I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
1-7 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 44, 45
«José miʼ ñusʌben i mul i yerañob»
(Génesis 44:1, 2, I tʼan Dios [ITD]) José tsiʼ yʌqʼue mandar xcʌnta otot. Tsiʼ sube: Butʼbeñob i coxtal winicob tiʼ bʌl i ñʌcʼ cheʼ bajcheʼ cʼamel mi mejlel i lʌtʼob majlel. Otsʌbeñob i taqʼuin jujuntiquilob tiʼ coxtal tac. 2 Otsan c taza melbil bʌ ti plata tiʼ tiʼ i coxtal ijtsʼiñʌl bʌ. Otsan jaʼel i tojol trigo, cheʼen. Tsiʼ chaʼle cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ José.
w15 1/5 14, 15
«¿Mach ba wersajic mic jacʼ jaʼel chuqui yom Dios?»
José tsiʼ choco majlel jiñi i wiñicob chaʼan miʼ majlel i chʼʌmob tilel jiñi i taza melbil bʌ ti plata tsaʼ bʌ i chʼʌmʌyob majlel jiñi i yerañob. Cheʼ bʌ tsaʼ tajle jiñi taza tiʼ coxtal Benjamín, i tsaʼ subenti chaʼan jiñʌch tsiʼ xujchʼi, tiʼ pejtelel jiñi i yerañob tsaʼ chaʼ sujtiyob majlel tiʼ yotot José. Waʼli José miʼ mejlel i ñaʼtan chuqui am bʌ tiʼ pusicʼal jiñi i yerañob. Judá tsaʼ caji ti tʼan i tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ yochel tiʼ mozo José yicʼot jiñi yambʌ i yerañob. Pero José maʼañic tsiʼ jacʼʌ i tsiʼ yʌlʌ chaʼan cojach Benjamín yom miʼ cʌytʌl yaʼ ti Egipto (Génesis 44:2-17).
Judá tsiʼ yʌlʌ chuqui am bʌ tiʼ pusicʼal: Benjamín jiñʌch cojax bʌ «i yalobil i ñaʼ. Cʼux miʼ yubin i tat». José tsaʼ cʼoti tiʼ pusicʼal chuqui tsaʼ bʌ i yʌlʌ Judá come Raquel, i mamá Benjamín, jiñʌch i mamá jaʼel jiñi José. Raquel tsaʼ chʌmi cheʼ bʌ tsiʼ yʌcʼʌ ti pañimil Benjamín, i José miʼ chʌn cʼajtesan Raquel cheʼ bajcheʼ miʼ mel jiñi i tat. Tajol jiñʌch chaʼan wen ñʌmʌl yicʼot i yijtsʼin (Génesis 35:18-20; 44:20).
Judá tsiʼ chaʼ chaʼle tʼan i tsiʼ cʼajtibe ti wocol tʼan José chaʼan maʼañic miʼ pʌy cʌytʌl Benjamín tiʼ mozo. Tsaʼto i yʌlʌ jaʼel chaʼan jin miʼ cʌytʌl tiʼ wenta Benjamín. Ti wiʼil, tsiʼ wersa cʼajtibe ti wocol tʼan: «Mach mejlic c sujtel baʼan c tat mi maʼanic miʼ sujtel jini chʼiton quicʼot. Mach comic j qʼuel jini wocol muʼ bʌ caj i yubin c tat» (Génesis 44:18-34). Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel, Judá mach lajalix i melbal bajcheʼ ti wajali. Mach cojach tsiʼ pʌsʌ chaʼan tsaʼix i qʼuexta i melbal, tsaʼʌch i pʌsʌ jaʼel chaʼan mucʼʌch i qʼuel ti ñuc yambʌlob, chaʼan añʌch i yutslel yicʼot chaʼan añʌch i pʼuntaya.
José maʼañix miʼ chʌn cuch bajcheʼ yubil woliʼ yubin i bʌ. Jin chaʼan, tsiʼ choco loqʼuel jiñi xyaj eʼtelob i chaʼan i tsaʼ caji ti cʼam bʌ uqʼuel, wen tsʌts tsiʼ chaʼle i tsaʼto ubinti yaʼ tiʼ palacio jiñi faraón. Wʌle tsaʼix i yʌcʼʌ i bʌ ti cʌjñel: «Joñon José, laʼ wijtsʼiñon». Toj sajtelob i pusicʼal jiñi i yerañob cheʼ bʌ tsiʼ yubiyob. Pero José tsiʼ tul meqʼue i yerañob i tiʼ tsʼujtsʼuyob, ili tsiʼ pʌsʌ chaʼan tsaʼix i ñusʌbeyob i mul (Génesis 45:1-15). Cheʼ bajcheʼ ili, José tsiʼ lajibe i pʼuntaya Jehová come jiñʌch muʼ bʌ i ñusan tiʼ pejtelel lac mul (Salmo 86:5). ¿Cheʼ ba mi lac mel joñonla jaʼel bajcheʼ Jehová?
