I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
2-8 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 22, 23
«Dios tsiʼ yʌcʼʌ ti prueba Abrahán»
(Génesis 22:1, 2, I tʼan Dios [ITD]) Cheʼ bʌ tsaʼ ujti iliyi, Dios tsiʼ yʌcʼʌ ti prueba Abraham. Tsiʼ pejca: Abraham, cheʼen. Tsiʼ jacʼʌ: Wʌʼ añon, cheʼen. 2 Dios tsiʼ yʌlʌ: [A wocolic, TNM], pʌyʌyix majlel chʼiton bʌ a walobil, jini cojach bʌ a walobil Isaac muʼ bʌ a cʼuxbin. Cucu ti lum i cʼabaʼ Moríah. Aqʼueñon a walobil chaʼan pulbil bʌ c majtan yaʼ ti jumpʼejl wits muʼ bʌ caj c pʌsbeñet.
w12 1/1 23 párr. 4-6
¿Chucoch tsaʼ subenti Abrahán chaʼan miʼ yʌcʼ bajcheʼ pulbil bʌ majtañʌl jiñi i yalobil?
Jehová tiʼ sube Abrahán: «[A wocolic, TNM], pʌyʌyix majlel chʼiton bʌ a walobil, jini cojach bʌ a walobil Isaac muʼ bʌ a cʼuxbin. [...] Aqʼueñon a walobil chaʼan pulbil bʌ c majtan» (Génesis 22:2). Mi laj qʼuel chaʼan Jehová yujilix chaʼan Abrahán mucʼʌch i wen cʼuxbin Isaac come tsiʼ yʌlʌ «jini cojach bʌ a walobil Isaac muʼ bʌ a cʼuxbin». I cheʼʌch tsiʼ yubi Jehová jaʼel tiʼ tojlel i Yalobil, Jesús. Mucʼʌch i wen cʼuxbin, jin chaʼan chaʼyajl tsiʼ chaʼle tʼan cʼʌlʌl ti panchan i tsiʼ yʌlʌ: «Calobilet, mij cʼuxbiñet» (Marcos 1:11; 9:7).
Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel yaʼ ti Traducción del Nuevo Mundo, Jehová tsiʼ cʼʌñʌ jiñi tʼan «a wocolic». Juntiquil yujil bʌ i chaʼan Biblia tsiʼ yʌlʌ chaʼan cheʼ bʌ miʼ cʼʌjñel jiñi tʼan «a wocolic» yom biʼ yʌl chaʼan «jiñi lac YUM yujilʌch bajcheʼ cʼamel i ñuclel jiñi choncol bʌ i cʼajtin». Miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan tajol Abrahán tsaʼʌch i wen ubi i chʼijiyemlel. Cheʼʌch tsiʼ yubi jaʼel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele woliʼ ñusan wocol jiñi cʼuxbibil bʌ i Yalobil yicʼot cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi. Joñonla maʼañic miʼ mejlel lac laj chʼʌmben i sujm tsaʼ bʌ i ñusa. Pero jiñʌch ñumen tsʌts bʌ wocol am bʌ i ñusa Dios o muʼ bʌ caj i ñusan.
Tajol maʼañic mi lac mulan chuqui tsaʼ bʌ i cʼajti Jehová tiʼ tojlel Abrahán, pero yom mi laj cʼajtesan chaʼan Jehová maʼañic tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan ili xucʼul bʌ wiñic miʼ tsʌnsan i yalobil. Cheʼ bajcheʼ ili, maʼañic tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan juntiquil tatʌl miʼ ñusan ili tsʌts bʌ wocol. Anquese Jehová tsiʼ colta Isaac chaʼan maʼañic miʼ chʌmel, mach cheʼic tsiʼ mele tiʼ tojlel i Yalobil come «tsiʼ yʌcʼʌ ti chʌmel chaʼañonla ti lac pejtelel» (Romanos 8:32). ¿Chucoch tsiʼ ñusa ili tsʌts bʌ wocol? «Chaʼan mi lac taj laj cuxtʌlel» (1 Juan 4:9). Cheʼ mi laj qʼuel ili ñuc bʌ cʼuxbiya am bʌ i chaʼan ti lac tojlel, ¿mach ba muqʼuic i coltañonla chaʼan mi lac pʌsben laj cʼuxbiya jaʼel?
(Génesis 22:9-12, ITD) Tsaʼ cʼotiyob yaʼ baʼ tsiʼ yʌlʌ Dios. Abraham tsiʼ mele pulʌntib yaʼi. Tsiʼ yotsʌbe i siʼil. Tsiʼ cʌchʌ Isaac i yalobil. Tsiʼ ñolchoco tiʼ pam pulʌntib, yaʼ ti pam siʼ. 10 Abraham tsiʼ chʼʌmʌ cuchillo. Tsiʼ sʌtsʼʌ i cʼʌb chaʼan miʼ tsʌnsan i yalobil. 11 I yángel lac Yum am bʌ ti panchan tsiʼ pejca. Tsiʼ yʌlʌ: Abraham, Abraham, cheʼen. Tsiʼ jacʼʌ: Wʌʼ añon, cheʼen. 12 Tsiʼ yʌlʌ: Mach a tsʌnsan jini chʼiton. Mach maʼ ticʼlan, come cujilix wolaʼ bʌcʼñan Dios. Tsaʼ wʌqʼueyon a walobil, jini cojach bʌ a walobil.
(Génesis 22:15-18, ITD) I yángel lac Yum tsiʼ pejca Abraham ti chaʼyajlel. Tsaʼ loqʼui i tʼan ti panchan. 16 Tsiʼ yʌlʌ: Tij cʼabaʼ tsac wersa acʼʌ c tʼan, chaʼan tsaʼ jacʼʌ chuqui tsac subeyet. Maʼanic tsaʼ chʌclebeyon a walobil. Tsaʼ wʌqʼueyon jini cojach bʌ a walobil. 17 Mi caj c wen aqʼueñet cutslel. Mi caj c wen pʼojlesʌbeñet a pʼolbal jinto lajal ti tsicol cheʼ bajcheʼ ecʼ am bʌ ti panchan, cheʼ bajcheʼ jiʼ am bʌ tiʼ tiʼ colem ñajb. Mi caj i chaʼleñob yumʌl tiʼ tojlel i contrajob. 18 Winicob xʼixicob tiʼ pejtelel pañimil mi caj i yʌqʼuentelob i wenlel c tʼan tiʼ tojlel a pʼolbal, chaʼan tsaʼ jacʼbeyon c tʼan, cheʼen lac Yum.
w12 15/10 23 párr. 6
Jacʼben i tʼan Dios i mi caj a qʼuel ti tsʼʌctiyel chuqui albil bʌ i chaʼan
6 Chaʼan miʼ mejlel lac ñop chuqui albil bʌ i chaʼan Jehová, miʼ tech i yʌl: «Isujm mic subeñetla, cheʼen lac Yum Dios», i cheʼ bajcheʼ ili miʼ waʼchocon i tʼan (Ez. 17:16). Yaʼ ti Biblia ñumen ti 40 mi lac taj baqui Jehová tsiʼ waʼchoco i tʼan, tajol jiñi ñumen cʌmbil bʌ jiñʌch tsaʼ bʌ subenti Abrahán. Ti cabʌl jab, Jehová mach junsujtel jach tsiʼ yʌqʼue i tʼan Abrahán chaʼan jiñi i Pʼolbal wʌn albil bʌ yaʼ mi caj i tilel tiʼ pʼolbal, tiʼ tojlel Isaac (Gn. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Cheʼ jiñi, Jehová tsiʼ yʌqʼue Abrahán jumpʼejl tsʌts bʌ prueba come tiʼ sube chaʼan miʼ tsʌnsan jiñi cʼuxbil bʌ i yalobil i miʼ yʌcʼ bajcheʼ majtañʌl. Abrahán ti ora tsiʼ jacʼʌ chuqui tsaʼ bʌ subenti, i cheʼ bʌ muqʼuix caj i tsʌnsan, juntiquil ángel tiʼ sube chaʼan maʼañic miʼ mel jiñi. Cheʼ jiñi, Dios tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan: «Tij cʼabaʼ tsac wersa acʼʌ c tʼan, chaʼan tsaʼ jacʼʌ chuqui tsac subeyet. Maʼanic tsaʼ chʌclebeyon a walobil. Tsaʼ wʌqʼueyon jini cojach bʌ a walobil. Mi caj c wen aqʼueñet cutslel. Mi caj c wen pʼojlesʌbeñet a pʼolbal jinto lajal ti tsicol cheʼ bajcheʼ ecʼ am bʌ ti panchan, cheʼ bajcheʼ jiʼ am bʌ tiʼ tiʼ colem ñajb. Mi caj i chaʼleñob yumʌl tiʼ tojlel i contrajob. Winicob xʼixicob tiʼ pejtelel pañimil mi caj i yʌqʼuentelob i wenlel c tʼan tiʼ tojlel a pʼolbal, chaʼan tsaʼ jacʼbeyon c tʼan» (Gn. 22:1-3, 9-12, 15-18).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 22:5, ITD) Abraham tsiʼ sube i winicob: Poj ajñenla ilayi yicʼot jini burro. Yaʼ samiyon quicʼot jini chʼiton. Mi caj c chʼujutesan lojon Dios. Ti wiʼil chaʼ talon lojon baʼ añetla.
