I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
4-10 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | MARCOS 15, 16
«Profecía tac tsaʼ bʌ tsʼʌctiyi ti Jesús»
(Marcos 15:3-5, I tʼan Dios [ITD]) Jini ñuc bʌ motomajob cabʌl tsiʼ pʌcʼʌyob ti mulil Jesús. 4 Pilato tsiʼ chaʼ cʼajtibe: ¿Mach ba anic chuqui maʼ jacʼ? Ubin jaychajp woliʼ yʌlob ti a contra, cheʼen. 5 Maʼanic tsiʼ chʌn jacʼʌ Jesús. Jini chaʼan tsaʼ toj sajti i pusicʼal Pilato.
(Marcos 15:24, ITD) Tsiʼ chʼijiyob ti cruz. Tsiʼ pucbeyob i bʌ i pislel Jesús. Tsiʼ chaʼleyob yajcaya ti alas chaʼan miʼ ñaʼtañob baqui bʌ miʼ chʼʌmob ti jujuntiquil.
(Marcos 15:29, 30, ITD) Jini woliyoʼ bʌ ti ñumel tsiʼ pʼajayob. Tsiʼ ñijcayob i jol. Tsiʼ subeyob: Aja. Jatet, muʼ bʌ a jisan i Templo Dios muʼ bʌ a chaʼ waʼchocon ti uxpʼejl qʼuin. 30 Coltan a bʌ, juben ti cruz.
nwtsty nota tac chaʼan Mr. 15:24, 29
Tsiʼ pucbeyob i bʌ i pislel: Jiñi relato i chaʼan Juan 19:23, 24 miʼ tsictesan maʼan bʌ miʼ tsictesan Mateo, Marcos yicʼot Lucas. Jiñi soldadojob chʼoyoloʼ bʌ ti Roma tsiʼ yajcayob chaʼan majqui miʼ cʌytʌl yicʼot i pislel Jesús. An chʌnwejl bʌ tiʼ tsiliyob i jiñi wen utsʼatax bʌ mach yomobic i tsil, jin chaʼan tiʼ chaʼleyob yajcaya ti alas chaʼan miʼ ñaʼtañob majqui miʼ chʼʌm cʌytʌl. Cheʼʌch bajcheʼ iliyi tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi profecía am bʌ ti Salmo 22:18. Cheʼ jaʼel, miʼ yʌjlel chaʼan jiñi añoʼ bʌ tiʼ wenta miʼ chaʼleñob tsʌnsa miʼ cʌytʌlob yicʼot i pislel jiñi muʼ bʌ caj i tsʌnsañob come cheʼʌch ñʌmʌl ti melol. Cheʼ miʼ chʼʌmbeñob i pislel yicʼot chuqui an i chaʼan miʼ ñumen acʼob ti quisin.
Tsiʼ ñijcayob i jol: Cheʼ tsiʼ meleyob ili yicʼotʌch wajleya yicʼot pʼajoñel. Tsaʼ bʌ ñumi i melob iliyi mach ñaʼtʌbilic i chaʼañob mi woliʼ tsʼʌctesañob jiñi profecía am bʌ ti Salmo 22:7.
(Marcos 15:43, Jini wen bʌ tʼan) Ti tyʌli José chʼoyol bʌ ti lum Arimatea bʌ i cʼabaʼ. Jiñʌch juntiquil am bʌ ñuc bʌ yeʼtyel ti comité Junta Suprema bʌ i cʼabaʼ. Jini José chʌncol i pijtyan i yumintyel Dios jeʼel. Tiʼ chʼejlisʌ i bʌ chaʼan i majlel baʼan Pilato i cʼajtiben i bʌcʼtyal Jesús.
(Marcos 15:46, ITD) José tsiʼ mʌmbe i bʌjqʼuil. Tsiʼ juʼsʌbe i bʌcʼtal Jesús. Tsiʼ bʌcʼʌ tiʼ bʌjqʼuil. Tsiʼ ñolchoco tiʼ yotlel chʼujlelʌl tocbil bʌ i mal xajlel. Tsiʼ selcʼu majlel xajlel tiʼ tiʼ i yotlel chʼujlelʌl.
