambale. 3 Chikwo nawa wochelele insensu mu chikulo cha mwana Hinome, ni kwocha ana jenyi mu kahia, nikulita ni yizelwokeso ya akwa mavungu waze Yehova ahumine kumeso ja A-Izalele. 4 Walambwile yitapo nikwocha insensu ha manangamo, ni ha milundu, ni mushi lia mutondo weswe wa wisu. 5 Kashika Yehova Zambi yenyi yamukunjika mu moko ja mwanangana wa Seria, yamulamba, yakwata mbunga yinene ya atu jenyi, yaatwala ku Ndamaseku. Yamukunjika nawa mu moko ja mwanangana wa Izalele, aye yashiha atu jenyi anji. 6 Mumu Peka mwana Remalia yashiha mu Yunda kulakaji ni makumi aali a tununu (120,000) eswe akwa hamu tangwa limuwika, mumu hanehuka Yehova, Zambi ya tulamba two. 7 Chikwo nawa Zikiri umwe chitakame wa ku Eframe yashiha Maseia mwana wa mwanangana, ni Azrikame mukwa kuyula zuwo, ni Elekana yoze walihata ni mwanangana. 8 A-Izalele yambata nawa funge kulakaji aali a tununu (200,000) twa usoko wo, mapwo ni ana a malunga ni a mapwo. Yaatambula nawa upite wunji nikuutwala ku Samaria. 9 Alioze kwapwileko umwe profeta wa Yehova jina lienyi Odede. Aye yaya ni kupatwiza tujita ha kuheta ku Samaria. Yamba kuli ayo ngwenyi, Ivwenu; Yehova Zambi ya tulamba twenu watenukine ni A-Yunda, kashika yaakunjika mu moko jenu, mba yenu hinwaashiha ni ufwatulo umwe wa kuheta ndo mwilu. 10 Ni haliapwila nunazange kuhombwesa A-Yunda ni A-Yerusaleme nikuatenga, mapwo ni malunga, tupinji twenu. Te yenu kunushi ni milonga ya yenwene kuli Yehova Zambi yenu? 11 Kashika panjikenu kuli yami nukahilwise usoko wenu hinwakwata ni kuapwisa funge; mumu ufwatulo usasu wa Yehova unanuzulamina.
5-11 JUNHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 30-31
“Kulikungulula Hamuwika Chakutuyukisa”
(2 Sango ja Mianangana 30:1) Hezekia yatuma kuli A-Izalele eswe ni A-Yunda ni kusoneka mikanda nawa kuli A-Eframe ni A-Manase eze ku zuwo lia Yehova ku Yerusaleme, mukufunga Chizomboka kuli Yehova Zambi ya Izalele.
it-2 89 ¶4
Hezekia
Zango Lize Asolwele Mu Uwayilo Wamwenemwene. Hezekia kasolwele zango mu uwayilo wa Yehova muze aputukile kuyula ni miaka 25. Mulimo wenyi utangu wapwile kutungulula ni kululieka tembele. Hachino, muze asanyikine asasendote ni A-Levi yamba kuli ayo ngwenyi: “Mbunge yami yinazange kukolesa usendo ni Yehova Zambi ya Izalele.” Wapwile umwe usendo wa ushishiko, ngwe usendo wa shimbi, chipwe ngwe usendo uno wapwileko, alioze kapwile ni kuulengulula, chapwile ngwe te kanaukolesa nawa cheka mu Yunda. Kasele tachi hanga alulieke A-Levi mu milimo yo ni kufunyisa cheka yikwata ya kwimba nayo miaso ya uhaliso. Te tangwa lia Nisane kakweji wa kulinga chiwanyino cha Chizomboka, alioze tembele ni asasendote hamwe ni A-Levi, te keshi alinanga. Ndo ha tangwa 16 ya Nisane, tembele ni yikwata yamo te hiyapwa ya kululieka. Kwafupiwile kufuka shili ya Izalele. Chitangu, yilolo yaneha yitapo ni milambu yakufuka nayo shili ya mu wanangana, muma musandu ni kuli atu, ni tununu twa milambu ya kulumba yize atu ahanyine.—2Sg 29:1-36.
(2 Sango ja Mianangana 30:10, 11) Chocho mikeji yapalika chihunda ni chihunda ndusu chifuchi cha Eframe ni Manase ndo ku Zapulone, alioze yaaseha nikualenya nikuachimbunguna. 11 Hindu amwe a kuli A-Ashe ni A-Manase ni A-Zapulone yalikehesa, yeza ku Yerusaleme.
it-2 89 ¶5
Hezekia
Atu waze apwile akwa-luchisa kakapwile ni uhashi wa kuya ha Chiwanyino cha Chizomboka, kashika mwanangana Hezekia wazachishile shimbi yapwile ni kwamba ngwo, akwa-luchisa mahasa kulinga Chizomboka hakupalika cha kakweji umuwika. Kakasanyikine wika Yunda, alioze kasanyikine nawa Izalele, kupalikila mu mikanda yize apwile ni kutuma mu chifuchi cheswe chize ku Mbia-Shipa ndo ku Ndane. Mikeji yaliwana ni kapinda munji, chipi-chipi kuli A-Ashe, A-Manase ni A-Zapulone, yalikehesa ha kuyako hamwe ni A-Eframe ni Yisaka. Chikwo nawa, kapwileho nawa anji waze hi A-Izalele ko waze te akuwayila Yehova. Kota, chapwile chikalu kuli amwe a ku wanangana wa minyachi kumi ya vungu lia A-Izalele, waze te akukalila uwayilo wamwenemwene kuya ha chiwanyino chacho. Chizechene ngwe mikeji, no te mapalika mu yihungumiona ni kwakokojola, mumu wanangana wa minyachi kumi ya vungu lia A-Izalele te unapihia ni uwayilo wa mahuza hamwe ni kwakekuna kuli Asuria.—2Sg 30:1-20; Kwa 9:10-13.
