I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
5-11 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 20, 21
«Majqui jach yom i yajñel ti cʼax ñuc ti laʼ tojlel laʼ i coltañetla cheʼ bajcheʼ laʼ winic»
(Mateo 20:3, I tʼan Dios [ITD]) Cheʼ ti uchʼijib qʼuin tsaʼ chaʼ majli jini yumʌl. Tsiʼ qʼuele yambʌ winicob toʼo waʼalob jach baʼan choñoñibʌl tac.
nwtsty video
Choñoñibʌl tac
Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel ti jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ, an choñoñibʌl tac muʼ bʌ i yʌcʼob ti bij. An i tajol, ñoj wocol miʼ ñumel jiñi quixtañujob come jiñi xchoñoñelob cabʌl chuqui miʼ yʌcʼob. Jiñi yaʼ bʌ chumulob miʼ mʌñob i cʼʌjñibal bʌ i chaʼañob, bajcheʼ ucʼum tac, lets tac bʌ i tojol melbil bʌ ti vidrio yicʼot chaʼan bʌ bʌl i ñʌcʼob. Jujumpʼejl qʼuin miʼ majlelob ti mʌñoñel come maʼañic refrigerador ti wajali. Yaʼi miʼ taj i yubiñob chuqui tac miʼ yʌlob jiñi xchoñoñelob yicʼot jiñi tilemoʼ bʌ ti yambʌ tejclum tac, jiñi xbiʼtalob miʼ chaʼleñob alas, i jiñi maʼañobic bʌ i troñel miʼ pijtañob chaʼan miʼ pʌjyelob ti troñel. Ti jumpʼejl choñoñibʌl Jesús tiʼ tsʼʌca cʼamoʼ bʌ i jiñi apóstol Pablo tsiʼ chaʼle subtʼan (Hch. 17:17). Pero jiñi xtsʼijbayajob yicʼot fariseojob miʼ mulañob chaʼan miʼ qʼuejlelob yicʼot miʼ pejcʌntelob ti jiñi choñoñibʌl tac.
(Mateo 20:20, 21, ITD) Tsaʼ tili i yijñam Zebedeo yicʼot i yalobilob baʼan Jesús. Tsiʼ ñocchoco i bʌ tiʼ tojel. An chuqui tsiʼ cʼajtibe. 21 Jesús tsiʼ sube: ¿Chuqui a wom? Cheʼen. Jini xʼixic tsiʼ sube: Acʼʌ a tʼan chaʼan miʼ buchtʌlob jini chaʼtiquil calobilob juntiquil ti a ñoj, juntiquil ti a tsʼej, ti a yumʌntel.
nwtsty nota tac chaʼan Mt. 20:20, 21
i yijñam Zebedeo yicʼot i yalobilob: Jiñʌch i ñaʼ jiñi apóstol Santiago yicʼot Juan. Cheʼ bajcheʼ tiʼ tsʼijbu Marcos, jiñʌch Santiago yicʼot Juan tsaʼ bʌ i lʌcʼtesayob i bʌ ti Jesús. Tsiquil chaʼan i tʼañobʌch jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ i ñaʼob, tajol i ñaʼjel Jesús jiñi Salomé (Mt. 27:55, 56; Mr. 15:40, 41; Jn. 19:25).
juntiquil ti a ñoj, juntiquil ti a tsʼej: Ili chaʼpʼejl ajñibʌl miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan am bʌ i ñuclel yicʼot am bʌ i yeʼtel, pero jiñi ñumen ñuc bʌ ajñibʌl jiñʌch am bʌ ti lac ñoj (Sal. 110:1; Hch. 7:55, 56; Ro. 8:34).