(Génesis 44:33, 34, ITD) A wocolic, laʼ c melbeñet a weʼtel ti chejachi tiʼ qʼuexol jini chʼiton. Laʼ sujtic jini chʼiton yicʼot i yʌscuñob. 34 Come mach mejlic c sujtel baʼan c tat mi maʼanic miʼ sujtel jini chʼiton quicʼot. Mach comic j qʼuel jini wocol muʼ bʌ caj i yubin c tat. Cheʼ tsiʼ yʌlʌ Judá.
(Génesis 45:4, 5, ITD) José tsiʼ subeyob i yʌscuñob: La wocolic, laʼla. Nochtañonla. Tsaʼ cajiʼ ñochtañob majlel. Tsiʼ subeyob: Joñon José, laʼ wijtsʼiñon. Tsaʼ la choñoyon tiʼ cʼʌb egiptojob. 5 Mach yomix mi laʼ chʌn mel laʼ pusicʼal. Mach laʼ michʼlen laʼ bʌ chaʼan tsaʼ laʼ choñoyon. Come Dios tsiʼ chocoyon tilel tiʼ tojel laʼ wut chaʼan mij coltan jini wiʼñayoʼ bʌ, chaʼan cuxul miʼ yajñelob.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 44:13, ITD) Tsiʼ tsiliyob i pislel. Ti jujuntiquilob tsiʼ chaʼ pʼʌtbeyob i cuch i burro. Tsaʼ chaʼ majliyob ti tejclum.
it-2 788
Cheʼ miʼ tsilob i pislel
Jiñʌch ñʌmʌl bʌ i melob jiñi judíojob yicʼot jiñi chumuloʼ bʌ ti oriente chaʼan miʼ pʌsob i chʼijiyemlel. Ili miʼ melob cheʼ bʌ miʼ yubiñob chaʼan tsaʼ chʌmi juntiquil tiʼ familia. Cheʼ bʌ miʼ melob iliyi miʼ chucbeñob i bicʼ i bujc i miʼ wecʼ tsilob jubel jinto cheʼ tsiquilobix i tajn. I mach tiʼ pejtelelic ora miʼ yoque wecʼ tsilob jiñi i bujc chaʼan muʼto i mejlel i chaʼ xojob ti wiʼil.
Baqui cojaxto miʼ yʌjlel yaʼ ti Biblia ili costumbre jiñʌch tiʼ tojlel Rubén, jiñi ascuñʌl bʌ i yalobil Jacob. Ili jiñʌch cheʼ bʌ Rubén tsaʼ chaʼ majli yaʼ ti tocol bʌ lum i tsiʼ qʼuele chaʼan mach yaʼix an José. Tsiʼ wecʼ tsili i pislel i tsiʼ yʌlʌ: «Majlemix jini chʼiton. Ixcu joñon, ¿bajcheʼ mi cujtel?». Rubén jiñʌch jiñi ascuñʌl bʌ, jin chaʼan jiñʌch an tiʼ wenta chaʼan miʼ cʌntan i yijtsʼin. Cheʼ jaʼel, cheʼ bʌ Jacob tsaʼ cʼoti ti subentel chaʼan tsaʼ chʌmi i yalobil, tsiʼ wecʼ tsili i pislel i tsiʼ lʌpʌ coxtal chaʼan miʼ pʌs i chʼijiyemlel (Gn. 37:29, 30, 34). Ti Egipto, cheʼ bʌ jiñi i majan yerañob José tsiʼ yubiyob chaʼan Benjamín woliʼ pʌjqʼuel ti xujchʼ, tsiʼ wecʼ tsiliyob i pislel chaʼan miʼ pʌsob chaʼan cʼuxobʌch tiʼ pusicʼal (Gn. 44:13).