nwtsty nota chaʼan Mr. 15:43
José: Jiñi Evangelio i chaʼan Mateo, Marcos, Lucas yicʼot Juan mach junlajal chuqui tsiʼ yʌlʌyob tiʼ tojlel José, ili miʼ pʌs chaʼan jujuntiquilʌch tiʼ tsʼijbuyob i libro. Mateo, jiñi xchʼʌm taqʼuin, tsiʼ yʌlʌ chaʼan José juntiquilʌch wiñic «wen chumul bʌ». Cheʼ bʌ Marcos tiʼ tsʼijbu i libro tsiʼ ñaʼta jiñi romanojob, jin chaʼan tsiʼ yʌlʌ chaʼan José juntiquilʌch «am bʌ ñuc bʌ yeʼtyel ti comite Junta Suprema» woli bʌ i pijtan jaʼel i Yumʌntel Dios. Lucas, wen uts bʌ doctor, tsiʼ yʌlʌ chaʼan José juntiquilʌch wem bʌ wiñic yicʼot toj bʌ i pusicʼal i maʼañic bʌ tsiʼ yotsa i bʌ cheʼ bʌ tiʼ contrajiyob Jesús. Cojach Juan tsiʼ yʌlʌ chaʼan José «juntiquil xcʌntʼan i chaʼan Jesús [...], tsiʼ ñopo Jesús ti mucul jach, come tsiʼ bʌcʼña judíojob» (Mt. 27:57-60; Mr. 15:43-46; Lc. 23:50-53; Jn. 19:38-42).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Marcos 15:25, ITD) Yom to uxpʼejl ora chaʼan xinqʼuiñil cheʼ bʌ tsiʼ chʼijiyob ti cruz.
nwtsty nota chaʼan Mr. 15:25
Yom to uxpʼejl ora chaʼan xinqʼuiñil: Yom i yʌl chaʼan lʌcʼʌl cheʼ bʌ ti las 9 ti sʌcʼan. An muʼ bʌ i poj yʌlob chaʼan mach lajalic muʼ bʌ i yʌl Marcos 15:25 yicʼot Juan 19:14-16, baqui miʼ yʌl «cheʼ bajcheʼ ti xinqʼuiñil» Pilato tsiʼ yʌcʼʌ Jesús tiʼ cʼʌb jiñi judíojob chaʼan miʼ tsʌnsañob. Anquese jiñi Biblia maʼañic miʼ yoque jamʌ tsictesan chucoch tsʼitaʼ yʌñʌl, cabʌlʌch chuqui yom bʌ mi lac ñaʼtan. Tiʼ chʌmpʼejlel jiñi Evangelio junlajalʌch miʼ yʌlob bajcheʼ tac ora tsaʼ ujti jiñi tsaʼ tac bʌ melbenti Jesús ti jiñi cojachix bʌ qʼuin cuxul. Jumpʼejl ejemplo, tiʼ chʌnticlelob tsiʼ yʌlʌyob chaʼan sʌquix cheʼ bʌ tsiʼ tempayob i bʌ jiñi motomajob yicʼot jiñi xñoxob chaʼan miʼ yʌcʼob Jesús tiʼ cʼʌb jiñi gobernador Poncio Pilato (Mt. 27:1, 2; Mr. 15:1; Lc. 22:66-23:1; Jn. 18:28). Mateo, Marcos yicʼot Lucas tsiʼ yʌlʌyob chaʼan «ti xinqʼuiñil tsaʼ icʼa [...] pañimil cʼʌlʌl ti ochʼajel qʼuin [cheʼ ti a las 3]», cheʼ bʌ Jesús yaʼto chʼijil ti teʼ (Mt. 27:45, 46; Mr. 15:33, 34; Lc. 23:44). Yambʌ yom bʌ mi lac ñaʼtan jaʼel jiñʌch cheʼ an muʼ bʌ i yʌlob chaʼan cheʼ bʌ muʼto i cajel jiñi tsʌnsʌntel miʼ ñaxan jajtsʼelob. An i tajol jiñi jatsʼol ti asiyal miʼ yʌcʼ ti chʌmel jiñi quixtañu. Wen tsʌts tsaʼ jajtsʼi Jesús jin chaʼan yambʌlix tsiʼ colta i cuch majlel i teʼ (Lc. 23:26; Jn. 19:17). Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌjlel, mi yicʼotʌch jatsʼol tsaʼ tejchi i ticʼlʌntel Jesús, tsaʼʌch tsʼitaʼ ñumi ora cʼʌlʌl cheʼ bʌ tiʼ chʼijiyob ti teʼ. Ili miʼ pʌs chucoch Mateo 27:26 yicʼot Marcos 15:15 junlajal miʼ yʌlob chaʼan jiñi jajtsʼel ti asiyal yicʼot jiñi tsʌnsʌntel. Jin chaʼan, añʌch i sujmlel chucoch jiñi tsaʼ bʌ i tsʼijbuyob jiñi Evangelio mach lajalic tsiʼ yʌlʌyob jiñi ora come jujuntiquil yʌñʌl bajcheʼ tiʼ tsiquiyob. Ili miʼ tsictesan chucoch Pilato maʼañic tsiʼ ñopo chaʼan Jesús ora tsaʼ chʌmi cheʼ bʌ maxto wen cabʌlic ora i chʼijiyob tiʼ teʼ (Mr. 15:44). Tsaʼ bʌ i tsʼijbuyob jiñi Biblia ñʌmʌl i tʼoxob jumpʼejl qʼuin ti chʌnyajl, jujunyajl miʼ tʼoxob ti uxpʼejl ora, cheʼʌch miʼ melob jaʼel yicʼot acʼʌlel. Jin chaʼan, cabʌl bajcheʼ miʼ yʌjlel jiñi ora, miʼ tejchel ti tsicol cheʼ ti a las 6 ti sʌcʼan (Mt. 20:1-5; Jn. 4:6; Hch. 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30). Yom la cujil jaʼel chaʼan jiñi quixtañujob maʼañic bajcheʼ miʼ mejlel i wen ñaʼtañob jiñi ora, jin chaʼan mach ñoj tsʼʌcʌlic miʼ yʌlob jiñi ora cheʼ bajcheʼ mi lac taj ti Juan 19:14 (Mt. 27:46; Lc. 23:44; Jn. 4:6; Hch. 10:3, 9). Cheʼ mi lac chaʼ tsʼitaʼ al chaʼan bajcheʼ tiʼ tsʌnsayob Jesús, Marcos tsiʼ taja tiʼ tʼan chaʼan Jesús tiʼ jatsʼʌyob ti asiyal, Juan cojach tsiʼ taja tiʼ tʼan cheʼ bʌ tiʼ chʼijiyob ti teʼ. Marcos yicʼot Juan, tajol jiñʌch tsiʼ tajayob ti tʼan chaʼan jiñi uxpʼejl ora bajcheʼ tsaʼ jalʼa jiñi tsaʼ tac bʌ ujti, pero maʼan tiʼ yoque alʌyob jumpʼejl ora. Cheʼ jaʼel, Juan maʼañic tsiʼ yoque alʌ bajcheʼ ora tsaʼ ujti jiñi, tsaʼjach i yʌlʌ «cheʼ bajcheʼ ti xinqʼuiñil». Ili tsaʼ bʌ laj qʼuele tac miʼ tsictesan chucoch mach junlajalic jiñi ora muʼ bʌ i yʌjlel ti jiñi relato tac. Juan wiʼilix tiʼ tsʼijbu jiñi i libro i mach lajalic tsiʼ yʌlʌ jiñi ora bajcheʼ Marcos, ili miʼ pʌsbeñonla chaʼan mach jumpʼejlic i copiajlel i chaʼan Marcos.
(Marcos 16:8, ITD) Jini xʼixicob tsaʼ loqʼuiyob majlel ti ajñel baʼan i yotlel chʼujlelʌl come tsiltsilñayob ti bʌqʼuen. Maʼanic chuqui tsiʼ subeyob yañoʼ bʌ come woliyob ti bʌqʼuen.
nwtsty nota chaʼan Mr. 16:8
come woliyob ti bʌqʼuen: Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi ñoxix tac bʌ tsʼijbujel i chaʼan Marcos miʼ yujtel jach ti versículo 8. An muʼ bʌ i yʌl chaʼan jiñi versículo mach tsʼʌcʌlic. Marcos mach cabʌlic tʼan tsiʼ cʼʌñʌ, jin chaʼan mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan mach tsʼʌcʌlic jiñi versículo. Jerónimo yicʼot Eusebio wen yujiloʼ bʌ cheʼ ti jabil 301-400 cheʼ bʌ tilemix Cristo (t.C.), tsiʼ yʌlʌyob chaʼan yaʼ ti ñaxam bʌ tsʼijbujel tiʼ cʼʌñʌ jaʼel jiñi tʼan «come woliyob ti bʌqʼuen».
