Kãarea chaarea ɓua chi cigarillo ida ɓuyu
“Mʉa cigarrillo joma kʉ̃riabasii warr ẽpermabiimaaba. Mauɗeeba mʉa ɓʉsii deɗe chi letrero: “Cigarrillo dorã́ba”. Bariara mau ase ɓosmina aɓa horaɗéburu mʉa chi cigarrillo do kʉ̃ria koɓeesiiɗeeba, mʉa aɓa cigarrillo koatasii” (Yoshimitsu, Japonɗebena).
YOSHIMITSU jaraɗa kĩra, nau taaku doɗayu ãrĩã chaarea ɓuu ida ɓui baita. Chi nuree kuitabadaurãba jara panuu chi ɓee mukĩrarã baita chi taaku dobarii baɗa ida ɓuisiɗaumina, waya taaku doi ɓua, akawa ɓuikau. Makarã bichia chi taaku dobarii akawa ida ɓui kʉ̃ria ɓuubʉrã, kʉ̃risiai baraa sakaẽra chi taaku doyu poyaa ɓuikau. Kawaɗaika sakaẽra ɓesesɗe poyaawẽebai chi cigarillo ida ɓuiyu.
Chi kakuaba nicotina ãrĩã kʉ̃ria kuɓuu: Chi aɓa nii ẽbẽraba ida ɓui kʉ̃ria ɓuubʉrã chi tres días baɗakare akawa chaarea ɓoobari, mauɗe semana ome ãwataruubʉrã bikãa bia senti ɓua. Ẽbẽra aɓa nii naeɗe taaku do nibaɗaba jara ɓuu: “Naeɗera cigarrillo do kʉ̃ria ɓoapeɗa maaɗakare cigarrillo do kʉ̃riawẽe”, a jarasma. Chi ɓee ẽbẽra tiempo ãrĩã taaku dowẽemina maaɗakare waya do kʉ̃riaburua. Bichi maka senti ɓuubʉrã akawa dorã́ba. Cinco minuto baɗakare maebʉrã aude baaruuɗe, bichia cigarrillo do kʉ̃riakaa.
Dowẽe kakua bichi jãka senti ɓua: Bichi biʼia kʉ̃risiabai, noremaacha daupokea koɓeepeɗa makawẽebʉrã mauba junebenarã boreabibadau. Chi nuree kakua siɗa pira ɓeeyua, kakua isisiai ɓua mauɗe kakua ãrĩã jua chee kuɓuu, oso koɓee siɗa, chi nuree ãrĩã kĩrubadau makawẽebʉrã ãrĩã nomaa nureabadau. Naka pasabadau chi nii cigarrillo dobarii baɗa ida ɓuiburuuɗe, jãka sentibariiɗebena seis semanas baɗakare acababuruu.
Jãka sentiburuuɗe cha nau aseba aiɗayua:
● Ãrĩã kãi noɓooba.
● Jugo maebʉrã bania ãrĩã dopeɗa mauɗe biʼia koyua.
● Ejercicio aseba.
● Biʼia ãrĩã ʉ̃yaba, mau ase ɓuumisa kʉ̃risiaba bichi pulmón jayoaswãe ɓeeyua.
Nauba sentibiyua: ¿Kãareba bichi cigarillo maebʉrã taaku do kʉ̃riabi ɓuma? Bichi kape ɓaa dosiiɗe ara kapichia cigarrillo do basiibʉrã, ãrĩã demorarã́ba, isa chi kape ɓaa dose. Maaɗakare bichi maucha taaku do kʉ̃riawẽeɗe, waya biʼia kape ɓaa doi ɓua.
Bariara bichi waya dowẽa nii siɗa, bichi kʉ̃risiaɗe neeyua mauchaburu do kʉ̃ria nii. Torben, chi naeɗe beɗeapeɗaaɗaba ara naka jara ɓua: “Tiempo ãrĩãɗeeɗa dowẽa nii taaku, maka ɓumina ɓesesɗe kape ɓaa do kʉ̃riaburuuɗe waya cigarrillo doyu kʉ̃riabaria”. Bichi jãka senti ɓuubʉrã Torbenba senti ɓoosii kĩraka, jãka kʉ̃risiayu ɓoapeɗa akawa ida ɓui ɓua.
