UJTEM BɅ TIʼ TOJLEL
Jiñi «guerra» an tiʼ wenta Jehová
CʼAJAL c chaʼan chaʼan cheʼ ti 28 de enero ti 2010 yaʼañon ti Estrasburgo (Francia) i wen an tsʌñal. Utsʼatax jiñi tejclum, pero mach vacacioñic tsaʼ majliyon. Tsaʼ chojquiyon majlel yaʼi yicʼot yambʌ hermanojob come mi caj i yujtel meloñel ti jiñi Tribunal Europeo de Derechos Humanos. ¿Chucoch? Come jiñi yumʌl ti Francia tsiʼ yʌlʌyob chaʼan jiñi i testigojob Jehová maʼañic tsiʼ chaʼleyob tojoñel i añobix i bet 64 millones de euro. Jin chaʼan, yaʼañon lojon yaʼi chaʼan mic pʌs lojon chaʼan mach weñic chuqui woli (choncol) i melob. Tsaʼ ujti jiñi meloñel chaʼañʌch maʼañic miʼ bibʼesʌbentel i cʼabaʼ Jehová, chaʼan maʼañic miʼ yʌjlelob jiñi hermanojob i chaʼan libre miʼ chʌn chʼujutesañob Jehová. Jiñi tsaʼ bʌ ujti yaʼ ti Tribunal tsiʼ pʌsʌ chaʼan jiñi «guerra» i chaʼañʌch Jehová (1 S. 17:47). Laʼto c subeñetla chuqui tac tsaʼ ujti.
Ili wocol tsaʼ tejchi ti 1999 cheʼ bʌ jiñi yumʌl ti Francia tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi sucursal yom miʼ chaʼlen tojoñel chaʼan jiñi donación tsaʼ bʌ tempʌyi ti 1993 cʼʌlʌl ti 1996. Tsaʼ c ñopo lon c tojʼesan jiñi wocol ti jiñi tribunal tac am bʌ ti jiñi país, pero maʼañic tsaʼ tojʼa. Jiñi yumʌl tsiʼ chʼʌmʌ 4 millón 500 mil euro ti jiñi cuenta i chaʼan bʌ jiñi sucursal. Come maʼañic tsaʼ tojʼa jiñi wocol, tsaʼ c ñaʼta lon majlel ti meloñel ti jiñi Tribunal Europeo. Pero cheʼ bʌ maxto ujtemic jiñi meloñel, jiñi Tribunal tsiʼ yʌlʌ chaʼan mic ñaxan tempan lon c bʌ quicʼot jiñi i yabogadojob jiñi yumʌl ti Francia yicʼot juntiquil am bʌ i yeʼtel ti jiñi Tribunal chaʼan mic ñop c tojʼesan lojon jiñi wocol.
Tsaʼ lon c ñaʼta chaʼan jiñi am bʌ i yeʼtel mi caj i wersa xicʼon lojon chaʼan mic tsʼitaʼ acʼ lojon jiñi taqʼuin woli bʌ (yʌquel bʌ) i cʼajtin jiñi yumʌl ti Francia, i cheʼ bajcheʼ jiñi miʼ tojʼan jiñi wocol. Pero cujil lojon chaʼan mi tsaʼ c mele lojon jiñi, maʼañic woli lon c jacʼ tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús ti Mateo 22:21. Jiñi hermanojob tsiʼ yʌcʼʌyob i donación chaʼan miʼ coltañob jiñi subtʼan, jin chaʼan jiñi taqʼuin mach i chaʼañic yumʌl, i chaʼañʌch Jehová. Anquese cujilʌch lojon muʼ bʌ i mejlel ti ujtel, tsaʼʌch lon c jacʼʌ majlel chaʼan mic pʌs lojon chaʼan mucʼʌch j qʼuel lojon ti ñuc jiñi Tribunal.
Jiñi tsajñon lon bʌ ti meloñel ti jiñi Tribunal Europeo de Derechos Humanos ti 2010.
