I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
4-10 I CHAʼAN MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 36, 37
«Tsʌytsʌyñayob jax i pusicʼal jiñi i yerañob José»
(Génesis 37:3, 4, I tʼan Dios [ITD]) Israel tsiʼ wen cʼuxbi José ñumen bajcheʼ pejtel yañoʼ bʌ i yalobilob, come José tsiʼ yila pañimil cheʼ ñoxix i tat. Tsiʼ yʌqʼue pʌl bʌ i bujc am bʌ i cʼʌb. 4 Cheʼ bʌ tsiʼ ñaʼtayob i yʌscuñob ñumen cʼuxbibil José bajcheʼob, tsiʼ tsʼaʼleyob. Mach yomobic i pejcañob José ti utsʼat.
«Ubinla chuqui tsac ñajle»
Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan cheʼ bʌ jiñi i yerañob tsiʼ qʼueleyob chaʼan woliʼ ñumen cʼuxbintel tiʼ tat, tsaʼ caji i ‹tsʼaʼleñob i mach yomobix i pejcañob José ti utsʼat› (Génesis 37:4). Tiʼ sujm añʌch i sujmlel chucoch tsaʼ cajiyob ti tsʌytsʌyñiyel i pusicʼal pero mach i wentʌlelic tsiʼ meleyob mach bʌ weñic (Proverbios 14:30; 27:4). ¿Am ba ujtemet jatet bajcheʼ jiñi? ¿Am baʼ wubi i tsʌytsʌyñiyel a pusicʼal cheʼ bʌ an majqui miʼ ñumen qʼuejlel ti ñuc i mach jatetic tsaʼ pʌsbentiyet? Chʌn cʼajtesañob i yerañob José. Jiñi i tsʌytsʌyñiyelob i pusicʼal tsiʼ yʌqʼueyob i mel mach bʌ weñic tsaʼ bʌ i wiʼil aqʼueyob i ñaʼtañob i bʌ. Jiñi tsaʼ bʌ ujti miʼ cʼajtesʌbeñonla jiñi xñoptʼañonbʌla chaʼan ñumen wen cheʼ mi lac tijicñesan lac bʌ la quicʼot jiñi tijicñayoʼ bʌ (Romanos 12:15).
José tsaʼʌch i qʼuele chaʼan añʌch i tsʼaʼlentel tiʼ yerañob. ¿Tsaʼ ba i jocho jiñi pʌl bʌ i bujc cheʼ bʌ yaʼañob yicʼot? Tajol tsaʼʌch i ñaʼta i mel. Pero yom mi laj cʼajtesan chaʼan Jacob tsiʼ yʌqʼue jiñi pʌl bʌ i bujc chaʼan miʼ pʌsben chaʼan mucʼʌch i cʼuxbin yicʼot chaʼan utsʼat miʼ qʼuel. José mach yomic chaʼan mach utsʼatix miʼ qʼuejlel tiʼ tat, jin chaʼan tiʼ pejtelel ora lʌpʌl i chaʼan jiñi pʌl bʌ i bujc. Jiñi tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel José cabʌl chuqui miʼ cʌntesañonla. Anquese Dios junlajal miʼ qʼuelonla, an i tajol añʌch i wiñicob muʼ bʌ i ñumen qʼuel ti ñuc. Cheʼ jaʼel, yom chaʼan mach lajalic jiñi i tejclum cheʼ bajcheʼ ili jontol bʌ pañimil yicʼot baqui wen an tsʼiʼlel. Jiñi wem bʌ i melbal jiñi i sujm bʌ xñoptʼañob lajalʌch bajcheʼ jiñi pʌl bʌ i bujc José: Qʼuexelobʌch bajcheʼ jiñi yambʌ lac piʼʌlob. Jamʌ tsiquil chaʼan jiñi wem bʌ i melbal jiñi xñoptʼañob miʼ yʌcʼ chaʼan miʼ tsʼaʼlentelob yicʼot chaʼan miʼ wajlentelob (1 Pedro 4:4). ¿Yom ba miʼ mucob jiñi wem bʌ i melbalob chaʼan maʼañic miʼ tajob wocol? Maʼañic, cheʼ bajcheʼ maʼañic tsiʼ mucu pʌl bʌ i bujc José (Lucas 11:33).
(Génesis 37:5-9, ITD) José tsiʼ chaʼle ñajal. Tsiʼ sube i yʌscuñob chuqui tsiʼ qʼuele ti ñajal. Jini chaʼan tsiʼ michʼleyob. 6 José tsiʼ subeyob: Ubinla chuqui tsac ñajle: 7 Awilan, woli lac set cʌcheʼ trigo yaʼ ti jamil. Jini jam set cʌchbil bʌ c chaʼan tsaʼ waʼle. Jini jam set cʌchbil bʌ laʼ chaʼan tsiʼ joy tempayob i bʌ. Tsiʼ cʼuchchocoyob i bʌ tiʼ tojlel jini set cʌchbil bʌ c chaʼan, cheʼen. 8 I yʌscuñob tsiʼ subeyob José: ¿Muʼ ba caj a chaʼlen yumʌl tic tojlel lojon? ¿Muʼ ba caj a wochel tic yum lojon? cheʼob. Ñumen tsiʼ taja José i tsʼaʼlentel bajcheʼ ti yambʌ ora chaʼan tiʼ ñajal yicʼot chaʼan tiʼ tʼan. 9 Tsiʼ chaʼ chaʼle ñajal. Tsiʼ subeyob i yʌscuñob: Awilan, tsac chaʼ chaʼle ñajal. Jini qʼuin yicʼot uw yicʼot junlujumpʼejl ecʼ tsiʼ cʼuchchocoyob i bʌ tic tojlel.
(Génesis 37:11, ITD) Tsʌytsʌñayob i pusicʼal i yʌscuñob chaʼan José. Pero i tat tsiʼ chʌn ñaʼtʌbe i tʼan.
«Ubinla chuqui tsac ñajle»
Tiʼ chaʼpʼejlel i ñajal tilemʌch ti Jehová i tsiʼ wʌn alʌ chuqui miʼ caj ti ujtel. Dios yom chaʼan José miʼ tsictesan chuqui i sujmlel jiñi i ñajal. Yom bʌ i yʌl chaʼan jiñi chʼiton cheʼ yom miʼ mel bajcheʼ jiñi xʼaltʼañob muʼ bʌ caj tsictesañob jiñi tʼan yicʼot chuqui muʼ bʌ caj i mel Dios tiʼ tojlel jiñi jontol bʌ i tejclum.
José tiʼ sube i yerañob ti uts bʌ tʼan: «Ubinla chuqui tsac ñajle». Ti ora tsiʼ chʼʌmbeyob i sujm chuqui woli bʌ i yʌl i maʼañic tsiʼ mulayob, jin chaʼan tiʼ subeyob: «¿Muʼ ba caj a chaʼlen yumʌl tic tojlel lojon? ¿Muʼ ba caj a wochel tic yum lojon?». Jiñi relato miʼ yʌl chaʼan «ñumen tsiʼ taja José i tsʼaʼlentel bajcheʼ ti yambʌ ora chaʼan tiʼ ñajal yicʼot chaʼan tiʼ tʼan». Cheʼ bʌ tsiʼ chaʼ sube i yerañob yicʼot i tat jiñi i chaʼyajlel i ñajal, mach utsʼatic chuqui tsaʼ ujti jaʼel: Jiñi «i tat tsiʼ tiqʼui José. Tsiʼ sube: ¿Chuqui i sujmlel jini tsaʼ bʌ a ñajle? ¿Muʼ ba caj j cʼuchchocon lojon c bʌ ti lum ti a tojlel quicʼot a ñaʼ quicʼot a piʼʌlob?». Pero Jacob tsaʼ caji i chʌn ñaʼtan chuqui woli bʌ ti ujtel. ¿Woli ba i cʼʌn Jehová jiñi i yalobil chaʼan an chuqui yom i yʌcʼ ti cʌñol? (Génesis 37:6, 8, 10, 11).