(Génesis 45:5-8, ITD) Mach yomix mi laʼ chʌn mel laʼ pusicʼal. Mach laʼ michʼlen laʼ bʌ chaʼan tsaʼ laʼ choñoyon. Come Dios tsiʼ chocoyon tilel tiʼ tojel laʼ wut chaʼan mij coltan jini wiʼñayoʼ bʌ, chaʼan cuxul miʼ yajñelob. 6 I chaʼpʼejlelix jab woliyob ti wiʼñal ti ili lum. Anto yom joʼpʼejl jab wiʼñal cheʼ mach mejlic i picob lum cheʼ maʼanic cʼajbal. 7 Dios tsiʼ chocoyon tilel tiʼ tojel laʼ wut chaʼan mij coltañetla, chaʼan maʼanic miʼ jilel laʼ pʼolbal ti pañimil. Tsiʼ chocoyon tilel chaʼan mi laʼ taj ñuc bʌ laʼ coltʌntel. 8 Jini chaʼan mach jateticla tsaʼ bʌ la chocoyon tilel. Dios tsiʼ chocoyon tilel. Dios tsiʼ yotsayon tiʼ tat Faraón yilal. I yumon pejtelel am bʌ tiʼ yotot Faraón, i yumon pejtel egiptojob.
w04 15/8 15 párr. 15
Miʼ toʼol tsʼaʼlentelob
15 ¿Chuqui miʼ coltañonla chaʼan maʼañic mi lac sʌt lac tijicñʌyel yicʼot chaʼan maʼañic mi lac michʼan tiʼ tojlel jiñi muʼ bʌ i toʼol tsʼaʼleñoñobla? Cʼajtesan chaʼan jiñi lac yoque contra jiñʌch Satanás yicʼot i xibajob (Efesios 6:12). Anquese añʌch quixtañujob yomob jach bʌ i toʼol ticʼlañoñobla, cabʌl muʼ bʌ i contrajiñob i tejclum Dios miʼ melob tiʼ caj chaʼan miʼ xijqʼuelob o chaʼan mach yujilobic chuqui woli bʌ i melob (Daniel 6:4-16; 1 Timoteo 1:12, 13). Jehová yom i «coltan pejtelel winicob xʼixicob» yicʼot chaʼan «miʼ cʌñob i sujmlel» (1 Timoteo 2:4). Tiʼ sujm, ili ora añʌch tsaʼix bʌ sujtiyob ti la quermañujob come tsiʼ qʼueleyob wem bʌ lac melbal anquese ti ñaxan tiʼ tsʼaʼleyob jiñi i sujmlel (1 Pedro 2:12). Cheʼ jaʼel añʌch chuqui miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlel José, jiñi i yalobil Jacob. José maʼañic tsaʼ michʼa yicʼot jiñi i majan yerañob anquese tsaʼʌch i wen aqʼueyob i ñusan cabʌl wocol. ¿Chucoch maʼañic tsaʼ michʼa? Come tsaʼʌch i qʼuelbe i coltaya Jehová chaʼan bajcheʼ woliʼ tsʼʌctesan majlel chuqui ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan (Génesis 45:4-8). Cheʼ jaʼel, Jehová miʼ mejlel i cʼʌn jiñi toʼol ticʼlʌntel woli bʌ lac ñusan chaʼan miʼ ñuqʼuesan i cʼabaʼ (1 Pedro 4:16).
8-14 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 46, 47
«Bʌlñʌcʼʌl tiʼ yorajlel wiʼñal»
(Génesis 47:13, ITD) Maʼanic waj tiʼ pejtelel jini lum, come wen woliyob ti wiʼñal jini egiptojob yicʼot cananeojob. Tsaʼ cʼuñʼayob chaʼan wiʼñal.
