Muihnak Kha Hrial Law Ceunak Chung Ah Um Peng

1-2. (a) Zei bantuk thil sining a ton lio ah dah Paul nih Efesa khuami hna sinah cakuat a ṭial? (b) Zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

ROM khua i thong a tlak lioah lamkaltu Paul nih zumtukhat unau pawl kha thapek a rak duh hna. Pumpak in a len khawh hna lo caah ca in a kuat hna. Mah a cakuat lak ah pakhat cu AD 60 asiloah 61 hrawng ah Efesa khuami hna sinah a ṭialmi a si.—Efe. 1:1; 4:1.

² A luancia kumhra dengmang lio ah Paul nih Efesa khuami hna kha caan saupi thawngṭha a chimh hna i a cawnpiak hna. (Lam. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Unau pawl kha a dawt tuk hna i Jehovah cung ah zumhfek tein um peng awkah bawmh a duh hna. Asinain chiti thuhmi Khrihfa hna sinah zeicah muihnak le ceunak kong he aa tlaiin ca a kuat hna? Khrihfa dihlak nih mah ruahnak cheuhnak in zeidah an cawn khawh? Mah biahalnak hna i a phi kha i ruah hna u sih.

Muihnak In Ceunak

3. Paul nih Efesa khuami hna sin a cakuat ah zei biafang dah a hman?

³ Paul nih Efesa Khrihfa hna sin ah hitin cakuat a ṭial: “Nanmah hrimhrim zong kha muihnak chung ah khua nan rak sa, sihmanhsehlaw Bawipa mi nan si cang caah ceunak chung ah nan um.” (Efe. 5:8) Paul nih Efesa khuami hna cu zeitluk in dah an i thlen ti langhter duh ah muihnak le ceunak kha a hman. Efesa khuami hna kha “muihnak chung ah khua nan rak sa” tiah zeicah a ti hna ti kha i ruah hna u sih.

4. Efesa khuami hna cu zei ti lam in biaknaklei in muihnak ah an rak um?

⁴ Biaknaklei muihnak. Biatak an hngalh hlan le Khrihfa an si hlan ah Efesa khuami hna cu a hmaan lomi biaknak a zummi le khuachia thiamnak a zum tukmi an rak si. Efesa khua i Artemis biak inn cu hlan lio vawlei cung i khuaruahhar a simi pasarih lak ah aa tel ve. Mah biak inn ah mi nih siasal kha an biak. Artemis khuazingnu milem kha an ser i mah biakinn ah an zuar caah zungthiam pawl cu tangka tampi an hmu. (Lam. 19:23-27) Cucaah Efesa khua i mi tam deuh cu khuachia thiamnak a rak cawngmi an si.—Lam. 19:19.

5. Efesa khuami hna cu zei ti lam in dah ziazalei ah muihnak ah an rak um?

⁵ Ziazalei muihnak. Efesa khuami hna cu a ziaza a rawkralmi le ningzah awk a simi thil a tuahmi an si. Baisakup zung le an biaknak puai hna ah nupa sualnak kong kha aa tel lengmang. (Efe. 5:3) Efesa khuami tampi cu “ningzah zeihmanh an hngal lo,” phun dang in cun “an lungthin kha a mui.” (Efe. 4:17-19) Jehovah i a hmaan le hmaan lo phunglam kong an hngalh hlan cu thil ṭha lo an tuah tikah an chiaṭha thleidannak lungthin nih a hnorsuang hna lo. Cun an tuahsernak kong he aa tlaiin Jehovah hmuhnak zong kha zei hmanh ah an rel lo. Cucaah Paul nih “annih cu zeihmanh an hngalh lo ca le an lung a ṭhawn caah Pathian pekmi nunnak chung ah khan an i tel kho lo” tiah a ti khawh.