(Mateo 20:25-28, ITD) Jesús tsiʼ pʌyʌyob tilel. Tsiʼ yʌlʌ: Laʼ wujil cʼax ñuc miʼ pʌsob i bʌ i yumob gentilob tiʼ tojlelob i piʼʌlob. Tsʌts miʼ yʌcʼob i tʼan. 26 Mach cheʼic yom miʼ laʼ chaʼlen jatetla. Majqui jach yom i taj i ñuclel ti laʼ tojlel laʼ i coltañetla. 27 Majqui jach yom i yajñel ti cʼax ñuc ti laʼ tojlel laʼ i coltañetla cheʼ bajcheʼ laʼ winic. 28 Cheʼʌch miʼ mel i Yalobil Winic. Come maʼanic tsaʼ tili chaʼan miʼ coltʌntel. Tsaʼ tili chaʼan miʼ coltan winicob xʼixicob, chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti chʌmel chaʼan i tojol i mul cabʌlob.
nwtsty nota chaʼan Mt. 20:26
laʼ i coltañetla: O «i yaj eʼtel». Jiñi Biblia miʼ wen cʼʌn jiñi tʼan am bʌ ti griego diákonos chaʼan miʼ taj ti tʼan juntiquil muʼ bʌ i melben i yeʼtel yambʌlob yicʼot i pecʼlel. Ili tʼan miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan Jesucristo (Ro. 15:8), jiñi i wiñicob o i yaj eʼtelob Cristo (1 Co. 3:5-7; Col. 1:23) yicʼot jiñi siervo ministerialob (Fil. 1:1; 1 Ti. 3:8). Miʼ cʼʌjñel jaʼel chaʼan miʼ yʌjlel jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob eʼtel ti otot tac (Jn. 2:5, 9) yicʼot jiñi xʼeʼtelob ti yumʌl (Ro. 13:4).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 21:9, ITD) Jini winicob xʼixicob woli bʌ i majlelob tiʼ tojel Jesús yicʼot jini woli bʌ i tilelob tiʼ pat cʼam tsiʼ yʌlʌyob: ¡Cotañet [mi lon j cʼajtibeñet ti wocol tʼan, Traducción del Mundo de las Santas Escrituras (TNM)] i Yalobilet bʌ David! ¡Laʼ sujbic a ñuclel, jatet muʼ bʌ a tilel tiʼ cʼabaʼ lac Yum! ¡Cotañet añet bʌ ti chan!
nwtsty nota chaʼan Mt. 21:9
Cotañet [mi lon j cʼajtibeñet ti wocol tʼan, TNM]: Yoque yom bʌ i yʌl jiñʌch «Hosanna». Ili tʼan am bʌ ti griego tilem ti jumpʼejl tʼan am bʌ ti hebreo yom bʌ i yʌl «coltañet, mi lon j cʼajtibeñet ti wocol tʼan» o «coltañet, a wocolic». Ti ili versículo miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ cʼajtibentel i coltaya Dios. Miʼ mejlel ti chaʼlentel ti traducir jeʼel bajcheʼ «a wocolic, coltan jiñi...». Ti wiʼil, ili tʼan tsaʼ cʼoti ti cʼʌjñel ti oración yicʼot ti cʼay tac. Ti hebreo miʼ cʼʌjñel cheʼ bajcheʼ an yaʼ ti Salmo 118:25, ili jiñʌch jumpʼejl parte i chaʼan jiñi Salmos i chaʼan Hallel tsaʼ bʌ cʼʌjyi tiʼ yorajlel jiñi Pascua. Jin chaʼan, jiñi quixtañujob tsiʼ cʼʌñʌyob jiñi tʼan tac come ñʌmʌlix i yʌlob. Junchajp bajcheʼ Dios tsiʼ jacʼʌ chaʼan miʼ coltan i Yalobil David jiñʌch cheʼ tsiʼ chaʼ chʼojyesa. Ti Mateo 21:42, Jesús tsiʼ taja ti tʼan muʼ bʌ i yʌl jiñi Salmo 118:22, 23 i tsiʼ cʼʌñʌ tiʼ tojlel jiñi Mesías.
i Yalobilet bʌ David: Miʼ cʼʌjñel ili tʼan tac chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan i ñojteʼelob Jesús yicʼot chaʼan miʼ yʌjlel chaʼan jiñʌch jiñi Mesías wʌn albil bʌ.