w87 1/5 15 párr. 2
Maʼañic majqui tsaʼ chʌmi tiʼ yorajlel wiʼñal
2 Cheʼ bʌ tsaʼ ñumi jiñi siete jab baqui wen cabʌl bʌlñʌcʼʌl, tsaʼix caji jiñi wiʼñal cheʼ bajcheʼ tsiʼ wʌn alʌ Jehová. Jiñi wiʼñal mach cojach tsiʼ ticʼlayob jiñi añoʼ bʌ ti Egipto tsaʼʌch i yubiyob wiʼñal «tiʼ pejtelel pañimil». Cheʼ bʌ jiñi quixtañujob añoʼ bʌ ti Egipto tsaʼix caji i yubiñob wiʼñal tsaʼ majliyob i cʼajtin i bʌl i ñʌcʼ tiʼ tojlel faraón, pero faraón tsiʼ yʌlʌ: «Cucula baʼan José. Jacʼbenla chuqui miʼ subeñetla». José tsiʼ chombeyob chuqui miʼ cʼuxob jiñi egipciojob cʼʌlʌ jinto cheʼ tsaʼ jiliyob i taqʼuin. I cheʼ bʌ jiñi egipciojob maʼañobix i taqʼuin tsaʼix caji i yʌcʼob i wacax chaʼan i tojol i bʌlob i ñʌcʼ. Ti wiʼil jiñi quixtañujob tsaʼ tiliyob baqui an José i tiʼ subeyob: «Mʌñʌyon lojon yicʼot c lum chaʼan i tojol lojon c waj. Cheʼ jini i chaʼañon lojon Faraón yicʼot c lum». Jin chaʼan José tsiʼ mʌñʌ tiʼ pejtelel jiñi lum i chaʼan bʌ jiñi egipciojob i tsiʼ yʌqʼue tiʼ wenta jiñi faraón (Génesis 41:53-57; 47:13-20).
(Génesis 47:16, ITD) José tsiʼ yʌlʌ: Aqʼueñon laʼ wʌlacʼ. Mij qʼuex ti waj, cheʼ laj jilemix laʼ taqʼuin
(Génesis 47:19, 20, ITD) ¿Yom ba mic chʌmel lojon ti wiʼñal cheʼ cuxulet? ¿Yom ba jochol miʼ cʌytʌl c lum lojon? Mach yomic. Mʌñʌyon lojon yicʼot c lum chaʼan i tojol lojon c waj. Cheʼ jini i chaʼañon lojon Faraón yicʼot c lum. Aqʼueñon lojon c pacʼ chaʼan mic pʌcʼ cheʼ cuxulon to lojon ame chʌmicon lojon, ame jilic i cʼʌjñibal jini lum, cheʼob. 20 Jini chaʼan José tsiʼ mʌmbe Faraón pejtelel i lumal Egipto. Jini egiptojob tsiʼ chombeyob i lum ti jujuntiquil, come wen tsʌts jini wiʼñal woli bʌ ti ñumel tiʼ tojlelob. Jini chaʼan jini lum tsaʼ ochi tiʼ wenta Faraón.
(Génesis 47:23-25, ITD) José tsiʼ subeyob winicob xʼixicob: Laʼ wilan, mʌmbiletixla c chaʼan, jatetla, yicʼot laʼ lum. I chaʼañetla Faraón. Umbaʼan laʼ pacʼ. Mux caj laʼ chaʼlen pacʼ ti lum. 24 Cheʼ ti yorajlel cʼajbal mi caj laʼ wʌqʼuen Faraón junlujch trigo loqʼuem bʌ ti joʼlujch. Chʌnlujch laʼ chaʼañʌch chaʼan laʼ pacʼ yicʼot chaʼan i bʌl laʼ ñʌcʼ. Laʼ chaʼañʌch chaʼan mi laʼ cʼux yicʼot laʼ piʼʌlob yicʼot laʼ walobilob, cheʼen José. 25 Tsiʼ yʌlʌyob: Tsaʼ coltayon lojon. Laʼ c taj lojon i yutslel a pusicʼal, c yum. I winicon lojon Faraón.
kr 234, 235 párr. 11, 12
Jiñi Yumʌntel woliʼ mel chuqui yom bʌ Dios ila ti Lum
11 Cabʌl bʌlñʌcʼʌl. Ili pañimil woliʼ yubin wiʼñal tiʼ chaʼan bʌ Dios cheʼ bajcheʼ tsiʼ wʌn alʌ jiñi Biblia: «Awilan tal i yorajlel, cheʼen lac Yum Dios, cheʼ mi caj c choc tilel wiʼñal ti jini lum. Mach chaʼanic waj jini wiʼñal. Mach chaʼanic jaʼ i tiquin tiʼ. Wiʼñalʌch chaʼan maʼanic baʼ ubibil i tʼan Dios» (Amós 8:11). ¿Ixcu jiñi muʼ bʌ i coltañob i Yumʌntel Dios? ¿Muʼ ba caj i yubiñob wiʼñal jaʼel? Maʼañic. Jehová tsiʼ yʌlʌ chucoch qʼuexelob jiñi i tejclum yicʼot jiñi i contrajob: «Qʼuelela c winicob. Mi caj i tajob chuqui miʼ cʼuxob, pero jatetla mi caj laʼ wubin wiʼñal. Pʼisi ti laʼ wenta. Jini c winicob miʼ cajelob ti uchʼel, pero jatetla mi caj laʼ wubin tiquin tiʼ. Ñaʼtanla, tijicña mi caj i yubiñob c winicob, pero jatetla mi caj laʼ wubin quisin» (Is. 65:13). ¿Choncol baʼ qʼuel tiʼ tsʼʌctiyel ili tʼan ili ora?
