I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
1-7 i chaʼan enero
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 1-3
«Lʌcʼʌlix i yumʌntel jini am bʌ ti panchan»
(Mateo 3:1, 2) Ti jim bʌ ora tsaʼ tili Juan tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ chʼʌmjaʼ. Woliʼ chaʼlen subtʼan ti jochol bʌ lum ti Judea. 2 Tsiʼ yʌlʌ: Cʌyʌx laʼ mul come lʌcʼʌlix i yumʌntel jini am bʌ ti panchan.
nwtsty nota tac chaʼan Mt. 3:1, 2
Woliʼ chaʼlen subtʼan: I sujmlel ili tʼan tac ti griego jiñʌch «subtʼan baqui an cabʌl quixtañujob». Miʼ pʌs baqui miʼ mejlel jiñi subtʼan: Baqui an cabʌl quixtañujob o baqui wen an xñumelob, i mach lajalic bajcheʼ mucʼ jach laj cʌntesan junmojt quixtañujob.
yumʌntel: Jiñʌch ti ili versículo baqui tsaʼ ñaxan cʼʌjñi jiñi tʼan basiléia, am bʌ ti griego. Miʼ taj ti tʼan i yumʌntel juntiquil rey muʼ bʌ caj i yochel tiʼ wenta jiñi tejclum tac yicʼot jiñi quixtañujob. Jiñi tʼan mi lac taj 162 yaʼ ti Tsʼijbujel Griego, ti ili 162 an 55 muʼ bʌ lac taj yaʼ ti relato i chaʼan Mateo i miʼ ñumen taj ti tʼan jiñi i Yumʌntel Dios am bʌ ti panchan. Mateo miʼ wen cʼʌn ili tʼan, jin chaʼan miʼ mejlel ti cʌjñel jiñi i libro bajcheʼ «Evangelio i chaʼan Yumʌntel».
i yumʌntel jiñi am bʌ ti panchan: Ili tʼan an cheʼ bʌ 30 mi lac taj, i cojach mi lac taj ti Evangelio i chaʼan Mateo. Ti jiñi Evangelio i chaʼan Marcos yicʼot Lucas miʼ cʼʌjñel jaʼel jiñi tʼan «jiñi i yumʌntel Dios», miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan «jiñi i yumʌntel Dios» yaʼʌch an ti panchan i cʼʌlʌl yaʼi miʼ chaʼlen yumʌntel (Mt. 21:43; Mr. 1:15; Lc. 4:43; Dn. 2:44; 2 Ti. 4:18).
lʌcʼʌlix: Ili yom i yʌl chaʼan tsʼitaʼ jachix yom chaʼan miʼ pʌs i bʌ jiñi muʼ bʌ caj i chaʼlen eʼtel tiʼ Yumʌntel Dios.
(Mateo 3:4) Jini Juan lʌpʌl i chaʼan i pʌchʌlel camello. An i cajchiñʌcʼ melbil bʌ ti pʌchi. Juan tsiʼ cʼuxu sajcʼ yicʼot teʼlechab.
nwtsty video
I pislel Juan jiñi xʼacʼ Chʼʌmjaʼ
Jiñi i pislel Juan wen melbil tiʼ tsutsel camello yicʼot an i cʌjchiñʌcʼ melbil bʌ ti pʌchi muʼ bʌ i cʼʌjñibʌyel chaʼan miʼ cuch chuqui yom. Cheʼ yilal i pislel jaʼel jiñi xʼaltʼan Elías ti wajali (2 R. 1:8). Jiñi pisil melbil bʌ tiʼ pʌchʌlel camello mach cʼuñic i cojach miʼ cʼʌñob jiñi mach bʌ añobic i taqʼuin. Pero jiñi añoʼ bʌ i taqʼuin miʼ cʼʌñob jiñi lino o seda bʌ pisil (Mt. 11:7-9). Tajol maʼañic baʼ ora ti tsepbenti i tsutsel i jol come nazareo cʼʌlʌl tsiʼ yilal pañimil. Tajol tiʼ pislel yicʼot ti bajcheʼ yilal, jiñi quixtañujob tsaʼ cʼoti i ñaʼtañob chaʼan jiñi Juan mach cabʌlic i chubʌʼan yicʼot chaʼan cojach miʼ yʌcʼ i bʌ tiʼ melol i chaʼan bʌ Dios.