José mach jiñic jach tsiʼ taja i tsʼaʼlentel yicʼot i contrajintel chaʼan tsiʼ yʌcʼʌ ti cʌñol jiñi tʼan tsaʼ bʌ subenti i yʌl. Tsaʼ bʌ i ñumen acʼʌ ti cʌjñel i tʼan Jehová jiñʌch Jesús, i tiʼ sube jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Mi tsiʼ ticʼlayoñob, mi caj i ticʼlañetla jaʼel» (Juan 15:20). Ti lac pejtelel jiñi xñoptʼañonbʌla cabʌl chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel i ñopoñel yicʼot i chʼejlel José.
(Génesis 37:23, 24, ITD) Cheʼ cʼotemix José baʼan i yʌscuñob, tsiʼ jochbeyob i bujc, jini pʌl bʌ i bujc am bʌ i cʼʌb lʌpʌl bʌ i chaʼan. 24 Tsiʼ chucuyob. Tsiʼ chocoyob ochel ti joyol bʌ lum. Jochol jini chʼen. Maʼanic jaʼ yaʼ ti mal.
(Génesis 37:28, ITD) Woliʼ ñumelob xchoñoñelob chʼoyoloʼ bʌ ti Madián. I yʌscuñob José tsiʼ chʼuyuyob loqʼuel ti joyol bʌ lum. Tsiʼ choñoyob i yijtsʼin. Juncʼal plata taqʼuin tsiʼ tojoyob jini ismaelob. Tsiʼ pʌyʌyob majlel José ti Egipto.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 36:1, ITD) Jiñobʌch i pʼolbal Esaú, i chaʼchajplel i cʼabaʼ Edom.
it-1 735
Edom
(Chʌchʌc bʌ), EDOMITAJOB.
Edom jiñʌch i yʌlas cʼabaʼ tsaʼ bʌ otsʌbenti Esaú, jiñi xloj bʌ i yeran Jacob, come tsiʼ choño i yʌscuñiyel tiʼ caj jumpʼejl chʼejew bʌ chʌchʌc bʌ bʌlñʌcʼʌl (Gn. 36:1; 25:30-34). Esaú chʌchʌc i bʌcʼtal cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil (Gn. 25:25). Yaʼ baqui tsaʼ cajiyob ti chumtʌl yicʼot i pʼolbalob tsaʼ cʌjñiyob chaʼan chʌchʌcob i bʌcʼtal.
(Génesis 37:29-32, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ chaʼ majli Rubén baʼan joyol bʌ lum tsiʼ qʼuele mach yaʼix an José ti mal. Tsiʼ tsili i pislel. 30 Tsaʼ majli i taj i piʼʌlob. Tsiʼ subeyob: Majlemix jini chʼiton. Ixcu joñon, ¿bajcheʼ mi cujtel? cheʼen. 31 Tsiʼ chʼʌmʌyob i pislel José. Tsiʼ tsʌnsayob chivo. Tsiʼ tsʼajayob i pislel tiʼ chʼichʼel chivo. 32 Tsiʼ chocbeyob majlel i tat jini bujcʌl am bʌ i cʼʌb. Tsiʼ subeyob: Tsac taja lojon iliyi. Qʼuele mi i chaʼañʌch a walobil ili bujcʌl.
it-1 618, párr. 1, 2
xCʌntaya
Cheʼ bʌ juntiquil xcʌnta tiñʌmeʼ miʼ yʌcʼ i tʼan chaʼan miʼ lot o miʼ cʌntan jiñi tiñʌmeʼ, miʼ yoque acʼ i tʼan chaʼan miʼ chʼʌm tiʼ wenta i cʌntʌntel jiñi añimal tac. Mi yʌqʼuen i tʼan jiñi i yum jiñi tiñʌmeʼ chaʼan mi caj i yʌqʼuen i bʌl i ñʌcʼ yicʼot chaʼan maʼañic mi caj i xujchʼibentel, i mi tsaʼ cʼoti ti xujchʼibentel yom miʼ tojeʼ jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ. Pero cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi mandar, jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ maʼañic mi laj otsʌbentel tiʼ mul cheʼ bʌ an chuqui miʼ yujtel mach bʌ weñic, jumpʼejl ejemplo cheʼ bʌ miʼ cʼuxtʌl jiñi tiñʌmeʼ ti jontol tac bʌ añimal. Chaʼan maʼañic miʼ yʌqʼuentel tiʼ mul jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ chuqui tsaʼ bʌ ujti, yom miʼ chʼʌmben majlel i xujtʼil tac jiñi tiñʌmeʼ chaʼan miʼ pʌsben jiñi i yum. I cheʼ bʌ tsaʼix ujti ti tsajintel, jiñi i yum yom miʼ yʌl chaʼan maʼañic i mul jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ.
Ili mandar miʼ cʼʌjñibʌyel jaʼel cheʼ bʌ juntiquil lac piʼʌl miʼ yʌqʼuen tiʼ wenta yambʌ chaʼan miʼ cʌntʌben i chubʌʼan, i cheʼʌch miʼ yujtel jaʼel ti jiñi familia tac. Jumpʼejl ejemplo, jiñi ascuñʌl bʌ an tiʼ wenta chaʼan miʼ cʌntan jiñi i yijtsʼiñob. Ili miʼ coltañonla lac ñaʼtan chucoch tsaʼ wen caji ti pensar jiñi Rubén, jiñi ascuñʌl bʌ, cheʼ bʌ jiñi yambʌ i yerañob tsaʼ caji i yʌlob chaʼan miʼ tsʌnsañob José. Jin chaʼan «tsiʼ yʌlʌ: Mach yomic mi lac tsʌnsan [...]. Mach laʼ chaʼlen tsʌnsa [...] mach yomic miʼ chʌmel ti laʼ cʼʌb [...], come yom i coltan José. Tsiʼ ñaʼta i chaʼ pʌy majlel baʼan i tat ame chʌmic tiʼ cʼʌb i yʌscuñob». Cheʼ bʌ Rubén tsiʼ qʼuele chaʼan mach yaʼix an José, tsaʼ wen caji ti pensar i tsaʼto i «tsili i pislel» i tsiʼ yʌlʌ: «Majlemix jini chʼiton. Ixcu joñon, ¿bajcheʼ mi cujtel?» (Gn. 37:18-30). Yujil chaʼan miʼ mejlel ti otsʌbentel tiʼ mul chaʼan mach yaʼix an José. Chaʼan maʼañic miʼ yotsʌbentel tiʼ mul, jiñi i yerañob tsaʼ caji i wen chajpañob chaʼan miʼ yʌcʼob ti ñaʼtʌntel chaʼan José tsaʼ cʼuxle ti jontol bʌ añimal. Tsiʼ tsʼajayob i pislel José tiʼ chʼichʼel chivo i tsiʼ pʌsbeyob Jacob, jiñi i tat yicʼot am bʌ bajcheʼ juez. Jacob maʼañic tsiʼ yʌqʼue tiʼ mul Rubén chuqui tsaʼ bʌ ujti come tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan José tsaʼ cʼuxle ti jontol bʌ añimal (Gn. 37:31-33).