Cheʼ bʌ tsaʼ majli lon c pejcan jiñi am bʌ i yeʼtel yaʼ ti Tribunal, cheʼʌch tsaʼ ujti cheʼ bajcheʼ tsaʼ lon c ñaʼta. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan yomʌchbi miʼ tsʼitaʼ tojtʌl jiñi woli bʌ i cʼajtin jiñi yumʌl. Cheʼ jiñi, jiñi i yespíritu Jehová tsiʼ ñijcayon lojon chaʼan mi lon c suben: «¿A wujilix ba chaʼan jiñi yumʌl tsaʼix i locʼsa ñumen ti 4 millón i medio ti jiñi cuenta am bʌ lon c chaʼan?».
Cheʼ bʌ jiñi am bʌ i yeʼtel ti jiñi Tribunal tsiʼ yubi iliyi, tsaʼ toj sajti i pusicʼal. Tsiquil chaʼan mach yujilic chuqui tsaʼ bʌ ujti. Cheʼ bʌ jiñi i yabogadojob jiñi yumʌl ti Francia tsiʼ yʌlʌyob chaʼan i sujmʌch tsaʼ bʌ lon cʌlʌ, jiñi am bʌ i yeʼtel ti Tribunal tsaʼ wen michʼa i tsaʼ caji i yʌʼleñob, maʼañix chuqui yambʌ tsiʼ yʌlʌ. Tsaʼ j qʼuele lojon chaʼan jiñʌch Jehová tsaʼ bʌ i coltayon lojon chaʼan miʼ tojʼan ili wocol. Wen tijicña tsaʼ cubi lon c bʌ, maʼañic miʼ mejlel lon c ñop.
Cheʼ ti 30 de junio ti 2011, jiñi Tribunal Europeo tsaʼʌch i coltayon lojon. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan machʌch yomic mi lon cʌcʼ jiñi tojoñel i tiʼ sube jiñi yumʌl chaʼan miʼ chaʼ sutqʼuin jiñi taqʼuin pero yicʼotix i jol. Tsaʼ bʌ ujti ti jiñi Tribunal wolʌch i bej coltan jiñi hermanojob ti Francia cʼʌlʌl ili ora. Jiñi cʼajtiya mach bʌ wʌn ñaʼtʌbilic c chaʼan lon c mel lajalʌch bajcheʼ jiñi xajlel tsaʼ bʌ i cʼʌñʌ David chaʼan miʼ tsʌnsan Goliat, come tsiʼ coltayon lojon jaʼel chaʼan mic mʌl lojon jiñi meloñel. ¿Chucoch? Come cheʼ bajcheʼ David tiʼ sube Goliat, jiñi «guerra» i chaʼañʌch Jehová (1 S. 17:45-47).
Mach cojach mʌlbil (jotbil) lac chaʼan ili meloñel tsaʼ bʌ ujti. Anquese jiñi yumʌlob yicʼot jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel ti ñopbalʌl an i contrajiyoñobla, an lac mʌlʌ mil 225 meloñel ujtem bʌ ti jiñi tribunal tac am bʌ ti 70 país yicʼot ti jiñi tribunal tac am bʌ tiʼ wenta yan tac bʌ país. Jiñi meloñel tac mʌlbil bʌ lac chaʼan an i coltayonla chaʼan mi laj cʌjñel bajcheʼ jumpʼejl ñopbalʌl yicʼot libre mi lac chaʼlen subtʼan. Cheʼ jaʼel, an i coltayonla chaʼan maʼañic chuqui mi lac subentel cheʼ maʼañic mi lac chaʼlen ti saludar jiñi bandera, laj cʼʌyin jiñi himno nacional yicʼot cheʼ maʼañic mi lac chʼʌm chʼichʼ.
Pero ¿chucoch tsaʼ chojquiyon majlel ti Europa chaʼan mic chaʼlen coltaya ti jiñi meloñel cheʼ yaʼ tsaʼ añon ti jiñi central mundial am bʌ ti Nueva York, Estados Unidos?