Tiʼ yujtibal jiñi versículo 8 an tsʼijbujel tac ti griego yicʼot ti yan tac bʌ tʼan tsaʼto bʌ i chaʼ tsʼijbuyob tam bʌ tʼan yicʼot mach bʌ tamic chaʼan miʼ tsictesan bajcheʼ miʼ yujtel jiñi libro. Jiñi tam bʌ tʼan (yambʌ 12 versículo) mi lac taj jaʼel yaʼ tiʼ Tsʼijbujel Alejandrino, cheʼ jaʼel ti jiñi Códice Ephraemi Syri Rescriptus yicʼot ti Códice de Beza Cantabrigense (ili tsaʼ luʼ mejli cheʼ ti jabil 401-500 t.C.). Cheʼ jaʼel mi lac taj yaʼ ti Biblia Vulgata latina, ti Peshitta siríaca yicʼot ti Siríaco Curetoniano. Pero jiñi Códice Sinaítico yicʼot jiñi Códice Vaticano am bʌ cheʼ ti jabil 301-400 t.C., maʼañic miʼ chʼʌm tilel jiñi tam bʌ tʼan yicʼot mach bʌ tamic. Mi jiñicto miʼ chʼʌm tilel jiñi Códice Sinaítico Siríaco (ti jabil 301-400 o 401-500 t.C.), cheʼ jaʼel jiñi ñumen ñoxix bʌ tsʼijbujel am bʌ ti copto shaídico jiñi Evangelio i chaʼan Marcos maʼañic miʼ chʼʌm tilel (ti jabil 401-500 t.C.). Jiñi ñumen ñoxix tac bʌ i tsʼijbujel Marcos am bʌ ti armenio yicʼot ti georgiano yaʼ jach miʼ yujtesañob jaʼel ti versículo 8.
An tsʼijbujel tac ti griego yicʼot ti yan tac bʌ traducción tsaʼ tac bʌ wiʼil mejli, miʼ chʼʌm tilel jiñi tʼan mach bʌ tamic an jach bʌ i chaʼan chaʼpʼejl frase. Jiñi Códice Regio, cheʼ ti jabil 701-800 t.C., miʼ chʼʌm tilel tiʼ chaʼpʼejlel, ñaxam bʌ miʼ yʌcʼ jiñʌch jiñi tʼan mach bʌ tamic. Cheʼ bʌ miʼ yujtesan jiñi tʼan miʼ yʌcʼ nota tac baqui miʼ yʌl chaʼan jiñi wen yujiloʼ bʌ mucʼʌch i chʼʌmob ti ñuc jiñi versículo tac, pero maxto wen tsictesʌbilic miʼ sujmʌch. Jiñi Biblia ti chʼol miʼ chʼʌm tilel jiñi versículo 9 cʼʌlʌl ti 20.
9 Cheʼ bʌ tsaʼ chʼojyi Jesús ti sʌcʼajel ti ñaxan bʌ qʼuin ti semana, tsaʼ ñaxan tsictiyi tiʼ wut María chʼoyol bʌ ti Magdala. Jiñʌch tsaʼ bʌ chocbenti loqʼuel wuctiquil xiba tiʼ pusicʼal tiʼ pʼʌtʌlel Jesús. 10 Jini María tsaʼ majli i suben jini xcʌntʼañob tsaʼ bʌ i piʼleyob ti xʌmbal Jesús. Woliyob ti uqʼuel, chʼijiyemob i pusicʼal. 11 Cheʼ bʌ tsiʼ yubiyob chaʼ cuxulix Jesús, qʼuelelix i chaʼan jini xʼixic, maʼanic tsiʼ ñopbeyob i tʼan. 12 Ti wiʼil tsaʼ tsictiyi Jesús tiʼ wut chaʼtiquil woli bʌ i chaʼleñob xʌmbal majlel ti bij. Mach cheʼic tsiʼ pʌsʌ i bʌ bajcheʼ ti ñaxan. 13 Jini chaʼtiquil tsaʼ majli i subeñob yañoʼ bʌ winicob, pero maʼanic tsiʼ ñopbeyob i tʼan jaʼel. 14 Ti wiʼil tsaʼ tsictiyi Jesús tiʼ wut jini junlujuntiquil cheʼ buchulob tiʼ tʼejl mesa. Jesús tsiʼ yʌʼleyob chaʼan i tsʌtslelob i pusicʼal chaʼan maʼanic tsiʼ ñopoyob. Come maʼanic tsiʼ ñopbeyob i tʼan jini tsaʼ bʌ i qʼueleyob Jesús cheʼ bʌ tejchemix chʼojyel. 15 Jesús tsiʼ subeyob: Cucula ti pejtelel pañimil. Subenla jini wen tʼan pejtelel winicob xʼixicob. 16 Jini muʼ bʌ i ñop muʼ bʌ i chʼʌm jaʼ mi caj i coltʌntel. Jini mach bʌ anic miʼ ñop mi caj i yʌjqʼuel ti tojmulil. 17 Miʼ caj ti tsictiyel i yejtal c pʼʌtʌlel ti jini muʼ bʌ i ñopob: Tij cʼabaʼ mi caj i chocob loqʼuel xibajob. Miʼ cajelob ti tʼan ti yan tac bʌ tʼan. 18 Mi caj i chucob lucum. Mi an chuqui tac miʼ japob am bʌ i venenojlel, maʼanic mi caj i yubiñob wocol. Mi caj i yʌcʼob i cʼʌb ti xcʼamʌjelob. Mi caj i lajmelob. Cheʼ tsiʼ yʌlʌ Jesús. 19 Lac Yum Jesús cheʼ bʌ tsaʼ ujti i subeñob jini tʼan, tsaʼ pʌjyi letsel ti panchan. Tsaʼ buchle tiʼ ñoj Dios. 20 Jini junlujuntiquil tsaʼ majliyob. Tsiʼ chaʼleyob subtʼan ti pejtelel lum. Lac Yum tsiʼ tem chaʼle eʼtel yicʼotob. Tsiʼ pʌsʌ i yejtal tac i pʼʌtʌlel tiʼ tojlelob cheʼ bʌ tsiʼ chaʼleyob sub tʼan.