(2 Sango ja Mianangana 30:25–31:1) Ni chikungulwila cheswe cha A-Yunda hamwe ni asasendote ni A-Levi ni akwa chikungulwila eswe waze akatukile ku chifuchi cha Izalele, ni yilambala waze akatukile mu Izalele, ni waze te atwamine mu Yunda, eswe yawahilila. 26 Chocho kwapwile uwahililo unene mu Yerusaleme, mumu chize ku miaka ya Solomone mwana Ndawichi mwanangana wa Izalele kukwapwile chuma cha kulita ni chino nilimwe tangwa. 27 Henaho asasendote A-Levi yakatuka, yawahisa e atu; mba liji lio yalivwa, ni kulemba cho yichiheta mwilu musandu muze mwatwama Zambi. 1 Mba muze hamanuna yino yeswe, A-Izalele waze eswe apwileko yaya ku yihunda ya Yunda, yapalwola tuponya, yatetateta 1*Ashera, yapuzula manangamo, ni yilumbilo, mweswe mu Yunda ni Mbenjamine, ni mu Eframe nawa ni Manase, ndo hayimanununa yeswe. Henaho A-Izalele eswe yahiluka mutu mweswe ku chihinga chenyi, eswe ku yihunda yo.
it-2 89 ¶6-7
Hezekia
Hanyima lia kulinga Chiwanyino cha Chizomboka, kalingile nawa Chiwanyino cha Mbolo kuyishi Futunwiso matangwa shimbiali, hamwe ni uwahililo unji, kashika chikungulwila cheswe cha muwundu chakwachile chiyulo cha kununga ndo ha matangwa shimbiali. Chipwe ha mashimbu akalu, Yehova yanunga ni kwawahisa, hachino “kwapwile uwahililo unene mu Yerusaleme, mumu chize ku miaka ya Solomone mwana Ndawichi mwanangana wa Izalele kukwapwile chuma cha kulita ni chino nilimwe tangwa.”—2Sg 30:21-27.
Yuma yize yasolokele kulutwe yasolwele ngwo, te yinatala ha kufunyisa uwayilo wamwenemwene, hi wika ko ngwe te chimwe kukunguluka cha chiseke cha shimbu likehe. Shimbu te kanda achihiluka ku zuwo, atu yapalula tuponya ni ku tetateta mitondo ya sonyi, yapuzula manangamo ni yilumbilo mu Yunda mweswe ni Mbenjamine ni mu Eframe nawa ni Manase. (2Sg 31:1) Hezekia kahanyine chilweza chipema ha kufwenya kapela wa unengu yoze Mose alingile, mumu te e atu hamutenga kazambi ko ni kumochela insensu. (2Mi 18:4) Kulutwe lia kulinga chiwanyino chinene, Hezekia yasa shindakenyo ngwo uwayilo wamwenemwene muununga ha kululieka yizavu ya asasendote ni kuhana yize te yinafupiwa mumu lia milimo ya mu tembele, yaatoweza nawa kukwononokena shimbi ni kuhana chihanda cha kumi ni mbuto yitangu kuli A-Levi ni kuli asasendote, atu kakwashile ni mbunge yeswe ululikiso uno.—2Sg 31:2-12.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 30:20) Mba Yehova yevwa kulemba cha Hezekia; yawuka e atu.
“Nyi Nunanyingika Yino Yuma, Munuwaha Nyi Munuyilinga”
14 Jila yikwo yize mutuhasa kusolwelamo kulikehesa chetu, yili kupanjika kanawa akwetu. Mukanda wa Tiangu 1:19 wakwamba ngwo, ‘lipupwisenu kwivwa.’ Yehova kakutwivwa kanawa muze mutuhanjika nenyi. (Upu 18:32; Yos 10:14) Chakutalilaho, tutangenu lusango uli ha Kutuhuka 32:11-14. (Tanga.) Yehova kechele Mose ambe nyonga lienyi chipwe ngwe Yehova kakafupiwile chiyulo chacho. Shina muhasa kupanjika ni uhumikizo weswe mutu yoze wahengesele yimwe yuma kunyima ni kukaula yize makulweza? Chochene, Yehova kakupanjika ni uhumikizo weswe atu waze a kulemba kuli iye ni ufulielo.
15 Achilihule ngwe: ‘Nyi Yehova kalikehesele hanga ahase kupanjika atu ngwe Apalahama, Rakele, Mose, Yoshua, Manoa, Eliya ni Hezekia, shina ni yami mungusa tachi hanga ngupanjike kanawa akwetu? Kutala mungulemesa mandumbu jami eswe ha kupanjika yize mamba ni kuyikaula nyi muchilita? Shina mu chikungulwila hanji mu usoko wami muli mutu yoze natamba kupanjika kanawa? Yika natamba kulinga ha chikuma chino?’—Upu 30:6; Kuy 13:9; 1 Mia 17:22; 2Sg 30:20.