11-17 I CHAʼAN MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 38, 39
«Jehová tsaʼ chʌn ajñi yicʼot José»
(Génesis 39:1, ITD) Tsaʼ pʌjyi majlel José ti Egipto. Tsaʼ ochi tiʼ wenta juntiquil egipto i cʼabaʼ Potifar, i capitán xcʌntayajob am bʌ i yeʼtel chaʼan Faraón. Potifar tsiʼ mʌñʌ José. Jini ismaelob tsaʼ bʌ i cʌchʌyob majlel tsiʼ chombeyob.
Maʼañic tsiʼ jacʼʌ i mel mach bʌ weñic
Jiñi relato miʼ bej al majlel. Cheʼ bʌ tsaʼix cʼotiyob, jiñi xchoñoñelob tsiʼ choñoyob José, i jiñi tsaʼ bʌ i mʌñʌ jiñʌch juntiquil egipcio i cʼabaʼ Potifar. Ili wiñic jiñʌch i capitán xcʌntayajob i chaʼan faraón, rey bʌ ti Egipto (Génesis 39:1). Tajol José wen chʼijiyemʌch tsiʼ yubi i bʌ come tiʼ chaʼyajlelix woliʼ chojñel. ¡Woli jax i qʼuelob bajcheʼ jumpʼejl choñoñelʌl! Yaʼ majlel José tiʼ pat jiñi tsaʼ bʌ i mʌñʌ, woliʼ ñumel majlel tiʼ callejlel jiñi tejclum baqui wen an lac piʼʌlob yicʼot choñoñibʌl tac. Woliʼ majlel ti tsijiʼ bʌ i yotot.
Jiñi otot baqui miʼ caj ti chumtʌl mach lajalic bajcheʼ jiñi i yotot tsaʼ bʌ i cʌyʌ. José tilem ti jumpʼejl familia chumulob jach bʌ ti pisil bʌ otot, i ti jujumujcʼ miʼ qʼuextañob baqui miʼ majlelob ti chumtʌl yicʼot i tiñʌmeʼob. Pero i yotot jiñi Potifar lajalʌch bajcheʼ i chaʼan jiñi egipciojob wen añoʼ bʌ i taqʼuin: Wen i tʼojol jax i utsʼatax bajcheʼ bombil. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi arqueólogojob, jiñi egipciojob ti wajali miʼ wen mulañob utsʼatax bʌ pʌcʼʌbʌl baqui an colem teʼ, joyol tac bʌ jaʼ baqui pʌcʼbil tac papiro, ñich teʼ tac yicʼot yan tac bʌ teʼ muʼ bʌ i colel ti jaʼ. An tac otot am bʌ tiʼ yojlil jiñi pʌcʼʌbʌl, an baqui miʼ loqʼuel i cʼajob i yoj, an colem tac bʌ i ventanajlel, an i cuartojlel, colem tac baqui miʼ cʼuxob i waj yicʼot an cuarto tac baqui miʼ cʌytʌlob jiñi xʼeʼtelob.
(Génesis 39:12-14, ITD) Jini xʼixic tsiʼ wats tujcʼa majlel i bujc José. Tsiʼ sube: Laʼ ti wʌyel quicʼot. Pero José tsiʼ cʌyʌ i bujc tiʼ cʼʌb. Tsaʼ putsʼi loqʼuel. 13 Ili xʼixic cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele tsaʼix i cʌyʌ i bujc José tiʼ cʼʌb, cheʼ putsʼemix loqʼuel José, 14 tsiʼ pʌyʌ tilel xʼeʼtelob ti yotot. Tsiʼ subeyob: Awilan, c ñoxiʼal tsiʼ yotsa jini hebreo ti lac tojlel chaʼan miʼ wajleñonla. Tsiʼ ñochtayon chaʼan yom i piʼleñon. Tsac chaʼle oñel ti cʼam bʌ tʼan.
(Génesis 39:20, ITD) Tsiʼ chucu José. Tsiʼ yotsa ti mʌjquibʌl yaʼ baʼ mʌcʌlob jini ñupʼuloʼ bʌ i chaʼan rey. Yaʼ tsaʼ ajni José ti mʌjquibʌl.
Maʼañic tsiʼ jacʼʌ i mel mach bʌ weñic
Anquese jiñi arqueólogojob an i tajayob jiñi mʌjquibʌl tac muʼ bʌ i cʼʌñob wajali jiñi egipciojob, mach wen ñaʼtʌbilic bajcheʼ ñoj yilal. Cʌmbil jach bʌ jiñʌch chaʼan an mʌjquibʌl tac am bʌ tiʼ yebal lum. José tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi mʌjquibʌl baqui tsaʼ otsʌnti lajalʌch bajcheʼ tocol bʌ lum. Ili miʼ yʌqʼueñonla lac ñaʼtan chaʼan icʼchʼipan yicʼot chʼijiyemtic jax (Génesis 40:15). Cheʼ jaʼel, Salmo 105:17, 18 miʼ yʌl chaʼan tsaʼ wen ticʼlʌnti: «Tsiʼ cʌchbeyob i yoc ti cadena tac. Cʌchʌl tsaʼ cʌle». An qʼuiñil, jiñi xcʌjchelob miʼ chocbentelob majlel i cʼʌb ti pat, miʼ cʌchbentelob ti cadena jiñi i xujcʼub chaʼan lʌtsʼʌl miʼ cʌytʌl i an muʼ bʌ i cʌjchelob tiʼ bicʼ. Tajol José tsaʼʌch i wen ila wocol chaʼan jiñi toʼol ticʼlʌntel.
Pero jiñi ñumen wocol bʌ, jiñʌch cheʼ bʌ mach jumucʼ jach tsaʼ ñujpʼi. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi relato, jal tsaʼ ajñi ti jiñi bʌbʌqʼuen bʌ ajñibʌl. Cheʼ jaʼel, mach yujilic mi muqʼuixto caj i loqʼuel yaʼi. Tsaʼ caji i yubin chaʼan tsaʼ caji ti ñumel majlel jiñi qʼuin, jiñi uw yicʼot jiñi jabil tac. ¿Chuqui tsiʼ mele chaʼan maʼañic miʼ mʌlben jiñi i chʼijiyemlel?
Jiñi Biblia miʼ yʌqʼueñonla i jacʼbal yicʼot ili utsʼatax bʌ tʼan: «Yaʼan lac Yum yicʼot [José]». Dios xucʼul tsaʼ ajñi tiʼ tojlel i wiñic i tsiʼ pʌsbe i yutslel i pusicʼal (Génesis 39:21). Maʼañic chuqui miʼ mejlel i mʌctan Jehová chaʼan miʼ pʌsben i xucʼtʌlel yicʼot i yutslel i pusicʼal jiñi i wiñicob, mi jiñicto jiñi mʌjquibʌl tac (Romanos 8:38, 39). ¿Muʼ baʼ taj a qʼuel cheʼ bʌ José woliʼ pejcan tiʼ pejtelel i pusicʼal jiñi i Tat am bʌ ti panchan baqui woliʼ suben pejtelel i chʼijiyemlel? ¿Muʼ baʼ taj a qʼuel bajcheʼ jiñi Dios «muʼ bʌ i ñuqʼuesan lac pusicʼal» tsiʼ yʌqʼue i ñʌchʼtʌlel i pusicʼal José? (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). ¿Pero chuqui yambʌ tsiʼ mele Jehová tiʼ tojlel José? Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan tsiʼ colta chaʼan utsʼat miʼ qʼuejlel ti jiñi xcʌnta mʌjquibʌl.