12 Ili ora cabʌlix chuqui miʼ yʌqʼueñonla Jehová muʼ bʌ i mejlel i pʼʌtʼesañonla, cheʼ bajcheʼ jiñi jun tac, grabación ti audio yicʼot video, tempa bʌ tac, colem tempa bʌ tac yicʼot jumpʼejl página ti Internet baqui miʼ mejlel lac taj cabʌl temaj. Tiʼ sujm, Jehová woliʼ yʌqʼueñonla cabʌl chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl chaʼan maʼañic mi la cubin wiʼñal ti ili pañimil baqui woliʼ chʌmelob ti wiʼñal tiʼ chaʼan bʌ Dios (Ez. 47:1-12; Jl. 3:18). ¿Mach ba muqʼuic i yʌqʼueñet a tijicñʌyel cheʼ bʌ maʼ qʼuel chaʼan Jehová woliʼ yʌqʼueñet jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl ti jujumpʼejl qʼuin cheʼ bajcheʼ tsiʼ wʌn alʌ? ¿Woli baʼ chaʼlen wersa chaʼan maʼ cʼux jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl muʼ bʌ i yʌqʼueñet Jehová?
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 46:4, ITD) Mi caj c majlel a wicʼot ti Egipto. Isujm mi caj c chaʼ pʌy loqʼuel a pʼolbal. José mi caj i mutsʼbeñet a wut baʼ ora maʼ chʌmel.
it-2 691 párr. 16
I ñijcʌntel tac laj cʼʌb yicʼot bajcheʼ mi lac waʼtʌl
Cheʼ bʌ miʼ mutsʼbentel i wut juntiquil tsaʼix bʌ chʌmi. Am bʌ tiʼ wenta miʼ mel iliyi jiñʌch jiñi ascuñʌl bʌ. Jin chaʼan, cheʼ bʌ Jehová tiʼ sube Jacob: «José mi caj i mutsʼbeñet a wut baʼ ora maʼ chʌmel», woliʼ yʌqʼuen i ñaʼtan Jacob chaʼan José jiñix muʼ bʌ caj i yochel bajcheʼ ascuñʌl bʌ (Gn. 46:4; 1 Cr. 5:2).
(Génesis 46:26, 27, ITD) Añob wʌctiquil i chʌncʼal (66) tiʼ pejtelelob tsaʼ bʌ majliyob yicʼot Jacob ti Egipto. Jiñobʌch i yalobilob Jacob tiʼ pejtelelob. Tsaʼ tiliyob jaʼel i yʌʼlibob. 27 Añob chaʼtiquil chʼiton bʌ i yalobilob José tsaʼ bʌ i yilayob pañimil ti Egipto. Añob lujuntiquil i chʌncʼal (70) tiʼ pejtelelob jini loqʼuemoʼ bʌ ti Jacob tsaʼ bʌ tiliyob ti Egipto.