JIÑI C PAPÁ C MAMÁ MIʼ WEN MULAÑOB SUBTʼAN
I cʼabaʼ jiñi c papá jiñʌch George, i jiñi c mamá Lucille. Tsajñob ti jiñi clase 12 chaʼan jiñi Escuela chaʼan Galaad. Cheʼ bʌ yaʼ woliyob ti coltaya ti Etiopía ti 1956, tsaʼ quila pañimil (chʼocʼayon). Tsiʼ yotsʌbeyoñob j cʼabaʼ ti Philip, cheʼ bajcheʼ «Felipe jiñi xsubtʼan» (Hech. 21:8). Ti 1957, jiñi yumʌl tsiʼ mʌcta jiñi la queʼtel. Anquese chʼochʼoconto cʼajal c chaʼan chaʼan jiñi c familia miʼ mucu majlelob ti tempa bʌ yicʼot miʼ mucu chaʼleñob subtʼan. I joñon tsaʼ c wen mulaj come lajal bajcheʼ woliyon ti alas mi cubin. Pero ti 1960 tsaʼ chojquiyon lon loqʼuel ti jiñi país.
Nathan Knorr (jiñi am bʌ ti a tsʼej) cheʼ bʌ tsajñi i julaʼtan c familia ti Adís Abeba (Etiopía) cheʼ ti 1959.
Tsaʼ majliyon lojon ti chumtʌl ti Wichita (Kansas, Estados Unidos). Anquese jiñi c papá c mamá mach chʌn misionerojobix maʼañic tiʼ sʌtʌyob i bʌxlel ti subtʼan. Tsiʼ coltayoñob yicʼot tsiʼ coltayob jaʼel jiñi c chich i cʼabaʼ Judy yicʼot jiñi chʼiton bʌ queran i cʼabaʼ Leslie chaʼan mij cʼuxbin lojon Jehová yicʼot mic melben lojon i yeʼtel ti jumpʼejl lon c pusicʼal. Judy yicʼot Leslie yaʼ tsiʼ yilayob pañimil jaʼel ti Etiopía. Cheʼ bʌ trecejix c jabilel tsaʼ c chʼʌmʌ jaʼ. Tsaʼ ñumi uxpʼejl jab i tsaʼ majliyon lojon ti coltaya ti Arequipa (Perú).
Ti 1974, cheʼ bʌ añix 18 c jabilel, jiñi sucursal ti Perú tsiʼ chocoyon majlel yicʼot yambʌ chʌntiquil hermanojob bajcheʼ precursor especial ti jiñi cordillera central de los Andes. Yaʼ baqui tsaʼ chojquiyon lojon majlel maxto añic majqui an i chaʼle subtʼan. Cheʼ jaʼel, tsaʼ mejli lon c suben wen tʼan jiñi yujiloʼ bʌ quechua yicʼot aimara. Cʼajalto c chaʼan bajcheʼ tsaʼ c pʌsbeyob ti Biblia chaʼan Jehová mi caj i jisan jiñi pʼumpʼuñiyel, jiñi cʼamʌjel yicʼot jiñi chʌmel (Apoc. 21:3, 4). I cabʌl tsaʼ sujtiyob ti Testigo. Tsaʼ j cʼʌñʌ lojon ñumel ti viaje juncojt colem carro tsaʼ bʌ cotsʌbe lojon i cʼabaʼ ti Arca come cheʼʌch yilal bajcheʼ jiñi arca tsaʼ bʌ i mele Noé, i yaʼʌch mic wʌyel lojon jaʼel ti jiñi carro.
Jiñi Arca, ti 1974.
TSAʼ PɅJYIYON TI JIÑI CENTRAL MUNDIAL
Cheʼ ti 1977, jiñi hermano Albert Schroeder am bʌ ti jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij tsajñi ti Perú. Tiʼ subeyon chaʼan mic butʼ jiñi c solicitud chaʼan mic majlel ti coltaya ti jiñi central mundial, i jiñʌch tsaʼ bʌ c mele. Cheʼ ti 17 de junio ti 1977, tsaʼ cʼotiyon ti Betel ti Brooklyn. I tsaʼ ajñiyon chʌmpʼejl jab ti jiñi Departamento de limpieza yicʼot ti mantenimiento.
Cheʼ tsaʼ ñujpuñiyon lojon, ti 1979.