Sajcʼ
Jiñi Biblia miʼ cʼʌn jiñi tʼan sajcʼ chaʼan miʼ taj ti tʼan baqui jach bʌ xtopi, xcuch yopon yicʼot yan tac bʌ am bʌ chaʼtsʼijt jʌlʌl bʌ tiʼ jol, ñumento jiñi pʼulucña bʌ miʼ ñumelob. Jumpʼejl estudio tsaʼ bʌ mejli yaʼ ti Jerusalén tiʼ tsictesa chaʼan jiñi sajcʼ am bʌ yaʼ tiʼ tiquiñal lum an 75% i proteína. Ili ora, yaʼ ti Oriente Medio miʼ ñaxan locʼbeñob i jol, i yoc, i wichʼ yicʼot i ñʌcʼ chaʼan miʼ cʼuxob. Cojach miʼ cʼuxbeñob jiñi i tajn cheʼ tsijto o tʌcʼañix. Ili añimal tac wen am bi i proteína i jiñi i sumuclel lajal bi bajcheʼ xun o mepʼ.
Teʼlechab
Ila mi lac taj laj qʼuel i yotot teʼlechab (1) yicʼot junpajl yaʼ baqui miʼ yʌcʼ i yaʼlel jiñi chab (2). Tajol jiñi i yaʼlel chab tsaʼ bʌ i cʼuxu Juan jiñʌch loqʼuem bʌ ti teʼlechab o chʌñilchab cʌmbil bʌ bajcheʼ Apis mellifera syriaca, cojach bʌ an ti jiñi lum. Miʼ mulan chumtʌl baqui wen an ticwal cheʼ bajcheʼ yaʼ tiʼ tiquiñal lum i chaʼan Judea, pero maʼañic miʼ mejlel ti pʼojlesʌntel come miʼ cʼux jiñi quixtañujob. Jiñi yaʼ bʌ chumulob ti Israel tsiʼ cosayob chab ti colem tac bʌ i yajñib melbil bʌ ti ocʼol cheʼ ti siglo 9 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo. Tsaʼ wen tajle i yotot chab yaʼ baqui tsaʼ wen chumleyob ili quixtañujob (cʌmbil bʌ ili ora bajcheʼ Tel Rehov), am bʌ yaʼ tiʼ joctʌl Jordán. I yaʼlel ili chab tajol jiñʌch tsaʼ bʌ chʼʌjmi tilel ti tejclum cʌmbil bʌ ili ora bajcheʼ Turquía.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 1:3) I yalobilob Judá yicʼot xTamar i yijñam Judá, jiñobʌch Fares [Pérez] yicʼot Zara [Zérah]. I yalobil Fares jiñʌch Esrom [Hezrón]. I yalobil Esrom jiñʌch Aram [Ram].
nwtsty nota chaʼan Mt. 1:3
xTamar: Ti jiñi joʼtiquil xʼixic jiñʌch tsaʼ bʌ ñaxan ajli tiʼ pʼolbal jiñi Mesías, tsaʼ bʌ i tsʼijbu Mateo. Jiñi yambʌlob jiñobʌch: Rahab yicʼot Rut, mach bʌ israelob (v. 5), Batseba, ‹i yijñam Urías› (v. 6) yicʼot María (v. 16). Cabʌl wiñicob miʼ tajtʌlob ti tʼan tiʼ pʼolbal jiñi Mesías pero tsaʼ tajliyob ti tʼan ili xʼixicob come añʌch chuqui tsaʼ ujtiyob tiʼ tojlel jaʼel.
(Mateo 3:11) Joñon mi cʌqʼueñetla chʼʌmjaʼ chaʼan mi laʼ cʌy laʼ mul. Tal to tic pat ñumen pʼʌtʌl bʌ. Joñon mach yoque ñuconic chaʼan mic yeben majlel i xʌñʌb. Jiñʌch muʼ bʌ caj i yʌqʼueñetla laʼ chʼʌm Chʼujul bʌ Espíritu yicʼot cʼajc.