(2 Sango ja Mianangana 31:11-21) Hezekia yatuma kululieka yipatulo ya mu zuwo lia Yehova. Yayilulika. 12 Mba yanehamo kanawa milambu, ni yihanda ya kumi, ni yuma ya kutumbikila. Mukwa kuyiyula Ka-Levi Kononia, ni chikwashi chenyi mwanakwo Shimei. 13 Mba Jehiele, ni Azazia, ni Nahate, ni Asahele, ni Jerimote, ni Jozabade, ni Eliele, ni Ishemakia, ni Mahate, ni Benaia, o apwile tulayi kushi lia chiyulo cha Kononia, ni mwanakwo Shimei nikulita ni shimbi ya mwanangana Hezekia ni Azaria mukwa kuyula zuwo lia Zambi. 14 Ni Kore mwana Ka-Levi Ima, kafunga ka chikolo cha ku chivumbuko, iye wapwile ni chiyulo ha milambu ya mbunge kuli Zambi akapangile milambu ya Yehova ni yuma yisandu yahiana. 15 Kushi lia iye kwapwile Endene, ni Miniame, ni Yeshua, ni Shemaia, ni Amaria, ni Shekania mu yihunda ya asasendote, ha milimo yo ya kuasela, akahane kuli asasendote ni akwo nikulita ni ngango jo, che chimuwika kuli anene ni kuli akepe, 16 helu lia waze a kwalula mu yisemuko ya malunga, chize kuli akwa miaka yitatu, eswe waze apwile nikunjilanjila mu zuwo lia Yehova nikulita ni milimo ya tangwa ha tangwa ha milimo yo ya uvumbiko nikulita ni ngango jo. 17 Asasendote yaasoneka nikulita ni yisemuko ya minyachi ya atato, ni A-Levi chize kuli akwa makumi aali a miaka mu milimo yo nikulita ni ngango jo. 18 Asasendote yaasoneka hamwe ni ana jo akepe-akepe eswe, ni mapwo jo, ni ana jo a malunga ni a mapwo, ndusu chikungulwila cheswe, mumu ha milimo yo ya kuasela ku usandu. 19 Chipwe hakachi ka asasendote ana ja Arone, waze atwamine ku minda ha kujingilika yihunda yo, chihunda ha chihunda, kwapwile malunga akutongola ha majina jo akahane yihanda kuli malunga eswe hakachi ka asasendote ni kuli waze eswe aasonekene ku yisemuko yo hakachi ka A-Levi. 20 Hezekia yalinga chocho ndusu chifuchi cheswe cha Yunda. Yalinga chipema kumeso ja Yehova Zambi yenyi ni ululi ni umwenemwene. 21 Mu milimo yeswe waputukile mu uvumbiko wa zuwo lia Zambi, ni mu shimbi, ni mu maliji, akafupe Zambi yenyi, yalinga ni mbunge yeswe, kashika milimo yenyi yiyiwaha.
12-18 JUNHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 32-33
“Takamisa Mandumbu Je Ha Mashimbu Akalu”
(2 Sango ja Mianangana 32:1) Kulutwe lia yino yuma ni yitanga yino ya umwenemwene yikwiza Senakeribe mwanangana wa A-Asuria. Yanjila mu Yunda, yasa yilombo yenyi ku yihunda ya yipanga-ya-mawe ngwenyi, Munguyizuka yami.
it-1 258 ¶1
Asuria
Senakeribe. Senakeribe, mwana wa Sargão II yalimika ni wanangana wa Yunda ha mwaka 14 wa kuyula cha Hezekia (732 K.J.M). (2Mi 18:13; Iza 36:1) Hezekia yalimika ni kanga yize Asuria asele mumu lia yize tato Ahaze alingile. (2Mi 18:7) Senakeribe yalimika ni mbonge ya Yunda ni kutambula yihunda 46 (Iza 36:1, 2), chocho, kukatuka kuze asele chilombo ku Lakishi, yalweza Hezekia hanga afwete lijimu lia 30 a talentu ja oru. (c. US$ 11.560.000) ni 300 ja talentu ja prata (c. US$ 1.982.000). (2Mi 18:14-16; 2Sg 32:1 tesa ni Iza 8:5-8) Chipwe ngwe kamufwetele ndando yize etele, Senakeribe yatuma nawa kavumbi kenyi hanga ashinjile Yerusaleme alihane ene kuli iye. (2Mi 18:17–19:34; 2Sg 32:2-20) Amu Yehova ashihile maswalale 185.000 A-Asuria ha ufuku umuwika, chino chatwalile lunga yono mukwa-kulizata kuhiluka ku Ninive. (2Mi 19:35, 36) Kulutwe, yamushiha kuli ana jenyi ni kumusalakana mu wanangana kuli mwanenyi, Esar-Hadom. (2Mi 19:37; 2Sg 32:21, 22; Iza 37:36-38) Sango jino, kuchizako sango hakutwala ku kunungesa cha maswalale A-Asuria, jili jakusoneka mu mikanda ya Senakeribe ni Esar-Hadom.—YIZULIE, Vol. 1, p. 957.
(2 Sango ja Mianangana 32:2-5) Mba muze Hezekia hamona kwiza cha Senakeribe, ni mbunge yenyi ya kwasa jita ni A-Yerusaleme, 3 yatwama punga ni alemu jenyi ni akwa ndundo jenyi akajike mafuji a meya waze ali haze lia chihunda, mba o yamukwasa. 4 Chocho atu anji yakunguluka. Yajika mafuji a meya eswe, ni lwiji yoze wapalika mukachi ka chifuchi ngwo, Muze mianangana ja Asuria meza kechi kuwana meya anji. 5 Mba yahamuka, yatunga nawa chipanga-cha-mawe chize chinapuzuka. Yachisuhisa nawa ndo ku tuposhi, ni chipanga-cha-mawe chikwo cha haze. Yakolesa Milo mu chihunda cha Ndawichi ni kufula yitwa ni kepwe ya kulumbama.
w13 15/11 19 ¶12
Aya Tufunga Shimbiali Ni Alemu Ja Atu Nake—Analumbunuka Musono?