(Génesis 39:21-23, ITD) Pero yaʼan lac Yum yicʼot. Tsiʼ pʌsbe i yutslel i pusicʼal. Tsiʼ yʌcʼʌ ti cʼuxbintel i chaʼan jini xcʌnta mʌjquibʌl. 22 Jini xcʌnta mʌjquibʌl tsiʼ yotsa tiʼ wenta José pejtelel xmʌjquelob añoʼ bʌ ti mʌjquibʌl. Chuqui tac jach tsaʼ mejli yaʼi i wentajʌch José. 23 Jini xcʌnta mʌjquibʌl maʼanix tsiʼ chʌn qʼuele chuqui tac an tiʼ wenta José. Utsʼat tsiʼ mele come yaʼan lac Yum yicʼot. Tsiʼ yʌcʼʌ ti loqʼuel ti utsʼat pejtel chuqui tsiʼ mele José.
Maʼañic tsiʼ jacʼʌ i mel mach bʌ weñic
Jiñi Biblia miʼ yʌqʼueñonla i jacʼbal yicʼot ili utsʼatax bʌ tʼan: «Yaʼan lac Yum yicʼot [José]». Dios xucʼul tsaʼ ajñi tiʼ tojlel i wiñic i tsiʼ pʌsbe i yutslel i pusicʼal (Génesis 39:21). Maʼañic chuqui miʼ mejlel i mʌctan Jehová chaʼan miʼ pʌsben i xucʼtʌlel yicʼot i yutslel i pusicʼal jiñi i wiñicob, mi jiñicto jiñi mʌjquibʌl tac (Romanos 8:38, 39). ¿Muʼ baʼ taj a qʼuel cheʼ bʌ José woliʼ pejcan tiʼ pejtelel i pusicʼal jiñi i Tat am bʌ ti panchan baqui woliʼ suben pejtelel i chʼijiyemlel? ¿Muʼ baʼ taj a qʼuel bajcheʼ jiñi Dios «muʼ bʌ i ñuqʼuesan lac pusicʼal» tsiʼ yʌqʼue i ñʌchʼtʌlel i pusicʼal José? (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). ¿Pero chuqui yambʌ tsiʼ mele Jehová tiʼ tojlel José? Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan tsiʼ colta chaʼan utsʼat miʼ qʼuejlel ti jiñi xcʌnta mʌjquibʌl.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 38:9, 10, ITD) Onán tsiʼ ñaʼta i chaʼañʌch i yʌscun mi tsaʼ tili i yalobil. Jini chaʼan ti jujunyajl cheʼ bʌ tsaʼ ajni yicʼot i muʼ tsiʼ choco i pʼʌtʌlel i bʌcʼtal ti lum ame i techben i yalobil i yʌscun. 10 Tsiʼ qʼuele lac Yum jontol chuqui tsiʼ chaʼle. Lac Yum tsiʼ tsʌnsa jaʼel.
it-2 550
Onán
(loqʼuem ti jumpʼejl tʼan yom bʌ i yʌl: «Miʼ mejlel ti pʼoloñel, i pʼʌtʌlel i bʌcʼtal»).
Jiñʌch i chaʼticlel i yalobil Judá tsaʼ bʌ i taja yicʼot juntiquil xʼixic chʼoyol bʌ ti Canaán, jiñi xchʼoc bʌ i yalobil Súa (Gn. 38:2-5; 1 Cr. 2:3, TNM). Jehová tiʼ tsʌnsa Er, i yʌscun jiñi Onán, tiʼ caj tsiʼ mele mach bʌ weñic. Come Er maʼañic tsiʼ cʌyʌ i pʼolbal cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi, jin chaʼan Judá tiʼ sube Onán chaʼan miʼ ñujpuñel yicʼot Tamar, i yijñam i yʌscun, come jiñʌch an tiʼ wenta chaʼan miʼ pʌy jiñi i yijñam i yʌscun. Mi tsaʼ tiliyob i yalobil mach jiñic muʼ bʌ caj i yʌqʼuen i tejchibal i familia Onán, mi caj i cʌjñel bajcheʼ i yalobilʌch jiñi ascuñʌl bʌ, i jiñʌch muʼ bʌ caj i yʌqʼuen i tejchibal i pʼolbal Er. Pero mi maʼañic tsaʼ tili mi juntiquilic i pʼolbal, muʼ bʌ caj i laj chʼʌm tiʼ pejtelel chuqui an jiñʌch Onán come jiñix ascuñʌl bʌ mi caj i cʌytʌl. Cheʼ bʌ Onán tsiʼ piʼle Tamar, «tsiʼ choco i pʼʌtʌlel i bʌcʼtal ti lum [o muʼ bʌ i loqʼuel tiʼ yat jiñi wiñic cheʼ bʌ miʼ chaʼlen piʼleya]» chaʼan maʼañic miʼ tilel i yalobil jiñi Tamar. Iliyi mach yomic i yʌl chaʼan Onán tsiʼ chaʼle i bʌ ti masturbar come jiñi relato miʼ yʌl chaʼan mach yomic chaʼan Tamar miʼ tilel i yalobil cheʼ bʌ tsiʼ piʼleyob i bʌ. Jin chaʼan, Onán maʼañic tsiʼ cʌybe tiʼ malil Tamar chuqui tsaʼ bʌ loqʼui tiʼ yat Onán cheʼ bʌ tsiʼ piʼle Tamar, ili cʌmbil bajcheʼ coitus interruptus. Jehová tiʼ tsʌnsa jaʼel jiñi Onán, tiʼ caj maʼañic tsiʼ jacʼbe i tʼan i tat, chaʼan tsiʼ bajñel ñaʼta i wenlel yicʼot chaʼan maʼañic tsiʼ qʼuele ti ñuc jiñi ñujpuñel, i cheʼ bajcheʼ ili maʼañic tsiʼ cʌyʌ jaʼel i pʼolbal, i mach chaʼañic tsiʼ chaʼle i bʌ ti masturbar (Gn. 38:6-10; 46:12, TNM; Nm. 26:19).
(Génesis 38:15-18, ITD) Judá tsiʼ qʼuele ili xʼixic. Tsiʼ lon ñaʼta jiñʌch xmoja. 16 Tsaʼ majli yaʼ baʼan tiʼ tiʼ bij. Tsiʼ yʌlʌ: Awilan, com c piʼleñet, cheʼen. Come maʼanic tsiʼ ñaʼta mi jiñʌch i yʌʼlib. Jini xʼixic tsiʼ yʌlʌ: ¿Chuqui mi caj a wʌqʼueñon chaʼan maʼ piʼleñon? cheʼen. 17 Judá tsiʼ yʌlʌ: Muʼto c chocbeñet tilel juncojt alʌ chivo anto bʌ yicʼot i ñaʼal, cheʼen. Jini xʼixic tsiʼ yʌlʌ: ¿Muʼ ba caj a wʌqʼueñon prenda jinto maʼ choc tilel? cheʼen. 18 Judá tsiʼ yʌlʌ: ¿Chuqui ti prenda mi cʌqʼueñet? cheʼen. Jini xʼixic tsiʼ yʌlʌ: A sello yicʼot i chijil yicʼot jini barateʼ am bʌ ti a cʼʌb. Judá tsiʼ yʌqʼue tac jini xʼixic. Tsiʼ piʼle. Jini xʼixic tsaʼ cajiʼ cʌntʌben i yalobil Judá.