nwtsty nota tac chaʼan Mt. 3:11
mi cʌqʼueñetla chʼʌmjaʼ: O «mic supʼetla». Ti griego ili tʼan baptízo yom i yʌl «sujpʼel ti jaʼ». Ti yan tac bʌ referencia miʼ yʌl chaʼan jiñi chʼʌmjaʼ jiñʌch cheʼ miʼ yoque supʼoñobla ti jaʼ. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, Juan tsiʼ wen acʼʌ chʼʌmjaʼ yaʼ tiʼ joctʌl Jordán lʌcʼʌl ti Salim, «come yaʼan cabʌl jaʼ» (Jn. 3:23). Cheʼ bʌ Felipe tsiʼ yʌcʼʌ ti chʼʌmjaʼ jiñi eunuco etíope, «tsaʼ jubiyob ti jaʼ tiʼ chaʼticlelob» (Hch. 8:38). Jiñi Septuaginta jin jach bʌ tʼan tiʼ chaʼ cʼʌñʌ yaʼ ti 2 Reyes 5:14 baqui miʼ tsictesan chaʼan Naamán «wucyajl tsiʼ choco ochel i bʌ».
8-14 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 4, 5
«Muʼ bʌ i mejlel laj cʌn ti jiñi Cʌntesa yaʼ ti Bujtʌl»
(Mateo 5:3, TNM) Tijicña jiñi muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal i chaʼan bʌ Dios. Come i chaʼañob i yumʌntel jiñi am bʌ ti panchan.
nwtsty nota chaʼan Mt. 5:3
Tijicña: Ili tʼan maʼañic woliʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan maʼañic chuqui mi laj cʼojoʼtan, cheʼ bajcheʼ miʼ mel juntiquil woli bʌ i tijicñesan i bʌ. Cheʼ bʌ miʼ cʼʌjñel ili tʼan chaʼan miʼ yʌjlel i melbal juntiquil, miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan tsaʼix i taja i bendición Dios yicʼot utsʼat an tiʼ tojlel. Miʼ cʼʌjñel jaʼel chaʼan mi la cʌl bajcheʼ yilal Dios yicʼot Jesús yaʼ ti panchan (1 Ti. 1:11, TNM; 6:15).
muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal i chaʼan bʌ Dios: Ti ili versículo, jiñi tʼan am bʌ ti griego «muʼ bʌ i ñaʼtañob» yoque yom i yʌl «jiñi maʼañobic bʌ i chubʌʼan, pʼumpʼuñoʼ bʌ yicʼot jiñi muʼ bʌ i cʼajtiñob taqʼuin». Miʼ taj ti tʼan jiñi anto bʌ chuqui yomob i chaʼan i miʼ ñaʼtañob chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal. Jin jach bʌ tʼan miʼ chaʼ cʼʌjñel yaʼ ti Lucas 16:20, 22 chaʼan miʼ taj ti tʼan jiñi «xcʼajtiya taqʼuin» i cʼabaʼ Lázaro. An muʼ bʌ i chaʼleñob ti traducir ili tʼan bajcheʼ «pʼumpʼuñoʼ bʌ ti espíritu», ili miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan juntiquil quixtañu yujilʌch chaʼan i cʼʌjñibalʌch i chaʼan bʌ Dios tiʼ cuxtʌlel.
(Mateo 5:7) Tijicñayob muʼ bʌ i chaʼleñob pʼuntaya, come mi caj i pʼuntʌntelob.
nwtsty nota chaʼan Mt. 5:7
muʼ bʌ i chaʼleñob pʼuntaya: Cheʼ bʌ miʼ cʼʌjñel ti Biblia jiñi tʼan «yujil bʌ pʼuntaya» yicʼot «pʼuntaya» mach cojach woliʼ taj ti tʼan jiñi yujil bʌ i ñusʌntel mulil o jiñi muʼ bʌ i chaʼlen pʼuntaya cheʼ bʌ miʼ chaʼlen meloñel. Yom bʌ i yoque taj ti tʼan jiñʌch muʼ bʌ i ñijcʌben i pusicʼal juntiquil quixtañu chaʼan miʼ coltan yambʌlob.