Jehová tiʼ sube ti ‹wen cʌñʌl bʌ i chaʼan›
13 Cheʼ bʌ maxto cʼʌjqui yaʼ ti wits yicʼot Isaac, Abraham tsiʼ sube jiñi i wiñicob: «Poj ajñenla ilayi yicʼot jini burro. Yaʼ samiyon quicʼot jini chʼiton. Mi caj c chʼujutesan lojon Dios. Ti wiʼil chaʼ talon lojon baʼ añetla» (Génesis 22:5). ¿Chucoch Abraham tsiʼ sube i wiñicob chaʼan mi caj i chaʼ sujtel jeʼel jiñi Isaac? ¿Tsaʼ ba i lotiyob? Maʼañic. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Abraham tsiʼ wen ñopo chaʼan Jehová miʼ mejlel i chaʼ aqʼuen i cuxtʌlel Isaac (pejcan Hebreos 11:19). Yujilʌch chaʼan Dios tsaʼ mejli i yʌqʼueñob juntiquil i yalobil anquese ñoxobix (Hebreos 11:11, 12, 18). Yujilix chaʼan Dios maʼañic i wocolel mi mel chuqui jach. Ti isujm, mach yujilic chuqui mi caj i yujtel ti jiñi bʌ qʼuin. Pero yujil chaʼan mi tsaʼ chʌmi Isaac, Jehová miʼ mejlel i chaʼ aqʼuen i cuxtʌlel chaʼan miʼ tsʼʌctiyel wʌn albil bʌ i chaʼan. Jin chaʼan, jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Abraham jiñʌch i «tat pejtelelob muʼ bʌ i ñopob Dios».
(Génesis 22:12, ITD) Tsiʼ yʌlʌ: Mach a tsʌnsan jini chʼiton. Mach maʼ ticʼlan, come cujilix wolaʼ bʌcʼñan Dios. Tsaʼ wʌqʼueyon a walobil, jini cojach bʌ a walobil.
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
I chʌnchajplel, come Jehová miʼ mejlel i yʌl mi yomix i wʌn ñaʼtan chuqui mi caj i yujtel. Cheʼic yom Jehová, miʼ mejlel i luʼ ñaʼtan muʼ bʌ i cajel ti ujtel (Isaías 46:10). Pero jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan añʌch maxto bʌ yomic i ñaʼtan chaʼan jiñi talto bʌ qʼuin (Génesis 18:20, 21; 22:12). ¿Chucoch? Come Jehová tojʌch yicʼot an i cʼuxbiya, i maʼañic miʼ mʌctañonla chaʼan chuqui mi lac yajcan lac mel (Deuteronomio 32:4; 2 Corintios 3:17).
9-15 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 24
«Tsaʼ sʌclʌbenti i yijñam Isaac»
(Génesis 24:2-4, ITD) 2, 3 An i winic Abraham, jiñʌch ascuñʌl bʌ tiʼ yotot. Tsaʼ aqʼuenti tiʼ wenta pejtelel i chubʌʼan Abraham. Abraham tsiʼ sube ili winic: Mux caj a wersa acʼ a tʼan tiʼ cʼabaʼ lac Yum, i Diosʌch Panchan yicʼot Pañimil, chaʼan maʼanic mi caj a yajcʌben i yijñam calobil tiʼ tojlel xchʼoc bʌ i yalobilob cananeojob wʌʼ baʼ chumulon. 4 Mux caj a majlel tic lumal baʼan c piʼʌlob. Yaʼ yom maʼ sajcʌben i yijñam calobil Isaac.
wp16.3 14 párr. 3
«Com cu majlel»
Abrahán tiʼ sube Eliezer chaʼan miʼ yʌcʼ i tʼan chaʼan maʼañic mi caj i sʌclʌben i yijñam Isaac yaʼ ti Canaán. ¿Chucoch? Come jiñi chʼoyoloʼ bʌ ti Canaán maʼañic miʼ chʼujutesañob Jehová yicʼot miʼ muqʼuicto i qʼuelob ti ñuc. Cheʼ jaʼel, Abrahán yujil chaʼan mi caj i cʼotel i yorajlel cheʼ bʌ Jehová mi caj i yʌqʼuen i toj i mul jiñi tejclum tiʼ caj wen jontolob, jin chaʼan mach yomic chaʼan Isaac miʼ yotsan i bʌ yicʼot jiñi tejclum baqui an cabʌl tsʼiʼlel. I cheʼ jaʼel yujilʌch chaʼan jiñi i yalobil añʌch chuqui ñuc bʌ mi caj i tsʼʌctesa chaʼan jiñi wʌn albil bʌ i chaʼan Dios (Génesis 15:16, TNM; 17:19; 24:2-4).
(Génesis 24:11-16, ITD) Tsiʼ yʌcʼʌ ti pʌctʌl i camello tiʼ tiʼ jini tejclum yaʼ baʼan jumpʼejl pozo am bʌ i yʌbʌnlel. Ochʼajelix qʼuin. I yorajlelix cheʼ miʼ tilelob ti luch jaʼ xʼixicob. 12 Tsiʼ yʌlʌ: C Yum, i Dioset c yum Abraham, coltañon ti queʼtel ti ili qʼuin. Pʌsben c yum Abraham i yutslel a pusicʼal. 13 Awilan, waʼalon tiʼ tʼejl tsʼajquibil bʌ jaʼ. Talob ti luch jaʼ xchʼocob chumuloʼ bʌ ti tejclum. 14 Laʼ ujtic cheʼ bajcheʼ jini: Cheʼ mic suben juntiquil xchʼoc: «Awocolic juʼsan a wucʼum chaʼan maʼ wʌqʼueñon c jap jaʼ», mi tsiʼ yʌlʌ: «Japʌ, laʼ cʌqʼuen i jap a camello jaʼel», mi cheʼen, mux c ñaʼtan jiñʌch jini xchʼoc tsaʼ bʌ a yajcʌbe a winic Isaac. Cheʼ jini mux c ñaʼtan tsaʼix a pʌsbe c yum i yutslel a pusicʼal. Cheʼʌch tsiʼ pejca Dios ti oración. 15, 16 Cheʼ maxto anic tsaʼ ujti ti oración, tsaʼ tili Rebeca, qʼuechel i chaʼan ucʼum tiʼ quejlab. Wen i tʼojol jax, xchʼoc to. Tsaʼ jubi tilel baʼan tsʼajquibil bʌ jaʼ. Tsiʼ butʼu i yucʼum. Rebeca i yalobilʌch Betuel, i yalobil bʌ Nacor yicʼot Milca. Nacor i yijtsʼiñʌch Abraham.
wp16.3 14 párr. 4
«Com cu majlel»
Eliezer tiʼ sube jiñi yaʼ bʌ añob yaʼ baqui tsaʼ cʼoti chaʼan tsiʼ melbe oración Jehová cheʼ bʌ tsaʼ cʼoti yaʼ ti pozo. Tiʼ sube chaʼan miʼ yajcan jiñi xchʼoc yom bʌ miʼ pʌy Isaac chaʼan tiʼ yijñam. ¿Bajcheʼ mi caj i ñaʼtan i jacʼbal i yoración? Tsiʼ cʼajti chaʼan jiñi xchʼoc tsaʼ bʌ i yajca Dios miʼ lʌcʼtesan i bʌ yaʼ ti pozo, i cheʼ bʌ miʼ cʼajtiben tsʼitaʼ jaʼ, jiñi xchʼoc miʼ yʌqʼuen i cheʼ jaʼel miʼ yʌl chaʼan miʼ yʌqʼuen jiñi i camello tac (Génesis 24:12-14). ¿I majqui tsiʼ mele bajcheʼ jiñi? Jiñʌch Rebeca. Ñaʼtancu bajcheʼ yubil tsaʼ yubi Rebeca cheʼ bʌ tsaʼ cʼoti i yubin chuqui tsaʼ bʌ subenti i familia.