Chi ẽbẽra itua doburuuɗe ara jãka pasawẽe. Ẽbẽra itua dobarii baɗa ɓui kʉ̃ria niibʉrã poyaa wãabai dobadauɗaa, ɓiɗĩika waya do ɓuubʉrã chaarea ãrĩã ɓuma itua do ɓui baita. ¿Sakaẽra naka pasabaraa?
● Bariara ɓiɗĩika itua doburuu siɗa, mauba ãrĩã doyu kʉ̃riabiyua chi nicotina cigarrilloɗe kãyabãra.
● Ẽbẽrarã baara itua doɗe wãburuuɗe kapichia ara maka cigarillo dobadau.
● Ituaba biʼiawẽe kʉ̃risiabi ɓuu. Dachia kachirua asebibaria, mauɗeeba Bibliaba naka jara ɓua: “Ituaɗebena mauɗe vino chiwiɗi jãuba ida ɓubibaria dachi biʼia asei nibaɗa” (Oseas 4:11).
Ẽbẽra baara dachi wãbarii: Biʼia kʉ̃risiaba kai baara wãyua. Ẽbẽra noremaacha cigarrillo dobarii nii baara wãrã́ba, ãchia bichimaa cigarrillo dobiyua. Ãchia atua jarabarii bichi cigarrillo dokauɗeeba, jãarã baara wãrã́ba.
Bʉa kʉ̃risiapeɗa mauɗe sentiburuu: Chi kuitaa nureerãba jarasiɗaa chi ẽbẽra taaku dobarii baɗa waya do nibaɗe wãsii ãrĩã kĩru nibasiiɗeeba maebʉrã ãrĩã́turu preocupa nibasiiɗe. Bichia maucha taaku do kʉ̃ria ɓuu jãka senti ɓuuɗeeba makarã bania doba, chicle kaaba, mauɗe ãdaɗe wãba. Doyu ʉ̃rʉbena kʉ̃risia ɓeerã́ba bari biʼia ɓuuɗeeburu kʉ̃risiaba, ʉtaa wiɗiba Dachi Akõremaa mauɗe Biblia lease (Salmo19:14).
Ayãa kʉ̃risiabadau
● Ara ɓiɗĩikaburu.
Chi ariɗe ɓuu: Bariara chi ara ɓiɗĩikaburu doburuu ara jãuba chi boromor eɗa ãrĩã trajabi ɓuu, naka tres horas demorabarii. Ara ɓiɗĩika dotaburuuba chi cigarrillo, mauba ida ɓuibiibai chi vicio.
● Cigarrillo dobarii mʉ preocupa kuɓuuɗe.
Chi ariɗe ɓuu: Chi nuree kuitabadaurãba jarabadau chi cigarrillo eɗare kuɓuuba, chi nicotina abadau, jãuba ãrĩã preocupabipeɗa mauɗe estresabibari. Ẽbẽra ãrĩã do nibaɗa ida ɓuiburuuɗe ãrĩã ẽpermo kopaneebadau, cigarrillo waya do koɓeeburuuɗe biʼia kopaneebadauka ɓuu, maamina mau ariɗewẽe, cigarrillo dowẽa bikãa biʼia koɓeeyua
● Mʉ tiempo ãrĩãɗeeɗa cigarrillo do nii, jãabaera ida ɓuibai.
Chi ariɗe ɓuu: Jãka kʉ̃risiaburuuba aiɗaabai cigarrillo doyu ida ɓui baita. Bibliaba naka jara ɓuu: “Problema neeburuuɗe bichi nomaa ãrĩã kuɓuubʉrã, bichi fuerza wãʼãe bai” (Proverbios 24:10). Jãka kʉ̃risiaabayua, barikia nii ẽbẽraba chi taaku ida ɓui kʉ̃ria niibʉrã, ida ɓui ɓua chi cigarrillo mauɗe chi nau consejo adauburuubʉrã, mau biʼia asei ɓua.