(Mateo 5:9) Tijicñayob jini muʼ bʌ i ñʌchʼchocoñob xleto, come mi caj i sujbelob tiʼ yalobil Dios.
nwtsty nota chaʼan Mt. 5:9
muʼ bʌ i ñʌchʼchocoñob xleto: Jiñobʌch jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob wersa chaʼan an ñʌchʼtʌlel tiʼ pejtelel ora, i mach cojach jiñi maʼañic bʌ miʼ sʌclañob leto.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 4:9) Tsiʼ sube: Muqʼuic a ñocchocon a bʌ a chʼujutesañon, mi cʌqʼueñet tiʼ pejtelel.
nwtsty nota chaʼan Mt. 4:9
ñocchocon a bʌ a chʼujutesañon: Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «chʼujutesaya» miʼ pʌs chaʼan ti jiñi jach bʌ ora miʼ mejlel. Cheʼ bʌ miʼ chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «ñocchocon a bʌ a chʼujutesañon» miʼ coltañonla lac ñaʼtan chaʼan jiñi Diablo maʼañic tiʼ sube Jesús chaʼan miʼ chʼujutesan tiʼ pejtelel ora, tsaʼ bʌ i sube jiñʌch chaʼan junsujtel jach miʼ «chʼujutesan».
(Mateo 4:23) Jesús tsaʼ ñumi majlel ti pejtelel Galilea. Tsiʼ chaʼle cʌntesa tiʼ sinagoga tac judíojob. Tsiʼ subu jini wen tʼan chaʼan i yumʌntel Dios. Tsiʼ luʼ lajmesa pejtelel cʼamʌjel yicʼot chʌmel tsaʼ bʌ i yubiyob winicob xʼixicob.
nwtsty nota chaʼan Mt. 4:23
cʌntesa [...] subu jini wen tʼan: Mach lajalic jiñi cʌntesa bajcheʼ i subol jiñi wen tʼan. Jiñi muʼ bʌ ti cʌntesa mach cojach miʼ sub ñumel: Miʼ tsictesan yicʼot miʼ pʌs chucoch cheʼ miʼ yʌl bajcheʼ jiñi.
15-21 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 6, 7
«Mach laj cʌy lac sajcan ti ñaxan jiñi Yumʌntel»
(Mateo 6:24) Maʼanic xʼeʼtel muʼ bʌ mejlel i yuman chaʼtiquil yumʌl. Miʼ tsʼaʼlen juntiquil yumʌl, miʼ cʼuxbin yambʌ. Miʼ jacʼben i tʼan juntiquil, miʼ ñusʌben i tʼan yambʌ. Mach mejlic laʼ yuman Dios cheʼ woli laʼ yuman chubʌʼañʌl.
nwtsty nota chaʼan Mt. 6:24
xʼeʼtel: Ti griego ili tʼan miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan juntiquil mozo, yom bʌ i yʌl chaʼan juntiquil jach i yum ti eʼtel. Woli bʌ i yʌl Jesús ilayi jiñʌch cheʼ juntiquil xñoptʼan maʼañic miʼ mejlel i chʼujutesan Dios ti wen mi woliʼ wen sʌclan jaʼel chubʌʼañʌl.
(Mateo 6:33) Ñaxan sajcanla i yumʌntel Dios yicʼot i tojel. Cheʼ jini mi caj laʼ wʌqʼuentel pejtelel chuqui tac anto yom laʼ chaʼan.
nwtsty nota chaʼan Mt. 6:33
Sajcanla: Ili tʼan am bʌ ti griego miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel choncolto bʌ ti ujtel. Miʼ mejlel ti chaʼlentel ti traducir jaʼel bajcheʼ «chʌn sajcanla». Jiñi isujm bʌ xñoptʼañob maʼañic miʼ jumucʼ sajcañob i Yumʌntel Dios i ti wiʼil miʼ cʌyob chaʼan miʼ melob chuqui yomob. Yom bʌ miʼ melob jiñʌch cheʼ miʼ ñaxan acʼob tiʼ cuxtʌlel.
i tojel: Yoque yom bʌ i yʌl jiñʌch i tojel muʼ bʌ i pʌs Dios, jiñi lac «Tat ti panchan» muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti Mateo 6:32. Jiñi muʼ bʌ i sʌclañob i tojel Dios ti jumpʼejlob i pusicʼal miʼ jacʼbeñob i tʼan yicʼot i mandar tac chaʼan chuqui wen yicʼot mach bʌ weñic. Ili mach lajalic bajcheʼ i cʌntesa jiñi fariseojob, come jin jach tsiʼ bajñel ñaʼtayob chuqui tac toj (Mt. 5:20).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 7:28, 29) Cheʼ bʌ tsaʼ ujti i sub jini tʼan Jesús, tsaʼ toj sajtiyob i pusicʼal winicob xʼixicob chaʼan i cʌntesʌbal. 29 Come yicʼot i pʼʌtʌlel i yeʼtel tsiʼ cʌntesayob, mach cheʼic bajcheʼ stsʼijbayajob.