nwtsty nota chaʼan Hch. 7:14
75 quixtañujob: Cheʼ bʌ Esteban tsiʼ yʌlʌ chaʼan an 75 quixtañujob, tajol maʼañic woliʼ taj ti tʼan mi jumpʼejlic versículo am bʌ ti jiñi Tsʼijbujel Hebreo. Ti jiñi texto tac cʌmbil bʌ bajcheʼ masorético chaʼan jiñi Tsʼijbujel Hebreo maʼañic miʼ yʌl jiñi 75 quixtañujob. Jumpʼejl ejemplo, Génesis 46:26 miʼ yʌl: «Añob wʌctiquil i chʌncʼal (66) tiʼ pejtelelob tsaʼ bʌ majliyob yicʼot Jacob ti Egipto. Jiñobʌch i yalobilob Jacob tiʼ pejtelelob. Tsaʼ tiliyob jaʼel i yʌʼlibob». I jiñi versículo 27 miʼ chaʼ al: «Añob lujuntiquil i chʌncʼal (70) tiʼ pejtelelob jini loqʼuemoʼ bʌ ti Jacob tsaʼ bʌ tiliyob ti Egipto». Ti jiñi 66 quixtañujob tajol jin jach woliʼ tsijquel jiñi i pʼolbalob Jacob, i ti jiñi 70 yaʼix woliʼ luʼ tsijquel tiʼ pejtelel jiñi tsaʼ bʌ ochiyob ti Egipto. Cheʼ jaʼel, ti Éxodo 1:5 yicʼot Deuteronomio 10:22 miʼ yʌl chaʼan an 70 i pʼolbalob Jacob. Pero Esteban mach lajalic bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ, tsiʼ yʌlʌ chaʼan an 75 quixtañujob. Jiñi wen yujiloʼ bʌ chaʼan Biblia an yʌlʌyob chaʼan ti ili 75 quixtañujob tajol yaʼ ochem yambʌ i familiajob Jacob, tajol yaʼ lamital ochem i yalobilob yicʼot i butsob Manasés yicʼot Efraín (i yalobilob José) muʼ bʌ yʌjlelob ti Génesis 46:20 ti jiñi Septuaginta griega. An yambʌ muʼ bʌ i yʌlob chaʼan ti ili 75 quixtañujob yaʼ ochemob jaʼel jiñi i yijñamob i yalobil Jacob, mach bʌ añic miʼ yʌl yaʼ ti Génesis 46:26. Cheʼ bʌ Esteban tsiʼ yʌlʌ chaʼan an 75 quixtañujob tajol tsaʼʌch i laj tsiqui jiñi tsaʼ bʌ ochiyob ti Egipto. Cheʼ jaʼel, tajol Esteban woliʼ taj ti tʼan yan tac bʌ i copiajlel jiñi Tsʼijbujel Hebreo am bʌ ti jiñi ñaxam bʌ siglo. Ti cabʌl jab, jiñi wen yujiloʼ bʌ tsiʼ ñaʼtayob chaʼan jiñi 75 quixtañujob muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti Génesis 46:27 yicʼot ti Éxodo 1:5 cojach miʼ yʌjlel yaʼ ti Septuaginta griega. Pero cheʼ ti siglo 20 tsaʼ tajle chaʼpʼejl i xujtʼil jiñi bʌlbil bʌ jun am bʌ ti hebreo yaʼ ti mar Muerto baqui miʼ tilel Éxodo 1:5 i miʼ yʌl jaʼel chaʼan an 75 quixtañujob. Cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ Esteban iliyi tajol jiñʌch tsiʼ taja ti tʼan jiñi ñoxix tac bʌ tsʼijbujel. Mach yʌlʌyic bajcheʼ an i sujmlel iliyi, chuqui tsaʼ bʌ i mele Esteban qʼuexel jach bajcheʼ ti tsiqui jiñi i pʼolbalob Jacob.
15-21 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | GÉNESIS 48-50
«Jiñi hermanojob añobix bʌ i jabilel cabʌl chuqui miʼ mejlel i pʌsbeñoñobla»
(Génesis 48:21, 22, ITD) Israel tsiʼ sube José: I yorajlelix mic chʌmel. Dios mi caj i yajñel laʼ wicʼot. Mi caj i chaʼ pʌyetla majlel tiʼ lumal laʼ ñojteʼelob. 22 Joñon mi cʌqʼueñet jumpejt lum ñumen bajcheʼ mi cʌqʼuen a wʌscuñob. Jiñʌch tsaʼ bʌ c chilbeyob amorreojob ti quespada yicʼot tic jalʌjb».
