Zot fidelman siport zis gouvernman Bondye

1, 2. (a) Ki prensip ki’n gid bann disip Zezi ziska dan nou letan? (b) Ki mannyer bann lennmi in esey elimin nou e avek ki rezilta?

ZEZI ti devan Pilat, sa ziz pli pwisan nasyon Zwif e i ti sit en prensip ki gid Son bann vre disip ziska dan nou letan. I ti dir: “Mon Rwayonm pa sorti lo sa later. Si mon Rwayonm ti sorti lo sa later, mon bann serviter ti a lager pour defann mwan kont lotorite Zwif. Non mon Rwayonm pa sorti lo sa later.” (Zan 18:36) Pilat ti fer egzekit Zezi, me son laviktwar pa ti dire. Zezi ti resisite. Bann lanperer Lanpir Romen ti esey elimin bann disip Kris, me zot zefor pa ti abouti dan nanryen. Bann Kretyen ti propaz sa mesaz Rwayonm partou dan sa lemonn sa letan.​—Kol. 1:23.

² Apre ki sa Rwayonm ti ganny etablir an 1914, serten parmi bann larme pli pwisan dan listwar in esey elimin pep Bondye. Me, personn pa’n reisi. Plizyer gouvernman ek parti politik in esey fors nou pour pran kote dan zot bann konfli. Zot pa ti pe reisi diviz nou. Konmela, bann sitwayen sa Rwayonm i sorti dan preski tou nasyon lo later. Kantmenm sa, nou ini konman frer ek ser dan lemonn antye, e nou pa pran okenn kote dan bann zafer politik. Nou linite i en laprev ki Rwayonm Bondye pe dirize e ki Lerwa Zezi Kri pe kontinyen diriz, rafin e protez son bann sitwayen. Annou vwar ki mannyer i’n fer sa e annou egzamin zis serten laviktwar ankour ki i’n fer nou gannyen e ki ranforsi nou lafwa pour “pa fer parti lemonn.”​—Zan 17:14.

En problenm vreman enportan

3, 4. (a) Ki levennman ki ti arive ler Rwayonm Bondye ti vin an egzistans? (b) Eski pep Bondye in touzour konpran antyerman sa size lo pa pran okenn kote dan bann zafer politik oubyen dan lager? Eksplike.

³ Zis apre ki Rwayonm Bondye ti vin an egzistans, i ti annan en lager dan lesyel e Satan ti ganny zet lo later. (Lir Revelasyon 12:7-10, 12.) I ti annan en lager osi lo later, enn ki ti pe teste determinasyon pep Bondye. Zot ti determinen pour swiv legzanp Zezi e pa form parti lemonn. Me, o konmansman zot pa ti vreman konpran ziska ki degre zot ti devret pa mel dan okenn zafer politik.

⁴ Par egzanp, Volim 6 dan seri Millennial Dawna ki ti ganny pibliye an 1904 ti ankouraz bann Kretyen pour pa partisip dan lager. Me, i ti montre ki si en Kretyen i ganny apele pour antre dan larme, i devret fer tou pour fer bann travay ki pa enplik lager. Si sa pa ti marse e i ti ganny anvoye lager, i devret fer sir ki i pa touy personn. Herbert Senior, ki ti reste Langleter e ki ti batize an 1905 ti fer sa komanter lo sityasyon sa letan: “Bann frer ti konfize e i ti napa en konsey kler lo si i ti byen pour vin en solda e zis fer bann travay ki pa enplik lager.”

5. Ki mannyer The Watch Tower le 1 Septanm 1915 ti konmans rafin nou konprenezon?

⁵ Par kont, The Watch Tower le 1 Septanm 1915 ti konmans eklersi nou konprenezon lo sa size. Konsernan rekomandasyon ki ti dan Studies in the Scriptures, i ti dir: “Nou pe mazinen si sa fason azir pa pou en konpromi.” Me, ki pou arive si en Kretyen i ganny menase pour ganny touye akoz i refize met en liniform ouswa fer servis militer? Sa lartik ti dir: “Kwa ki pli pir? Ganny touye akoz ou fidel avek Prens Lape e ou anvi obei Son lord ouswa pour ganny touye letan ki ou pe pran kote avek sa bann lerwa later e donn lenpresyon ki ou pe siport zot? Eski pa sa i pou montre ki ou pe fer konpromi avek lansennyman nou Lerwa dan lesyel? Ant sa de lanmor, nou ti pou prefer sa enn premye. Nou ti pou plifere mor fidel avek nou Lerwa dan lesyel.” Malgre sa parol byen kler, sa lartik ti fer sa konklizyon: “Nou pa pe fors personn pour fer sa. Me nou pe zis donn zot en swa.”