nwtsty nota tac chaʼan Mt. 7:28, 29
tsaʼ toj sajtiyob i pusicʼal: Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i cʼʌjñel ilayi, miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan jiñi quixtañujob maʼañic ba ora tsaʼ ñajayi i chaʼañob yicʼot tsiʼ tajayob i coltʌntel tiʼ cʌntesa Jesús.
chaʼan i cʌntesʌbal: Miʼ cʼʌjñel ili tʼan chaʼan miʼ mejlel laj cʌn bajcheʼ tsiʼ chaʼle cʌntesa Jesús, chuqui tac tsiʼ cʼʌñʌ, chuqui tac tsiʼ yʌlʌ yicʼot muʼ bʌ laj cʌn ti jiñi i cʌntesa tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ yaʼ ti bujtʌl.
mach cheʼic bajcheʼ stsʼijbayajob: Jesús maʼañic tsiʼ chaʼ alʌ jiñi añix bʌ i yʌlʌyob jiñi ñuc bʌ xcʌntesajob cheʼ bajcheʼ miʼ melob jiñi xtsʼijbayajob. Tsiʼ chaʼle tʼan tiʼ wenta Jehová come yicʼot i pʼʌtʌlel i yeʼtel tsiʼ cʌntesayob, i jiñi i cʌntesa chucul yaʼ tiʼ Tʼan Dios (Jn. 7:16).
22-28 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 8, 9
«Jesús tsiʼ cʼuxbi jiñi quixtañujob»
(Mateo 8:1-3) Cheʼ bʌ tsaʼ jubi tilel Jesús ti bujtʌl, tsaʼ caji i tsajcañob majlel cabʌl winicob xʼixicob. 2 Awilan, tsaʼ tili juntiquil winic am bʌ leco bʌ i tsoy. Tsiʼ chʼujutesa Jesús. Tsiʼ yʌlʌ: C Yum, mi a wom, mi mejlel a lajmesañon. 3 Jesús tsiʼ sʌtsʼʌ i cʼʌb. Tsiʼ tʌlʌ. Tsiʼ yʌlʌ: Com cu. Laʼ lajmiquet. Tsaʼ bʌcʼ lajmi leco bʌ i tsoy.
nwtsty nota chaʼan Mt. 8:3
Tsiʼ tʌlʌ: Jiñi i Mandar Moisés miʼ yʌl chaʼan juntiquil am bʌ leco bʌ i tsoy mach yomic miʼ loqʼuel tiʼ yotot chaʼan maʼañic miʼ ñusʌben i cʼamʌjel yañoʼ bʌ (Lv. 13:45, 46; Nm. 5:1-4). Pero jiñi ñaxam bʌ miʼ yʌcʼob i bʌ ti ñopbalʌl tsiʼ yʌcʼʌyob yan tac bʌ mandar. Jumpʼejl ejemplo, tsaʼ ajli chaʼan cheʼ bʌ 1.8 metro miʼ mejlel i lʌcʼtesañob i bʌ tiʼ tojlel juntiquil am bʌ i tsoy. Pero cheʼ wen an icʼ, cheʼ to bʌ 45 metro yom miʼ ñajtʼesañob i bʌ tiʼ tojlelob. Ili mandar tac tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan miʼ wen ticʼlʌntel jiñi añoʼ bʌ i tsoy. Ti wajali, jiñi judíojob wen tsiʼ qʼueleyob muʼ bʌ i mel juntiquil xcʌntesa cheʼ bʌ miʼ mujcun i bʌ tiʼ tojlel añoʼ bʌ i tsoy yicʼot miʼ tajob ti tʼan yambʌ muʼ bʌ i jul ti xajlel chaʼan maʼan miʼ lʌcʼtesan i bʌ tiʼ tojlel. Pero Jesús mach cheʼic tsiʼ mele, tsiʼ wen pʼunta jiñi wiñic am bʌ i tsoy i tsaʼto i mele jiñi maʼañic bʌ miʼ mejlel ti melol yilal: Tsiʼ tʌlʌ. Cheʼ yomiqui ti jumpʼejl jach i tʼan tsaʼ mejli i tsʼʌcan pero mach cheʼic tsiʼ mele (Mt. 8:5-12).