Ti junio ti 1978 tsaʼ j cʌñʌ Elizabeth Avallone ti jumpʼejl asamblea internacional tsaʼ bʌ mejli ti Nueva Orleans (Luisiana). Testigojobʌch i papá jaʼel. Cheʼ bʌ tsaʼ j cʌñʌ chʌmpʼejlix jab i cajel bajcheʼ precursora yicʼot wen yomʌch i melben i yeʼtel Jehová. Tsaʼ caji c ñumen cʌn lon c bʌ i tsaʼ ñujpuñiyon lojon ti 20 de octubre ti 1979 i temelix tsaʼ caji c melben lojon i yeʼtel Jehová ti Betel.
Jiñi ñaxam bʌ congregación baqui tsaʼ ajñiyon lojon jiñʌch Brooklyn Spanish, jiñi hermanojob yaʼi tsiʼ wen pʌsbeyon lojon i cʼuxbiya. Cʼʌlʌl bajcheʼ tsaʼ ñujpuñiyon lojon, ajñemoñix lojon ti yambʌ uxpʼejl congregación. Pejtelel jiñi hermanojob yaʼi wen utsob i miʼ subeñon lojon chaʼan weñʌch cheʼ añon lojon ti Betel. Mi cʌqʼuen lojon wocolix i yʌlʌ jiñi lon camigojob yicʼot lon c familia tsaʼ bʌ i cʌntayob jiñi lon c papá lon c mamá cheʼ bʌ ñoxobix.
Jiñi betelitajob añoʼ bʌ ti jiñi congregación Brooklyn Spanish, ti 1986.
BAJCHEʼ TSAʼ SUJTIYON TI ABOGADO
Cheʼ ti enero ti 1982 tsaʼ chojquiyon majlel ti jiñi Departamento chaʼan asuntos legales ti Betel, iliyi mach wis pijtʌbilic c chaʼan. Tsaʼ ñumi uxpʼejl jab i tsaʼ subentiyon majlel ti universidad chaʼan mic sujtel ti abogado. Cheʼ bʌ yaʼix añon ti universidad tsaʼ c wen mulaj j qʼuel bajcheʼ jiñi meloñel tac mʌlbil bʌ i chaʼan jiñi i testigojob Jehová an i wen colta cabʌl lac piʼʌlob ti Estados Unidos yicʼot ti yan tac bʌ país. Pejtelel iliyi jiñʌch muʼ bʌ j qʼueleʼ lojon ti clase.
Cheʼ ti 1986, cheʼ bʌ treintajix c jabilel, tsaʼ waʼchocontiyon bajcheʼ superintendente ti jiñi Departamento chaʼan asuntos legales. Tijicñayʌch tsaʼ cubi c bʌ come tsaʼ aqʼuentiyon ili eʼtel (troñel) anquese maxto wen añic c jabilel, pero cheʼ jaʼel cujil chaʼan wocolʌch miʼ cajel come cabʌlto chuqui mach bʌ cujilic melol.
Cheʼ ti 1988 tsaʼ aqʼuentiyon jiñi c título chaʼan abogado, pero maʼañic tsaʼ c ñaʼta chaʼan jiñi universidad tsaʼʌch i wen ticʼlayon bajcheʼ añon quicʼot Jehová. Jiñi muʼ bʌ i majlelob ti universidad an i tajol ñuquix miʼ yubiñob i bʌ o ñumen yujilobix miʼ yubiñob bajcheʼ jiñi mach bʌ añobic i carrera. Elizabeth tsiʼ coltayon c mel jiñi ñʌmʌl bʌ c mel cheʼ bʌ maxto añoñic ti universidad chaʼan mic chaʼ lʌcʼtesan c bʌ ti Jehová. Jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal mach jiñic muʼ bʌ lac pʌsbentel ti escuela o cheʼ cabʌl chuqui la cujil. Jiñʌch cheʼ mi lac ñumen sujtel tiʼ yamigo Jehová, mi lac ñumen cʼuxbin yicʼot mi laj cʼuxbin jiñi hermanojob.
