ARTIKULO KʼAWUAITA 21
TRÃBI 21 Jʉrʉdadrʉ Daizeze Nokʼodebemata
Jʉrʉdadrʉ pʉwʉrʉ wãrĩnu ewari jõmaʉ̃nẽ bʼaita
«Zarea opanʉ jʉrʉita mawũãbʉ pʉwʉrʉta» (HEB. 13:14).
KʼÃRẼTA ŨDUDAITA
Hebreos 13de kʼawuabʉrʉba, ¿sãwũã kʼarebaseabʉ dayirãra?
1. ¿Jesúsbara kʼãrẽ propesiata jarasi Jerusalén ʉ̃rʉra?
JESÚSBA iyi bei nãã iyi kʼaidubemara jarasi propesiata aba, maʉ̃ propesiara nããra aripe berabarisi Jerusalénta akʉza yi templota jõma jõbisidade. Jesúsba maʉ̃nera jarasi Jerusalén pʉwʉrʉra gorogororaba pʉrradaibasita (Luc. 21:20). Akʉza iya jarasi maʉ̃ta mawũã ũdubʉdadera, mĩrʉ wãibarabasita maʉ̃ pʉwʉrʉdebara aña (Luc. 21:21, 22).
2. ¿Kʼãrẽta jarasi apostol Pablobara kristianora Judea akʉza Jerusalénʼnebemara?
2 Ewari wiña waebʉde Jerusalén gorogororaba pʉrra jidadaita apostol Pablobara kartata bʉ diabʉesi Judea akʉza Jerusalénʼnebema kristianora. Maʉ̃ kartara yibiabasi, idira dayirãbara ũdukʼawuabʉ maʉ̃ kartara Carta a los Hebreos. Naʉ̃ kartabara ũrãgʼa biata erbasi kristianoraita, naʉ̃ba kʼarebaibasi baera kʼãrẽta odaita Jerusalén jõbibʉdade, maʉ̃ kʼarea kristianorata beiama panasibʉrʉ, ãya idubʉibarabasi ãya nekʼãrẽ bia erbadata, nekʼãrẽ nẽdobʉta akʉza ãyi deta. Maʉ̃ kʼarea Pabloba Jerusalén ʉ̃rʉ bedʼeabʉrʉta naʉ̃ta jarasi: «Namara erpanʉ ẽ baera pʉwʉrʉ ewari jõmaʉ̃nebʉra awuarabʉrʉ zarea opanʉ jʉrʉita mawũãbʉ pʉwʉrʉta» (Heb. 13:14).
3. ¿Saʉ̃ pʉwʉrʉ zareabʉra akʉza kʼãrẽa jʉrʉpanʉ?
3 Kristianorabara krĩcha biata jidasida, ãyira Jerusalénʼnebara wãsi akʉza Judeadeba, mawũã obʉrʉ kʼareara wuabemarãra ãyi kʼarea ipidabasi akʉza bia krĩchada ẽ basi ãyi ʉ̃rʉ, mamina mawũã aña wãbʉrʉba kʼarebasi ãyira bei ẽ baita. Idi ewadebida dayirã ʉ̃rʉ abarika krĩchapanʉ wuabema ẽbẽrarãbara, dayirãbara jʉrʉda ẽ baera plata mejãcha erbaita akʉza ĩjãna ẽ baera badu ẽbẽrarã ʉ̃rʉ, ¿kʼãrẽa mawũã opanʉ? Kʼawuapanʉ baera naʉ̃ drʉade ẽbẽra kayiruabʉra aranʉ Jeowabara makenaita akʉza ĩjãpanʉ Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ, maʉ̃ra pʉwʉrʉ zareabʉ baera (Heb. 11:10; Mat. 6:33).a Naʉ̃ artikulode kʼawuadayi ʉ̃kʉrʉ ũrãgʼa Pabloba karta kristianora ebreora jaradata: Aba, sãwũã iya ũrãgʼa diadaba kʼarebasita kristianoraba ĩjãnamarẽã Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ. Ũme, naʉ̃ba sãwũã kʼarebasi nekʼãrẽ berabari nãã kʼãrẽ oita. Ũbea, naʉ̃ba sãwũã kʼarebabʉ idi ewade dayirãta.
ĨJÃNAIBARA JEOWABARA DAYIRÃRA DOBA AMAE Ẽ BAITA
4. ¿Jerusalénʼra kʼãrẽa yibia basi kristianoraitara?