Com cu: Jesús mach cojach tsiʼ wen ñʌchʼtʌbe i tʼan jiñi wiñic, tsaʼʌch i wen mulaj i mel jiñi woli bʌ i cʼajtiben, cheʼʌch tsiʼ pʌsʌ chaʼan mach xicʼbilic chuqui tac miʼ mel.
(Mateo 9:9-13) Cheʼ woli ti xʌmbal majlel Jesús, tsiʼ qʼuele juntiquil winic i cʼabaʼ Mateo, buchul yaʼ baʼ miʼ chʼʌjmel tojoñel. Jesús tsiʼ sube: Tsajcañon, cheʼen. Mateo tsaʼ waʼle. Tsaʼ caji i tsajcan majlel. 10 Cheʼ buchul Jesús tiʼ tʼejl mesa ti otot, awilan, tsaʼ tiliyob cabʌl xchʼʌm tojoñelob yicʼot xmulilob. Tsaʼ buchleyob yicʼot Jesús yicʼot xcʌntʼañob i chaʼan. 11 Cheʼ bʌ tsiʼ qʼueleyob jini fariseojob, tsiʼ cʼajtibeyob xcʌntʼañob i chaʼan Jesús: ¿Chucoch woliʼ piʼlen ti weʼel jini xchʼʌm tojoñelob yicʼot xmulilob laʼ maestro? Cheʼob. 12 Cheʼ bʌ tsiʼ yubi Jesús, tsiʼ subeyob: Jini cʼocʼoʼ bʌ mach yomobic tsʼʌcʌntel, jini jach jini cʼamoʼ bʌ. 13 Cucula. Ñopola i sujmlel jini tʼan: «Com mi laʼ chaʼlen pʼuntaya, mach comic mi laʼ wʌqʼueñon c majtan». Come maʼanic tsaʼ tili c pʌy jini tojoʼ bʌ i pusicʼal. Tsaʼ tili c pʌy xmulilob chaʼan miʼ cʌyob i mul.
nwtsty nota chaʼan Mt. 9:10
buchul Jesús tiʼ tʼejl mesa: Cheʼ an muʼ bʌ i buchtʌl tiʼ tʼejl mesa yicʼot yambʌ chaʼan miʼ chaʼleñob uchʼel miʼ pʌs chaʼan i yamigojob i bʌ. Jin chaʼan, jiñi judíojob tiʼ yorajlel Jesús maʼañic miʼ tem chaʼleñob uchʼel yicʼot mach bʌ judíojobic.
xchʼʌm tojoñelob: Ti wajali, cabʌl judíojob miʼ cʼajtiñob tojoñel chaʼan miʼ yʌqʼueñob jiñi xʼeʼtelob ti Roma. Jiñi judíojob miʼ tsʼaʼleñob jiñi xchʼʌm tojoñelob come miʼ ñumen cʼajtiñob taqʼuin yicʼot miʼ coltañob yambʌ yumʌl muʼ bʌ i tsʼaʼleñob. Jiñi judíojob mach yomobic i qʼuelob anquese judíojob jaʼel, i lajal miʼ qʼuelob bajcheʼ jiñi xmulilob yicʼot jiñi tsʼiʼlel bʌ xʼixicob (Mt. 11:19; 21:32).
(Mateo 9:35-38) Jesús tsaʼ ñumi ti pejtelel tejclum tac yicʼot ti pejtelel xchumtʌl tac. Tsiʼ chaʼle cʌntesa tiʼ sinagoga tac judíojob. Tsiʼ subu jini wen tʼan chaʼan i yumʌntel Dios. Tsiʼ luʼ lajmesa cʼamʌjel tac yicʼot chʌmel tac. 36 Cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele tempʌbilob winicob xʼixicob, tsaʼ bujtʼi i pusicʼal Jesús ti pʼuntaya, come tsiʼ qʼuele cʼuñob jax, pujquemob jax cheʼ bajcheʼ tiñʌmeʼ mach bʌ anic xcʌntaya i chaʼan. 37 Tsiʼ sube xcʌntʼañob i chaʼan: Isujm, wen cabʌl cʼajbal pero maʼanic cabʌl xʼeʼtelob. 38 Jini chaʼan cʼajtibenla i Yum cʼajbal ti wocol tʼan chaʼan miʼ choc majlel xʼeʼtelob tiʼ cʼajbal.