(Génesis 24:58, ITD) Tsiʼ pʌyʌyob tilel Rebeca. Tsiʼ cʼajtibeyob: ¿Awom ba majlel yicʼot ili winic? cheʼob. Tsiʼ yʌlʌ: Com cu majlel.
(Génesis 24:67, ITD) Isaac tsiʼ pʌyʌ ochel Rebeca ti pisil bʌ i yotot Sara i ñaʼ tsaʼix bʌ chʌmi. Isaac tsiʼ cʼuxbi Rebeca. Tsaʼ chaʼ ñuqʼuesʌnti i pusicʼal Isaac chaʼan anix i piʼʌl.
wp16.3 14 párr. 6, 7
«Com cu majlel»
Cheʼ bʌ anto yom cabʌl semana, Eliezer tsiʼ cʼajtibe Abrahán: ¿Ixcu mi mach yomic i tsajcañon tilel jiñi xʼixic? Abrahán tsiʼ jacʼʌ: «Cheʼ jini mach chucbiletix tic mandar» (Génesis 24:39, 41). Cheʼ jaʼel, yaʼ tiʼ yotot Betuel mucʼʌch i chʼʌjmel ti ñuc chuqui miʼ yʌl jiñi xchʼoc. ¿Bajcheʼ la cujil? Laʼ laj qʼuel. Eliezer wen tijicña chaʼan utsʼat tsaʼ loqʼui tsaʼ bʌ chojqui majlel i mel, jin chaʼan cheʼ tsaʼ sʌcʼa pañimil tsiʼ cʼajti chaʼan miʼ chaʼ sujtelob majlel ti Canaán yicʼotobix Rebeca. Pero jiñi i familia maxto yomobic chaʼan miʼ majlel Rebeca i tsiʼ yʌlʌyob chaʼan muʼto i cʌytʌl 10 qʼuin. Jin chaʼan tsiʼ yʌlʌyob: «Laʼ lac pʌy tilel jini xchʼoc chaʼan mi laj cʼajtiben bajcheʼ yom i pusicʼal» (Génesis 24:57).
Wen ñucʌch chuqui mi caj i yujtel tiʼ cuxtʌlel Rebeca. ¿Chuqui mi caj i yʌl? ¿Muʼ ba caj i suben i tat yicʼot i yeran chaʼan maʼañic miʼ chocob majlel yaʼ baqui mach i cʌñʌyic? ¿O muʼ ba caj i qʼuel ti ñuc chaʼan woliʼ cʼʌjñibʌyel ti jiñi yom bʌ Jehová? Cheʼ bajcheʼ tsiʼ jacʼʌ miʼ pʌs bajcheʼ yilal miʼ qʼuel chaʼan ili woli bʌ ti ujtel tiʼ cuxtʌlel come tsiʼ yʌlʌ: «Com cu majlel» (Génesis 24:58).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 24:19, 20, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ ujti i yʌqʼuen i jap, jini xchʼoc tsiʼ yʌlʌ: Mi caj c luchben jaʼ a camello jaʼel cʼʌlʌl miʼ yujtel i jap, cheʼen. 20 Ti ora tsiʼ jebe jini jaʼ ti japoʼjaʼ. Ajñel tsaʼ majli i chaʼ luch jaʼ ti pozo. Tsiʼ luchbe jaʼ pejtel i camello.
wp16.3 12 párr. 6, 7
«Com cu majlel»
Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, cheʼ bʌ tsaʼ ujti i butʼ jaʼ ti jiñi i yucʼum, ajñel tsaʼ tili juntiquil wiñic añix bʌ i jabilel i tiʼ sube: «Awocolic, aqʼueñon tsʼitaʼ jaʼ am bʌ ti a wucʼum chaʼan mic jap». Mach wocolic ti melol tsaʼ bʌ i cʼajti pero tsaʼʌch i cʼajtibe ti wocol tʼan. Come cʌñʌl chaʼan jiñi wiñic wen ñajt baqui woliʼ tilel, ti ora tsiʼ juʼsa i yucʼum i tsiʼ yʌqʼue jiñi jaʼ i mach tsʼitaʼ jach tsiʼ yʌqʼue. Rebeca tsiʼ qʼuele chaʼan ili wiñic tsaʼ cʼoti yicʼot 10 camello i chaʼan maʼañic jaʼ yaʼ ti japoʼjaʼ. Tsaʼ cʼoti i cʌn chaʼan woliʼ wen qʼuejlel i tsiʼ mulaj i pʌs i yutslel tiʼ tojlel jiñi wiñic. Tiʼ sube: «Mi caj c luchben jaʼ a camello jaʼel cʼʌlʌl miʼ yujtel i jap» (Génesis 24:17-19).
Rebeca mach cojach tsiʼ yʌlʌ chaʼan mi caj i tsʼitaʼ aqʼuen jaʼ jiñi camello tac, tsiʼ yʌlʌ chaʼan jinto miʼ lajmel i tiquin tiʼ. Juncojt camello wen am bʌ i tiquin tiʼ miʼ mejlel i jap 95 litro jaʼ. Jin chaʼan Rebeca cabʌlʌch ora miʼ caj ti luch jaʼ. Pero tsaʼ bʌ ujti ti wiʼil miʼ pʌs chaʼan jiñi camello tac mach wen añobic i tiquin tiʼ. Jiñi Rebeca mach yujilic cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ chaʼan mi caj i yʌqʼuen jaʼ jiñi camello tac. Pero yomʌch i mel chuqui jach tiʼ tojlel jiñi wiñic tsaʼ bʌ cʼoti chaʼan miʼ pʌsben i yutslel. I jiñi wiñic tsiʼ jacʼʌ i tsiʼ qʼuele cheʼ bʌ Rebeca tsaʼ caji ti bejlaya jaʼ chaʼan miʼ butʼ jiñi japoʼjaʼ (Génesis 24:20, 21).
wp16.3 13, nota.
«Com cu majlel»
Iqʼuix cajel. Cheʼ jaʼel, jiñi relato maʼañic miʼ yʌl chaʼan tsaʼ wen jalʼa yaʼ ti pozo, miʼ muqʼuicto i yʌl chaʼan wʌyʌlobix i familia cheʼ bʌ tsaʼ ujti. Maʼañic miʼ yʌl jaʼel chaʼan an majqui tsaʼ cʼoti i sʌclan tiʼ caj wolix i wen jalʼan.