MIC CHAʼLEN LON COLTAYA CHAʼAN MIʼ BEJ SUJBEL JIÑI WEN TʼAN
Cheʼ bʌ tsaʼ loqʼuiyon ti universidad tsaʼix caji c ñumen chaʼlen coltaya ti jiñi Departamento chaʼan asuntos legales. Cheʼ jaʼel, tsaʼix cajiyon ti majlel ti jiñi meloñel tac chaʼan mij coltan chaʼan miʼ bej sujbel jiñi wen tʼan. Anquese mic wen mulan jiñi woli bʌ c mel, wocolʌch tsaʼ cubi come cabʌlʌch chuqui tac miʼ qʼuextʌyel ti jiñi organización. Jumpʼejl ejemplo, ti 1990 tsaʼ subentiyon lojon chaʼan mi lon c chaʼlen ti investigar chuqui miʼ mejlel ti mejlel chaʼan maʼañix miʼ chʌn cʼajtintel i tojol jiñi publicación tac, i cheʼ bajcheʼ jiñi, jiñi hermanojob añoʼ bʌ tiʼ wenta i qʼuelob iliyi miʼ mejlel i chʼʌmob wem bʌ decisión. Cʼʌlʌl ti jimbʌ ora jiñi hermanojob maʼañix tsaʼ caji i cʼajtiñob i tojol jiñi publicación tac. Ili tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan maʼañix miʼ chʼʌjmel majlel jumpʼejl registro chaʼan jaypʼejl taqʼuin miʼ tajtʌl cheʼ miʼ yʌjqʼuel jiñi publicación tac, i cheʼ bajcheʼ jiñi mach cabʌlix eʼtel yom bʌ miʼ mejlel ti Betel yicʼot ti congregación tac. An tsaʼ bʌ i ñaʼtayob chaʼan maʼañix lac taqʼuin mi caj laj cʌytʌl yicʼot chaʼan jiñi lac piʼʌlob maʼañix mi caj i mejlel i cʌñob i sujmlel come maʼañix mi caj i loqʼuel publicación tac. Pero mach cheʼic tsaʼ ujti. Wʌle ñumen añix Testigojob cheʼ bajcheʼ ti 1990 i jiñi lac piʼʌlob maʼañix miʼ tojob jiñi publicación tac muʼ bʌ i yʌqʼuentelob. An j qʼuele chaʼan pejtelel chuqui miʼ qʼuextʌyel weñʌch miʼ loqʼuel come jiñʌch Jehová muʼ bʌ i coltan majlel i yorganización (Éx. 15:2; Mat. 24:45).
Jiñi meloñel tac mʌlbil bʌ i chaʼan jiñi organización mach chaʼañic an i chaʼan wem bʌ abogadojob, chaʼañʌch bajcheʼ yilal i melbal jiñi hermanojob. Jiñʌch tsaʼ bʌ ujti ti Cuba. Jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel yaʼi maʼañic miʼ wen acʼob chaʼan jiñi hermanojob libre miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová. Anquese joñon lojon añix c ñopo lon c tojʼesan jiñi wocol, pero maʼañic miʼ wen tojʼan. Pero ti 1998 tsaʼ mejli jumpʼejl asamblea ti Cuba i tsajñob uxtiquil hermanojob añoʼ bʌ ti jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij yicʼotob i yijñam. Cheʼ bʌ jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel tsiʼ qʼueleyob chaʼan jiñi hermanojob wen utsob, tsaʼ qʼuextʌyi bajcheʼ yilal miʼ qʼueloñobla.
Pero chaʼan maʼañic chuqui miʼ mʌctan la queʼtel, an i tajol yomʌch miʼ tojʼesʌntel jiñi wocol ti jumpʼejl tribunal (Filip. 1:7). Jumpʼejl ejemplo, jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel ti Europa yicʼot ti Corea del Sur cabʌl jab maʼañic tsiʼ chʼʌmʌyob ti ñuc jiñi derecho añoʼ bʌ i chaʼan jiñi hermanojob chaʼan maʼañic miʼ melob jiñi servicio militar. Jin chaʼan, tsaʼ otsʌntiyob ti cárcel cheʼ bʌ 18 mil hermanojob ti Europa yicʼot ñumen ti 19 mil ti Corea del Sur tiʼ caj maʼañic tsiʼ meleyob jiñi servicio militar.