nwtsty nota chaʼan Mt. 9:36
tsaʼ bujtʼi i pusicʼal Jesús ti pʼuntaya: Jiñi tʼan am bʌ ti griego tsaʼ bʌ cʼʌjñi (splagkjnízomai) miʼ taj i bʌ yicʼot jiñi tʼan muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan mi la cʌl «an tac bʌ ti lac ñʌcʼ» o «soytaʼ» (splagkjna) i miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel bajcheʼ yubil miʼ yubin i bʌ tiʼ malil juntiquil quixtañu. Ili jiñʌch jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i ñumen pʌs bajcheʼqui cʼamel an jiñi pʼuntaya.
29 I CHAʼAN ENERO – 4 I CHAʼAN FEBRERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 10, 11
«Jesús tsiʼ yʌcʼʌ coltaya»
(Mateo 10:29, 30) ¿Mach ba anic miʼ chojñel chaʼcojt xpuruwoc ti jumpʼejl taqʼuin? Pero mi mach yomic laʼ Tat, maʼañic miʼ yajlel ti lum mi juncojtic. Laj tsicbil i tsutsel laʼ jol.
nwtsty nota tac chaʼan Mt. 10:29, 30
xpuruwoc: Jiñi tʼan strouthíon am bʌ ti griego miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan baqui jach bʌ alʌ xteʼlemut, pero tsaʼ ñumen cʼʌjñi chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan jiñi xpuruwoc, jiñi xmateʼmut cʼuxbil bʌ ñumen juben bʌ i tojol.
ti jumpʼejl taqʼuin: Yoque yom bʌ i yʌl jiñʌch «ti jumpʼejl asarion», jiñʌch muʼ bʌ i tojtʌl juntiquil wiñic cheʼ miʼ chaʼlen eʼtel 45 minuto (qʼuele sgd-S, sección 18-B). Cheʼ bʌ i yuxyajlelix i xʌmbal Jesús ti Galilea tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ chojñel chaʼcojt xpuruwoc ti jumpʼejl asarion. Ti wiʼil, tajol cheʼ bʌ ñumeñix jumpʼejl jab, cheʼ bʌ yaʼ choncol ti subtʼan ti Judea, Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ mejlel lac mʌn joʼcojt xpuruwoc ti chaʼpʼejl asarion (Lc. 12:6). Cheʼ mi lac wen qʼuel ili chaʼpʼejl texto, miʼ mejlel laj qʼuel chaʼan jiñi xchoñoñelob mach wen letsic i tojol miʼ qʼuelob jiñi xpuruwoc, mi an muʼ bʌ i mʌn chʌncojt miʼ chaʼ aqʼuentel juncojt tiʼ majtan.
Laj tsicbil i tsutsel laʼ jol: Miʼ ñaʼtʌntel chaʼan an ñumen ti 100 mil i tsutsel lac jol. Jehová miʼ cʌn iliyi anquese mach ñoj colemic, ili miʼ yʌqʼueñonla lac ñop chaʼan mucʼʌch i wen qʼuel ti ñuc ti jujuntiquil jiñi xcʌntʼan i chaʼan Jesús.
nwtsty video
xPuruwoc
Jiñi xpuruwoc jiñʌch jiñi xmateʼmut cʼuxbil bʌ ñumen juben bʌ i tojol. Miʼ mejlel ti mʌjñel chaʼcojt xpuruwoc ti muʼ bʌ i tojtʌl juntiquil wiñic ti 45 minuto. Cheʼ bʌ miʼ cʌjñel ili tʼan ti griego yaʼ ochen cabʌl alʌ xmateʼmut, cheʼ bajcheʼ jiñi ñumen cʌmbil bʌ xpuruwoc yicʼot jiñi xpuruwoc moruno, ñumen am bʌ yaʼ ti Israel ti ili ora.