12 Yehova kanazange kutulingila yuma yize kutushi kuhasa kulinga ukawetu, alioze iye kanazange nawa hanga tulinge yize mutuhasa. Hezekia kahulile “alemu jenyi ni akwa ndundo jenyi” ni kukwata chiyulo “akajike mafuji a meya waze ali haze lia chihunda, . . . Mba yahamuka, yatunga nawa chipanga-cha-mawe chize chinapuzuka. Yachisuhisa nawa ndo ku tuposhi, ni chipanga-cha-mawe chikwo cha haze, . . . ni kufula yitwa ni kepwe ya kulumbama.” (2Sg 32:3-5) Yehova kazachishile malunga a hamu ngwe Hezekia, yilolo jenyi ni aprofeta ajama hanga afunge ni kusongwela atu jenyi.
(2 Sango ja Mianangana 32:6-8) Yatongola tupitau twa jita helu lia atu. Yaakungulwila kuli iye mu lwaza ku chikolo cha chihunda nikualembejeka ngwenyi, 7 Takamenu ni hamu, kanda nwivwa woma hanji mwongo wa mwanangana wa Asuria chipwe wa mbunga yize ali nayo: mumu yetu tuli ni umwe munene wahiana, aye keshi nenyi. 8 Iye kali ni kwoko lia musunya, alioze yetu tuli ni Yehova Zambi yetu mukutukwasa ni kutwashila jita, ni e atu ajikijilile ha maliji a Hezekia mwanangana wa Yunda.
w13 15/11 19 ¶13
Aya Tufunga Shimbiali Ni Alemu Ja Atu Nake—Analumbunuka Musono?
13 Yuma yize Hezekia alingile kulutwe yapwile ni ulemu unji kuhiana kujika mafuji a meya ni kutungulula yipanga ya mbonge. Amu apwile kafunga mupema, iye yatakamisa atu jenyi ku spiritu ha kwamba ngwo: “kanda nwivwa woma hanji mwongo wa mwanangana wa Asuria . . . , mumu yetu tuli ni umwe munene wahiana, aye keshi nenyi. Iye kali ni kwoko lia musunya, alioze yetu tuli ni Yehova Zambi yetu mukutukwasa ni kutwashila jita.” Yehova te makalila atu jenyi! Hakuchivwa, A-Yunda “ajikijilile ha maliji a Hezekia mwanangana wa Yunda.” Iwuluka ngwe “maliji a Hezekia” e atakamishine atu. Iye, yilolo jenyi ni malunga a ndundo ni aprofeta ngwe Mikeia ni Izaia no kapwile tufunga apema, ngwe chize Yehova ambile kulita ni profeta yenyi.—2 Sango 32:7, 8; tanga Mika 5:5, 6.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 33:15, 16) Yachiza tuzambi twa yilambala, ni kaponya mu zuwo lia Yehova, ni yilumbilo yeswe yize te hatunga ha mulundu wa zuwo lia Yehova, ni mu Yerusaleme, mba yayimbila haze lia chihunda. 16 Yatungulula nawa chilumbilo cha Yehova nikulambwilaho yitapo ya milambu ya sambukila ni ya kusakwila. Mba yahana shimbi kuli A-Yunda akavumbike Yehova Zambi ya Izalele.
Kulikonyeka Chamwenemwene Yika Chinalumbunuka?
11 Kulutwe, Yehova yakumbulula yilemba ya Manase. Kupalikila mu yilemba yacho, Yehova yamona ngwenyi Manase kalumwine mbunge yenyi. Hachino, Yehova yamufunyisa nawa ha wanangana. Manase yazachisa uhashi wacho hanga asolole ngwo, kalikonyekene ni mbunge yeswe. Chocho, yalinga yize Ahabe kakalingile. Iye yalumuna yitanga yenyi. Yalimika ni uwayilo wa mahuza ni kukolweza atu hanga awayile Yehova. (Tanga 2 Sango ja Mianangana 33:15, 16.) Kwamba pundu, Manase kafupiwile hamu ni ufulielo, mumu ha miaka yinji, iye kapwile chilweza chipi kuli asoko jenyi, akwa-zuwo lia wanangana ni kuli atu eswe. Alioze, muze Manase te hashinakajiwa, yeseka kululieka yuma yize apihishile. Kashika apwile chilweza chipema kuli mujikulu wenyi Josia, yoze kulutwe wapwile mwanangana mupema.—2 Mia. 22:1, 2.
12 Yika twalilongesa ha chilweza cha Manase? Iye kalikehesele kumeso ja Yehova ni kulinga yuma yinji. Yalemba ni kuliumba ha kwita ukonekeno kuli Yehova. Manase kalumwine yitanga yenyi. Iye kasele tachi jinji hanga alulieke yuma yize apihishile. Nawa kalingile yeswe yize mahasa hanga awayile Yehova ni kukwasa akwo hanga no achilinge. Chilweza cha Manase, chinahane kutalatala chipwe kuli atu waze akulinga shili jeka ni jeka. Chino chatukwasa kumona ngwetu, Yehova kali Zambi ‘mupema, nawa mukwa kukonekena.’ (Samu 86:5) Alioze, iye kakukonekena wika atu waze akulikonyeka ni mbunge yeswe.