w04 15/1 30 párr. 4, 5
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
Mach weñic chuqui tsiʼ mele Judá cheʼ maʼañic tiʼ tsʼʌctesa cheʼ bʌ tsiʼ lon alʌ chaʼan Tamar mi caj i ñujpuñel yicʼot Selah. Cheʼ jaʼel, tsiʼ piʼle juntiquil xʼixic tsaʼ bʌ i qʼuele bajcheʼ juntiquil xtsʼiʼlel bʌ xʼixic am bʌ ti templo. Ili tsaʼ bʌ i mele mach cheʼic bajcheʼ ñaʼtʌbil i chaʼan Dios come cojach yom miʼ piʼleñob i bʌ jiñi ñujpuñemoʼ bʌ (Génesis 2:24). Pero tiʼ sujm, Judá maʼañic tsiʼ piʼle juntiquil xtsʼiʼlel bʌ xʼixic. Tsaʼ bʌ i mele jiñʌch i wentʌlel bʌ miʼ mel Selah, come jiñi Selah jiñʌch yom bʌ miʼ pʌyben i yijñam jiñi i yeran. I jiñi i yalobil tsaʼ bʌ i taja Judá yicʼot Tamar yoque i yalobilʌch i mach tiʼ cajic jiñi tsʼiʼlel.
Tamar maʼañic tsiʼ mele tsʼiʼlel. Jiñi lut bʌ i yalobilob maʼañic tsaʼ cʼotiyob ti cʌjñel chaʼan tsaʼ tiliyob tiʼ caj tsʼiʼlel. Cheʼ bʌ Boaz, jiñi chʼoyol bʌ Belén, tsiʼ pʌyʌ juntiquil moabita i cʼabaʼ Rut, jiñi ancianojob ti Belén wen chuqui tsiʼ yʌlʌ tiʼ tojlel Pérez, i yalobil Tamar, cheʼ bʌ tiʼ subeyob Boaz: «Laʼ tilic a pʼolbal lajal bajcheʼ i pʼolbal Fares [o Pérez], i yalobil Judá yicʼot jini xʼixic Tamar. Cheʼʌch yom miʼ yʌqʼueñet a walobil Dios ti ili xʼixic» (Rut 4:12). Pérez yaʼ ochem tiʼ ñojteʼelob Jesucristo (Mateo 1:1-3, TNM; Lucas 3:23-33, TNM).
18-24 I CHAʼAN MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 40, 41
«Jehová miʼ coltan loqʼuel José ti mʌjquibʌl»
(Génesis 41:9-13, ITD) Jini chaʼan jini ñuc bʌ i yaj ñusa waj tsiʼ pejca Faraón. Tsiʼ sube: Mic ñaʼtan c mul wʌle. 10 Cheʼ bʌ tsaʼ chaʼle michʼajel, Faraón, tiʼ tojlel a winicob, tsaʼ wotsayon ti mʌjquibʌl tiʼ yotot i capitán xcʌntayajob, joñon quicʼot ñuc bʌ xmel caxlan waj. 11 Tsac chaʼle lojon ñajal tic chaʼticlel lojon. An i sujmlel tac ti chajp ti chajp. 12 Yaʼan juntiquil hebreo, i winic i capitán xcʌntayajob. Tsac sube lojon c ñajal jini hebreo. Tsiʼ subeyon lojon i sujmlel. Mach junsujmic c ñajal lojon. Parte an i sujmlel. 13 Tsaʼ ujti cheʼ bajcheʼ tsiʼ subeyon lojon. Tsaʼ chaʼ aqʼuentiyon queʼtel. Tsaʼ jocʼchoconti yambʌ, cheʼen jini xñusa waj.
w15 1/2 14 párr. 4, 5
«Dios mi mejlel i pʌsbeñonla i sujmlel»
Tajol jiñi xyaj ñusa waj i chaʼan jiñi rey tsaʼ ñajayi i chaʼan José pero Jehová maʼañic. Ti jumpʼejl bʌ acʼʌlel, Dios tsiʼ yʌqʼue i ñajlen chaʼpʼejl ñajal jiñi faraón mach bʌ tsaʼic wis ñajʌyi i chaʼan. Ti jiñi ñaxam bʌ i ñajal, jiñi rey miʼ qʼuel woliʼ loqʼuel ti jiñi jaʼ i cʼabaʼ Nilo, siete wacax wen i tʼojol jax bʌ yicʼot wen jujpʼem bʌ, i yaʼ loqʼuel tilel jaʼel yambʌ siete wacax mach bʌ i tʼojolic yicʼot yajyaj jax bʌ. Cheʼ jiñi, jiñi yajyaj jax bʌ wacax tsiʼ cʼuxuyob jiñi jujpʼem tac bʌ wacax. Ti jiñi i chaʼpʼejlel i ñajal, tsiʼ qʼuele siete i cuch trigo ti juntejc jach i teʼel wen tʼuñul tac bʌ i cuch i tsiʼ qʼuele jaʼel siete pojtsʼ tac bʌ trigo yicʼot tiquiñix bʌ tsaʼ bʌ i cʼuxu jiñi ñaxan tac bʌ. Cheʼ bʌ tsaʼ tejchi jiñi rey cheʼ ti sʌcʼan woli ti wen pensar tiʼ caj jiñi i ñajal i tsiʼ choco ti pʌyol jiñi xwujtob yicʼot jiñi añoʼ bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal chaʼan miʼ subeñob chuqui yom i yʌl jiñi i ñajal. Pero maʼañic majqui tsaʼ mejli i suben chuqui i sujmlel (Génesis 41:1-8). ¿Maʼañix ba tsiʼ tajayob chuqui miʼ yʌlob? ¿Tsaʼ jax ba i chaʼleyob lot? Mach la cujilic. La cujil bʌ jiñʌch chaʼan jiñi faraón mach tijicñayic tsiʼ yubi i bʌ i tsiʼ wen taja i chʼijiyemlel come yom i tajben i sujmlel jiñi i ñajal.
Jiñi xyaj ñusaya waj tsaʼ wocol cʼajtiyi i chaʼan José. Mach tijicñayic tsaʼ caji i yubin, jin chaʼan tsaʼ majli baqui an jiñi faraón i tsaʼ caji i suben chaʼan an juntiquil chʼiton añix bʌ chaʼpʼejl jab tsaʼ mejli i tsictesʌben i sujmlel i ñajal yicʼot i chaʼan jiñi xmel caxlan waj. Jiñi faraón tsiʼ yʌlʌ chaʼan ti ora miʼ pʌyob tilel José (Génesis 41:9-13).
(Génesis 41:16, ITD) José tsiʼ jacʼbe Faraón: Tic bajñelil mach mejlicon. Dios mi caj i pʌsben Faraón i sujmlel.