6. Paul nih Efesa khuami hna kha “ceunak chung ah nan um” tiah zeicah a ti khawh hna?

⁶ Efesa khuami cheukhat cu muihnak chung ah an um ti lo. Paul nih hitin a ti: “Bawipa mi nan si cang caah ceunak chung ah nan um.” (Efe. 5:8) Jehovah Bia ceunak nih lam a hruai hna ning in an nung. (Salm 119:105) Mah Efesa khuami hna nih a hmaan lomi biaknak tuahsernak le ziaza rawhralnak hna kha an kaltak. Annih nih ‘Pathian bantuk si awkah an i zuam’ i Jehovah biak awk le amah lunglawmhter awkah an si khawh chung in an i zuam.—Efe. 5:1.

7. Kan sining cu Efesa khua i Khrihfa hna he zei ti lam in dah aa lawh?

⁷ Kannih zong biatak kan hngalh hlan ah biaknaklei le ziazalei ah muihnak ah kan rak um ve. Kan lak i cheukhat cu a hmaan lomi biaknak puai hna ah kan i tel; cheukhat tu cu a ziaza a rawkralmi kan si. Asinain Jehovah i a hmaan le hmaan lo phunglam kong kan hngalh tikah thlennak kan tuah. Jehovah nih nunter a kan duhmi lam in kan hun nung. Cucaah a phichuak cu nuamhnak le ṭhathnemhnak tampi kan hmuh. (Isa. 48:17) Asinain zuamcawhnak cu kan ton peng rih. Kan rak kaltak cangmi muihnak he hlatpi in um le “ceunak chung ah” um peng a hau. Cutin zeitindah kan tuah khawh?

Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0

Muihnak Kha Hrial

8. Efesa 5:3-5 ning in Efesa khuami hna nih zeidah an hrial a hau?

⁸ Efesa 5:3-5 rel. Efesa khua i Khrihfa hna nih ziazalei muihnak an hrial khawh nakhnga Jehovah lung a lawmter lomi ziaza pawl kha an doh peng a hau. Mah ah nupa sualnak tuah lawng si loin a thurhnawmmi bia chim lonak zong aa tel. Paul nih Efesa khuami hna kha cu bantuk thil hna nan hrial lo ahcun ‘Khrih Pennak chung le Pathian Pennak chung ah covo zeihmanh nan ngei lai lo’ tiah ralrin a pek hna.

9. Nupa sualnak a kan tuahter khomi thil poah kha zeicah kan hrial awk a si?

⁹ Kannih zong “santlai lomi thil, khuamui thil” hna kha kan i ralrin a hau. (Efe. 5:11) Mi pakhat nih a thiang lomi le ziaza a rawhraltermi thil hna kha a zoh, a ngaih i a chim lengmang ahcun mah nih ṭhatlonak tuah kha a caah a fawiter lai. (Gen. 3:6; Jeim 1:14, 15) Ram pakhat ah unaupa phu pakhat nih online in “friend” an i tuah hna i an i chawn hna. A hmasa ahcun thlaraulei kong kha an i ruah hna. Asinain duhsah tein Jehovah lung a lawmter lomi kong hna kha an hun i ruah hna. A hnu ahcun an biaruahnak ah tam deuh cu nupa sualnak kong a hung si. Mah ah aa telmi unaupa tam deuh nih nupa sualnak an tuahmi cu mah an rak i ruahmi ruang ah a si tiah an ti.

10. Satan nih zei bantuk ruahnak dah ngei hna seh ti a kan duh? (Efesa 5:6)

¹⁰ Satan vawlei nih hlen a kan duh i Jehovah nih a ṭha lomi le a thiang lomi in a hmuhmi ziaza hna kha a poi tuk lomi in hmu hna seh ti a kan duh. (2 Pet. 2:19) Mah cu khuaruahhar awk a si lo. Khuachia cu mi nih a hmaan le hmaan lo kong ah lungtuai in an um nakhnga aa zuam peng. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) Cucaah video, TV le website tampi nih Jehovah i a dingmi phunglam a ralchanhmi ruahnak an karhtermi cu khuaruahhar awk a si lo. Satan nih a thiang lomi tuahsernak le nunning hna cu a palh lo i a nuammi le harnak a pe lomi a si tiah ruat hna seh ti a kan duh.—Efesa 5:6 rel.

11. Angela hmuhtonnak nih Efesa 5:7 ah kan hmuhmi ruahnak cheuhnak zulh a herh ning kha zeitindah a langhter? (Hmanthlak zong zoh.)