4 Kristianoraitara Jerusalénʼra yibia basi, Jerusalénʼneba zesi baera nããbema kongregasionta poaga 33de akʉza maʉ̃ pʉwʉrʉdera basi zõrãrã burubiarata adewara kristianora mejãchaʉba nekʼãrẽ biata erbasi maʉ̃nera, mamina Jesúsba iyi kʼaidubemara naʉ̃ta jarasi, wãnamarẽã Jerusalénʼneba akʉza Judeadeba (Mat. 24:16).
5. ¿Kʼãrẽta jarasi Pabloba kristianoraba kʼawuabamarẽã kʼãrẽta odaita?
5 Pablobara kãgabasi kristianoraba nekʼãrẽ oya awa bamarẽã Jerusalénʼneba ãĩ wãita. Maʉ̃ kʼarea Pablobara kʼarebasi ãya akʉmarẽã Jeowaba akʉbʉ kĩrãkʼa Jerusalénta. Pablobara ãyaʼa kĩrãbebisi Jeowabara bia akʉ ẽãta templota, sakripisio obʉta akʉza saserdoterata (Heb. 8:13). Adewara ẽbẽrarã mama panʉrabara ĩjã ẽãta Jesús ʉ̃rʉra mawũẽra Jerusalénʼneba Jeowa yiwidʼi ẽ baibasi ẽbẽrarãbara maʉ̃ra jõma jõibasi baera (Luc. 13:34, 35).
6. ¿Kʼãrẽa kristianorabara Pabloba Hebreos 13:5, 6de jaradata nesidapanasi?
6 Pabloba Hebreos karta bʉsidera, Jerusalénʼra bia basi dayi bʼaita mama. Romano abaʉba karta bʉbari yi trʉ̃ Plinioba jarasi mamabema pʉwʉrʉdera audre yibia basita Jerusalénta. Religionʼraba piesta opanʉrama ẽbẽrarã mejãcha jʉ̃ẽbasi adewara basi kristianora nekʼãrẽ nedobʉta ẽbẽrarã zepanʉra maʉ̃ba bia wãbasi. Maʉ̃ kʼarea Pabloba ãyaʼa naʉ̃ ũrãgʼata diasi: «Mara bebʉdera plata mejãcha kãgaraidua, awuarabʉrʉ sobiapanaidua nekʼãrẽ maraba erbʉba», adewara Daizeze Bedʼeadeba naʉ̃ bedʼeata jarasi Pablobara: «Mʉ̃a bʉra amae ẽ bayi akʉza ewari jõmaʉ̃nẽ bʉ kʼawa bayi», maʉ̃ra Jeowaba mawũã jarabʉta jarasi (akʉra Hebreos 13:5, 6; Deut. 31:6; Sal. 118:6). Naʉ̃ kartara kristianoraitara biga basi, ¿kʼãrẽa? Tẽã ãyara idubʉibarabasi baera ãya nekʼãrẽ nẽdobadata, ãyi deta, ãya nekʼãrẽ bia erbadata jõma akʉza ãyira awuru drʉa eda wã kʼãrãpe jõma jĩrʉneba nekʼãrẽ ojʉ̃drʉibarabasi baera. Maʉ̃ oira ãyitara mejãchade zare basi.
7. ¿Kʼãrẽa kʼãwũãena zarea odaibara Jeowa ʉ̃rʉ ĩjãbʉta ũdubidaita?
7 ¿Kʼãrẽta kʼawuapanʉ? Kristianora nããbema siglodebemarabara ũdubisida ãyira urumapanʉta akʉza kʼãrẽta oita kʼawuapanʉta (Luc. 21:34-36). Dayirãbida idi ewade ũdubidaibara mawũã panʉta, ¿kʼãrẽa? Dayirãbida ũdudai baera aranʉ zʉbʉria zroma uruta (Mat. 24:21). Maʉ̃ zʉbʉria zroma berabarinʉmʉ ewaridera, dayirãbara nekʼãrẽ bia erbʉra idubʉdaibarayi, maʉ̃ne ũdubidayi wãrĩnu Jeowa ʉ̃rʉ ĩjãpanʉta, ĩjãpanʉta Jeowabara iyi odebʉra doba amae ẽãta. Maʉ̃ ewari waidide ze ẽ mina kʼãwũãena dayirãbara ũdubidaibara Jeowa ʉ̃rʉ ĩjãpanʉta, maʉ̃itara yibia bayi dayikʉza widita: «¿Mʉ̃a obʉdeba akʉza mʉ̃a kʼãrẽ oita krĩchabʉdeba ũdubibʉka plata ʉ̃rʉ ĩjãbʉ ẽãta awuarabʉrʉ ĩjãbʉta Jeowaba bia akʉita mʉ̃ra?» (1 Tim. 6:17). Naʉ̃ra kristianorãra dayirãitara yiza bia, ãyideba kʼawuapanʉ sãwũã kʼẽrẽpa bʼaita zʉbʉria zroma zebʉrʉde mamina zʉbʉria zroma zeira audre zarea bayi bedʼea zroma kristianoraba ũdu zebʉrʉira, ¿Dayirãbara kʼãrẽta kʼawuapanʉ zʉbʉria zroma zei ʉ̃rʉra?