(2 Sango ja Mianangana 32:1-15) Kulutwe lia yino yuma ni yitanga yino ya umwenemwene yikwiza Senakeribe mwanangana wa A-Asuria. Yanjila mu Yunda, yasa yilombo yenyi ku yihunda ya yipanga-ya-mawe ngwenyi, Munguyizuka yami. 2 Mba muze Hezekia hamona kwiza cha Senakeribe, ni mbunge yenyi ya kwasa jita ni A-Yerusaleme, 3 yatwama punga ni alemu jenyi ni akwa ndundo jenyi akajike mafuji a meya waze ali haze lia chihunda, mba o yamukwasa. 4 Chocho atu anji yakunguluka. Yajika mafuji a meya eswe, ni lwiji yoze wapalikile mukachi ka chifuchi ngwo, Muze mianangana ja Asuria meza kechi kuwana meya anji. 5 Mba yahamuka, yatunga nawa chipanga-cha-mawe chize chinapuzuka. Yachisuhisa nawa ndo ku tuposhi, ni chipanga-cha-mawe chikwo cha haze. Yakolesa Milo mu chihunda cha Ndawichi ni kufula yitwa ni kepwe ya kulumbama. 6 Yatongola tupitau twa jita helu lia atu. Yaakungulwila kuli iye mu lwaza ku chikolo cha chihunda nikualembejeka ngwenyi, 7 Takamenu ni hamu, kanda nwivwa woma hanji mwongo wa mwanangana wa Asuria chipwe wa mbunga yize ali nayo: mumu yetu tuli ni umwe munene wahiana, aye keshi nenyi. 8 Iye kali ni kwoko lia musunya, alioze yetu tuli ni Yehova Zambi yetu mukutukwasa ni kutwashila jita, ni e atu ajikijilile ha maliji a Hezekia mwanangana wa Yunda. 9 Kulutwe Senakeribe mwanangana wa Asuria (iye te kulutwe lia Lakishi ali, ni maswalale jenyi eswe) yatuma tuvumbi twenyi ku Yerusaleme kuli Hezekia mwanangana wa Yunda ni A-Yunda eswe a mu Yerusaleme ngwenyi, 10 Senakeribe mwanangana wa Asuria kanambe ngwenyi, Hahi nunajikijila mba nunalikoleza mu chihunda cha Yerusaleme cha kuseleka? 11 Hezekia kananulembejeka akanutwale ku kufwa cha zala ni pwila ha kwamba ngwenyi, Yehova Zambi yetu kumatupulula ku kwoko lia mwanangana wa Asuria. 12 Yono Hezekia te kachijile manangamo jenyi ni yilumbilo yenyi, ni kwamba kuli A-Yunda ni A-Yerusaleme ngwenyi, munuwayila ku chilumbilo chimuwika, ni henaho munwochela insensu? 13 Te kunwanyingikine chize yami ni atata hitwalinga kuli atu eswe a yifuchi? Tuzambi twa mavungu ja yifuchi te hahasa kupulula chifuchi cho mu kwoko liami nyi? 14 Hakachi ka mavungu aze atata akuwishile, zambi muka hakachi ka tuzambi tweswe wahashile kupulula atu jenyi ku kwoko liami? Nyi ka, mba Zambi yenu mahasa kunupulula ku kwoko liami? 15 Kashika kanda nutayiza Hezekia kunwonga chocho, hanji kunukununa. Kanda numutaa mumu niumwe zambi wa mavungu eswe ni mawanangana eswe hahasa kupulula atu jenyi ku kwoko liami chipwe ku moko ja atata. Nyi o kahashile, mba Zambi yenu mahasa kunupulula ku kwoko liami?
19-25 JUNHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SANGO JA MIANANGANA 34-36
“Shina Unayuka Chinji Ni Liji Lia Zambi?”
(2 Sango ja Mianangana 34:18, 19) Ni Shafane longeshi ya Shimbi yambulwila mwanangana ngwenyi, Sasendote Hilekia hangwaha mukanda, mba Shafane yautanga kuli mwanangana. 19 Ha kwivwa maliji a shimbi mwanangana yasonya mazalo jenyi.
(2 Sango ja Mianangana 34:21) Yeenu nuhule kuli Yehova hali yami ni hali waze asala mu Izalele ni Yunda ha kutwala ku maliji a mukanda uno hinwawana; mumu ufwatulo wa Yehova wunji chikolo unazukuka hali yetu mumu atata kafungile liji lia Yehova kulinga nikulita ni yeswe yinasonewa mu mukanda uno.
it-2 352 ¶12
Hulenda
Muze Josia evwile kutanga cha “maliji a shimbi” waze awanyine kuli Hilekia sasendote wa lutwe, ha mashimbu waze te anatungulula tembele, iye yatuma atu jenyi hanga ahule Yehova chikuma chacho. Ayo kayile kuli Hulenda, yoze waalwezele maliji ja Yehova waze te anasolola ngwo lamba lieswe lize lili liakusoneka mu “mukanda” mulikeza kuli vungu liacho mumu lia kwehuka kwononokena Yehova. Hulenda kambile nawa ngwenyi, ha mukunda wa kulikehesa chenyi kumeso ja Yehova, Josia te kechi kumona lamba liacho, alioze te makamufunda ni sambukila hamwe ni tulamba twenyi.—2Mi 22:8-20; 2Sg 34:14-28.