¹¹ Satan nih Jehovah phunglam zulh awkah a harter khomi hna he i kom hna seh ti a kan duh. Cucaah Paul nih Efesa khuami hna kha Pathian mithmuh ah a ṭha lomi thil a tuahmi hna cu “a komh in kom hna hlah u” tiah a forh hna. (Efe. 5:7) Tuchan ah pumpak in kan i komhmi hna lawng si loin social media zong in i hawikomh khawh a si cang caah Efesa khuami hna nakin kan i ralrin deuh a hau. Social media cu zeitluk in dah ṭih a nun ti kha Asia ah a ummi Angelaa nih a hun hngalh. Hitin a ti: “Mah cu rap bantuk a si i mah nih ka ruahnak kha duhsah tein a thlen. A rauhhlan ah Baibal phunglam a upat lomi hna he ‘friend’ si kha ka zei a hun poi lo. A hnu ahcun Jehovah lung a lawmhter lomi lam in nun cu a poi lo ti hmanh in ka hun ruah.” Asinain Khrihfa upa cheukhat nih Angela kha thlennak tuah awkah dawtnak he an bawmh. Hitin a ti: “Atu cu social media nakin thlaraulei thil tu ah lungthin ka pek deuh cang.”

12. Jehovah i a hmaan le hmaan lo phunglam zulh awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹² A ṭha lomi ziaza cu cohlan khawh a si ko timi vawlei ruahnak kha kan doh a hau. Zeicahtiah mah cu a palh ti kha kan hngalh caah a si. (Efe. 4:19, 20) Asinain kanmah le kanmah hitin i hal cu a ṭhami a si: ‘Jehovah i a dingmi a phunglam a upat lomi ka rianṭuanṭi hawi le sianginn ka kaiṭimi hawi pawl he a herh loin i hawikomh kha ka hrial maw? Cutin ka tuah caah mi nih mi a ing kho lomi in an ka hmuh hmanh ah Jehovah phunglam kha ralṭha tein kaa tlaih maw?’ 2 Timote 2:20-22 ah a chim bantuk in Khrihfabu chung hmanh ah hawikom kha ralring tein kan i thim hna a hau kho men. Annih nih zumhfek tein Jehovah biak peng awkah an kan bawmh khawh lo caah a si ti kha i cinken peng.

“Ceunak” Fale Bantuk In Um U

13. “Ceunak mi [fale, NWT] a simi bantuk in nan um awk a si” timi cu zei sullam dah a si? (Efesa 5:7-9)

¹³ Paul nih Efesa Khrihfa hna kha muihnak hrial lawng si loin “ceunak mi [fale, NWT] a simi bantuk in nan um awk a si” tiah a forh hna. (Efesa 5:7-9 rel.) Mah cu zei sullam dah a si? A zungzal in a hmaanmi Khrihfa kan si a hau tinak a si. Phundang in cun Baibal le Baibal hrambunhmi cauk pawl kha teima tein kan rel i kan hlathlai a hau tinak a si. A hleiin “vawlei ceunak” a simi Jesuh Khrih nunning le cawnpiaknak cung ah lungthin pek cu a biapi tukmi a si.—Johan 8:12; Ptb. 6:23.

14. Thiang thlarau nih zeitindah a kan bawmh khawh?

¹⁴ ‘Ceunak fale’ bantuk in um peng khawh awkah Pathian thiang thlarau bawmhnak zong kan herh. Zeicah? Hi vawlei ṭha lo ah ziazalei ah thiang tein um peng cu a fawi lo caah a si. (1 Thes. 4:3-5, 7, 8) Thiang thlarau nih Pathian ruahnak he aa ralkahmi hmuhnak a ngeimi hna i tel in vawlei mi hna ruahnak le hmuhnak kha doh awkah a kan bawmh khawh. Thiang thlarau nih “ṭhatnak a phunphun le dinnak a phunphun” ṭhanchoter awk zong ah a kan bawmh khawh.—Efe. 5:9.