YI NÃÃ EDEPANɄRA BEDʼEATA ŨRĨNADRɄ
8. ¿Kʼãrẽta omarẽã jarasi Jesúsbara iyi kʼaidubemarãra?
8 Pabloba ebreora karta bʉ diabʉeda audre ẽãne Jerusalén pʉwʉrʉra gorogorora romanoraba pʉrrasida, maʉ̃nera kristianorabara kʼawuasida ãyira mĩrʉ wãibarabasita Jerusalén pʉwʉrʉra jõbidaibasi baera (Mat. 24:3; Luc. 21:20, 24). Mamina, ¿ãyira sama mĩrʉ wãibasi? Jesúsba ãyaʼa jarasi naʉ̃ta: «Judeade panʉrãra katumaena mĩrʉ wãidua» (Luc. 21:21 TNM). Maʉ̃ pʉwʉrʉ kʼawara katumarãra bio basi, ¿mõbemata saʉ̃ katumaena mĩrʉ wãibarabasi ãyira?
9. ¿Kʼãrẽ kʼarea kristianorabara krĩchaseabasi sama mĩrʉ wãita? (Akʉra mapata).
9 Kristianorabara ãyi sama mĩrʉ wãira bio erbasi, bari jaradaita katuma Samariaeda, katuma Galileaeda, katuma Hermónʼena, katuma Líbanoena akʉza katumara do Jordán kĩrãre bʉma wãseabasi (akʉra mapata). Ʉ̃kʉrʉ pʉwʉrʉde katumara bʉra bia basi mama mĩrʉita, bari jaradaita Gamala pʉwʉrʉta naʉ̃ pʉwʉrʉra ʉ̃tʉchu baera miõ jʉ̃ẽbe ẽ kĩrãkʼa basi akʉza maʉ̃ba ʉ̃kʉrʉ judiorabara krĩchasida mama mĩrʉ wãira yibiata mamina maʉ̃ pʉwʉrʉ Gamalara romanoraba pʉrrʉsida akʉza ẽbẽrarã mamabemara mejãchaʉta makenasida.b
Kristianora mĩrʉ wãita katumara bio basi, mamina maʉ̃ra katumanebemara ʉ̃kʉrʉta biga ẽ basi mĩrʉ wãita. (Akʉra parrapo 9).
10, 11. (1) ¿Jeowabara sãwũã kʼawuabisi kʼãrẽta oita iyi pʉwʉrʉbara? (Hebreos 13:7, 17). (2) ¿Kʼãrẽ nebiata ũdusida yi ũrĩnabara? (Akʉra potota).
10 Mamina, ¿sãwũã kʼawuadaibasi kristianorabara ãyi sama mĩrʉ wãira? Jeowaba yi nãã edepanʉraneba jaraibasi sama mĩrʉ wãira. Yumakẽrã mejãcha estudiabʉba, yi trʉ̃ Eusebioba jarasi Daizezeba mebẽrã Jerusalénʼnebemara yi nãã edepanʉra jarasita ãyira Pelaeda mĩrʉ wãibarabasita naʉ̃ra Perea pʉwʉrʉde basi. Pela eda mĩrʉ wãira jipade biga basi mebẽrãitara naʉ̃ pʉwʉrʉra jĩga ba ẽ basi baera Jerusalénʼnebara adewara Peladera neẽ basi judiorara mejãcha, maʉ̃ba neẽ basi kʼaita romanoraʉ̃me yõira (akʉra mapata).
11 Pabloba jarasi kristianoraʼa ũrĩnamarẽã yi nãã panʉra bedʼeara, kristianora maʉ̃ ũrãgʼa ũrĩnara wãsida katumaena (akʉra Hebreos 13:7, 17). Mawũã obʉrʉba ãyira bei ẽ basi. Naʉ̃rabara ũdubisida ĩjãpanʉta Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ, pʉwʉrʉ zareabʉ ʉ̃rʉ, maʉ̃ kʼarea Jeowabara ãyira doba amae ẽ basi (Heb. 11:10).