6. Ki ou’n aprann avek legzanp Frer Herbert Senior?

⁶ Serten frer ti konpran sa size klerman e zot ti pare pour pa fer konpromi. Herbert Senior ki nou’n mansyonnen pli boner ti dir: “Pour mwan, i ti napa okenn diferans ant desarz bal fizi dan bato [en louvraz ki pa enplik lager] e pour met sa bann bal dan fizi pour fiziye.” (Lik 16:10) Lefet ki i pa ti oule partisip dan larme akoz son konsyans pa ti permet li, Frer Senior ti ganny anvoye dan prizon. Ansanm avek 4 lezot frer, zot ti parmi en group 16 zonm sorti dan lezot larelizyon ki pa ti oule partisip dan lager e ki ti pas en pe letan dan prizon Richmond Langleter e ki pli tar ti ganny apele “Richmond 16.” En serten letan, Herbert ek lezot parey li ti ganny anvoye lo frontyer Lafrans par bato ansousekre. Laba, zot ti ganny santans pour ganny touye. Zot ti ganny mete dan en laliny devan bann solda avek fizi, me zot pa ti ganny touye. Plito, zot ti ganny en santans di-z-an prizon.

7. Ver konmansman Dezyenm Lager Mondyal, ki pep Bondye ti realize?

⁷ Apre ki Dezyenm Lager Mondyal ti konmanse, pep Zeova konman en group ti’n arive konpran pli klerman ki savedir pa pran okenn kote e ki i ti enplike pour swiv legzanp Zezi. (Mat. 26:51-53; Zan 17:14-16; 1 Pyer 2:21) Par egzanp, dan The Watchtower le 1 Novanm 1939, i ti annan sa lartik vreman enportan avek tit “Neutrality,” ki ti dir: “Sa lalwa ki pep Zeova i devret swiv i devret sa enn konsernan pa pran okenn kote avek okenn nasyon ki pe lager.” Konsernan sa lartik, Simon Kraker ki pli tar ti servi kot biro prensipal Brooklyn, New York ti dir: “Mon ti konpran ki pep Bondye ti devret anpe avek tou dimoun, menm pandan lager.” Sa nouritir spirityel ti’n ganny donnen dan sa bon moman e sa ti prepar pep Bondye pour en levennman ki ti menas zot fidelite anver Rwayonm Bondye.

Menase par en “larivyer” persekisyon

8, 9. Ki mannyer profesi Zan ti ganny akonplir?

⁸ Zapot Zan ti profetize ki apre ki Rwayonm Bondye ti pou vin an egzistans an 1914, sa dragon, setadir Satan ti pou fer tou pour elimin tou sa bann ki siport Rwayonm Bondye par fer sorti delo dan son lagel parey en gran larivyer senbolik.b (Lir Revelasyon 12:9, 15.) Ki mannyer sa profesi ti ganny akonplir? Depi bann lannen 1920 an montan, i ti annan en gran kantite lopozisyon kont pep Bondye. Parey bokou frer ki ti reste Nor Lanmerik pandan dezyenm lager mondyal, Frer Kraker ti ganny anprizonnen pour son fidelite anver Rwayonm Bondye. Anfet, pandan sa lager, lo lakantite dimoun ki ti ganny anprizonnen dan bann prizon federal Leta-z-ini akoz zot pa ti partisip dan lager akoz zot konsyans relizye, de tyer ladan ti Temwen Zeova.

⁹ Dyab ek son bann siporter ti oule kas lentegrite bann sitwayen Rwayonm Bondye nenport kote zot ti reste. Dan Lafrik, Lerop ek Leta-z-ini, zot ti ganny anmennen devan diferan lakour ek bord. Lefet ki zot ti determinen pour pa pran okenn kote, zot ti ganny anprizonnen, abize e bate ziska zot ti vin andikape. Lalmanny, pep Bondye ti fer fas avek bann gro presyon akoz zot ti refize salye Hitler ouswa partisip dan lager. Dapre en estimasyon, apepre 6,000 zot ti ganny met dan bann prizon dan lepok Nazi e plis ki 1,600 Temwen Alman ek lezot nasyon ti mor bann lanmor martir. Kantmenm sa, Dyab pa ti kapab fer ditor pep Bondye pour lontan.​—Mark 8:34, 35.