12-18 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 22, 23
«Laʼ lac jacʼ jiñi chaʼpʼejl mandar ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal»
(Mateo 22:36-38, ITD) Maestro, ¿chuqui ti mandar cʼax ñuc tiʼ mandar Dios? cheʼen. 37 Jesús tsiʼ sube: «Cʼuxbin a Yum Dios ti pejtelel a pusicʼal, ti pejtelel a chʼujlel [«cuxtʌlel», TNM], ti pejtelel a ñaʼtʌbal». 38 Jiñʌch jini ñaxan bʌ mandar, jini cʼax ñuc bʌ.
nwtsty nota chaʼan Mt. 22:37
pusicʼal: Ili tʼan miʼ cʼʌjñel ti lajiya jach chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan bajcheʼ yilalonla. Pero cheʼ bʌ miʼ lajal tilel jiñi tʼan «cuxtʌlel» yicʼot «ñaʼtʌbal», woli bʌ i yoque taj ti tʼan jiñʌch muʼ bʌ lac mulan yicʼot bajcheʼ yubil mi la cubin. Jiñi uxpʼejl tʼan muʼ bʌ i cʼʌjñel ti ili texto (pusicʼal, cuxtʌlel yicʼot ñaʼtʌbal) mach junyaj qʼuexelic i sujmlel, mucʼʌch i taj i bʌ i sujmlel jujumpʼejl tʼan. Cheʼ bajcheʼ ili, ñumen tsiquil miʼ yʌjlel chaʼan jiñi laj cʼuxbiya ti Dios yom tsʼʌcʌl.
ñaʼtʌbal: Ili yom i yʌl tiʼ pejtelel muʼ bʌ lac ñaʼtan. Juntiquil quixtañu yom miʼ cʼʌn i ñaʼtʌbal chaʼan miʼ cʌn Dios yicʼot miʼ cʼuxbin (Jn. 17:3; Ro. 12:1). Jiñi oñiyix bʌ tsʼijbujel hebreo tsiʼ cʼʌñʌ uxpʼejl tʼan yaʼ ti Deuteronomio 6:5: Pusicʼal, cuxtʌlel yicʼot pʼʌtʌlel. Pero ti jiñi traducción tsaʼ bʌ i mele Mateo, miʼ tilel jiñi tʼan «ñaʼtʌbal» i mach jiñic «pʼʌtʌlel». Tajol an cabʌl chucoch cheʼ tsaʼ mejli bajcheʼ ili. Ñaxam bʌ: Ti hebreo maʼañic jumpʼejl tʼan chaʼan mi la cʌl «ñaʼtʌbal» pero yaʼix ochem cheʼ bʌ miʼ cʼʌjñel jiñi tʼan «pusicʼal». Cheʼ bʌ miʼ cʼʌjñel ti lajiya jach ili tʼan yaʼ ochem jiñi lac pensar, muʼ bʌ lac mulan, la cujil bʌ i melol yicʼot chucoch mi lac mel muʼ bʌ lac yajcan (Dt. 29:4; Sal. 26:2; 64:6; qʼuele jiñi nota chaʼan estudio i chaʼan bʌ pusicʼal am bʌ ti ili versículo). Jin chaʼan, cheʼ bʌ jiñi tsʼijbujel hebreo miʼ cʼʌn jiñi tʼan pusicʼal, jiñi Septuaginta am bʌ ti griego miʼ cʼʌn jiñi tʼan ñaʼtʌbal (Gn. 8:21; 17:17; Pr. 2:10; Is. 14:13). Cheʼ jaʼel, ti jiñi tʼan am bʌ ti hebreo muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «pʼʌtʌlel» ochem jiñi lac pʼʌtʌlel yicʼot jiñi muʼ bʌ laj cʼʌn ti pensar, tajol jin tiʼ caj Mateo tsiʼ cʼʌñʌ jiñi tʼan am bʌ ti griego chaʼan miʼ yʌl «ñaʼtʌbal» cheʼ bʌ tsiʼ taja ti tʼan Deuteronomio 6:5. Jiñi tʼan tac am bʌ ti hebreo yicʼot ti griego mucʼʌch i taj i bʌ i sujmlel, ili miʼ pʌs chucoch mach junsujm bʌ tʼan tsiʼ cʼʌñʌyob jiñi tsaʼ bʌ i tsʼijbuyob jiñi Evangelio tac cheʼ bʌ tsiʼ tajayob ti tʼan Deuteronomio.