(Génesis 24:65, ITD) Come Rebeca tsiʼ cʼajtibe jini winic: ¿Majqui jini winic woli bʌ i chaʼlen xʌmbal ti jamil chaʼan miʼ tajonla? cheʼen. Jini winic tsiʼ jacʼʌ: Jiñʌch c yum, cheʼen. Jini chaʼan Rebeca tsiʼ chʼʌmʌ i pislel chaʼan miʼ mos i wut.
wp16.3 15 párr. 2
«Com cu majlel»
Tsaʼix cʼoti i yorajlel cheʼ bajcheʼ tsaʼ la cʌlʌ tiʼ tejchibal ili temaj. Jiñi cʼʌchʌloʼ bʌ ti camello woliʼ cʼotelob ti Négueb i wolix i yicʼan majlel. Rebeca tsiʼ taja i qʼuel juntiquil wiñic woli bʌ ti xʌmbal ti jamil, tajol woliʼ «chʌn ñaʼtan Dios». Jiñi relato miʼ yʌl chaʼan ora tsaʼ jubi Rebeca ti jiñi camello i maʼañic tsiʼ pijta chaʼan jiñi camello miʼ pʌcchocon i bʌ. I miʼ cʼajtiben jiñi wiñic añix bʌ i jabilel: «¿Majqui jini winic woli bʌ i chaʼlen xʌmbal ti jamil chaʼan miʼ tajonla?». Cheʼ bʌ tsaʼ subenti chaʼan jiñʌch Isaac, Rebeca tsiʼ chʼʌmʌ i pislel chaʼan miʼ mos i wut (Génesis 24:62-65). ¿Chucoch cheʼ miʼ mel bajcheʼ jiñi? Tajol chaʼan miʼ pʌs chaʼan mucʼʌch i qʼuel ti ñuc jiñi i ñoxiʼal bʌ miʼ cajel. Ti ili ora ili melbalʌl maʼañix i cʼʌjñibal miʼ qʼuelob. Pero cabʌlʌch chuqui miʼ mejlel laj cʌn ti jiñi i pecʼlel tsaʼ bʌ i pʌsʌ Rebeca, i mach yʌlʌyic miʼ wiñiconla o xʼixiconla.
16-22 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 25, 26
«Esaú tsiʼ choño i yʌscuñiyel»
(Génesis 25:27, 28, ITD) Tsaʼ coliyob jini chʼitoñob. Esaú wen yujil i yajñesʌntel bʌteʼel. Tsaʼ ajni ti jamil. Jacob jiñʌch uts bʌ winic, tsaʼ chumle ti pisil bʌ otot. 28 Isaac tsiʼ cʼuxbi Esaú, come tsiʼ cʼuxu weʼelʌl chajpʌbil bʌ i chaʼan. Rebeca tsiʼ cʼuxbi Jacob.
it-2 8, párr. 1
Jacob
Esaú, jiñi muʼ bʌ i wen cʼuxbintel tiʼ tat, jiñʌch juntiquil muʼ bʌ i wen ajñesan bʌteʼel mach bʌ añic majqui miʼ mejlel i ticʼ, wen am bʌ i chʼejlel, i jiñi Jacob cʌmbil bajcheʼ juntiquil «uts bʌ winic [heb. tam], tsaʼ [bʌ] chumle ti pisil bʌ otot», jiñʌch juntiquil muʼ bʌ i cʌntan tiñʌmeʼ, i jiñʌch muʼ bʌ i mejlel ti aqʼuentel tiʼ wenta jiñi an tac bʌ ti otot yicʼot muʼ bʌ i wen cʼuxbintel tiʼ ñaʼ (Gn. 25:27, 28). Ili tʼan am bʌ ti hebreo (tam) an baqui tac yambʌ miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ yʌjlel juntiquil lac piʼʌl wem bʌ miʼ qʼuejlel ti Dios. Jumpʼej ejemplo, «jini stsʌnsajob miʼ tsʼaʼleñob jini toj bʌ [heb. tam]», pero Jehová miʼ yʌl chaʼan «tijicña miʼ caj ti ajñel jini winic uts bʌ i pusicʼal» (Pr. 29:10; Sal. 37:37). Job jiñʌch «juntiquil winic utsʼat bʌ i pusicʼal [...]. Tsiʼ cʌnta i bʌ chaʼan maʼanic miʼ taj mulil [heb. tam] (Job 1:1, 8; 2:3.)
(Génesis 25:29, 30, ITD) Ti jumpʼejl qʼuin Jacob tsiʼ chʼʌxʌ i bʌl i ñʌcʼ. Esaú tsaʼ majli ti jamil. Tsaʼ chaʼ sujti tilel tiʼ yotot. Cʼun pañimil tsiʼ yubi chaʼan cabʌl i wiʼñal. 30 Esaú tsiʼ sube Jacob: Laʼ j cʼux jini chʌchʌc bʌ i bʌl ñʌcʼʌl chajpʌbilix bʌ a chaʼan, come cʼunix pañimil woli cubin chaʼan c wiʼñal, cheʼen. Jini chaʼan tsaʼ otsʌbenti i cʼabaʼ Edom, «Chʌchʌc bʌ».
(Génesis 25:31-34, ITD) Jacob tsiʼ yʌlʌ: Ñaxan chombeñon a wʌscunlel, cheʼen. 32 Esaú tsiʼ yʌlʌ: Awilan, mi caj c chʌmel ti wiʼñal. ¿Chuqui to i cʼʌjñibal c chaʼan jini cʌscunlel? cheʼen. 33 Jacob tsiʼ yʌlʌ: Ñaxan aqʼueñon a tʼan, cheʼen. Esaú tsiʼ yʌqʼue i tʼan. Cheʼ jini tsiʼ chombe Jacob i yʌscunlel. 34 Jacob tsiʼ yʌqʼue Esaú waj yicʼot lenteja chajpʌbil bʌ i chaʼan. Tsiʼ cʼuxu. Tsiʼ japʌ. Tsaʼ chʼojyi. Tsaʼ loqʼui majlel. Cheʼi tsiʼ tsʼaʼle i yʌscunlel Esaú.
¿Chucoch yom mi la cʌqʼuen wocolix i yʌlʌ yambʌlob?
11 Chʼijiyemtic jax, chaʼtiquil uxtiquil muʼ bʌ i yʌjlelob ti Biblia maʼañic tsiʼ qʼueleyob ti ñuc añoʼ bʌ i chaʼan. Laʼ la cʌl tiʼ tojlel Esaú. Jiñi i tat i ñaʼ miʼ cʼuxbiñob Jehová i miʼ qʼuelob ti ñuc, pero Esaú maʼañic miʼ qʼuel ti ñuc jiñi chʼujul tac bʌ (pejcan Hebreos 12:16, Jiñi tsijiʼ bʌ wen tʼañ chaʼañ estudio, [TWT]).a ¿Bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ iliyi? Tiʼ sebʼesa i bʌ i chomben i yʌscuñil i yijtsʼin i cʼabaʼ Jacob chaʼan jach jumpʼejl plato lenteja (Gn. 25:30-34). Ti wiʼil, cʼux tsiʼ yubi tsaʼ bʌ i mele i tsaʼto michʼa chaʼan maʼañic tsiʼ taja jiñi bendición am bʌ tiʼ wenta i chʼʌm bajcheʼ ascuñʌl. Pero maʼañic chucoch yom miʼ michʼan come tsiʼ pʌsʌ chaʼan maʼañic miʼ qʼuel ti ñuc.
it-2 717 párr. 1
Ascuñʌl bʌ
Cʼʌlʌl ti wajali, jiñi ascuñʌl bʌ jiñʌch muʼ bʌ i ñumen qʼuejlel ti ñuc tiʼ familia i jiñʌch am bʌ tiʼ wenta miʼ qʼuel majlel i familia yicʼot miʼ yʌqʼuentel chaʼyajl i ñumel i chubʌʼan cheʼ bajcheʼ jiñi yañoʼ bʌ (Dt. 21:17). Cheʼ bʌ José tsiʼ yʌqʼueyob i bʌl i ñʌcʼ jiñi i yerañob, jiñi tsaʼ bʌ i ñaxan aqʼue jiñʌch Rubén come jiñʌch jiñi ascuñʌl bʌ (Gn. 43:33). Pero jiñi Biblia mach tiʼ pejtelelic ora miʼ yʌqʼuen i ñuclel jiñi ascuñʌl bʌ, jiñi muʼ bʌ i qʼuel ti ñuc jiñʌch jiñi xucʼul bʌ miʼ yajlel (Gn. 6:10; 1 Cr. 1:28; laja yicʼot Gn. 11:26, 32; 12:4).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 25:31-34, ITD) Jacob tsiʼ yʌlʌ: Ñaxan chombeñon a wʌscunlel, cheʼen. 32 Esaú tsiʼ yʌlʌ: Awilan, mi caj c chʌmel ti wiʼñal. ¿Chuqui to i cʼʌjñibal c chaʼan jini cʌscunlel? cheʼen. 33 Jacob tsiʼ yʌlʌ: Ñaxan aqʼueñon a tʼan, cheʼen. Esaú tsiʼ yʌqʼue i tʼan. Cheʼ jini tsiʼ chombe Jacob i yʌscunlel. 34 Jacob tsiʼ yʌqʼue Esaú waj yicʼot lenteja chajpʌbil bʌ i chaʼan. Tsiʼ cʼuxu. Tsiʼ japʌ. Tsaʼ chʼojyi. Tsaʼ loqʼui majlel. Cheʼi tsiʼ tsʼaʼle i yʌscunlel Esaú.