(2 Sango ja Mianangana 34:33) Mba Josia yachiza yizelwokeso mu yifuchi yeswe yapwile ya A-Izalele. Yashinjika eswe a mu Izalele kulingila Yehova Zambi yo. Matangwa jenyi eswe kalitwaminyine kukaula Yehova Zambi ya tulamba two.
w09 15/6 10 ¶20
Solola Zango ha Zuwo lia Yehova!
20 Muze te anatungulula tembele kulita ni shimbi ya Mwanangana Josia, Sasendote wa Lutwe Hilekia “yawana mukanda wa Shimbi ja Yehova jize ahanyine kuli Mose.” Iye yauhana kuli Shafane mukwa-kusoneka wa mwanangana, iye yautangila mwanangana Josia. (Tanga 2 Sango ja Mianangana 34:14-18.) Mba yika yalingiwileko? Mwanangana yasuwa mazalo jenyi hanga asolole chinyengo ni kulweza atu jenyi hanga ahule Yehova ha chikuma chacho. Kupalikila muli Hulenda, Zambi yahana sango jize te jinasolola upatwilo wenyi mumu lia uwayilo wa A-Yunda. Yehova kamwene tachi jize Josia asele ja kuhwisa uwayilo wa mahuza. Kashika iye yanunga kupwa ni utayizo wenyi, chipwe ngwe uprofeto wambile ngwo lamba te mulikejila vungu lieswe. (2Sg 34:19-28) Yika mutuhasa kulilongesa? Pundu lume, chizechene ngwe Josia, tunazange kwononokena usongwelo weswe mututambula kuli Yehova, ni kutayiza utowezo wenyi hakutwala ku yize muyilingiwa kuli yetu nyi mutwecha manyonga a yitanganyanyi anjile mu mbunge yetu ni kuhona kushishika ku uwayilo wamwenemwene. Mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, chizechene chapwile kuli Josia, Yehova mamona tachi jetu mu uwayilo wamwenemwene nawa mutupwa ni utayizo wenyi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Sango ja Mianangana 35:20-23) Kulutwe lia chino cheswe, muze te Josia halulika Tembele, Neko mwanangana wa Engitu yaya akase jita ni Karkemishi ku Ufrateze, mba Josia yatuhuka akalimike nenyi. 21 Alioze aye yamutuma mikeji ngwenyi, Chika nguli nacho ni yena, mwanangana wa Yunda. Chejile ni kulimika ni yena musono, alioze ku munyachi uze ngunase nawo jita. Zambi hangutuma ngutambwise, kashika kanda ulisunga ni Zambi yoze uli ni yami, kuchina hanji makaonwona. 22 Hindu Josia kasolo kukatuka kuli iye. Yalihipula akase nenyi jita. Kapanjikile ku maliji a Neko ku kanwa lia Zambi; yeza ku jita mu chikulo cha Megidu. 23 Ngashi ashile mwanangana Josia, mba aye yamba kuli tuvumbi twenyi ngwenyi, Nguchizenu, mumu hangwasa chipi.
Shina Wakusa Mbunge ku Yuma Yize Yasonewa?
15 Mba, yika mutuhasa kulilongesa hali Josia? Chipwe ngwe Josia kapwile mwanangana mupema, nihindu kalingile uhenge uze wamutwalile ku kufwa. (Tanga 2 Sango ja Mianangana 35:20-22.) Yika yalingiwileko? Josia yaputuka kwasa jita ni Neko, mwanangana wamu Engitu, chakuhona chitela. Chipwe chocho, Neko yalweza Josia ngwenyi, kazangile kwenyi kwasa jita. Mbimbiliya yinambe ngwo maliji ja Neko kakatukile ‘mu kanwa lia Zambi.’ Alioze, Josia yaya ni kwasa nenyi jita, chocho yamushiha. Mba mumu liaka Josia ayile ni kwasa jita ni Neko? Mbimbiliya kuyambile nichimwe.
16 Josia katambile kunyingika nyi maliji waze Neko ambile kakatukile lume kuli Yehova. Kuchi te mahasa kuchilinga? Iye kachi kahulile Jeremia, profeta wa Yehova. (2 Sango ja Mianangana 35:23, 25) Josia nawa kachi kafupile kunyingika yuma yize te yinalingiwako. Neko kapwile ni kuya kwenyi ku Karkemishi ni kwasa jita ni vungu likwo, hi ku Yerusaleme ko. Nawa Neko kakehile Yehova hanji atu jenyi. Josia kakanyongene kanawa hakutwala ku yuma yeswayi, shimbu te kanda achikwata chiyulo chenyi. Yika mutuhasa kulilongesa ha chino? Twalilongesa ngwetu, nyi tuli ni umwe kapalia nawa tunafupu kukwata chiyulo, twatamba kunyonga yize Yehova akuzanga hanga tulinge.