(Génesis 41:29-32, ITD) Awilan, tal wucpʼejl jab cheʼ mi caj i yʌcʼ cabʌl i wut pʌcʼʌbʌl tiʼ pejtelel i lumal Egipto. 30 Ti wiʼil mi caj la cubin wiʼñal wucpʼejl jab. Miʼ caj ti ñajʌyel tiʼ pusicʼal winicob pejtel jini wen tac bʌ i wut pʌcʼʌbʌl. Jini wiʼñal mi caj i jisan pejtel pʌcʼʌbʌl ti lum. 31 Maʼanix mi caj i chʌn ñaʼtʌntel i wut pʌcʼʌbʌl chaʼan jini wiʼñal muʼ bʌ caj i tilel, come wen wocol jax. 32 Chaʼyajl tsiʼ chaʼle ñajal Faraón, come wʌn chajpʌbilix ti Dios. Mux caj i bʌcʼ mel Dios.
w15 1/2 14, párr. 7
«Dios mi mejlel i pʌsbeñonla i sujmlel»
Jehová miʼ wen qʼuel ti ñuc jiñi lac piʼʌlob muʼ bʌ i pʌsob i pecʼlel yicʼot i xucʼtʌlel. Jin chaʼan, tsiʼ yʌqʼue i ñaʼtʌbal José chaʼan miʼ mejlel i tsictesan i sujmlel jiñi ñajal mach bʌ tsaʼic mejli i ñaʼtañob jiñi xwujtob yicʼot jiñi añoʼ bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal. José tiʼ tsictesʌbe jiñi faraón chaʼan jiñi chaʼpʼejl i ñajal lajal jach i sujmlel. Cheʼ bʌ chaʼyajl tsiʼ ñajle yom i yʌl chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel come «wʌn chajpʌbilix ti Dios». Jiñi jujpʼem tac bʌ wacax yicʼot jiñi tʼuñul tac bʌ trigo yom i yʌl chaʼan siete jab mi caj i yʌcʼ cabʌl i wut pʌcʼʌbʌl tiʼ pejtelel i lumal Egipto. Jiñi yajyaj jax bʌ wacax yicʼot jiñi pojtsʼ tac bʌ trigo yom i yʌl chaʼan miʼ cajel siete jab wiʼñal. Cʌlʌxix miʼ cajel jiñi wiʼñal i jiñi lac piʼʌlob mi caj i ñajʌyel i chaʼañob chaʼan ti ñaxan añʌch cabʌl bʌlñʌcʼʌl (Génesis 41:25-32).
(Génesis 41:38-40, ITD) Faraón tsiʼ sube i winicob: Mach mejlic lac taj yambʌ winic cheʼ bajcheʼ iliyi, am bʌ i chaʼan i yEspíritu Dios, cheʼen. 39 Faraón tsiʼ sube José: Dios tsiʼ pʌsbeyet pejtelel iliyi. Jini chaʼan maʼanic yambʌ am bʌ i pusicʼal yicʼot i ñaʼtʌbal cheʼ bajcheʼ jatet. 40 Mi caj a yumʌntel ti cotot. Mux i melob cheʼ bajcheʼ maʼ wʌl pejtelel winicob xʼixicob tic lumal. Cojach tic buchlib baʼ mic chaʼlen queʼtel ñumen ñucon bajcheʼ jatet.
w15 1/2 15 párr. 2
«Dios mi mejlel i pʌsbeñonla i sujmlel»
Faraón tsaʼʌch i tsʼʌctesa i tʼan. Tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan chaʼan miʼ yʌqʼuentel José i lʌp i bujc melbil bʌ ti fino bʌ pisil, i tsiʼ locʼsa i mʌtcʼʌb i tsiʼ yotsʌbe tiʼ cʼʌb José. Cheʼ jaʼel, tsiʼ yʌqʼue ujʌl melbil bʌ ti oro, tsiʼ yʌqʼue carreta yicʼot i ñuclel chaʼan miʼ mejlel i xʌn ñumel ti jiñi país chaʼan miʼ mel cheʼ bajcheʼ tsiʼ ñaʼta (Génesis 41:42-44). Ti ñaxan José anto ti cárcel i ti wiʼil añix baqui mucʼ ti yumʌntel juntiquil rey, cheʼ jaʼel juntiquilto xcʌjchel i ti wiʼil tsaʼ ochi bajcheʼ jiñi i chaʼticlel wiñic wen ñuc bʌ yaʼ ti Egipto. Ti jiñi bʌ qʼuin tsaʼ tsictiyi chaʼan cheʼ bʌ tsiʼ ñopo ti Jehová jiñʌch ñumen wem bʌ tsiʼ mele. Jiñi i Dios tsiʼ qʼuele chaʼan cabʌl jab tsaʼ toʼol ticʼlʌnti, i tsaʼ cʼoti i yorajlel chaʼan miʼ tojʼesan cheʼ tiʼ yorajlel i wen bajcheʼ tsiʼ mele. Pero Dios mach cojach tsiʼ tojʼesa jiñi toʼol ticʼlʌntel, tsiʼ cʌnta jiñi tejclum muʼ bʌ caj i sujtel ti wiʼil bajcheʼ i tejclum Israel. Ili mi caj lac taj ti tʼan ti yambʌ artículo.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 41:14, ITD) Jini chaʼan Faraón tsiʼ choco ti pʌyol José. Tsaʼ bʌcʼ pʌjyi loqʼuel ti mʌjquibʌl. Tsiʼ jujchi i tsuctiʼ. Tsiʼ qʼuexta i pislel. Tsaʼ cʼoti baʼan Faraón.
w15 1/11 9 párr. 1-3
¿A wujilix ba?
¿Chucoch tsiʼ ñaxan jujchi i tsuctiʼ José cheʼ bʌ muʼto caj i majlel baʼan jiñi faraón?
Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi relato i chaʼan Génesis, jiñi faraón tsiʼ yʌlʌ chaʼan ti ora miʼ pʌyob tilel José, juntiquil xcʌjchel hebreo bʌ, chaʼan miʼ tsictesʌbentel baqui bʌ i sujmlel jiñi i ñajal woli bʌ i wen acʼ ti pensar. Ti jiñi bʌ ora, José añix cabʌl jab an ti cárcel. Faraón ti orajix yom i qʼuel José, pero José tsaʼto yʌqʼue i yorajlel chaʼan miʼ jujchin i tsuctiʼ (Génesis 39:20-23; 41:1, 14). Tsaʼ bʌ i tsʼijbu ili relato i tsiʼ yʌlʌ ili mach bʌ wen ñuquic i cʼʌjñibal yilal, miʼ pʌs chaʼan i wen cʌñʌyʌch i costumbre jiñi egipciojob.
An tac tejclum ti wajali ñʌmʌl bʌ i yʌcʼob ti tamʼan i tsuctiʼ i cheʼʌch miʼ melob jaʼel jiñi hebreojob. Jiñi libro Comentario exegético y explicativo de la Biblia miʼ yʌl chaʼan «jiñi egipciojob jiñob jach muʼ bʌ i mulan i jujchiñob i tsuctiʼ».
¿Cojach ba miʼ jujchiñob i tsuctiʼ? Jiñi revista Biblical Archaeology Review miʼ yʌl chaʼan an costumbre tac muʼ bʌ i melob jiñi egipciojob baqui miʼ yʌl chaʼan cheʼ bʌ jiñi wiñicob miʼ majlel i pʌsob i bʌ baʼan jiñi faraón, cheʼ yom miʼ chajpañob i bʌ cheʼ bajcheʼ woli yochelob ti templo yilal. Jin chaʼan José tsiʼ jujchi i tsutsel tiʼ pejtelel i bʌcʼtal.