“Later” i anval “sa larivyer”

10. Ki “later” i reprezante e ki mannyer i’n entervenir pour pep Bondye?

¹⁰ Sa profesi ki zapot Zan ti ekrir anba lenspirasyon i revele ki “later,” andotmo, bann eleman dan sa lemonn ki pli rezonnab, ti pou anval sa “larivyer” persekisyon e sekour pep Bondye. Ki mannyer sa bout profesi in ganny akonplir? Pandan bann deseni ki ti swiv Dezyenm Lager Mondyal, “later” ti souvan an faver bann siporter fidel Rwayonm Bondye. (Lir Revelasyon 12:16.) Par egzanp, plizyer gran lakour in protez drwa Temwen Zeova pour refize partisip dan lager e pour refize partisip dan bann seremoni patriyotik. Premyerman, annou egzamin serten laviktwar enportan ankour ki Zeova in fer son pep gannyen an sa ki konsern servis militer.​—Ps. 68:20.

11, 12. Ki Frer Sicurella ek Thlimmenos ti fer fas avek e ki ti arive?

¹¹ Leta-z-ini. Anthony Sicurella ti enn parmi sis zanfan ki zot paran ti Temwen. A laz 15 an, i ti batize. Ler i ti annan 21 an, i ti ganny anrezistre konman en minis relizye par lotorite. De-z-an pli tar, an 1950, i ti fer laplikasyon pour pa partisip dan servis militer akoz son konsyans pa ti permet li. Menm si dan rapor Federal Bureau of Investigation i ti napa nanryen mal kont sa frer, Departman Lazistis pa ti aksepte son laplikasyon. Apre plizyer ale vini ankour, Lakour Siprenm Leta-z-ini ti ekout ka Frer Sicurella e ranvers desizyon bann lakour avan par rann en zizman an faver Frer Sicurella. Sa zizman ti ede pour defann lezot sitwayen Leta-z-ini ki pa ti oule partisip dan servis militer.

¹² Lagres. An 1983, Iakovos Thlimmenos ti ganny sarze e anprizonnen akoz i pa ti oule met liniform larme. Apre ki i ti ganny large, i ti fer laplikasyon pour en louvraz kontab, me son laplikasyon ti ganny rezete akoz i ti annan en rikord kriminel. I ti anmenn sa zafer dan bann lakour Lagres e apre i ti fer apel avek Lakour Eropeen pour Drwa Imen. An 2000, bann ziz Gran lakour, Lakour Eropeen pour Drwa Imen ki annan 17 ziz ti rann zizman dan son faver e sa ti premye laviktwar kont diskriminasyon. Avan sa zizman, plis ki 3,500 frer Lagres ti annan en rikord kriminel lefet ki zot ti’n ganny anprizonnen akoz zot pa ti partisip dan lager. Apre sa desizyon, gouvernman Lagres ti pas en lalwa pour retir sa bann sarz kont sa bann frer. En lot lalwa ki ti’n donn tou sitwayen Grek sa drwa pour fer servis sivil dan plas servis militer ti ganny konfirmen par Konstitisyon Lagres ler i ti ganny revize.

13, 14. Ki leson ou santi nou kapab aprann avek sa ki ti arive avek Ivailo Stefanov ek Vahan Bayatyan?

¹³ Bilgari. An 1994, Ivailo Stefanov ti annan 19 an ler i ti ganny demande pour zwenn larme. I pa ti oule zwenn larme ouswa fer okenn lezot travay ki tonm anba larme. I ti ganny en santans 18 mwan prizon, me i ti fer apel baze lo son drwa pour pa fer servis militer. Son ka ti finalman ganny refer avek Lakour Eropeen pour Drwa Imen. An 2001, avan ki sa ka ti pas ankour, en lagreman ti ganny fer avek Frer Stefanov. Gouvernman Bilgari pa ti zis demann leskiz Frer Stefanov, me i ti prezant leskiz avek tou bann sitwayen Bilgari ki ti oule fer lezot servis sivil.c