(Mateo 22:39, ITD) Lajal jini wiʼilix bʌ mandar: «Cʼuxbin a piʼʌlob cheʼ bajcheʼ maʼ cʼuxbin a bʌ ti a bajñelil».
nwtsty nota chaʼan Mt. 22:39
wiʼilix bʌ: Yaʼ ti Mateo 22:37 mi lac taj bajcheʼ tsaʼ jacʼbenti jiñi fariseo, pero Jesús mach cojach tsiʼ jacʼbe jiñi i cʼajtiya, tsiʼ taja ti tʼan jaʼel jiñi wiʼilix bʌ mandar (Lv. 19:18). Cheʼ bajcheʼ ili, Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan maʼañic miʼ mejlel ti tʼoxtʌl jiñi chaʼpʼejl mandar, i yaʼʌch chucul jaʼel jiñi Mandar tac yicʼot i subal jiñi xʼaltʼañob (Mt. 22:40).
piʼʌlob: Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «piʼʌlob» (yoque yom bʌ i yʌl «lʌcʼʌl bʌ») mach cojach yom i yʌl lʌcʼʌl bʌ chumul la quicʼot. Miʼ cʼʌjñel jaʼel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan majqui jach miʼ yajñel la quicʼot (Lc. 10:29-37; Ro. 13:8-10).
(Mateo 22:40, ITD) Ti jini chaʼpʼejl ñuc bʌ mandar tsaʼ laj loqʼui pejtelel tsʼijbubil bʌ mandar yicʼot i subal xʼaltʼañob.
nwtsty nota chaʼan Mt. 22:40
mandar [...] i subal xʼaltʼañob: Ti jiñi «mandar» yaʼ ochem jiñi libro i chaʼan Génesis cʼʌlʌl ti Deuteronomio. Jiñi «i subal xʼaltʼañob» jiñʌch jiñi libro tac chaʼan bʌ profecía am bʌ yaʼ ti Tsʼijbujel Hebreo. Pero cheʼ bʌ lajal miʼ tilel ili tʼan tac, tajol woliʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan tiʼ pejtelel jiñi Tsʼijbujel Hebreo (Mt. 7:12; 22:40; Lc. 16:16).
tsaʼ laj loqʼui: Yoque yom bʌ yʌl ili tʼan ti griego jiñʌch «jocʼchocobil ti», ilayi woliʼ cʼʌjñel ti lajiya tʼan chaʼan miʼ yʌjlel «chucul ti, loqʼuem ti». Cheʼ bajcheʼ ili, Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan tiʼ pejtelel jiñi Tsʼijbujel chucul ti cʼuxbiya, i mach cojach chucul ti jiñi Mandar yicʼot ti jiñi 10 Mandar tac (Ro. 13:9).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 22:21, ITD) Tsiʼ jacʼbeyob: I chaʼan César, cheʼob. Jesús tsiʼ subeyob: Jini chaʼan aqʼuenla César i chaʼan bʌ César. Aqʼuenla Dios i chaʼan bʌ Dios.
nwtsty nota chaʼan Mt. 22:21
aqʼuenla César i chaʼan bʌ César: Junsujtel jach tsiʼ taja ti tʼan Jesús jiñi yumʌl am bʌ ti Roma (Mr. 12:17; Lc. 20:25). Ti «i chaʼan bʌ César» yaʼ ochem jiñi tojoñel muʼ bʌ la cʌcʼ chaʼan i yeʼtel jiñi yumʌlob, cheʼ pʼisbil jach mi lac chʼujbibeñob i tʼan yicʼot cheʼ mi la cʌqʼueñob i ñuclel (Ro. 13:1-7).