● Mʉ ãrĩã ẽpermo senti koɓeesii cigarrillo ida ɓuisiiɗeeba.
Chi ariɗe ɓuu: Maarã makaa, bichi cigarrillo dowẽa koɓeeburuubʉrã ẽpermayua, maka ɓumina ɓiɗĩi ɓiɗĩia biʼia sentiyua. “Poyaawẽe” arã́ba, kʉ̃risiaba chi cigarrillo akawara ida ɓui ɓua. Mesrã bapeɗa maebʉrã año baɗakare waya cigarrillo do kʉ̃riaburuubʉrã dorã́ba, ɓiɗĩi ɓiɗĩia chi jãka do kʉ̃ria koɓooɗa baɗa dowẽebayua, chi cigarrillo koarã́ba, chaareabise.
● Chi cigarrillo ida ɓuibai, mʉ boroɗebena ẽpermo niiɗeeba.
Chi ariɗe ɓuu: Bichi depresión maebʉrã esquizofrenia baraa ɓuubʉrã, jaraba chi doctormaa: “Bichia aiɗaba mʉ cigarrillo dobariiɗebena ida ɓui baita”, ayua. Ichia aiɗai ɓua. Mau chi doctorba ʉrmidia deai ɓua bichia chi cigarrillo dobarii ida ɓuiruuɗe ẽpermabiimaaba.
● Mʉ waya do koɓeeburuubʉrã mauba mʉ akawa valeswãe nii unubiyua.
Chi ariɗe ɓuu: Bichi cigarrillo aɓa waya do niibʉrã, doburuuɗe naka jararã́ba: “Akawara poyaa ida ɓuibai chi taaku”, arã́ba. Ãrĩã cigarrillo dobadau baɗa ida ɓuipeɗaaɗa baɗa “poyaawẽe” aɗakaa. Ara jãka ase koɓeeyua waya doomaaba. Bichi aɓa doburuubʉrã, naa waa kãribase, bichi ida ɓui nia cigarrillo dobarii baɗa.
Kʉ̃risiaɗaika chi Romualdo pasaɗa baɗa. Ichi veintiséis año demora basii do nibaɗa, maamina treinta añoɗeeɗa ichi cigarrillo waaburu dokau, ichi ida ɓuiɗa chi taaku. Ichia naka jaraɗaa: “Mʉa cigarrillo dobarii ida ɓui kʉ̃ria niiɗe mauchaburu do nibaɗe wãɗa, jãka pasaburuuɗe mʉ akawa valeswãe nii kʉ̃risia ɓee basia. Mʉ kʉ̃risia koɓeesiiɗe Jeowa amiko bayua, mʉa ãrĩã ʉtaa wiɗi ɓeeɗa baɗa mauɗe ichia aiɗa ɓoosia. Ichi juaɗeeba mʉa capaz ɓoosia chi taaku akawa ida ɓui baita”, a jara ɓoosii.
Chi uruburuu artículo nau revistaɗe consejo baraa ɓooyu bichi kĩrajʉʉbii baita chi cigarrillo ida ɓuiburuuɗe.
[Recuadro]
DACHI BIUBII ƁUA CHA NAARÃ DOBUDAUƊE
Chi cigarrillo nedobʉebudauɗe barikia ɓeeɗe. Chi ɓee paisnaɗe taaku nedobʉebadau tiendarã mauɗe planta medicinalnaɗe eɗa biɗa chi taaku ʉ̃rmidia kĩra nedobʉebadau. Chi Organización Mundial de la Saludba naka jara ɓuu: “Barikia ɓeerã dobudauɗe dachi biuyu ɓua”. Ẽpermeda ãrĩãrã cáncer, corazonɗe biɗa, jãu deai ɓua chi taaku dobariiɗeeba, mauba dachi biubiɗai ɓua. Chi wẽra warr bitaɗe nii cigarrillo doburuubʉrã, chi warr cheke ẽpermabii ɓua o hasta beatayua. ¿Kãare do nurea chi ẽbẽrarãba?