(Hebreos 12:16, ITD) Tsajiletla ame anic majch miʼ taj i yixic [«tsʼiʼlel», TNM], ame anic majch miʼ tsʼaʼlen jini albil bʌ i chaʼan Dios cheʼ bajcheʼ Esaú. Tsiʼ choño i yʌscuñil cheʼ an i wiʼñal chaʼan miʼ poj taj i bʌl i ñʌcʼ.
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
Laʼ lac chaʼ qʼuel Hebreos 12:16, baqui jiñi apóstol Pablo tiʼ tsʼijbu: «Tsajiletla ame anic majch miʼ taj i yixic [«tsʼiʼlel», TNM], ame anic majch miʼ tsʼaʼlen jini albil bʌ i chaʼan Dios cheʼ bajcheʼ Esaú. Tsiʼ choño i yʌscuñil cheʼ an i wiʼñal chaʼan miʼ poj taj i bʌl i ñʌcʼ». ¿Chuqui tsaʼ bʌ i mulaj i tsictesan?
Pablo maʼañic woliʼ yʌl chaʼan bajcheʼ tsaʼ tili jiñi Mesías. Tsaʼix i wʌn sube jiñi xñoptʼañob chaʼan yom miʼ ‹pʌtob toj bʌ bij› chaʼan maʼañic majqui «muʼ bʌ i ñusʌben, o muʼ bʌ i sʌt, i yutslel i pusicʼal Dios», ili cheʼʌch miʼ mejlelob ti ujtel mi tsiʼ chaʼleyob tsʼiʼlel (He. 12:12-16). Lajalobʌch bajcheʼ Esaú cheʼ miʼ yajlelob ti jiñi mulil, come Esaú maʼañic tsiʼ qʼuele ti ñuc «jini albil bʌ i chaʼan Dios».
Esaú tsaʼ chumle tiʼ yorajlel jiñi tatʌloʼ bʌ ti wajali ti colem bʌ familia, i tajol tsaʼ mejli i mel jiñi ñuc bʌ eʼtel chaʼan miʼ pul majtañʌl bajcheʼ motomaj chaʼan i familia (Gn. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5). Pero tsiʼ qʼuexe tiʼ pejtelel muʼ bʌ i mejlel i taj bajcheʼ ascuñʌl tiʼ caj jumpʼejl chʼejew lenteja, come jin jach tsiʼ ñaʼta chuqui yom tiʼ bʌcʼtal. Tajol maʼañic tsiʼ mulaj i ñusan jiñi wocol tac wʌn albil bʌ chaʼan mi caj i tilel tiʼ tojlel i pʼolbal Abrahán (Gn. 15:13). Esaú tsiʼ pʌsʌ chaʼan maʼañic miʼ qʼuel ti ñuc jaʼel jiñi chʼujul tac bʌ come tsiʼ pʌyʌ chaʼtiquil xʼixic maʼan bʌ miʼ chʼujutesañob Jehová, i tsaʼʌch i wen aqʼue i chʼijiyemlel i tat (Gn. 26:34, 35). Pero Jacob wen qʼuexelʌch come tsaʼ ñujpuñi yicʼot juntiquil muʼ bʌ i chʼujutesan jiñi isujm bʌ Dios (Gn. 28:6, 7; 29:10-12, 18).
(Génesis 26:7 ITD) Jini winicob yaʼ bʌ chumulob tsiʼ cʼajtibeyob Isaac majqui jini xchʼoc Rebeca. Isaac tsiʼ yʌlʌ: Jiñʌch quijtiʼan, cheʼen, come tsiʼ bʌcʼña jini winicob yaʼ bʌ chumulob. Jini chaʼan maʼanic tsiʼ yʌlʌ mi i yijñam, ame i tsʌnsañob chaʼan miʼ pʌyob Rebeca. Cheʼʌch tsiʼ lon ñaʼta tiʼ pusicʼal, come i tʼojol jax Rebeca.
it-2 368 párr. 6
Jiñi lot
Cheʼ bʌ jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mach weñic jiñi lot, mach yomic i yʌl chaʼan jiñi lac piʼʌlob yom miʼ luʼ suben chuqui i sujm bʌ jiñi mach bʌ añic tiʼ wenta miʼ ñaʼtan. Jesucristo miʼ yʌl: «Mach mi laʼ wʌqʼuen tsʼiʼ chuqui tac chʼujul. Mach mi laʼ wejtuben chitam laʼ perla tac ame miʼ tʼuchtan, ame miʼ sutqʼuin i bʌ i lowetla» (Mt. 7:6). Jin chaʼan, an i tajol Jesús mach wen tsʼʌcʌlic chuqui tsaʼ bʌ i yʌlʌ o maʼañic tsiʼ yʌqʼue i jacʼbal tac jiñi cʼajtiya tsaʼ bʌ melbenti, come tajol miʼ mejlel i chʼʌm tilel wocol tac (Mt. 15:1-6; 21:23-27; Jn. 7:3-10). Cheʼ bʌ Abrahán, Isaac, Rahab yicʼot Eliseo mach tsʼʌcʌlic chuqui tsiʼ yʌlʌyob o an chuqui tsiʼ mucbeyob jiñi mach añic bʌ miʼ chʼujutesañob Jehová, tsaʼʌch i qʼueleyob jaʼel chaʼan mucʼʌch i tajbeñob i wocolel (Gn. 12:10-19, TNM; capítulo 20; 26:1-10; Jos. 2:1-6; Stg. 2:25, WT; 2 R. 6:11-23).
23-29 I CHAʼAN MARZO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 27, 28
«Jacob tsaʼʌch i taja jiñi bendición am bʌ tiʼ wenta miʼ yʌqʼuentel»
(Génesis 27:6-10, ITD) Rebeca tsiʼ chaʼ sube Jacob i yalobil chuqui tsiʼ yʌlʌ Isaac. Tsiʼ yʌlʌ: Tsaʼ cubibe i tʼan a tat cheʼ bʌ tsiʼ pejca a wʌscun. 7 Tsiʼ sube: «Chʼʌmbeñon tilel weʼelʌl. Melbeñon sumuc bʌ i bʌl c ñʌcʼ chaʼan mij cʼuxe, chaʼan mi cʌqʼueñet i yutslel c tʼan cheʼ cuxulon to». Cheʼ tsiʼ yʌlʌ a tat. 8 Jini chaʼan, calobil, jacʼbeñon c tʼan wʌle. Chaʼlen cheʼ bajcheʼ mic subeñet. 9 Cucu pʌyʌ tilel chaʼcojt wen bʌ alʌ chivo. Mi caj c melben a tat sumuc bʌ i bʌl i ñʌcʼ cheʼ bajcheʼ miʼ mulan. 10 Mux caj a chʼʌmben majlel a tat, chaʼan miʼ cʼuxeʼ, chaʼan mi mejlel i yʌqʼuenet i yutslel i tʼan cheʼ maxto chʌmenic, cheʼen Rebeca.