¹⁴ Larmeni. Vahan Bayatyan ti annan laz pour fer servis militer an 2001.d Akoz son konsyans, i ti refize partisip dan larme, me i ti perdi sak apel ki i ti fer dan bann pti lakour. An Septanm 2002, i ti konmans son santans de-z-an edmi, me i ti ganny large apre ki i ti’n fer dis mwan edmi. Pandan sa letan, i ti fer apel avek Lakour Eropeen pour Drwa Imen ki ti ekout son ka. Me, le 27 Oktob 2009, sa Lakour ti rann zizman kont li. Sa zizman ti paret en defet pour bann frer Larmeni ki ti pe fer fas avek menm tretman. Par kont, bann ziz Gran lakour, setadir Lakour Eropeen pour Drwa Imen ti deside revwar sa zizman. Le 7 Zilyet 2011, Lakour ti rann zizman an faver Vahan Bayatyan. Sa ti premye fwa ki Lakour Eropeen pour Drwa Imen ti aksepte ki drwa en dimoun pour pa fer servis militer i devret ganny proteze anba lalwa laliberte pour eksprim son pwennvi, konsyans ek larelizyon. Sa zizman ti protez drwa, pa zis Temwen Zeova, me plizyer milyon dimoun dan bann pei ki en manm Konsil Lerop.e

Bann seremoni patriyotik

15. Akoz pep Zeova i refize partisip dan bann seremoni patriyotik?

¹⁵ Pep Zeova i fidel avek Rwayonm Bondye pa zis ler zot refize fer servis militer, me osi ler avek respe zot pa partisip dan bann seremoni patriyotik. Sirtou depi apre Dezyenm Lager Mondyal, lemonn antye in met bokou lanfaz lo bann seremoni patriyotik. Bann sitwayen dan bokou pei in ganny demande pour promot e defann zot pei par pret serman pour zot pei, sant lim nasyonal ouswa salye paviyon zot pei. Par kont, nou nou donn zis Zeova tousel nou devosyon. (Egz. 20:4, 5) Akoz sa, nou’n eksperyans en ‘lavalas’ persekisyon. Kantmenm sa, Zeova in ankor enn fwa servi sa “later” senbolik pour anval serten sa bann persekisyon. Get zis serten laviktwar remarkab ki Zeova atraver Zezi in donn nou dan sa domenn.​—Ps. 3:8.

16, 17. Ki Lillian ek William Gobitas ti fer fas avek e ki ou’n aprann avek zot ka?

¹⁶ Leta-z-ini. An 1940, Lakour Siprenm Leta-z-ini, 8 ziz lo 1 ti pas en zizman kont Temwen Zeova dan sa ka ant Minersville School District ek Gobitis. Lillian Gobitas,f aze 12 an ek son frer William aze 10 an ti anvi fidel avek Zeova, alor zot ti refize salye paviyon ouswa pret serman pour zot pei. Akoz sa, zot ti ganny pouse lekol. Zot ka ti pas devan Lakour Siprenm e Lakour ti dir ki sa ki lekol ti’n fer ti dapre konstitisyon akoz zot ti an faver “linite nasyonal.” Sa desizyon lakour ti konmansman en gran persekisyon. Plis zanfan Temwen Zeova ti ganny pouse lekol, bann Temwen adilt ti perdi zot louvraz e en kantite Temwen ti ganny atake avek bann group dimoun. Liv The Lustre of Our Country ti dir ki sa “persekisyon ki Temwen Zeova ti eksperyanse depi 1941 ziska 1943 ti sa pli gran diskriminasyon kont larelizyon dan ventyenm syek Lanmerik.”

¹⁷ Laviktwar nou bann lennmi pa ti dir pour lontan. An 1943, Lakour Siprenm ti egzamin en lot ka ki parey avek ka Gobitis. I ti en ka ant West Virginia State Board of Education ek Barnette. Sa letan, Lakour Siprenm ti pas en zizman an faver Temwen Zeova. I ti premye fwa dan listwar Leta-z-ini ki Lakour Siprenm ti sanz son desizyon dan zis en pti pe letan. Apre sa zizman, sa gran persekisyon kont Temwen Zeova Leta-z-ini ti diminyen en sel kou. An rezilta tousala, bann sitwayen Leta-z-ini ti annan plis drwa ki oparavan.

18, 19. Ki Pablo Barros ti dir ti ed li reste ferm e ki mannyer lezot serviter Zeova i kapab imit son legzanp?