Pela pʉwʉrʉra arakʼaita basi akʉza mama mĩrʉ wãira biga basi. (Akʉra parrapo 10 akʉza 11).
12, 13. ¿Sãwũã kʼareba zebʉrʉ Jeowabara iyi pʉwʉrʉra bedʼea zroma erpanʉnera?
12 ¿Kʼãrẽta kʼawuapanʉ? Jeowabara jaradiabʉ dayirã zokʼabʉra kʼãrẽta sãwũã oibarata, Daizeze Bedʼeade jarabʉ Jeowabara zokʼasita ʉ̃kʉrʉ ẽbẽrarã kʼẽrẽpabʉta iyi pʉwʉrʉʼa jaradiaita kʼãrẽta sãwũã oibarata ãya bedʼea zroma erbaside (Deut. 31:23; Sal. 77:20). Idi ewadera Jeowabara abarika obʉ, jaradiabʉ kʼãrẽta sãwũã oibarata mebẽrã yi nãã edepanʉraneba.
13 Bari jaradaita, COVID-19 baesidera, yi nãã edepanʉra jarasida kʼãrẽta sãwũã oibarata akʉza naʉ̃raba zõrãrã kongregasionebemara jarasida sãwũã ãba yi jʉreibarata akʉza jaradiasida sãwũã Jeowa odebʉta idubʉ ẽ baibarata. Pandemia jʉ̃drʉdata jedeko bio berabari ẽãne osida asambleata, maʉ̃ra bedʼea awuara awuaraka 500 bedʼeabʉde osida. Mebẽrãbara ũrĩsida maʉ̃ asambleara internetʼneba, telebisordeba, radiodeba, maʉ̃ asamblea kĩrãkʼara nããrãra odakabasi. Wabida pandemia bʉeda Jeowaba jarabasi kʼãrẽta sãwũã oibarata, naʉ̃ba dayirã jaradiabʉ nekʼãrẽ badu berabaribʉrʉbʉsida ĩjãnaibarata Jeowabara yi nãã edepanʉra jaradiaita kʼãrẽta sãwũã oibarata. Dayirãbara Jeowa ʉ̃rʉ ĩjãibara akʉza ũrĩnaibara iya zokʼabʉta mamina maʉ̃ awuara, ¿kʼãrẽba kʼarebai zʉbʉria zroma zebʉrʉde nekʼãrẽ oya awa bʼaita akʉza krĩcha bia jidaita?
WUABEMARA KÃGA ŨDUBIDADRɄ AKɄZA BIA EDADADRɄ
14. Hebreos 13:1-3 bayeda jarabʉdera, ¿kʼãrẽ nebiata ũdubibarabasi kristianorabara Jerusalén jõita arakʼaita babʉrʉdera?
14 Zʉbʉria zroma zebʉrʉdera, dayirãbara mejãcha kãgabʉta ũdubidaibara dayirãi. Kristianora Judeade akʉza Jerusalénʼne panʉrabara ãyira ewari jõmaʉ̃nẽ kãgabʉta ũdubipanasi (Heb. 10:32-34). Mamina Jerusalén jõbidaita arakʼaita babʉrʉde, mebẽrãbara audre ũdubidaibarabasi «mebẽrãra kĩrãkʼa kãga panʉta» akʉza wuabemarata bia edadai barabasi (akʉra Hebreos 13:1-3).c Abarika odaibara dayirãbida audre dayirai yi kãgabʉta ũdubidaibara zʉbʉria zroma zebʉrʉ ewaridera.
15. ¿Kʼãrẽa kristianorãra ãyirai kãgabʉta akʉza bia edapanʉta ũdubibarabasi?
15 Gorogora romanoraba Jerusalénʼra pʉrra jidasida maʉ̃ta ãyira atiaude aña wãibarabasi, maʉ̃ne kristianorãra mesera mĩrʉibarabasi, mawũã wãbʉrʉba ãya nekʼãrẽ mejãcha ede ẽ basi (Mat. 24:17, 18). Ode wãnera ãyirai yi kʼarebaibarabasi katumaena jʉ̃ẽñiena adewara Pelaidu jʉ̃ẽbʉrʉdebida yiya kʼarebaibarabasi ãya nesidabʉ ũduita, trajota akʉza ãyi de oita. Mebẽrãbara nekʼãrẽ mejãcha erba ẽ basi maʉ̃ba ãyirai yi kʼarebaibarabasi wua ũduita, yiko ũduita akʉza sama bʼaita, mawũã ãyirai yiya akʉbʉba ũdubiseabasi mebẽrãra kĩrãkʼa yiya kãgapanʉta akʉza ãyirai bia edadai barabasi ãya nekʼãrẽ erbʉta diapanʉne (Tito 3:14).