17 Muze mutufupa kukwata chiyulo, chitangu twatamba kunyonga ha shimbi ja Mbimbiliya jize mujihasa kutukwasa ni chize mutuhasa kujikaula ku mwono wetu. Ha mashimbu amwe, mutuhasa kufupa mu mikanda yetu hanji kwita chiyulo kuli umwe mukulwana wamu chikungulwila. Aye mahasa kutukwasa hanga tunyonge ha shimbi jikwo ja Mbimbiliya. Achinyonga ha chikuma chino: Umwe pangi kalimbata ni lunga yoze hi Chela cha Yehova ko. Aye mazanga kuya mu munda ha tangwa lize hanasakula. (Yilinga 4:20) Alioze ha tangwa liacho, mukwo-lunga kechi kuzanga hanga aye ni kwambujola. Iye mamulweza ngwenyi, ayo keshi kupalikisa mashimbu anji hamuwika nawa kanazange hanga jituhukeko chikehe. Hachino, pangi manyonga ha versu ja Mbimbiliya jize mujimukwasa kukwata chiyulo cha mana. Pangi wacho manyingika ngwenyi, katamba kwononokena Zambi ni kukaula shimbi ya Yesu yakutayisa tumbaji. (Mateu 28:19, 20; Yilinga 5:29) Alioze aye mewuluka nawa ngwenyi, pwo katamba kulizeyesa kuli mukwo-lunga nawa ngwo tuvumbi twa Zambi katamba kupwa yimbovu. (A-Efwesu 5:22-24; A-Fwilipu 4:5) Shina mukwo-lunga kanamukanjisa kwambujola, nyi kanafupu wika kupalikisa mashimbu hamuwika ha lize tangwa? Amu tuli tuvumbi twa Yehova, tunazange kukwata yiyulo ya umbovu nawa yize muyituvwisa kuwaha.
(2 Sango ja Mianangana 35:1-14) Josia walingile Chizomboka kuli Yehova mu Yerusaleme. Yashiha chitapo cha Chizomboka ha tangwa kumi ni liamuchiwana lia kakweji mutangu. 2 Yasela asasendote mu uvumbiko wo nikuashinjila mu milimo ya zuwo lia Yehova. 3 Yamba kuli A-Levi akwa kulongesa A-Izalele eswe, akwa kulisela asandu kuli Yehova ngwenyi, Senu mushete usandu mu zuwo lize Solomone mwana Ndawichi mwanangana wa Izalele a tungile. Kanda nuumbata nawa ha yipaya yenu. Kashika lingilenu Yehova Zambi yenu ni atu jenyi A-Izalele. 4 Lilulikenu nikulita ni ngango jenu mu minyachi, nikulita ni sona ja Ndawichi mwanangana wa Izalele, nikulita ni sona ja mwanenyi Solomone. 5 Manenu muma musandu nikulita ni yihandunwiso ya minyachi ya atato ja usoko wenu ana ja e atu. Kukapwe ha chihandunwiso cheswe chihanda cha munyachi wa umwe tato wa A-Levi. 6 Shihenu chitapo cha Chizomboka, liselenu ku usandu, lulikenu hali akwenu nukalinge nikulita ni liji lia Yehova ku kwoko lia Mose. 7 Josia yahana kuli ana ja atu, ku matanga, ana-mapanga ni ana-pembe, eswe akapwe yitapo ya Chizomboka kuli atu eswe aliko, makumi atatu a tununu (30,000) ni tununu atatu (3,000) a kuji a ngombe. Wano apwile a ku yikumba ya mwanangana. 8 Alemu jenyi yahana ha mulambu wa mbunge kuli atu, ni kuli asasendote ni kuli A-Levi. Ni Hilekia ni Zekaria ni Jehiele akwa kuyula zuwo lia Zambi yahana kuli asasendote ha yitapo ya chizomboka tununu aali ni kulakaji asambano (2,600) a yimuna akepe-akepe ni kulakaji atatu (300) a ngombe. 9 Ni Kononia nawa ni Shemaia, ni Netanele usoko wenyi, ni Hashabia, ni Jehiele, ni Jozabade, akwa lutwe ja A-Levi, o yahana kuli A-Levi tununu atano (5,000) a yimuna akepe-akepe ni kulakaji atano (500) a ngombe ha Chizomboka. 10 Chocho alulikile milimo, ni asasendote amanyine kuma kwo, ni A-Levi mu ngango jo nikulita ni shimbi ya mwanangana. 11 Yashiha chitapo cha Chizomboka, ni asasendote yasapwila manyinga waze hatambula kuli ayo, ni A-Levi yazuwa yitapo. 12 Yachiza nawa milambu ya kulumba ayihane nikulita ni yihandunwiso ya minyachi ya atato ja ana ja e atu, alambwile kuli Yehova ngwe chasonewene mu mukanda wa Mose. Chocho yalinga nawa ni ngombe. 13 Yocha chitapo cha Chizomboka ni kahia nikulita ni shimbi, ni milambu yisandu yayiteleka mu ndeho, ni mu ndeho ya kwochela yifwo, ni mu yikango nikuyipangila fuji-fuji kuli ana ja atu eswe. 14 Kulutwe yalulika hali ene ni hali asasendote, mumu asasendote ana ja Arone te machihondangana ni kulambula milambu yakulumba ni e maji ndo ufuku. Kashika A-Levi yalulika hali ene, ni hali asasendote ana ja Arone.
26 JUNHO 2–JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | EZERA 1-3
“Echa Yehova Hanga Akuzachise”
(Ezera 1:1-3) Ha mwaka utangu wa Siru mwanangana wa Persia, hanga liji lia Yehova ku kanwa lia Jeremia likamanunuke, Yehova yakasumuna mbunge ya Siru mwanangana wa Persia akasanyike mutambi ndusu mu wanangana wenyi weswe. Yausoneka nawa ngwenyi: 2 Siru mwanangana wa Persia kanasoneka ngwenyi, Yehova Zambi ya mwilu hangwaha wanangana wa yifuchi yeswe ya hashi. Mba iye hangwaha shimbi ya kumutungila zuwo mu Yerusaleme mu chifuchi cha Yunda. 3 Mweswawo uliko hakachi ka yenu eswe atu jenyi, Zambi yenyi apwe hamwe nenyi akanduke ku Yerusaleme mu Yunda, akatunge zuwo lia Yehova Zambi ya Izalele; Iye mwe Zambi lume mu Yerusaleme.