¹⁸ Larzantin. Pablo ek Hugo Barros, aze wit ek set an, ti ganny pouse lekol an 1976 akoz zot pa ti partisip dan seremoni fer monte paviyon. En fwa, direktris lekol ti pous Pablo e tap li dan son latet. I ti fer tou le de manrmay reste apre lekol pour enn erdtan e esey fors zot pour partisip dan bann seremoni patriyotik. Ler i ti pe mazin sa moman, Pablo ti dir: “San led Zeova, mon pa ti pou kapab siport sa presyon pour kas mon lentegrite.”

¹⁹ Kan sa ka ti ariv ankour, ziz ti siport desizyon sa lekol pour pous Pablo ek Hugo. Par kont, zot ka ti pas devan Lakour Siprenm Larzantin. An 1979, sa lakour ti sanz desizyon lezot lakour avan an dizan: “Sa kalite pinisyon [pouse lekol] i kontredir drwa konstitisyonnel pour aprann (Lartik 14) ek devwar Leta pour fer sir ki tou zanfan i ganny en ledikasyon de baz (Lartik 5).” Apepre 1,000 zanfan ti benefisye avek sa laviktwar ankour. Serten ti finalman pa ganny pouse e lezot parey Pablo ek Hugo ti kapab retourn lekol gouvernman.

20, 21. Ki mannyer sa ka ki enplik Roel ek Emily Embralinag i ranforsi ou lafwa?

²⁰ Filipin. An 1990, Roel Embralinag,g aze 9 an ek son ser Emily aze 10 an, ansanm avek apepre 66 lezot zelev Temwen ti ganny pouse lekol akoz zot pa ti salye paviyon. Papa Roel ek Emily ti esey rezonn avek lotorite lekol, me san okenn rezilta. Vi ki keksoz ti vin pli pir, Leonardo ti met sa zafer devan Lakour Siprenm. Leonardo ti napa ni larzan, ni avoka pour reprezant li. Sa fanmir ti priy Zeova en kantite pour ganny son gidans. Pandan tou sa letan, sa bann zanfan ti pe ganny sikannen e ensilte. Leonardo ti santi ki i pa ti pou ranport sa ka akoz i ti napa en formasyon lo lalwa.

²¹ Finalman se Felino Ganal, en avoka ki ti byen renonmen dan sa pei ki ti reprezant sa fanmir. Letan ki sa ka ti pe al pase, Frer Ganal ti’n aret travay pour en gran lakonpannyen e i ti’n vin en Temwen Zeova. Letan ki sa ka ti pas devan Lakour Siprenm, tou ziz ti fer desizyon an faver bann Temwen e kennsel sa lord pour pous sa bann zelev lekol. Ankor enn fwa, sa bann ki ti pe esey kas lentegrite pep Bondye pa ti reisi.

Pa pran kote i anmenn linite

22, 23. (a) Akoz nou’n ranport sitan en kantite laviktwar enportan ankour? (b) Ki levidans sa lape enternasyonal dan bann kongregasyon i endike?

²² Akoz pep Zeova in ranport sitan en kantite laviktwar remarkab koumsa? Nou napa lenfliyans lo bann dimoun dan politik. Pourtan, dan diferan pei e dan diferan lakour, bann ziz in protez nou avek nou bann opozan ki zis oule fer nou ditor e gras a sa, i’n annan bann lalwa konstitisyonnel ki’n ganny met an plas. San okenn dout, Kris pe siport nou bann zefor pour ganny sa bann laviktwar. (Lir Revelasyon 6:2.) Akoz nou defann nou drwa ankour? Nou lentansyon se pa pour sanz konstitisyon. Plito, nou oule fer sir ki nou kontinyen servi nou Lerwa Zezi Kri san okenn lanpesman.​—Akt 4:29.

²³ Dan en lemonn ki divize avek konfli politik e ki ranpli avek laenn, Zezi Kri, nou Lerwa ki pe rennyen in beni zefor son bann disip pour pa pran okenn kote dan bann lager e dan bann zafer politik sa lemonn antye. Satan pa’n reisi dan son zefor pour diviz nou e enfliyans nou. Sa Rwayonm in rasanble plizyer milyon ki “nepli aprann lager.” Sa lape enternasyonal parmi nou i konman en mirak, me i donn en laprev konkret ki Rwayonm Bondye pe dirize!​—Iza. 2:4.