w04 15/4 11 párr. 4, 5
Rebeca, jiñʌch juntiquil xʼixic wen am bʌ i chʼejlel
Jiñi Biblia maʼañic miʼ yʌl chaʼan Isaac yujil chaʼan Esaú mi caj i yochel ti xyaj eʼtel i chaʼan Jacob. Pero Rebeca yicʼot Jacob yujilobʌch majqui mi caj i taj jiñi bendición, ili jiñʌch mi caj i yʌqʼuentel Jacob. Cheʼ bʌ Rebeca miʼ yubin chaʼan cheʼ bʌ Esaú miʼ majlel i yʌqʼuen i bʌl i ñʌcʼ Isaac, jiñi i tat, i ti jimbʌ ora mi caj yʌqʼuentel bendición, an chuqui miʼ mel ti ora. Maʼañic sʌtbil i chaʼan jiñi i chʼejlel yicʼot chuqui muʼ bʌ i ñaʼtan i mel. Rebeca miʼ suben Jacob chaʼan miʼ majlel i chʼʌm tilel chaʼcojt alʌ chivo chaʼan miʼ chajpʌben i ñoxiʼal jiñi bʌlñʌcʼʌl muʼ bʌ i wen mulan i cʼux i cheʼ bʌ Jacob miʼ majlel i yʌqʼuen, i miʼ yʌl i bʌ chaʼan jiñʌch Esaú chaʼan miʼ yʌqʼuentel jiñi bendición. Jacob tsiʼ bʌcʼña chaʼan miʼ cʼotel i ñaʼtan jiñi i tat chaʼan choncol i lotin i miʼ pʼajtʌl, jin chaʼan mach ñoj yomic majlel pero Rebeca tsiʼ wersa xiqʼui, i tiʼ sube: «Laʼ i tajon a wocol mi tsaʼ pʼajleyet». Cheʼ jiñi, Rebeca miʼ chajpan jiñi bʌlñʌcʼʌl, miʼ xojben Jacob i pislel Esaú i miʼ choc majlel baqui an i tat (Génesis 27:1-17).
Maʼañic mi lac tsictesʌbentel chucoch cheʼ tsiʼ mele Rebeca bajcheʼ jiñi. Anquese cabʌl miʼ yʌlob chaʼan mach weñic chuqui tsiʼ mele Rebeca, jiñi Biblia mach cheʼic miʼ yʌl, mi jiñicto jiñi Isaac cheʼ bʌ tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan tsaʼ bʌ i yʌqʼue i bendición jiñʌch Jacob i mach jiñic Esaú. I cheʼ jaʼel tsaʼto i ñumen aqʼue bendición Jacob (Génesis 27:29; 28:3, 4). Rebeca yujilʌch chuqui tsiʼ wʌn alʌ Jehová chaʼan tiʼ tojlel jiñi chaʼtiquil i yalobilob, jin chaʼan miʼ chaʼlen wersa chaʼan Jacob miʼ taj jiñi bendición am bʌ tiʼ wenta miʼ chʼʌm. Ili tsaʼ bʌ ujti cheʼʌch yom Jehová miʼ yujtel (Romanos 9:6-13).
(Génesis 27:18, 19, ITD) Tsaʼ majli baʼan i tat. Tsiʼ yʌlʌ: C tat, cheʼen. Tsiʼ yʌlʌ: Wʌʼ añon. ¿Majquiyet, calobil? cheʼen. 19 Jacob tsiʼ sube i tat: Joñon Esaú jini ñaxan bʌ a walobil. Tsaʼix c mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ subeyon. Awocolic, chʼojyen. Buchiʼ. Cʼuxu jini weʼelʌl tsaʼ bʌ c chajpʌbeyet chaʼan maʼ wʌqʼueñon i yutslel a tʼan.
w07 1/10 31 párr. 2, 3
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
Anquese jiñi Biblia maʼañic miʼ wen tsictesan chucoch cheʼ tsiʼ mele Rebeca yicʼot Jacob bajcheʼ jiñi, mucʼʌch i yʌl chaʼan tiʼ orajach tiʼ ñaʼtayob i mel jiñi. Jiñi i Tʼan Dios maʼañic miʼ yʌl chaʼan wen o mach weñic tsaʼ bʌ i meleyob, jin chaʼan maʼañic woliʼ yʌcʼ tiʼ ñaʼtʌntel chaʼan yom mi lac chaʼlen lot. Pero jiñi Biblia añʌch chuqui miʼ yʌl chaʼan jiñi tsaʼ bʌ ujti.
Jiñi relato miʼ jamʌ al chaʼan jiñi Jacob jiñʌch yom miʼ chʼʌm jiñi bendición muʼ bʌ i yʌqʼuentel tiʼ tat, i mach jiñic Esaú. Ti ñaxan, Jacob mʌmbilix i chaʼan jiñi i yʌscunlel Esaú come ili i yeran maʼañic tsiʼ chʼʌmʌ ti ñuc i tsiʼ choño tiʼ caj i wiʼñal. «Tsiʼ tsʼaʼle i yʌscunlel Esaú» (Génesis 25:29-34). Jin chaʼan, cheʼ bʌ Jacob tsaʼ majli baqui an i tat yomʌch chaʼan miʼ yʌqʼuentel jiñi bendición am bʌ tiʼ wenta miʼ chʼʌm.
(Génesis 27:27-29, ITD) Jacob tsiʼ ñochta. Tsiʼ tsʼujtsʼu. Isaac tsiʼ sicʼbe i yujtsʼil i pislel. Tsiʼ yʌqʼue i yutslel i tʼan. Tsiʼ yʌlʌ: Awilan, i yujtsʼil calobil lajalʌch bajcheʼ i yujtsʼil jamil tsaʼ bʌ i taja i wenlel ti Dios. 28 Laʼ i yʌqʼueñet Dios jini yeʼeb tilem bʌ ti panchan yicʼot wen bʌ lum yicʼot cabʌl ixim yicʼot cabʌl vino. 29 Laʼ i yumañetob winicob ti mojt ti mojt. Laʼ i cʼuchchocoñob i bʌ jini tejclumob ti a tojlel. Laʼ i yumañet a piʼʌlob. Laʼ i cʼuchchocoñob i bʌ a wijtsʼiñob ti a tojlel. Laʼ chojquicob loqʼuel pejtel muʼ bʌ i pʼajet. Laʼ i tajob i yutslel Dios pejtel muʼ bʌ i yʌqʼueñet i yutslel i tʼan.
it-1 311 párr. 2
Bendición
Cheʼ tiʼ yorajlel jiñi patriarcajob, jiñi tatʌl ñʌmʌl i yʌqʼuen bendición jiñi i yalobilob cheʼ bʌ lʌcʼʌlix mi caj i chʌmel. Ili bendición wen ñucʌch i cʼʌjñibal yicʼot mucʼʌch i chʼʌmob ti ñuc. Jumpʼejl ejemplo, Isaac tsiʼ yʌqʼue bendición Jacob come tsiʼ ñaʼta chaʼan jiñʌch Esaú, jiñi ascuñʌl bʌ. Isaac tiʼ sube Jacob chaʼan laʼ qʼuejlic ti ñuc yicʼot laʼ pʼojlic i chubʌʼan ñumento cheʼ bajcheʼ i yeran. Tajol Isaac tsaʼʌch i cʼajtibe Jehová chaʼan miʼ tsʼʌctesan ili bendición come maʼañix miʼ cʼotel i wut yicʼot wen ñoxix (Gn. 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; He. 11:20; 12:16, 17, TWT). Ti wiʼil, Isaac tsaʼ cʼoti i ñaʼtan majqui woliʼ yʌqʼuen jiñi bendición i cheʼ yujilix majqui i chaʼan, tsaʼto i ñumen aqʼue jiñi bendición (Gn. 28:1-4). Cheʼ bʌ Jacob lʌcʼʌlix mi caj i chʌmel, tsiʼ ñaxan aqʼuen bendición jiñi chaʼtiquil i yalobilob José i tiʼ wiʼil tsiʼ yʌqʼue bendición i yalobilob jaʼel (Gn. 48:9, 20; 49:1-28; He. 11:21). Cheʼʌch tsaʼ ujti tiʼ tojlel Moisés jaʼel, cheʼ bʌ lʌcʼʌlix mi caj i chʌmel tsiʼ yʌqʼue bendición jiñi tejclum Israel (Dt. 33:1). Tiʼ pejtelel ili bendición miʼ pʌs chaʼan tsaʼʌch wʌn ajli chuqui miʼ caj ti ujtel. An qʼuiñil jiñi muʼ bʌ caj i yʌcʼ bendición miʼ yʌcʼ i cʼʌb yaʼ tiʼ jol jiñi yom bʌ i yʌqʼuen bendición (Gn. 48:13, 14).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 27:46-28:2, ITD) Rebeca tsiʼ sube Isaac: Mach tijicñayonic chaʼan jini xʼixicob chʼoyoloʼ bʌ ti Het. Mi tsiʼ pʌyʌ Jacob i yijñam baʼan i yalobilob Het yicʼot i yalobilob Canaán, ¿chuqui to queʼtel mi chʌn cuxulon to? cheʼen.