Aqʼuenla Dios i chaʼan bʌ Dios: Jiñʌch cheʼ mi lac chʼujutesan Dios ti jumpʼejl lac pusicʼal, cheʼ mi laj cʼuxbin tiʼ pejtelel laj cuxtʌlel yicʼot cheʼ mi lac jacʼben i tʼan ti lac xucʼtilel (Mt. 4:10; 22:37, 38; Hch. 5:29; Ro. 14:8).
(Mateo 23:24, ITD) ¡Xpotsʼ bʌ xpʌs bijetla, mi laʼ chic loqʼuel jini us pero mi laʼ mʌsan camello!
nwtsty nota chaʼan Mt. 23:24
mi laʼ chic loqʼuel jini us pero mi laʼ mʌsan camello: Jiñi israelob tsiʼ yʌlʌyob chaʼan jiñi us jiñʌch bibiʼ bʌ añimal ñumen chut bʌ, i jiñi ñumen colem bʌ jiñʌch jiñi camello (Lv. 11:4, 21-24). Jesús tsiʼ cʼʌñʌ jumpʼejl tʼan ñumeñix bʌ ti pʼis am bʌ i sujmlel (o hipérbole). Tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi ñaxam bʌ miʼ yʌcʼob i bʌ ti ñopbalʌl miʼ poj chicob muʼ bʌ i japob chaʼan maʼañic miʼ bibʼañob cheʼ miʼ bucʼob us, pero maʼañic miʼ chʼʌmob ti ñuc jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal am bʌ yaʼ ti Mandar, i jiñi lajal bajcheʼ woliʼ bucʼob juncojt camello.
19-25 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MATEO 24
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Mateo 24:8, ITD) Ti pejtelel iliyi i cajibal jach wocol.
nwtsty nota chaʼan Mt. 24:8
i cajibal jach wocol: Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «i cajibal jach wocol» yoque yom bʌ i yʌl jiñʌch: Tsʌts bʌ i cʼuxel muʼ bʌ i yubin juntiquil xʼixic cheʼ bʌ woli ti chʼocʼan i yalobil. Jiñi tʼan «i cajibal jach wocol» yom i yʌl tiʼ pejtelel jiñi wocol tac am bʌ ili ora, pero miʼ mejlel ti cʼʌjñel jaʼel chaʼan miʼ yʌjlel bajcheʼ yilal miʼ cajel jiñi wocol tac cheʼ bʌ lʌcʼʌlix jiñi ñuc bʌ wocol (Mateo 24:21), iliyi ñumen tsʌts miʼ cajel, ñumen jal yicʼot mi caj i ñumen pʼojlel cheʼ bajcheʼ miʼ yujtel tiʼ tojlel juntiquil xʼixic cheʼ bʌ muqʼuix caj i chʼocʼan i yalobil.
(Mateo 24:20, ITD) Chaʼlenla oración chaʼan mach tiʼ yorajlelic tsʌñal mi laʼ putsʼel mi ti jini qʼuin cheʼ mi laj cʼaj la co.
nwtsty nota chaʼan Mt. 24:20
tiʼ yorajlelic tsʌñal: Cheʼ tiʼ yorajlel tsʌñal cʌlʌxix jaʼal yicʼot butʼjaʼ, jin chaʼan ñumen wocol miʼ yujtel xʌmbal, maʼan miʼ wen tajtʌl chuqui miʼ cʼuxtʌl yicʼot wocol miʼ tajtʌl putsʼijib (Esd. 10:9, 13).
cheʼ mi laj cʼaj la co: An tejclum tac bajcheʼ yaʼ ti Judea baqui jiñi mandar tac chaʼan sábado mi caj i yʌcʼ chaʼan maʼañic miʼ mejlelob ti ñajt bʌ xʌmbal yicʼot maʼañic chuqui miʼ mejlel i wen cuchob. Cheʼ jaʼel, i tiʼ tac jiñi tejclum maʼañic miʼ jajmel cheʼ ti sábado (qʼuele Hch. 1:12 yicʼot Guía para el estudio de la Palabra de Dios, sección 16).