I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
7-13 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | HECHOS 21, 22
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Hechos 22:16, I tʼan Dios [ITD]) Wʌle, ¿chucoch woliyet ti pijt? Chʼojyen. Pejcan Dios tiʼ cʼabaʼ Jesús. Chʼʌmʌ jaʼ, laʼ pojquic loqʼuel a mul.
nwtsty nota chaʼan Hch. 22:16
Pejcan Dios tiʼ cʼabaʼ Jesús. Chʼʌmʌ jaʼ, laʼ pojquic loqʼuel a mul: O «poco jiñi a mul yicʼot pejcʌben i cʼabaʼ». Muʼ bʌ i poc jiñi mulil mach jiñic jaʼ cheʼ miʼ yujtel jiñi chʼʌmjaʼ, jiñʌch cheʼ miʼ yʌjlel i cʼabaʼ Jesús, ili yom i yʌl, chaʼan yom mi lac ñop tiʼ tojlel i mi lac pʌs ti lac melbal (Hch. 10:43; Stg. 2:14, 18).
14-20 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | HECHOS 23, 24
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Hechos 23:6, ITD) Pablo tsiʼ ñaʼta yaʼ añob chaʼchajp winicob, saduceojob yicʼot fariseojob. Jini chaʼan cʼam tsiʼ chaʼle tʼan baʼan jini añoʼ bʌ i yeʼtel. Tsiʼ yʌlʌ: Winicob c piʼʌlob, fariseojon, i yalobilon fariseo. Mic ñop an i pijtaya jini chʌmeñoʼ bʌ come miʼ chaʼ chʼojyelob chʌmeñoʼ bʌ. Jini chaʼan pʌybilonix tilel chaʼan mi laʼ melon.
nwtsty nota chaʼan Hch. 23:6
fariseojon: Chaʼtiquil uxtiquil quixtañu yaʼ bʌ tempʌbilob i cʌñʌyobʌch Pablo (Hch. 22:5). Cheʼ bʌ Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan i yalobilʌch fariseo, jiñi fariseojob añoʼ bʌ ti Sanedrín tsiʼ ñaʼtayob chaʼan Pablo woliʼ yʌcʼ ti cʌñol chaʼan lajalobʌch i ñopbal ti wajali. Yujilob chaʼan juntiquilʌch chʼejl bʌ xñoptʼan, jin chaʼan maʼañic tsiʼ ñaʼtayob chaʼan woliʼ lotiñob. Añʌch i sujmlel cheʼ tsiʼ yʌlʌ chaʼan juntiquilʌch fariseo. Jiñi saduceojob maʼañic miʼ ñopob jiñi chaʼ chʼojyel, pero Pablo yicʼot jiñi fariseojob mucʼʌch. Jin chaʼan, cheʼ tsiʼ yʌlʌ chaʼan juntiquilʌch fariseo tsiʼ taja ti tʼan chuqui miʼ ñopob jaʼel. Tsiʼ yʌlʌ iliyi come yom chaʼan lamital añoʼ bʌ i yeʼtel ti Sanedrín miʼ coltañob, i cheʼʌch tsaʼ ujti (Hch. 23:7-9). Ti wiʼil, cheʼʌch tsiʼ yʌcʼʌ i bʌ ti cʌjñel jaʼel cheʼ bʌ tsiʼ colta i bʌ tiʼ tojlel jiñi rey Agripa (Hch. 26:5). I cheʼ bʌ tiʼ tsʼijbu jiñi carta tiʼ tojlel añoʼ bʌ ti Filipos tsiʼ chaʼ taja ti tʼan chaʼan tsaʼ ajñi bajcheʼ fariseo ti wajali (Fil. 3:5). Cheʼʌch miʼ pʌstʌl tiʼ tojlel yambʌlob jaʼel yaʼ ti Hechos 15:5 chaʼan tsaʼ ajñiyob bajcheʼ fariseojob (qʼuele jiñi nota chaʼan Hch. 15:5).