it-2 12 párr. 1
Jacob
Cheʼ bʌ Jacob mach jalix yom chaʼan miʼ chʌmel tsiʼ yʌqʼue bendición jiñi i yalobilob José. Tiʼ coltaya Dios, Jacob tsiʼ yʌcʼʌ ti ñaxan Efraín, jiñi ijtsʼiñʌl bʌ, i mach jiñic Manasés, jiñi ascuñʌl bʌ. Ti wiʼil, Jacob tiʼ sube José chaʼan chaʼyajlto mi caj i yʌqʼuentel jiñi bendición i wentʌlel bʌ miʼ taj jiñi ascuñʌl bʌ: «Joñon mi cʌqʼueñet jumpejt lum ñumen bajcheʼ mi cʌqʼuen a wʌscuñob. Jiñʌch tsaʼ bʌ c chilbeyob amorreojob ti quespada yicʼot tic jalʌjb» (Gn. 48:1-22; 1 Cr. 5:1). Come Jacob wen jach bajcheʼ tsiʼ mʌñʌ jiñi lum i chaʼañoʼ bʌ i yalobil Hamor am bʌ tiʼ tʼejl Siquem, jin chaʼan cheʼ bʌ tsiʼ wʌn sube José jiñi wenlel muʼ bʌ caj i taj, Jacob tsiʼ pʌsʌ i ñopoñel. Tsiʼ wʌn alʌ bajcheʼ mi caj i chilbentel i lum jiñi Canaán tiʼ cʼʌb i pʼolbalob José, tsiʼ yʌlʌ ili tʼan lajal bajcheʼ tsaʼix i jisayob tiʼ yespada yicʼot tiʼ jalʌjb (Gn. 33:19, 20). José chaʼpejt tsaʼ aqʼuenti jiñi lum tsaʼ bʌ i chʼʌmʌyob come jujumpejt tsaʼ aqʼuentiyob i lum jiñi i pʼolbalob Efraín yicʼot Manasés.
(Génesis 49:1, ITD) Jacob tsiʼ pʌyʌ tilel i yalobilob. Tsiʼ subeyob: Tempan laʼ bʌ chaʼan mic subeñetla chuqui miʼ caj ti ujtel ti laʼ tojlel ti jini tal to bʌ ora.
it-2 1167
Ti jiñi talto bʌ ora
Jiñi profecía tsaʼ bʌ i wʌn alʌ Jacob cheʼ bʌ muqʼuix caj i chʌmel. Cheʼ bʌ Jacob tiʼ sube jiñi i yalobilob: «Tempan laʼ bʌ chaʼan mic subeñetla chuqui miʼ caj ti ujtel ti laʼ tojlel ti jini tal to bʌ ora», ili yom i yʌl cheʼ bʌ muqʼuix caj i tejchel ti tsʼʌctiyel chuqui tsaʼ bʌ i yʌlʌ (Gn. 49:1). Cheʼ bʌ anto yom 200 jab, Jehová tsiʼ wʌn sube Abrán (Abrahán), chaʼan jiñi i pʼolbal mi caj i yilan wocol 400 jab (Gn. 15:13). Jin chaʼan, cheʼ bʌ Jacob tsiʼ yʌlʌ «jini tal to bʌ ora» yom i yʌl chaʼan miʼ cajel ti tejchel cheʼ bʌ miʼ yujtel jiñi 400 jab toʼol ticʼlʌntel. (Mi a womto a bej cʌn chaʼan jiñi capítulo 49 chaʼan Génesis, sʌclan yaʼ baqui miʼ taj ti tʼan jiñi i yalobilob Jacob). Cheʼ jaʼel, ili profecía mi caj i tsʼʌctiyel tiʼ tojlel jiñi «i chaʼañoʼ bʌ Dios» (Gá. 6:16; Ro. 9:6, Jiñi tsijiʼ bʌ wen tʼañ chaʼañ estudio).
(Génesis 50:24, 25, ITD) José tsiʼ sube i piʼʌlob: I yorajlelix mic chʌmel. Isujm Dios mi caj i ñaʼtañetla chaʼan miʼ pʌyetla loqʼuel ti ili lum. Mi caj i pʌyetla majlel ti lum tsaʼ bʌ i wersa subeyob Abraham yicʼot Isaac yicʼot Jacob chaʼan mi caj i yʌqʼueñob, cheʼen José. 25 José tsiʼ sube i yalobilob Israel chaʼan miʼ wersa acʼob i tʼan. Tsiʼ yʌlʌ: Isujm Dios mi caj i ñaʼtañetla. Mux caj laʼ qʼuech majlel c bʌquel cheʼ mi laʼ loqʼuel ilayi.