Cheʼ ti 7 de julio ti 2011, jiñi Tribunal Europeo de Derechos Humanos tsiʼ colta jiñi hermano Bayatyan. Jiñi Tribunal tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi yumʌl ti Armenia mach yomic miʼ wersa xicʼ jiñi hermano chaʼan miʼ mel jiñi servicio militar. I tsiʼ yʌlʌ jaʼel chaʼan pejtelel jiñi país tac ti Europa yom miʼ chʼʌmob ti ñuc jiñi derecho am bʌ i chaʼan jiñi hermanojob chaʼan miʼ melob yan tac bʌ eʼtel i mach jiñic jiñi servicio militar. I cheʼ ti 28 de junio ti 2018, jiñi Tribunal Constitucional am bʌ ti Corea del Sur cheʼʌch tsiʼ mele jaʼel. Cheʼ machic tsiʼ pʌsʌyob i xucʼtilel ili hermanojob chaʼan maʼañic miʼ melob jiñi servicio militar, maʼañic tsaʼ tojʼa ili wocol.
Jiñi Departamento chaʼan asuntos legales am bʌ ti jiñi central mundial yicʼot ti yan tac bʌ sucursal miʼ chaʼleñob tsʌts bʌ eʼtel chaʼan miʼ coltañoñobla chaʼan libre mi lac chʼujutesan Jehová yicʼot mi lac chaʼlen subtʼan. Jumpʼejlʌch privilegio cheʼ miʼ mejlel j coltan jiñi hermanojob muʼ bʌ i contrajintelob ti jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel. Anquese mach tiʼ pejtelelic ora mi lac mʌl jiñi meloñel, cabʌlʌch gobernadorob yicʼot reyob miʼ cʼotel i yubiñob tiʼ tojlel Jehová (Mat. 10:18). Jiñi juezob, abogadojob, reporterojob yicʼot yambʌ lac piʼʌlob miʼ pejcañob jiñi texto tac muʼ bʌ j cotsan lojon ti jiñi documento tac muʼ bʌ j cʌcʼ lojon. I miʼ ñʌchʼtañob jiñi texto tac muʼ bʌ c taj lojon ti tʼan cheʼ bʌ wolix jiñi meloñel. Jiñi utsoʼ bʌ i pusicʼal miʼ cʼotel i cʌñob jiñi i testigojob Jehová i miʼ qʼuelob chaʼan chuculʌch ti Biblia chuqui mi lac ñop, i cabʌl am bʌ i cʌñʌyob i sujmlel.
¡WOCOLIX A WɅLɅ JEHOVÁ!
Ti ili 40 jab ñumen bʌ tilel an c chaʼle coltaya ti yan tac bʌ sucursal tiʼ petol pañimil cheʼ bʌ an chuqui yom miʼ tojʼesʌntel. Ajñemon ti cabʌl Tribunal yicʼot an c pejca ñucoʼ bʌ i yeʼtel. Mic wen qʼuel ti ñuc jiñi hermanojob muʼ bʌ i chaʼleñob coltaya ti jiñi Departamento chaʼan asuntos legales am bʌ ti central mundial yicʼot ti yan tac bʌ sucursal. Tajbil c chaʼan cabʌl bendición i wen tijicñayon.
Ti ili 45 jab ñujpuñemon lojon, Elizabeth añʌch i wen coltayon anquese cʼam i an i tajol maʼañic i pʼʌtʌlel miʼ yubin. Mic wen qʼuel ti ñuc jiñi.
An lon j qʼuele chaʼan i sujmʌch tsaʼ bʌ i yʌlʌ David, jiñʌch Jehová muʼ bʌ i yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel (Sal. 28:8). Cheʼ jaʼel, jiñʌch muʼ bʌ i coltañonla lac mʌl jiñi meloñel tac come jiñi «guerra» i chaʼañʌch Jehová.