28 Isaac tsiʼ pʌyʌ tilel Jacob. Tsiʼ yʌqʼue i wenlel i tʼan. Tsiʼ yʌqʼue mandar: Mach a pʌy a wijñam baʼan i yalobilob Canaán. 2 Chajpan a bʌ. Yom maʼ majlel yaʼ ti Padanaram, yaʼ tiʼ yotot Betuel, i tat a ñaʼ. Cʼajtin a wijñam yaʼi baʼan i yalobilob Labán a wichan.
w06 15/4 6 párr. 3, 4
Bajcheʼ yilal yom miʼ pejcañob i bʌ jiñi xñujpuñelob
¿Wem ba miʼ pejcañob i bʌ Isaac yicʼot Rebeca? Cheʼ bʌ Esaú miʼ pʌy tiʼ yijñam jiñi xchʼocoʼ bʌ i yalobilob Het, tsaʼʌch tejchi wocol tiʼ familia. Rebeca «tsiʼ sube» Isaac: «Mach tijicñayonic chaʼan jini xʼixicob chʼoyoloʼ bʌ ti Het. Mi tsiʼ pʌyʌ Jacob [ijtsʼiñʌl bʌ i yalobil] i yijñam baʼan i yalobilob Het [...], ¿chuqui to queʼtel mi chʌn cuxulon to?» (Génesis 26:34; 27:46). Rebeca jamʌ tsiquil tsiʼ yʌlʌ bajcheʼ yubil miʼ yubin i bʌ.
Isaac tiʼ sube Jacob chaʼan maʼañic miʼ pʌy tiʼ yijñam jiñi xchʼocob añoʼ bʌ ti Canaán (Génesis 28:1, 2). Rebeca tsaʼ ñopbenti chuqui tsaʼ bʌ i yʌlʌ. Ili xñujpuñel tsaʼʌch mejli i tojʼesan jumpʼejl tsʌts bʌ wocol tiʼ familia, i miʼ mejlel i coltañonla jaʼel ili ora. Pero ¿chuqui miʼ mejlel i mel jiñi xñujpuñel mi mach lajalic chuqui miʼ ñaʼtañob?
(Génesis 28:12, 13, ITD) Tsiʼ chaʼle ñajal. Tsiʼ qʼuele chan bʌ tecʼoñib [escalera, TNM] waʼal bʌ ti lum. I jol jini tecʼoñib tsiʼ taja panchan. I yángelob Dios woliʼ letsel i jubelob yaʼ ti tecʼoñib. 13 Yaʼ waʼal lac Yum tiʼ chañelal. Tsiʼ yʌlʌ: Joñon Yumʌlon, i Dioson Abraham a tat, i Dioson Isaac. Mi caj cʌqʼueñet yicʼot a pʼolbal jini lum baʼ ñololet.
w04 15/1 28 párr. 6
Ñuc tac bʌ cʌntesʌntel am bʌ ti Génesis (parte 2)
28:12, 13. ¿Baqui bʌ i sujmlel jiñi i ñajal Jacob baqui tsiʼ qʼuele jumpʼejl «tecʼoñib [«escalera», TNM]»? Ili «escalera» (muʼ bʌ i cʼʌjquel majlel ti panchan tajol xutʼ melbil ti xajlel) miʼ pʌs chaʼan temelʌch an jiñi Lum yicʼot panchan, i jiñi ángelob miʼ melob wen ñuc bʌ eʼtel tiʼ tojlel Jehová yicʼot tiʼ tojlel jiñi lac piʼʌlob wem bʌ miʼ qʼuejlelob ti Dios (Juan 1:51).
30 I CHAʼAN MARZO-5 I CHAʼAN ABRIL
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 29, 30
«Jacob miʼ ñujpuñel»
(Génesis 29:18-20, ITD) Jacob tsiʼ cʼuxbi Raquel. Tsiʼ yʌlʌ: Mi caj c melbeñet a weʼtel wucpʼejl jab chaʼan mic pʌy Raquel jini ijtsʼiñʌl bʌ a walobil. 19 Labán tsiʼ yʌlʌ: Utsʼat, mi caj cʌqʼueñet Raquel. Lolom jach mi cʌqʼuen yambʌ winic. Yom maʼ cʌytʌl quicʼot, cheʼen. 20 Jacob tsiʼ chaʼle eʼtel wucpʼejl jab chaʼan miʼ pʌy Raquel. Lajalʌch tsiʼ yubi jini wucpʼejl jab bajcheʼ wucpʼejl qʼuin, come cabʌl tsiʼ cʼuxbi Raquel.
w03 15/10 29 párr. 6
Jacob tsiʼ qʼuele ti ñuc i chaʼan bʌ Dios
Cheʼ bʌ an majqui yom ñujpuñel yom miʼ toj jiñi xchʼoc, ili i tojol jiñʌch miʼ chʼʌm i familia jiñi xchʼoc. Tiʼ wiʼil, jiñi i Mandar Moisés tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi wiñic muʼ bʌ i piʼlen juntiquil xchʼoc maxto bʌ cʼajtibilic yom miʼ toj 50 sʌsʌc taqʼuin. Jiñi wen yujil bʌ chaʼan jiñi Biblia, Gordon Wenham, miʼ yʌl chaʼan ili 50 sʌsʌc taqʼuin «jiñʌch baqui jaxʌl yom miʼ cʼajtintel i tojol jiñi xchʼoc» pero an i tajol mach «ñoj cheʼic miʼ tojtʌl» (Deuteronomio 22:28, 29). Come Jacob maʼañic i taqʼuin chaʼan miʼ toj, jin chaʼan tiʼ sube Labán chaʼan miʼ melben i yeʼtel 7 jab. Wenham miʼ chaʼ al: «Jiñi xʼeʼtelob miʼ tojtʌlob medio siclo o jumpʼejl siclo ti jumpʼejl uw cheʼ ti yorajlel jiñi Babilonia [ili yom i yʌl chaʼan 42 yicʼot 84 siclo ti 7 jab]. Jacob tsiʼ pʌsbe i yutslel Labán cheʼ bʌ añix i ñumel tsiʼ tojo chaʼan miʼ mejlel i pʌy Raquel». Jin chaʼan Labán ora tsiʼ jacʼʌ (Génesis 29:19).
(Génesis 29:21-26, ITD) Jacob tsiʼ sube Labán: Aqʼueñoñix quijñam. Tsaʼix tsʼʌctiyi wucpʼejl jab queʼtel chaʼan mic pʌy, cheʼen. 22 Labán tsiʼ pʌyʌ tilel pejtel winicob yaʼ bʌ chumulob. Tsaʼ caji i mel qʼuin. 23 Ti acʼʌlel Labán tsiʼ pʌyʌ majlel Lea baʼan Jacob. Jacob tsaʼ ajni yicʼot. 24 Labán tsiʼ yʌqʼue i criada i cʼabaʼ Zilpa chaʼan miʼ melben i yeʼtel Lea. 25 Ti sʌcʼajel Jacob tsiʼ qʼuele jiñʌch Lea tsaʼ bʌ i pʌyʌ. Jacob tsiʼ sube Labán: ¿Chuqui tsaʼ melbeyon? Wucpʼejl jab tsac melbeyet a weʼtel chaʼan mic pʌy Raquel. ¿Chucoch tsaʼ lotiyon? cheʼen. 26 Labán tsiʼ yʌlʌ: Mach cheʼic mic mel lojon ilayi. Maʼanic mic ñaxan sijin lojon jini ijtsʼiñʌl bʌ. Ñaxan mic sijin lojon jini chichʌl bʌ.