Bidis. Cha naarã cigarrillorã juaburu bʉrapeɗaaɗa baɗa, jãka ɓee dobadau chi ɓee parte Asiaɗebenaɗe. Naarã cigarrillorã eɗare aude alquitrán, nicotina, mauɗe monóxido de carbono baraa ɓee junebenarãɗeebiɗa.
Puros. Chi taaku kiɗua biʼia tõotapeɗa maabae ara chi kiɗua baara maebʉrã papel baara bʉrabadau, cha nau papel asebadau ara jãu kiɗuaba bʉrai baita. Chi taaku asiawẽe nii chi trʉ̃ alcalino abadau, jãu koaburuuɗe fácil ãrĩã nii chi nicotina kakua eɗaa wãi baita.
Kreteks, maebʉrã cigarrillos de clavo. Cha nau cigarrilloɗebena auderã eɗare kuɓuu taaku mau waabena clavo wau ɓuu. Cha naarã cigarrillo aude baraa nii alquitrán, nicotina mauɗe monóxido de carbono chi nabena cigarrillo kãyabãra.
Pipas. Pipa do nibayu biʼiwãe ɓuu cigarrillo kãyabãra, cigarrillo doyu maebʉrã pipa ara jãu biɗa cáncer deayu ɓua mauɗe junebena ẽpermeda siɗa.
Tabaco sin humo. Chi taaku iiɗe kaayu baita nedobʉebadau, rapé siɗa mauɗe gutkha, mau taaku perabadau kidua piumaa asei baita, cha nau ãrĩã dobadau Asiaɗe. Chi nicotina eɗa wãbarii dachi oaɗe dachi iiɗeeba. Cha nau taaku koaka ɓuu siɗa araɓau kachirua ɓua.
Pipas de agua (bongs, hookahs, narghiles, shishas). Jãu waubadau chi taaku baniaɗe eɗaburu koɓeebarii kʉɗe ʉ̃ɗai naeɗe. Bariara nau baniaɗe eɗa taaruu siɗa, araɓau daño ase nii ʉ̃yaburuuɗe dachi pulmonɗe cáncer deai ɓuuɗeeba.
[Recuadro]
CHI NII AIƊA KɄ̃RIA NIIBɄRÃ CHI TAAKU IDA ƁUIBIYUA
● Biʼia mipitaa beɗeaba. Biʼia ɓua mipitaa beɗeai baita chi ẽbẽramaa iaɗai kãyabãra. Ara ɓua jarai baita: “Bichi capaz nia, ‘poyaawẽeʼ arã́ba”, waya doburuuɗe “¡sakayua dosma!” ai baɗa kãyabãra.
● Kʉ̃risiaba aɓabena ẽbẽraɗe. Chi jãu ẽbẽraba bichimaa jaraburuuɗe chi senti kuɓuuɗebena mauɗe jẽapeɗa kĩrupeɗa aburuubʉrã, bichi poyaa iaɗai bari perdonaba. Naka jarai ɓua: “Mʉa kuitaa ɓua facilwẽe ɓuu, maamina bichia poyaai ɓuma”. Mauɗe naka jararã́ba: “Bichi naeɗera cigarrillo do nibasiiɗe ãrĩã kĩrukaabasia”.
● Bichia amiko bia nibayua. Chi Bibliaba jara ɓuu: “Amiko ariɗe kiɗii kapichia kʉ̃ria nibabaria, ãba kĩra nii nomaa kuɓuuɗe” (Proverbios 17:17). Chi aɓabena ẽbẽra bichi ome kĩru kuɓuubʉrã, bichira kĩruubayua, biʼia ãrĩã beɗeaba.