(Génesis 41:33, ITD) Jini chaʼan, Faraón, sajcan winic chʼejl bʌ i pusicʼal, am bʌ i ñaʼtʌbal. Aqʼuen i yeʼtel tiʼ pejtelel Egipto.
w09 15/11 28 párr. 14
Jiñi i wiñiconbʌla Dios yom an wem bʌ lac melbal
14 Jiñi i wiñicob Dios ti wajali miʼ cʌntesañob i yalobil chaʼan wen miʼ pejcañob i bʌ tiʼ yotot. Yaʼ ti Génesis 22:7 mi lac taj cheʼ bʌ Abrahán yicʼot Isaac utsʼat bajcheʼ tsiʼ pejcayob i bʌ yicʼot tsiʼ pʌsbeyob i bʌ cʼuxbiya. Cheʼʌch tsaʼ ujti tiʼ tojlel José jaʼel come jiñi i tatob wen bajcheʼ tsiʼ cʌntesayob, i cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel cheʼ bʌ yaʼan ti cárcel tsiʼ pʌsʌ i yutslel tiʼ tojlel jiñi yambʌ xcʌjchelob (Gn. 40:8, 14). Cheʼ bajcheʼ tsiʼ pejca jiñi faraón tsiʼ pʌsʌ chaʼan tsaʼʌch i cʌñʌ bajcheʼ yom miʼ pejcan juntiquil ñuc bʌ i yeʼtel (Gn. 41:16, 33-35).
25-31 I CHAʼAN MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 42, 43
«José tsaʼ mejli i ticʼ i bʌ»
(Génesis 42:5-8, ITD) Jini chaʼan i yalobilob Israel tsaʼ majli i mʌñob i bʌl i ñʌcʼ yaʼ baʼ woliyob ti mʌñoñel yañoʼ bʌ, come an wiʼñal tiʼ pejtelel i lumal Canaán. 6 José i yumʌch i lumal Egipto. Tsiʼ chombeyob trigo pejtel winicob. I yʌscuñob José tsaʼ cʼotiyob. Tsiʼ pʌcchocoyob i bʌ ti lum tiʼ tojlel José. 7, 8 José tsiʼ qʼuele i yʌscuñob. Tsiʼ cʌñʌyob pero i yʌscuñob maʼanic tsiʼ cʌñʌyob José. Maʼanic tsiʼ yʌcʼʌ i bʌ ti cʌjñel. Tsʌts tsiʼ pejcayob. Tsiʼ subeyob: ¿Baqui chʼoyoletla? cheʼen. Tsiʼ jacʼʌyob: Loqʼuemon lojon tiʼ lumal Canaán chaʼan mic mʌn i bʌl lojon c ñʌcʼ.
w15 1/5 13 párr. 5, 6
«¿Mach ba wersajic mic jacʼ jaʼel chuqui yom Dios?»
Pero José tsaʼʌch i cʌñʌ jiñi i yerañob. Cheʼ bʌ jiñi i yerañob tsiʼ pʌcchocoyob i bʌ ti lum, José tsaʼ cʼajtiyi i chaʼan jiñi ñajal tac tsaʼ bʌ i pʌsbe Jehová cheʼ bʌ xcolelto. Jiñi relato miʼ yʌl chaʼan «José tsiʼ ñaʼta i ñajal tsaʼ bʌ i subeyob i yʌscuñob», baqui tsiʼ qʼuele chaʼan tsiʼ pʌcchocoyob i bʌ ti lum tiʼ tojlel, cheʼ bajcheʼ woliʼ melob ili ora (Génesis 37:2, 5-9; 42:7-9). ¿Chuqui mi caj i mel José? ¿Ti ora ba mi caj i majlel i mecʼ i yerañob, o muʼ ba caj i qʼuextan chuqui tsaʼ bʌ tumbenti?
José yujilʌch chaʼan yomʌch miʼ ticʼ i bʌ chaʼan maʼañic miʼ yotsan i bʌ ti wocol. Yom bʌ Jehová jiñʌch chaʼan jiñi i pʼolbal Jacob miʼ sujtel ti jumpʼejl wen ñuc bʌ tejclum, jin chaʼan, woli bʌ i yʌcʼ ti ujtel pejtelel iliyi jiñʌch Dios (Génesis 35:11, 12). I mi jiñi i yerañob José chʌn jontolobto, chanto miʼ qʼuelob i bʌ, i maʼañic miʼ ñaʼtañob pañimil, ¿bajcheʼ mi caj i tsʼʌctiyel chuqui ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan Dios? Mi jiñi José tsiʼ ñaʼta chaʼan miʼ yʌqʼuen i toj i mul jiñi i yerañob miʼ mejlel i yʌcʼ ti wocol i cuxtʌlel jiñi i yijtsʼin, Benjamín, yicʼot jiñi i tat, come tajol yaʼ baqui añob wocolix woliʼ ñusañob. Cheʼ jaʼel mach yujilic mi cuxulobixto. Jin chaʼan José maʼañic tsiʼ yʌcʼʌ i bʌ ti cʌjñel tiʼ yerañob, i an chuqui tsiʼ mele chaʼan miʼ qʼuel mi jiñi i yerañob tsaʼix i qʼuextayob i melbal. Cheʼ bajcheʼ jiñi mi caj mejlel i mel chuqui yom bʌ Jehová.
w15 1/5 14 párr. 1
«¿Mach ba wersajic mic jacʼ jaʼel chuqui yom Dios?»
Tajol maʼañic ba ora cheʼ mi caj la cujtel bajcheʼ iliyi. Pero ili ora ñʌmʌl mi laj qʼuel chaʼan jiñi familia tac miʼ tsʼaʼleñob i bʌ o miʼ tʼoxob tac i bʌ. Cheʼ bʌ miʼ yujtel bajcheʼ ili, tajol jiñi muʼ bʌ lac ñaxan pʌs jiñʌch mach bʌ weñic lac melbal. Mi tsaʼ lac taja wocol bajcheʼ jiñi, ñumen wen cheʼ mi laj cʼajtesan chuqui tsaʼ bʌ i mele José, i yom mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac ñaʼtan chuqui yom bʌ Jehová mi lac mel (Proverbios 14:12). Tiʼ sujm, ñuc i cʼʌjñibal cheʼ wen mi la cajñel la quicʼot lac familia pero ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch cheʼ wen mi la cajñel la quicʼot Jehová yicʼot i Yalobil, Jesús (Mateo 10:37).
(Génesis 42:14-17, ITD) José tsiʼ subeyob: Jiñʌch tsaʼ bʌ c subeyetla. Xyojchʼetla. 15 Mi caj j qʼuelbeñetla laʼ pusicʼal. Maʼanic mi caj laʼ loqʼuel wʌʼi mi maʼanic tsaʼ juli cojax bʌ a xut ijtsʼin. Mic waʼchocon jini tʼan tiʼ cʼabaʼ Faraón. 16 Yajcanla juntiquil ti laʼ tojlel. Chocola majlel i pʌy tilel laʼ wijtsʼin. Mi caj c ñupʼetla ti mʌjquibʌl jinto miʼ julel chaʼan mic ñaʼtan mi isujmʌch laʼ tʼan. Mi mach isujmic, mux caj laʼ toj ti Faraón chaʼan xyojchʼetla, cheʼen. 17 José tsiʼ tem otsayob ti mʌjquibʌl tiʼ pejtelelob. Yaʼ añob uxpʼejl qʼuin.
w15 1/5 14 párr. 2
«¿Mach ba wersajic mic jacʼ jaʼel chuqui yom Dios?»