(Hechos 15:5, ITD) Lamital jini xñoptʼañob woli bʌ i jacʼbeñob i tʼan fariseojob tsaʼ chʼojyiyob. Tsiʼ yʌlʌyob: Wersa yom miʼ chʼʌmob tsep pʌchʌlel. Wersa yom miʼ subentelob chaʼan miʼ jacʼbeñob i mandar Moisés.
nwtsty nota chaʼan Hch. 15:5
Lamital jini xñoptʼañob woli bʌ i jacʼbeñob i tʼan fariseojob: Tsiquil chaʼan an xñoptʼañob muʼto bʌ i subentelob bajcheʼ fariseojob chaʼan miʼ cʌjñelob (qʼuele jiñi nota chaʼan Hch. 23:6).
(Hechos 24:24, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ ñumi chaʼpʼejl uxpʼejl qʼuin tsaʼ tili Félix yicʼot i yijñam i cʼabaʼ Drusila. Judía jini Drusila. Félix tsiʼ pʌyʌ tilel Pablo. Tsiʼ yubibe i tʼan cheʼ bʌ tsiʼ sube bajcheʼ yom mi lac ñop Jesucristo.
(Hechos 24:27, ITD) Cheʼ ñumenix chaʼpʼejl jab tsaʼ ochi Porcio Festo tiʼ yeʼtel Félix. Félix tsiʼ cʌyʌ Pablo ti mʌjquibʌl come yom qʼuejlel ti utsʼat chaʼan judíojob.
nwtsty nota chaʼan Hch. 24:24
Drusila: Jiñʌch cojix bʌ i yixicʼal Herodes Agripa I, muʼ bʌ i yʌlel yaʼ ti Hechos 12:1. Tsiʼ yila pañimil cheʼ ti jabil 38 i yʌscun jiñʌch Agripa II, i jiñi i chichob jiñʌch Berenice yicʼot Mariamne III. Jiñi yumʌl Félix jiñʌch yambʌ i ñoxiʼal. Ti ñaxan tsaʼ ñujpuñi yicʼot jiñi rey Aziz chʼoyol bʌ ti Emesa am bʌ ti Siria. Cheʼ bʌ ti jabil 54, cheʼ bʌ an jaxto 16 i jabilel, tsiʼ chaʼle i bʌ ti divorciar i tsaʼ ñujpuñi yicʼot Félix. Tajol yaʼʌch an cheʼ bʌ Pablo tiʼ sube Félix «bajcheʼ yom mi lac taj toj bʌ lac pusicʼal yicʼot bajcheʼ yom mi lac bajñel ticʼ lac pusicʼal yicʼot bajcheʼ mi caj i melonla Dios» (Hch. 24:25). Cheʼ bʌ Festo tsaʼ ochi bajcheʼ yumʌl, Félix tsiʼ cʌyʌ Pablo yaʼ ti cárcel «come yom qʼuejlel ti utsʼat chaʼan judíojob». An muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan tsiʼ mele bajcheʼ jiñi chaʼan miʼ yʌqʼuen i tijicñʌyel jiñi i yijñam judía bʌ (Hch. 24:27).
21-27 I CHAʼAN ENERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | HECHOS 25, 26
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Hechos 26:14, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ yajliyon lojon ti lum tic pejtelel lojon, tsaʼ cubi tʼan woli bʌ i pejcañon. Tsiʼ subeyon tiʼ tʼan hebreojob: «Saulo, Saulo, ¿chucoch wolaʼ ticʼlañon? Wolaʼ lʌlʌp tecʼ jini jay bʌ i ñiʼ teʼ chaʼan maʼ low a bʌ».