15. Zei ti lam in dah thiang thlarau kan hmuh khawh? (Efesa 5:19, 20)

¹⁵ Thiang thlarau hmuh khawh ning lamkhat cu thlacamnak a si. Jesuh nih “thiang thlarau a halmi cu” Jehovah nih a pek hna lai tiah a ti. (Luka 11:13) Khrihfabu pumhnak ah Jehovah kan thangṭhatṭi hna tik zong ah thiang thlarau kan hmu. (Efesa 5:19, 20 rel.) Cucaah kan cung ah thiang thlarau a um ahcun Pathian lung a lawmhtermi lam in kan nung kho lai.

16. A ṭhami biakhiahnak tuah awkah zeinihdah a kan bawmh lai? (Efesa 5:10, 17)

¹⁶ A biapimi biakhiahnak tuah a herh tikah “Bawipa nih tuah hna seh ti” a kan duhmi kha kan hngalh a hau. (Efesa 5:10, 17 rel.) Kan sining he aa pehtlaimi Baibal phunglam kan kawlmi cu Pathian ruahnak hngalh awkah kan i zuammi a si. Pathian phunglam kan zulh ahcun a ṭhami biakhiahnak kan tuah khawh lai.

17. Kan caan kha zeitindah fimkhur tein kan hman khawh? (Efesa 5:15, 16) (Hmanthlak zong zoh.)

¹⁷ Paul nih Efesa Khrihfa hna kha an caan fimkhur tein hman awk zong ah ruahnak a cheuh hna. (Efesa 5:15, 16 rel.) “Mi ṭha lo pa” a simi kan ral Satan nih Pathian rian ṭuan awkah a caan ngeih lo tiang in hi vawlei thil tuahnak ah an rian tam hna seh ti a kan duh. (1 Johan 5:19) Cucaah mi pakhat nih lam tampi in a ṭuan khawhmi Jehovah rian ṭuan can ah tangka, fimcawnnak le rian tu kha biapi ah a hun chiah khawh. Cutin a tuah ahcun vawlei ruahnak a hun ngei ti a langhtermi a si. Mah thil hna cu a palhmi an si lo nain kan nunnak ah mah kha pakhatnak ah kan chiah awk a si lo. ‘Ceunak fale’ bantuk si awkah ‘kan caan kha ṭha tein kan hman’ i a biapimi thil cung ah lungthin kan pek a hau.

18. Donald nih a caan ṭha tein a hman khawh nakhnga zeidah a tuah?

¹⁸ Jehovah rian tam deuh in ṭuah khawh ning lam kha kawl. Thlanglei Africa ah a ummi Donald nih cutin a tuah. Hitin a ti: “Ka sining kha ṭha tein kaa dothlat i phungchim rianṭuannak ah tam deuh in kaa tel khawh nakhnga Jehovah sinah bawmhnak ka hal. Cun phungchim rianṭuannak ah a caan tam deuh a ka ngeihter dingmi rian ka hmuh khawh nakhnga ca zong ah thla ka cam. Jehovah bawmhnak thawng in aa tlakmi rian kha ka hun hmuh. Cucaah ka nupi he kan pahnih in caantling rian zong kan hun ṭuan khawh.”

19. ‘Ceunak fale’ bantuk in zeitindah kan um peng khawh?

¹⁹ Paul cakuat nih Efesa khuami hna kha Jehovah cung ah zumhfek tein um peng awkah a bawmh hna. Jehovah sinin a rami mah lamhruainak nih kannih zong a kan bawmh khawh ve. Kan i ruah cang bantuk in mah nih nuamhsaihnak le hawikom kha fimkhur tein i thim awkah a kan bawmh khawh. Cun biatak ceunak nih lam a kan hruai peng khawh nakhnga Baibal hmaan tein hlathlai awk zong ah a kan forh khawh. Paul nih a cakuat ah sining ṭha hna a kan ngeihter khomi thiang thlarau a biapitnak kong zong kha a hleiin a langhter. Cucaah Paul cakuat nih Jehovah ruahnak he aa tlakmi, a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a kan bawmh khawh. Cutin kan tuahnak thawng in hi vawlei muihnak kha kan hrial khawh lai i ceunak chung ah kan um peng kho lai.