José an chuqui tsiʼ mele chaʼan miʼ ñaʼtan chuqui añob tiʼ pusicʼal jiñi i yerañob. Ti ñaxan, tiʼ subeyob chaʼan xyojchʼob, i tsiʼ cʼʌñʌ juntiquil xyaj ñusa tʼan chaʼan miʼ subeñob tsʌts tac bʌ tʼan. Jiñi i yerañob José tsiʼ lon ñopo i coltañob i bʌ i tsiʼ yʌlʌyob chaʼan añob tac i familia, i chaʼan añob juntiquil i yijtsʼin yaʼ bʌ tsaʼ cʌyle tiʼ yotot i tat. ¡Wen tijicña tsiʼ yubi José cheʼ bʌ tsaʼ subenti chaʼan cuxulʌch jiñi i yijtsʼin! Cheʼ bʌ tsiʼ yubi iliyi an chuqui tsiʼ ñaʼta i mel. Tiʼ sube i yerañob: «Mi caj j qʼuelbeñetla laʼ pusicʼal. Maʼanic mi caj laʼ loqʼuel wʌʼi mi maʼanic tsaʼ juli cojax bʌ a xut ijtsʼin». Maʼañic wen jaypʼejl qʼuin tsaʼ ñumi, José tsiʼ chaʼ chocoyob sujtel tiʼ yotot jiñi i yerañob chaʼan miʼ pʌyob tilel Benjamín. Pero yomʌch miʼ cʌytʌl juntiquil chaʼan miʼ yʌcʼob i tʼan chaʼan mucʼʌch caj i chaʼ sujtelob tilel (Génesis 42:9-20).
(Génesis 42:21, 22, ITD) Tsiʼ subeyob i bʌ: Isujm an lac mul chaʼan la quijtsʼin. Tsaʼ la quilʌbe i wocol i pusicʼal José cheʼ bʌ tsiʼ cʼajtibeyonla ti wocol tʼan chaʼan mi lac pʼuntan. Maʼanic tsaʼ lac jacʼʌ, cheʼob. 22 Rubén tsiʼ subeyob: ¿Mach ba anic tsac subeyetla mach laʼ chaʼlen mulil tiʼ contra jini chʼiton? Pero maʼanic tsaʼ laʼ jacʼbeyon. Jini chaʼan an ti lac wenta i chʼichʼel José.
it-2 125 párr. 1
José
Cheʼ bʌ jiñi i majan yerañob José tsiʼ qʼueleyob pejtelel chuqui woli ti ujtel, tsiʼ ñaʼtayob chaʼan woli yʌqʼuentelob i toj i mul ti Dios chaʼan tsiʼ choñoyob i yeran ti wajali. Tsaʼ caji i yʌlob chaʼan tsaʼʌch i chaʼleyob tsʌts bʌ mulil, i José yaʼan yicʼotob ti jimbʌ ora pero jiñi i yerañob maʼañic tsiʼ cʌñʌyob cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌyob chuqui tsaʼ bʌ i meleyob ti wajali. Cheʼ bʌ José tsiʼ yubi chuqui woli bʌ i yʌl jiñi i yerañob i tsiʼ qʼuele chaʼan cʼuxobʌch tiʼ pusicʼal chuqui tsaʼ bʌ i meleyob ti wajali, tsiʼ wen ubi i chʼijiyemlel i tsaʼ loqʼui majlel chaʼan miʼ chaʼlen uqʼuel. Cheʼ bʌ tsaʼ chaʼ sujti baqui an i yerañob, tsiʼ yʌcʼʌ ti cʌjchel Simeón cʼʌlʌ jinto cheʼ bʌ jiñi yañoʼ bʌ i yeran miʼ pʌyob cʼotel jiñi i yijtsʼin (Gn. 42:21-24).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 42:22, ITD) Rubén tsiʼ subeyob: ¿Mach ba anic tsac subeyetla mach laʼ chaʼlen mulil tiʼ contra jini chʼiton? Pero maʼanic tsaʼ laʼ jacʼbeyon. Jini chaʼan an ti lac wenta i chʼichʼel José.
(Génesis 42:37, ITD) Rubén tsiʼ sube i tat: Yom maʼ tsʌnsan jini chaʼtiquil chʼiton bʌ calobilob mi maʼanic mic chaʼ julel quicʼot Benjamín. Mi tsaʼ wʌcʼʌ tic wenta Benjamín, mux c chaʼ pʌy tilel baʼ añet.
it-2 873 párr. 5
Rubén
Rubén tsiʼ pʌsʌ wen tac bʌ i melbal cheʼ bʌ tiʼ sube jiñi 9 i yerañob chaʼan miʼ chocob ochel José ti jiñi tocol bʌ lum i chaʼan maʼañic miʼ tsʌnsañob. Cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ iliyi, chaʼañʌch yom i coltan José ti wiʼil (Gn. 37:18-30). Cheʼ bʌ ñumeñix 20 jab, jiñi i yerañob tsaʼ cʼoti i ñaʼtañob chaʼan woliʼ subentelob chaʼan xyojchʼob yaʼ ti Egipto tiʼ cajʌch chaʼan maʼañic tsiʼ pʼuntayob José. Rubén tsiʼ cʼajtesʌbe jiñi i yerañob chaʼan maʼañic tsiʼ yotsa i bʌ cheʼ bʌ tsiʼ ñopo i tsʌnsañob José (Gn. 42:9-14, 21, 22). Cheʼ bʌ Jacob maʼañic tsiʼ choco majlel Benjamín yicʼot i yerañob chaʼan miʼ chaʼ majlelob ti Egipto, Rubén tsiʼ yʌlʌ chaʼan mi caj i yʌcʼ jiñi chaʼtiquil i yalobil tiʼ qʼuexol Benjamín, i tsiʼ yʌlʌ: «Yom maʼ tsʌnsan jini chaʼtiquil chʼiton bʌ calobilob mi maʼanic mic chaʼ julel quicʼot Benjamín» (Gn. 42:37).
(Génesis 43:32, ITD) Tsiʼ yʌqʼueyob José i bʌl i ñʌcʼ tiʼ bajñelil. Parte tsiʼ yʌqʼueyob hebreojob tiʼ bajñelob. Parte tsiʼ yʌqʼueyob egiptojob tsaʼ bʌ i cʼuxuyob waj yicʼot José, come ticʼbilob miʼ cʼuxob waj egiptojob yicʼot hebreojob. Mach utsʼatic tiʼ wut egiptojob.
w04 15/1 29 párr. 1
Ñuc tac bʌ cʌntesʌntel am bʌ ti Génesis (parte 2)
43:32. ¿Chucoch mach utsʼatic miʼ qʼuelob jiñi egipciojob cheʼ bʌ mi comol cʼuxob i waj yicʼot jiñi hebreojob? Tajol jiñi egipciojob ñuc miʼ yubiñob i bʌ chaʼan i colorlel i pʌchʌlelob, yicʼot chaʼan miʼ tsʼaʼleñob yan tac bʌ ñopbalʌl. Cheʼ jaʼel, jiñi egipciojob miʼ tsʼaʼleñob jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ (Génesis 46:34). ¿Chucoch? Tajol jiñi egipciojob miʼ qʼuelob chaʼan mach wen añobix i cʼʌjñibal jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ. O tajol chaʼan mach ñuquix baqui miʼ mejlel i pʌcʼob chuqui yomob i mach yomobix chaʼan jiñi xcʌnta tiñʌmeʼ miʼ pʌyob majlel i tiñʌmeʼ chaʼan miʼ cʼuxob jiñi jam.