11-17 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | LUCAS 1
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Lucas 1:76, ITD) Jatet, alʌl, mi caj a pejcʌntel ti xʼaltʼan i chaʼan jini Cʼax Ñuc Bʌ. Come mi caj a majlel ñaxan tiʼ wut lac Yum [Jehová, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, TNM] chaʼan maʼ chajpʌben i bijlel.
nwtsty nota tac chaʼan Lc.1:76
Jehová: Jiñi profecía tsaʼ bʌ ajli muʼ bʌ lac taj tiʼ yujtibal ili versículo, Zacarías tiʼ tsʼitaʼ locʼo tʼan am bʌ ti Isaías 40:3 yicʼot ti Malaquías 3:1. Ili versículo muʼ bʌ lac taj ti jiñi Tsʼijbujel Hebreo mucʼʌch i chʼʌmben tilel i cʼabaʼ Dios, i tsʼijbubil ti chʌmpʼejl consonante ti hebreo (ti alfabeto i chaʼan español YHWH). Jin chaʼan, yaʼ ti Evangelio i chaʼan Lucas yaʼ ti Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras tsaʼ cʼʌjñi i cʼabaʼ Dios, anquese an yan tac bʌ i copiajlel jiñi Evangelio baqui miʼ cʼʌn jiñi tʼan Kýrios (Lac Yum), (qʼuele Lucas 1:6, 16, 17, TNM; 3:4, TNM yicʼot jiñi Apéndice 1D). Cheʼ jeʼel, mach junsujtel jach miʼ tilel jiñi tʼan Kýrios yaʼ ti capítulo 1 i chaʼan Lucas, i cheʼ miʼ chʼʌm tilel jiñi tʼan Kýrios yaʼ ti Lucas capítulo 1 maʼan miʼ chʼʌm tilel jiñi tʼan «jiñi». Chaʼan miʼ sujtel ti jumpʼejl cʼabaʼʌl jiñi tʼan Kýrios yom an i chaʼan jiñi tʼan «jiñi» come cheʼʌch yom miʼ tsʼijbuntel ti griego. Jin chaʼan, jiñi tʼan Kýrios tsiʼ cʼʌñʌyob chaʼan miʼ qʼuextʌbeñob i cʼabaʼ Dios. Cheʼ jaʼel, yan tac bʌ Biblia miʼ cʼʌn Jehová, Yahveh, Yahweh, Yavé, ) יהוהYHWH, cʌmbil bʌ bajcheʼ jiñi Tetragrámaton), SEÑOR yicʼot ADONAI yaʼ ti texto, ti nota tac tiʼ yebal jiñi i yopol yicʼot ti nota marginal chaʼan miʼ tsictesan chaʼan jiñʌch woliʼ taj ti tʼan i cʼabaʼ Dios. Cabʌl libro miʼ tsictesan chaʼan i sujmʌch iliyi (qʼuele jiñi Rbi8, Apéndice 1D).
mi caj a majlel ñaxan tiʼ wut Jehová: Juan jiñi xʼacʼ Chʼʌmjaʼ ‹ñaxan mi caj i majlel tiʼ wut Jehová› ili yom i yʌl chaʼan jiñʌch mi caj i jamben majlel i bijlel Jesús, come lajal bajcheʼ jiñʌch Jehová tsaʼ bʌ tili i tsaʼ chojqui tilel tiʼ cʼabaʼ (Jn. 5:43; 8:29; qʼuele jiñi nota chaʼan Jehová ti ili versículo).
18-24 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | LUCAS 2, 3
«xColel, ¿yʌquel baʼ pʼʌtʼesan bajcheʼ añet a wicʼot Jehová?»