nwtsty nota chaʼan Hch. 26:14
Wolaʼ lʌlʌp tecʼ jini jay bʌ i ñiʼ teʼ chaʼan maʼ low a bʌ: Jiñʌch muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan miʼ chaʼlen xʌmbal jiñi añimal tac (Jue. 3:31). Jiñi tʼan lʌlʌp tecʼ jini jay bʌ i ñiʼ teʼ jiñʌch jumpʼejl tʼan muʼ bʌ i tajtʌl yaʼ ti jun i chaʼan bʌ griegojob. Ili yom i yʌl cheʼ jiñi i tat wacax miʼ low i bʌ tiʼ caj miʼ ñop i jatsʼ jiñi teʼ jay bʌ i ñiʼ. Cheʼ bʌ maxto xñoptʼañic jiñi Saulo añʌch chuqui lajal bʌ tsiʼ mele: Tsiʼ contraji jiñi xñoptʼañob i chaʼan Cristo muʼ bʌ i qʼuejlelob tiʼ wen tiʼ tojlel Jehová, pero Saulo tsaʼ mejli i taj cabʌl wocol (laja yicʼot Hch. 5:38, 39; 1 Ti. 1:13, 14). Yaʼ ti Eclesiastés 12:11 miʼ yʌl chaʼan lajal i tʼan jiñi am bʌ i ñaʼtʌbal bajcheʼ acuxan muʼ bʌ i jecʼonla o jumpʼejl teʼ jay bʌ i ñiʼ, come miʼ coltañonla chaʼan toj chuqui mi lac mel.
28 I CHAʼAN ENERO-3 I CHAʼAN FEBRERO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | HECHOS 27, 28
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Hechos 27:9, ITD) Tsaʼ sajti cabʌl qʼuin. Bʌbʌqʼuen mi lac chʌn chaʼlen xʌmbal ti barco, come ñumenix i qʼuiñilel chʼajb. Jini chaʼan Pablo tsiʼ tiqʼuiyob.
nwtsty nota chaʼan Hch. 27:9
i qʼuiñilel chʼajb: O «chʼajb tiʼ qʼuiñilel i ñusʌntel mulil» «chʼajb ti otoño». Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «chʼajb» jiñʌch muʼ bʌ i yʌl yaʼ tiʼ mandar Moisés chaʼan yomʌch miʼ mejlel. Jiñi chʼajb chaʼan i qʼuiñilel i ñusʌntel mulil ti jujumpʼejl jab miʼ cʌjñel jaʼel bajcheʼ Yom Kipur (hebreo, yohm hakkippurím, «i qʼuiñilel cheʼ miʼ mʌjquel [jiñi mulil]») (Lv. 16:29-31; 23:26-32; Nm. 29:7). Jiñi tʼan am bʌ ti hebreo muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «yom miʼ laʼ peqʼuesan laʼ bʌ», miʼ taj i bʌ yicʼot I qʼuiñilel Ñusʌntel Mulil, miʼ cʼʌjñel yaʼ ti Levítico 16:29 i miʼ chʼʌmbentel i sujm chaʼan mach junsujmic jach bajcheʼ miʼ pʌs i chʼijiyemlel juntiquil quixtañu, jiñi chʼajb jiñʌch junchajp bajcheʼ miʼ pʌstʌl. Jiñi i qʼuiñilel i ñusʌntel mulil miʼ mejlel tiʼ jilibal septiembre o tiʼ tejchibal octubre.
(Hechos 28:11, ITD) Cheʼ ñumenix uxpʼejl uw, tsaʼ majliyon lojon ti barco chʼoyol bʌ ti Alejandría. Ya jach tsiʼ ñusa i yorajlel tsʌñal ti jini lum joyol bʌ ti jaʼ. An i yejtal jini Cástor yicʼot Pólux bombil tiʼ pat jini barco.
nwtsty nota chaʼan Hch. 28:11
Cástor yicʼot Pólux: Jiñi griegojob yicʼot romanojob miʼ yʌlob ti wajali chaʼan jiñi «Cástor yicʼot Pólux» jiñʌch i yalobilob Zeus (griego Dióskouroi), jiñʌch xlut bʌ i yalobilob Zeus (Júpiter) yicʼot Leda, yumʌl bʌ xʼixic ti Esparta. Junchajp muʼ bʌ i ñaʼtʌntel tiʼ tojlelob jiñʌch cheʼ miʼ cʌntañob jiñi xʼeʼtelob ti barco i miʼ mejlel i coltañob cheʼ bʌ miʼ tajob wocol tac yaʼ ti mar. Cheʼ miʼ tsictesʌntel chaʼan tiʼ ñiʼ jiñi barco miʼ chʼʌm tilel i yejtal jiñi wiñicob jiñʌch junchajp muʼ bʌ i pʌs chaʼan tsaʼ bʌ i tsʼijbu ili libro tsaʼʌch i qʼuele tsaʼ bʌ ujti.