Shina Unamono Yize Zekaria Amwene?
A-YUNDA te kanawahilila chinji. Yehova “yakasumuna mbunge ya Siru mwanangana wa Persia” hanga atusule A-Izalele mu undungo. Ayo te halingamo miaka yinji. Mwanangana yatuma hanga A-Yunda ahiluke mu chifuchi cho ni kutungulula “zuwo lia Yehova Zambi ya Izalele.” (Ezera 1:1, 3) Sango jino jaanehenene uwahililo unji! Chino chasolwele ngwo, A-Yunda te maputuka kuwayila cheka Zambi wamwenemwene mu chifuchi cho.
(Ezera 1:5) Henaho akwa lutwe mu minyachi ya atato a Yunda ni Mbenjamine yakatuka, ni asasendote, ni A-Levi, waze eswe Zambi hakasumuna mbunge jo, yaya akatunge zuwo lia Yehova lili mu Yerusaleme.
Matemba ni Chipangula Yakutufunga
2 Zekaria kanyingikine ngwenyi, A-Yunda waze ahilukile mu Yerusaleme te tuvumbi a Yehova. Ayo kapwile “waze eswe Zambi akasumwine mbunge jo” ni kuhichika mingoso ni mazuwo jo mu Babilonia. (Ezera 1:2, 3, 5) Ayo kahichikile chihela chize te anyingika kanawa ni kuya ku chifuchi chize te kanda achimona kama nilimwe tangwa. Kutungulula tembele ya Yehova chapwile chilemu chinji kuli A-Yunda waze apwile ni hamu lia kulinga wenyi ukalu wa tando 1,600 mu chifuchi chize cha ponde.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Ezera 1:5, 6) Henaho akwa lutwe mu minyachi ya atato a Yunda ni Mbenjamine yakatuka, ni asasendote, ni A-Levi, waze eswe Zambi hakasumuna mbunge jo, yaya akatunge zuwo lia Yehova lili mu Yerusaleme. 6 Ni eswe waze te aajingilika yatakamisa moko jo ni yikwachilo ya prata ni oru, ni upite, ni yimuna, ni yikumba yilemu, helu lia milambu ya mbunge.
w06 15/1 19 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Ezera
1:3-6. Chizechene ngwe A-Izalele amwe waze anungine ku Babilonia, amwe a kuli Yela ja Yehova keshi ni uhashi wa kunjila mu mulimo wa shimbu lieswe hanji kukwasa kuze kunafupiwa ukwaso. Alioze, ayo kakukwasa ni kukolweza waze ali ni uhashi wa kuchilinga, ni kuhana milambu yize yakukwasa milimo ya kwambujola ni kutayiza tumbaji.
(Ezera 2:58-70) A-Netinime eswe ni ana a ngamba ja Solomone, kulakaji atatu ni makumi livwa ni aali (392). 59 Wano nawa yaya, a ku Tela-Mela, ni Tela-Haresha, ni Kerube, ni Adane, ni Imere; alioze kahashile kusolola munyachi wa atato ni yisemuko yo, nyi apwile pundu A-Izalele: 60 Ana a Ndelaia, ni ana a Tobia, ni ana a Nekoda, kulakaji asambano ni makumi atano ni aali (652). 61 Ni kuli ana a sasendote wano: Ana Habaia, ni ana Koze, ni ana Bazilai (yoze wambachile pwo wa kuli ana a mapwo a Ka-Ngiliate Bazilai, mba amulukile jina lio). 62 Wano afupile majina jo mu mukanda wa yisemuko, alioze kaawanyine; kashika aamwene ngwe a luchisa, aakatwishile ku usasendote. 63 Mwe mukwa kuyula yamba kuli ayo ngwenyi, Kanda nulia ya ku yuma yisandu yahiana, ndo muze masoloka umwe sasendote ni Urimi ni Tumimi. 64 Akwa chikungulwila eswe apwile makumi awana ni tununu aali ni kulakaji atatu ni makumi asambano (42,360), 65 kuwezelako nawa ngamba jo a malunga ni a mapwo ngwami, tununu shimbiali ni kulakaji atatu ni makumi atatu ni shimbiali (7,337); ni njimba apwile no malunga ni mapwo, te kulakaji aali (200). 66 Tuvwalu two, kulakaji shimbiali ni makumi atatu ni asambano (736); ni mula jo, kulakaji aali ni makumi awana ni atano (245); 67 ni tumelu two kulakaji awana ni makumi atatu ni atano (435); ni yimbulu jo, tununu asambano ni kulakaji shimbiali ni makumi aali (6,720). 68 Akwa lutwe amwe mu minyachi ya atato, ha kuheta ku zuwo lia Yehova lize lili mu Yerusaleme, yahana milambu ya mbunge ya zuwo lia Zambi hanga alitungulule homa halio. 69 Nikulita ni kuhasa cho yahana upite ha milimo: makumi asambano ni kanunu umuwika (61,000) wa mbongo ja oru, ni tununu atano a 1*libra (5,000) ja prata, ni kulakaji (100) lia uzalo wa asasendote. 70 Asasendote ni A-Levi ni chihanda cha atu, ni njimba, ni akwa mapito, ni A-Netinime atwamine mu yihunda yo; ni A-Izalele eswe mu yihunda yo nawa.
(2 Sango ja Mianangana 30:13) Atu anji yakungulukila ku Yerusaleme akalie Chiwanyino cha Mbolo Kuyishi Futunwiso ha kakweji wamuchiali; mbunga yinene chikolo.