(Lucas 2:41, 42, ITD) Ti jujumpʼejl jab i tat i ñaʼ tsaʼ majliyob ti Jerusalén chaʼan i qʼuiñilel Pascua. 42 Cheʼ anix lajchʌmpʼejl i jabilel Jesús, tsaʼ majliyob ti qʼuiñijel cheʼ bajcheʼ i tilel.
nwtsty nota chaʼan Lucas 2:41
Ti jujumpʼejl jab: Anquese jiñi Mandar maʼañic miʼ yʌl chaʼan wersa yom miʼ majlel jiñi xʼixicob ti Jerusalén cheʼ tiʼ qʼuiñijel chaʼan Pascua, María mucʼʌch i majlel yicʼot José ti jujumpʼejl jab (Éx. 34:23). Tiʼ majlel yicʼot cheʼ bʌ miʼ chaʼ sujtelob tilel miʼ xʌñʌyob cheʼ bʌ 300 kilómetro anquese ñumen cabʌlix i familia.
(Lucas 2:46, 47, ITD) Cheʼ ñumenix uxpʼejl qʼuin tsiʼ tajayob ti Templo buchul tiʼ tojlel jini xcʌntesa mandarob. Woliʼ ñichʼtʌbeñob i tʼan. Woliʼ yotsan i cʼajtibal tac jaʼel. 47 Tsaʼ toj sajtiyob i pusicʼal pejtelel jini tsaʼ bʌ i yubibeyob i tʼan jini chʼiton, come cabʌl i ñaʼtʌbal. Utsʼat bajcheʼ tsiʼ jacʼbeyob i tʼan.
nwtsty nota tac chaʼan Lc. 2:46, 47
Woliʼ yotsan i cʼajtibal tac jaʼel: Toj sajtelob i pusicʼal jiñi tsaʼ bʌ i ñʌchʼtʌbeyob i cʼajtiya Jesús come mach lajalic jach bajcheʼ muʼ bʌ i mel juntiquil alob chaʼan jach an chuqui yom i cʌn (Lc. 2:47). Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «Woliʼ yotsan i cʼajtibal», an i tajol miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ mejlel cʼajtiya i miʼ jajqʼuel yicʼot yambʌ cʼajtiya, cheʼ bajcheʼ miʼ mejlel ti jumpʼejl meloñel (Mt. 27:11; Mr. 14:60, 61; 15:2, 4; Hch. 5:27). Jiñi yujiloʼ bʌ chaʼan historia miʼ yʌlob chaʼan jiñi ñaxam bʌ miʼ yʌcʼob i bʌ ti ñopbalʌl muʼto i cʌytʌlob ti cʌntesa yaʼ ti templo cheʼ bʌ miʼ yujtel i melob jiñi qʼuiñijel tac. Jiñi quixtañujob miʼ mejlelob ti buchtʌl chaʼan miʼ ñʌchʼtañob yicʼot miʼ melbeñob cʼajtiya tac.
Tsaʼ toj sajtiyob i pusicʼal: Ili tʼan am bʌ ti griego miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan maʼañic tsaʼ lajmi ti toj sajtel i pusicʼalob.
(Lucas 2:51, 52, ITD) Tsaʼ jubi majlel Jesús yicʼotob. Tsaʼ cʼoti ti Nazaret. Tsiʼ wen chʼujbibe i tʼan i tat i ñaʼ. Jini i ñaʼ tsiʼ mucu tiʼ pusicʼal pejtelel tsaʼ bʌ ujti. 52 Tsaʼ pʼojli i ñaʼtʌbal Jesús. Tsaʼ chañʼa. Tsaʼ pʼojli i yutslel i pusicʼal tiʼ wut Dios yicʼot tiʼ wut winicob.
nwtsty nota chaʼan Lc. 2:51, 52
Tsiʼ chʼujbibe i tʼan i tat i ñaʼ: O yom i yʌl «tsiʼ chʌn jacʼbeyob i tʼan». Ili tʼan am bʌ ti griego miʼ pʌs chaʼan cheʼ bʌ Jesús tiʼ yʌcʼʌ ti toj sajtel i pusicʼal jiñi xcʌntesajob chaʼan chuqui cʌñʌl i chaʼan tiʼ Tʼan Dios, tsaʼ chaʼ majli tiʼ yotot i tat i ñaʼ i yicʼot i pecʼlel tiʼ chʌn jacʼbeyob i tʼan. Ñumen ñucʌch i cʼʌjñibal cheʼ miʼ chʼujbiben i tʼan i tat i ñaʼ come tsʼʌcʌl yom miʼ jacʼ i mandar Moisés (Éx. 20:12; Gá. 4:4).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Lucas 2:14, ITD) Tsiʼ yʌlʌyob: Wen ñuc Dios am bʌ ti panchan. Wʌʼ ti pañimil woliʼ yʌqʼuentelob i ñʌchʼtilel i pusicʼal winicob xʼixicob muʼ bʌ i qʼuejlelob ti utsʼat ti Dios.