w07 1/10 8 párr. 6
Raquel yicʼot Lea, tsaʼ bʌ i contrajiyob i bʌ, tsiʼ «cosʌbeyob i yalobilob Israel»
¿Yujil ba Lea chaʼan jiñi woli bʌ i yujtel jumpʼejlʌch lot, o tsaʼ jach ba i jacʼʌ chuqui tsaʼ subenti tiʼ tat? ¿I baqui an Raquel ti jiñi bʌ ora? ¿Yujil ba chuqui woli ti ujtel? Mi yujilʌch, ¿bajcheʼ yubil tsiʼ yubi? ¿Tsaʼ ba mejli i suben i tat i wentʌlel chaʼan mach weñic chuqui woli bʌ i mel? Jiñi Biblia maʼañic miʼ yʌqʼuen i jacʼbal ili cʼajtiya tac, jin chaʼan maʼañic miʼ mejlel lac ñaʼtan bajcheʼ yubil tsiʼ yubi Raquel yicʼot Lea. Cheʼ bʌ Jacob tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan tsaʼ lotinti, maʼañic tsaʼ michʼa yicʼot Lea yicʼot Raquel, tsaʼ bʌ michʼa yicʼot jiñʌch Labán. Jacob tiʼ sube Labán: «Wucpʼejl jab tsac melbeyet a weʼtel chaʼan mic pʌy Raquel. ¿Chucoch tsaʼ lotiyon?». ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Labán chaʼan miʼ colta i bʌ? «Maʼanic mic ñaxan sijin lojon jini ijtsʼiñʌl bʌ. Ñaxan mic sijin lojon jini chichʌl bʌ. Tsʼʌctesan jumpʼejl semana yicʼot a wijñam. Cheʼ jini mi caj cʌqʼueñet i yijtsʼin chaʼan a weʼtel muʼ bʌ caj a melbeñon yambʌ wucpʼejl jab cheʼen» (Génesis 29:25-27). Jacob mach cojax tsaʼ cʌle yicʼot juntiquil i yijñam anquese mach lon cheʼic yom tsiʼ yʌlʌ, i tiʼ caj ili tsiʼ chʼʌmʌ tilel cabʌl wocol tiʼ ñujpuñel.
it-2 343 párr. 8
Jiñi ñujpuñel
Jiñi qʼuiñijel. Anquese cheʼ bʌ miʼ yujtel ñujpuñel ti Israel maʼañic chuqui miʼ mejlel, pero yicʼotʌch tijicñʌyel miʼ melob. Cheʼ bʌ i yorajlelix jiñi ñujpuñel, jiñi xchʼoc miʼ chʼʌl i bʌ yaʼ tiʼ yotot. Ñaxan miʼ chaʼlen tsʼʌmel, cheʼ jiñi, miʼ bon i bʌ ti xojocña bʌ aceite (Laja yicʼot Rt. 3:3 yicʼot Ez. 23:40). An qʼuiñil, juntiquil xyaj eʼtel miʼ coltan i lʌp jiñi i «chʼʌjlil muʼ bʌ caj i lʌp ti ñujpuñijel» yicʼot miʼ cʼʌn jumpʼejl sʌsʌc bʌ i vestido jochʼbil bʌ, i yaʼix cʌyʌl mi añʌch i taqʼuin (Jer. 2:32; Ap. 19:7, 8; Sal. 45:13, 14). Mi añʌch i taqʼuin miʼ mejlel i wen chʼʌl i bʌ ti wen letsem tac bʌ i tojol (Is. 49:18; 61:10; Ap. 21:2), ti wiʼil miʼ mosbeñob i wut ti seda bʌ pisil muʼ bʌ i cʼʌlʌl cʼotel ti yoc (Is. 3:19, 23). Ili miʼ mejlel i yʌqʼueñonla lac ñaʼtan chucoch Labán tsaʼ mejli i lotin Jacob. Jin chaʼan Jacob maʼañic tsiʼ cʌñʌ chaʼan jiñi woli bʌ i yʌqʼuentel jiñʌch Lea i mach jiñic Raquel (Gn. 29:23, 25). Rebeca tsiʼ moso i wut cheʼ bʌ wolix i majlel baʼan Isaac (Gn. 24:65). Cheʼ bʌ juntiquil xchʼoc muʼ bʌ i caj ti ñujpuñel miʼ mel bajcheʼ ili miʼ pʌs chaʼan mucʼʌch i qʼuel ti ñuc i ñoxiʼal (1 Co. 11:5, 10).
(Génesis 29:27, 28, ITD) Tsʼʌctesan jumpʼejl semana yicʼot a wijñam. Cheʼ jini mi caj cʌqʼueñet i yijtsʼin chaʼan a weʼtel muʼ bʌ caj a melbeñon yambʌ wucpʼejl jab cheʼen. 28 Cheʼʌch tsiʼ chaʼle Jacob. Tsaʼ ajni jumpʼejl semana yicʼot Lea. Cheʼ jini Labán tsiʼ yʌqʼue Raquel chaʼan miʼ pʌy tiʼ yijñam.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 30:3, ITD) Raquel tsiʼ yʌlʌ: Wʌʼix an Bilha jini criada c chaʼan. Yom maʼ piʼlen chaʼan miʼ yʌqʼueñon calobil, chaʼan mic taj calobilob tiʼ wenta Bilha.
it-1 56
Tsiʼ pʌyʌyob bajcheʼ i yalobil
Raquel yicʼot Lea tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ i yalobil jiñi i yalobil i criadajob tsaʼ bʌ i tajayob tiʼ tojlel Jacob (Gn. 30:3-8, 12, 13, 24). Jiñi i yalobilob jiñi i criadajob tsiʼ tajayob jaʼel jiñi bendición cheʼ bajcheʼ tsiʼ tajayob jiñi i yalobilob jiñi i yoque yijñamoʼ bʌ Jacob. Yoque i yalobilobʌch Jacob jaʼel, pero come jiñi criadajob jiñobʌch i yaj eʼtel Raquel yicʼot Lea, jiñi i yijñamoʼ bʌ Jacob, jin chaʼan tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ i yalobilob jaʼel.
(Génesis 30:8, ITD) Tsiʼ yʌlʌ Raquel: Tsac pejca Dios ti wocol tʼan. Tsac chaʼle bajqʼuel yicʼot c chich. Tsaʼ mʌjli c chaʼan lojon, cheʼen. Tsiʼ yotsʌbe i cʼabaʼ Neftalí, «Tsac Chaʼle Bajqʼuel».
(Génesis 30:24, 25, ITD) Tsiʼ yotsʌbe i cʼabaʼ José, «Mi caj i yʌcʼ yambʌ». Tsiʼ yʌlʌ: Laʼ i yʌqʼueñon c Yum yambʌ chʼiton, cheʼen. 25 Cheʼ meqʼuelix José i chaʼan Raquel, Jacob tsiʼ sube Labán: Chocoyon majlel chaʼan mic sujtel tic lumal baʼ chʼoyolon.
Laʼ lac chʌn chaʼlen wersa chaʼan mi lac tajben i bendición Jehová
7 Raquel jiñʌch i yijñam Jacob. Tsiʼ mulaj i qʼuel jaʼel bajcheʼ mi caj i tsʼʌctesan i tʼan Jehová tiʼ tojlel i ñoxiʼal. Pero an jumpʼejl wocol. Raquel maʼañic miʼ mejlel i taj i yalobil, i chʼijiyemtic jax cheʼ bʌ añob bajcheʼ jiñi. ¿Chuqui tsiʼ mele Raquel? Maʼañic tsiʼ liji i bʌ. Tsiʼ chʌn pejca Jehová ti oración. Jehová tsaʼʌch i ñʌchʼta, i ti wiʼil tsiʼ yʌqʼue i taj i yalobilob. Jin chaʼan, ti jumpʼejl bʌ qʼuin tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsiʼ chaʼle wersa tiʼ pejtelel i pʼʌtʌlel. Tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ mʌjli c chaʼan» (Génesis 30:8, 20-24).
[Nota],[Nota tac]
a Hebreos 12:16 (TWT): «Tsajiletla ame añic majch miʼ taj i yixic, ame añic majch miʼ tsʼaʼlen jiñi utsʼat tac bʌ i chaʼañ Dios cheʼ bajcheʼ Esaú, tsiʼ choño i yʌscuñil chaʼañ miʼ poj taj i bʌl i ñʌcʼ».