16. ¿Sãwũã kãgabʉta ũdubiseapanʉ mebẽrãra? (Akʉra potota).
16 ¿Kʼãrẽta kʼawuapanʉ? Dayirãba mebẽrãta kãga baera, maʉ̃ba kʼarebakĩrãbʉ wuabemara zʉbʉria berabaribʉrʉdera, bari jaraita mebẽrã yõ kʼarea neida berabaribʉrʉ kʼarea zʉbʉrianʉmʉnera, nekʼãrẽ jõma obʉ ãya nesidabʉ diaita akʉza kʼarebabʉ Daizeze kʼawa bamarẽã. Mebẽã wẽrã Ucranianebemaba, yõ kʼarea iyi de amaenaba naʉ̃ta jarabʉ: «Mʉ̃a ũdusi Jeowaba sãwũã kʼarebabʉta mebẽrãneba adewara Ucraniane akʉza Hungríade mebẽrãbara mʉ̃ra bia edasida akʉza atia nama Alemanianebida mʉ̃ra bia akʉpanʉ». Dayirãba wuabemarata bia edabʉrʉdera, Jeowaba zokʼaseabʉ wuabemara mebẽrã ãya nesidabʉde kʼarebaita (Prov. 19:17; 2 Cor. 1:3, 4).
Kristianora ãyi de amaebʉrabara nesidapanʉ dayirã kʼarebata. (Akʉra parrapo 16).
17. ¿Kʼãrẽa kʼãwũãena zarea odaibara audre kãga ũdubita akʉza wuabemara bia edadaita?
17 Jipade yibia dayirãi yi kʼarebabʉra, mamina aranʉbai zʉbʉria zroma zebʉrʉde audre nesidadayi yi kʼarebadaita (Hab. 3:16-18). Maʉ̃ba Jeowabara kʼãwũãena dayirã jaradiabʉ sãwũã kãgaibarata wuabemarata akʉza bia edaibarata, maʉ̃ra nebiata audre nesidai baera aranʉbai.
KʼÃRẼTA BERABARI ARANɄBAI
18. ¿Sãwũã kristianora ebreoraba oda kĩrãkʼa oseapanʉ?
18 Kristianora Jerusalénʼneba ãĩ wãnara, bei ẽ basi ãya ũrĩsida baera akʉza ãya Jerusalénʼne nekʼãrẽ jõma erbadara amaesimina Jeowabara ãyira doba amae ẽ basi, ¿dayirãbara kʼãrẽta kʼawuaseabʉ ãyideba? Idi ewadera dayirãbara jõma biʼia kʼawua ẽ kʼãrẽta sãwũã berabarinʉmaira, mamina kʼawuapanʉ Jesúsba jaradata, dauba panaibarata akʉza nekʼãrẽ oya awa panaibarata maʉ̃ ewari zebʉrʉdera (Luc. 12:40). Adewara dayirãbara ũrĩnaibara Pabloba karta Hebreosde ũrãgʼa diadata akʉza Jeowabida dayirã jarasi dayirãra doba amae ẽ baita (Heb. 13:5, 6). Mawũẽra dayirãra zarea odaibara pʉwʉrʉ zareabʉta jʉrʉita maʉ̃bara jarakĩrãbʉ Daizeze Nokʼota, maʉ̃ta odara dayirãbara ewari jõmaʉ̃nẽ nebiata ũdudayi (Mat. 25:34).
TRÃBI 157 Idibʉrʉ neneẽãbʉ
a Nããwedara pʉwʉrʉra nokʼo abaʉba zokʼabasi maʉ̃ kʼarea maʉ̃ pʉwʉrʉra jarapanasi maʉ̃ nokʼodeta (Gén. 14:2).
b Maʉ̃ra berabarisi poaga 67de kristianora Judea akʉza Jerusalénʼneba wãna tẽã.
c Pablobara zokʼasi bedʼea «mebẽrãra kĩrãkʼa kãga ũdubipanʉta» naʉ̃ba ũdubibasi mebẽrã kongregasionebemabara wãrĩnu ãyirai yi kãgapanʉta mebẽrã kĩrãkʼa.