nwtsty nota chaʼan Lc. 2:14
Wʌʼ ti pañimil woliʼ yʌqʼuentelob i ñʌchʼtilel i pusicʼal winicob xʼixicob muʼ bʌ i qʼuejlelob ti utsʼat ti Dios: An tsʼijbujel muʼ bʌ i chʼʌm tilel tʼan tac muʼ bʌ i mejlel i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «ñʌchʼtʌlel ti pañimil, utsʼat miʼ qʼuejlelob wiñicob xʼixicob», i cheʼʌch tsaʼ chaʼlenti ti traducir ti yan tac bʌ Biblia. Pero ñumen an tsʼijbujel lajal bʌ miʼ yʌl bajcheʼ jiñi Traducción del Nuevo Mundo. Tsaʼ bʌ i yʌlʌ jiñi ángel mach yomic i yʌl chaʼan Dios mi caj i qʼuel ti utsʼat tiʼ pejtelel jiñi quixtañujob i mach yʌlʌyic bajcheʼ yilalob i melbal. Yom bʌ i yʌl iliyi jiñʌch chaʼan Dios cojach mi caj i chʼʌm ti ñuc jiñi muʼ bʌ i pʌsob i ñopoñel tiʼ sujm yicʼot muʼ bʌ i sujtelob ti xcʌntʼan i chaʼan i Yalobil (qʼuele jiñi nota chaʼan estudio winicob xʼixicob muʼ bʌ i qʼuejlelob ti utsʼat ti Dios chaʼan ili versículo).
winicob xʼixicob muʼ bʌ i qʼuejlelob ti utsʼat ti Dios: Ili tʼan tilem bʌ ti jiñi tʼan am bʌ ti griego eudokía miʼ mejlel ti chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «chʼʌjmel ti ñuc», «tijicñʌyel» yicʼot «qʼuejlel ti ñuc». Jin chaʼan, tsaʼ bʌ i yʌlʌ jiñi ángel mach yomic i yʌl chaʼan Dios miʼ luʼ chʼʌm ti ñuc jiñi quixtañujob. Cojach mi caj i chʼʌm ti ñuc jiñi muʼ bʌ i pʌsob i ñopoñel tiʼ sujm yicʼot muʼ bʌ i sujtelob ti xcʌntʼan i chaʼan i Yalobil. I sujmʌch chaʼan jiñi tʼan eudokía am bʌ ti griego, miʼ mejlel ti cʼʌjñel bajcheʼ utsʼat bʌ miʼ qʼuel o miʼ ñaʼtan jiñi quixtañujob (Ro.10:1; Fil. 1:15), pero miʼ ñumen cʼʌjñel chaʼan miʼ tajtʌl ti tʼan jiñi utsʼat bʌ miʼ qʼuel Dios tiʼ tojlel jiñi quixtañujob o cheʼ bʌ an chuqui mi lac mel utsʼat bʌ miʼ qʼuel (Mt. 11:26; Lc. 10:21; Ef. 1:5, 9; Fil. 2:13; 2 Ts. 1:11). Ti jiñi Septuaginta, ili tʼan miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ yʌjlel «utsʼat bʌ miʼ qʼuel» Dios (Salmo 51:18 [50:20, LXX]).
25 I CHAʼAN JUNIO-1 I CHAʼAN JULIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | LUCAS 4, 5
«Cheʼ bajcheʼ Jesús, mach a wʌcʼ a bʌ ti pʌyol ti mulil»
(Lucas 4:9-12, ITD) Jini xiba tsiʼ pʌyʌ majlel Jesús yaʼ ti Jerusalén. Yaʼ tsiʼ pʌyʌ majlel ti waʼtʌl tiʼ pam i jol Templo. Tsiʼ sube: Mi i Yalobilet Dios, choco jubel a bʌ. 10 Come tsʼijbubil: «Mi caj i subeñob i yángelob chaʼan miʼ cʌntañet. 11 Mi caj i chuquet tiʼ cʼʌb, ame a jatsʼ a woc ti xajlel», cheʼen xiba. 12 Jesús tsiʼ sube: Albilix jini tʼan: «Mach yomic maʼ wilʌben i pusicʼal a Yum Dios».