(Mateo 11:28) Laʼ baʼ añon pejteletla woliyet bʌ la ti wocol eʼtel, al bʌ laʼ cuch. Joñon mi cʌqʼueñetla laʼ cʼaj laʼ wo.
nwtsty nota chaʼan Mt. 11:28
al bʌ laʼ cuch: Jesús miʼ pʌy jiñi quixtañujob añoʼ bʌ i cuch tiʼ caj jiñi tsʌts bʌ i yeʼtelob o tiʼ caj jiñi cʼojol tac. Jiñi i chʼujutesaya tsaʼ sujti ti jumpʼejl cuchʌl tiʼ caj jiñi mandar tac yicʼot costumbre tac tsaʼ bʌ i bajñel otsayob jiñi quixtañujob tiʼ Mandar Moisés (Mt. 23:4). Wocol tsiʼ yubiyob chaʼan miʼ jacʼob jiñi mandar chaʼan sábado, anquese ili tsaʼ mejli chaʼan miʼ cʼajob i yo (Éx. 23:12; Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-11).
Joñon mi cʌqʼueñetla laʼ cʼaj laʼ wo: Jiñi tʼan am bʌ ti griego tsaʼ bʌ cʼʌjñi chaʼan «cʼaj o» miʼ mejlel ti ñaʼtʌntel chaʼan jiñi yoque cʼaj o (Mt. 26:45; Mr. 6:31) o chaʼan jiñi muʼ bʌ i ñuqʼuesʌbentel i pusicʼal chaʼan miʼ chaʼ taj i pʼʌtʌlel tiʼ caj tsʌts bʌ i yeʼtel (2 Co. 7:13; Flm. 7). Cheʼ jaʼel, mi lac taj laj qʼuel chaʼan cheʼ mi lac chʼʌmben i qʼuech Jesús mi lac ñumen chaʼlen eʼtel (Mt. 11:29), i maʼañic mi laj cʼaj la co. Cheʼ jiñi tʼan am bʌ ti griego woli to ti ujtel yubil yicʼot cheʼ jiñʌch Jesús miʼ tajtʌl ti tʼan, miʼ pʌs chaʼan jiñʌch muʼ bʌ caj i pʼʌtʼesan yicʼot i coltan jiñi lujboʼ bʌ chaʼan miʼ chʼʌmob i qʼuech come sejb jach yicʼot mach wocolic ti qʼuechol.
(Mateo 11:29, 30). Yuʼu a bicʼ chaʼan maʼ wochel wʌʼ tij qʼuech. Ñopoyon come utson. Pecʼ mic mel c bʌ. Muqʼuix caj laʼ taj cʼaj o chaʼan laʼ pusicʼal. 30 Come jini j qʼuech mach wocolic ti qʼuechol. Sejb a cuch muʼ bʌ cʌqʼueñet.
nwtsty nota chaʼan Mt. 11:29
Yuʼu a bicʼ chaʼan maʼ wochel wʌʼ tij qʼuech: Jesús tsiʼ cʼʌñʌ ti lajiya jiñi tʼan «qʼuech» chaʼan miʼ yʌl bajcheʼ yom mi lac jacʼ yicʼot mi lac chʼʌm ti ñuc juntiquil am bʌ i yeʼtel. Mi jiñi Jesús tsiʼ taja ti tʼan jumpʼejl qʼuech tsaʼ bʌ aqʼuenti ti Dios, cheʼ jiñi tsaʼ bʌ i mele jiñʌch cheʼ tsiʼ pʌyʌ jiñi xcʌntʼañob chaʼan miʼ lajal ochelob yicʼot ti jiñi qʼuech i jin mi caj i coltañob. Mi cheʼʌchi, jiñi tʼan miʼ mejlel lac chaʼlen ti traducir bajcheʼ: «Yuʼu laʼ bicʼ chaʼan mi lac lajal ochel wʌʼ tij qʼuech». Pero mi jiñi qʼuech tsaʼ bʌ i taja ti tʼan jiñʌch muʼ bʌ i yʌcʼ Jesús tiʼ tojlel yambʌlob, cheʼ jiñi, tsaʼ bʌ i yʌlʌ jiñʌch cheʼ mi lac chʼʌm ti ñuc i yeʼtel yicʼot mi lac jacʼben i tʼan come tsaʼix sujtiyonla ti xcʌntʼan i chaʼan.