nwtsty video
Tiʼ pam i jol Templo
Tajol jiñi Satanás tsaʼʌch i yoque pʌyʌ majlel Jesús «tiʼ pam i jol Templo» yaʼ baqui tiʼ sube chaʼan miʼ choc i bʌ, pero mach ñoj ñaʼtʌbilic baqui tsaʼ ñoj ajñiyob. Jiñi tʼan muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan «templo» miʼ taj ti tʼan tiʼ joytilel jiñi templo, tajol Jesús yaʼ tsaʼ ajñi tiʼ tsʼejtʌlel baʼ miʼ pasel jiñi qʼuin (1) o ti yan tac bʌ i xujc jiñi templo. Tsaʼic i choco jubel i bʌ, tajol tsaʼʌch chʌmi, cojach maʼan, mi Jehová tsiʼ colta.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Lucas 4:17, ITD) Tsaʼ aqʼuenti i jun jini xʼaltʼan Isaías. Cheʼ bʌ tsiʼ tili jini bʌlbil bʌ jun tsiʼ taja baʼ tsʼijbubil ili tʼan:
nwtsty nota chaʼan Lc. 4:17
jini bʌlbil bʌ jun: Jiñi bʌlbil bʌ jun tsaʼ bʌ i tsʼijbu jiñi xʼaltʼan Isaías tsaʼ tajle yaʼ ti mar Muerto, am bʌ i tamlel 7.3 metro, an 17 i yopol i tʌcʼbil ti jujunwejl yicʼot tʼoxbil ti 54 columna. Tajol jiñi bʌlbil bʌ jun tsaʼ bʌ cʼʌjñi yaʼ ti sinagoga ti Nazaret lʌcʼʌl lajal yicʼot. Cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, jiñi libro tac i chaʼan jiñi Biblia mach tʼoxbilic ti capítulo yicʼot ti versículo, pero Jesús tsaʼʌch i sʌcla jiñi yom bʌ pejcan anquese mach tʼoxbilic jiñi bʌlbil bʌ jun. Tsaʼʌch i taja baʼ tsʼijbubil jiñi profecía, ili miʼ pʌsbeñonla chaʼan wen cʌmbilʌch i chaʼan i Tsʼijbujel Dios.
(Lucas 4:25, Jini wen bʌ tʼan) Mic subeñetla, melel yaʼan cabʌl mebaʼ xʼixicob yaʼ ti lumal israelob cheʼ cuxul jini Elías tsaʼ bʌ i xiqʼui i yʌleʼ Dios ti ñoj oniyix cheʼ maʼix ti ñumi jaʼal uxpʼej jab tyʌlel i xiñil jabil. An cabʌl wiʼñal ti jim bʌ ora tiʼ pejtyelel jini pañimil.
nwtsty nota chaʼan Lc. 4:25
uxpʼej jab tyʌlel i xiñil jabil: Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl 1 Reyes 18:1 (TNM), Elías tiʼ subu chaʼan «cheʼ tiʼ yuxpʼejlel jab» mi caj i lajmel jiñi qʼuintuñil. Jin chaʼan, an muʼ bʌ i yʌlob chaʼan mach lajalic tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús yicʼot muʼ bʌ i yʌl Primero de los Reyes. Pero jiñi relato am bʌ ti Tsʼijbujel Hebreo maʼañic tsiʼ yʌcʼʌ ti ñaʼtʌntel chaʼan jiñi qʼuintuñil mach i taja uxpʼejl jab mi caj i jalʼan. Cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ «cheʼ tiʼ yuxpʼejlel jab» tiʼ taja ti tʼan jiñi uxpʼejl jab jajmeñal, ili tsaʼ caji ti tsicol cheʼ bʌ Elías tiʼ sube Acab chaʼan miʼ cajel jajmeñal (1 R. 17:1). Tajol ili tʼan tsaʼ ajli cheʼ bʌ tiʼ yorajlelʌch jajmeñal muʼ bʌ i jalʼan 6 uw, pero ti jiñi bʌ ora tsaʼ ñumen jalʼa. Cheʼ jaʼel, jiñi jajmeñal tsaʼto tsʼitaʼ jalʼa cheʼ bʌ Elías tsiʼ pejca Acab «cheʼ tiʼ yuxpʼejlel jab», ñaxan tsaʼ jubi jiñi cʼajc yaʼ ti wits Carmelo (1 R. 18:18-45). Jin chaʼan, tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús yicʼot jiñi i majan yeran, muʼ bʌ lac taj ti Santiago 5:17 (Jini wen bʌ tʼan) maʼañic miʼ yʌmben i sujmlel am bʌ ti 1 Reyes 18:1 (TNM).