w07 1/6 28 párr. 10
Jiñi añobix bʌ i jabilel: Jumpʼejlʌch bendición chaʼan jiñi xcolelob
10 Jiñi añobix bʌ i jabilel miʼ mejlel i coltañob yambʌ hermanojob. Cheʼ bʌ ñoxix José, i yalobil Jacob, tsiʼ pʌsʌ chaʼan añʌch i ñopoñel cheʼ bʌ tsiʼ mele mach bʌ wen ñuquic yilal, pero tsiʼ colta yonlel i wiñicob Jehová tsaʼ bʌ wiʼil chumleyob. José añix 110 i jabilel cheʼ bʌ ‹tsiʼ yʌcʼʌ mandar chaʼan cheʼ bʌ miʼ chʌmel miʼ mucob tiʼ lumal›, yom bʌ i yʌl chaʼan cheʼ bʌ jiñi israelitajob miʼ loqʼuelob ti Egipto yom miʼ chʼʌmbeñob majlel i bʌquel jaʼel (Hebreos 11:22; Génesis 50:25). Ili mandar tsaʼ bʌ i yʌlʌ José tsiʼ yʌqʼue i pijtaya jiñi israelitajob ti jiñi jabil tac tsaʼ bʌ ajñiyob bajcheʼ mozo yaʼ ti Egipto cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi José, come tsiʼ yʌqʼueyob i ñaʼtan chaʼan ti jumpʼejl bʌ qʼuin mi caj i chaʼ ajñelob ti libre.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Génesis 49:19, ITD) Jixcu Gad, cabʌl winicob mi caj i contrajiñob. Pero Gad mi caj i tʼuchtañob.
w04 1/6 15 párr. 4, 5
Tijicñayob jiñi muʼ bʌ i yʌqʼueñob i ñuclel Dios
4 Cheʼ bʌ jiñi israelitajob maxto ochemobic ti jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn subentiyob, jiñi i pʼolbalob Gad tsiʼ cʼajtiyob chaʼan yaʼ miʼ chumtʌlob baqui miʼ mejlel ti pʼojlel i yʌlacʼob yaʼ bʌ cʌylem yaʼ ti Jordán baqui miʼ loqʼuel jiñi qʼuin (Números 32:1-5). Mucʼʌch i mejlel i tajbeñob i wocolel cheʼ bʌ miʼ chumtʌlob yaʼi. Jiñi yambʌ i pʼolbalob Israel tsaʼ bʌ majliyob ti chumtʌl yaʼ ti junwejlel jaʼ yaʼ baqui miʼ bʌjlel qʼuin an chuqui miʼ mejlel i tsʼitaʼ mʌctañob chaʼan maʼañic miʼ yochel i contrajob: Jiñʌch jiñi joctʌl Jordán (Josué 3:13-17). Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi George Adam Smith ti jiñi libro Geografía histórica de la Tierra Santa, jiñi lum yaʼ bʌ an baqui miʼ loqʼuel jiñi qʼuin «an tiʼ tʼejl jiñi Arabia i mach wen cabʌlic chuqui miʼ mʌctañob chaʼan maʼañic miʼ yochelob i contrajob. Jin chaʼan, tiʼ pejtelel ora miʼ contrajintelob come maʼañic baqui miʼ coltañob i bʌ, i an qʼuiñil mach junsujtel jach miʼ contrajintelob chaʼan miʼ chilbentelob jiñi i lum.
5 ¿Bajcheʼ yilal mi caj i ñusan Gad cheʼ bʌ miʼ ñusan jiñi wocol tac? Cheʼ bʌ muʼto caj i chʌmel Jacob tsiʼ wʌn alʌ ili tʼan tiʼ tojlel Gad: «Jixcu Gad, cabʌl winicob mi caj i contrajiñob. Pero Gad mi caj i tʼuchtañob» (Génesis 49:19). Ti ñaxan, ili tʼan miʼ mejlel i yʌqʼueñonla lac ñaʼtan chaʼan mach weñic chuqui mi caj i yujtel tiʼ tojlel jiñi i pʼolbal Gad, pero ili tʼan jiñʌch jumpʼejl mandar chaʼan miʼ coltañob i bʌ. Jacob tiʼ sube Gad chaʼan jiñi i contrajob mi caj i putsʼelob yicʼot mi caj i jisañob miʼ mucʼʌch i coltañob i bʌ.
(Génesis 49:27, ITD) Pʼʌtʌl Benjamín ti guerra cheʼ bajcheʼ mateʼel tsʼiʼ muʼ bʌ i chuc i bʌl i ñʌcʼ. Cheʼ ti sʌcʼajel mux i cʼux chucbil bʌ weʼelʌl. Cheʼ ti icʼajel mux i tʼox chuqui tsiʼ taja, cheʼen Jacob.
ia recuadro am bʌ tiʼ yopol 142
Jumpʼejl profecía tsaʼix bʌ tsʼʌctiyi
Cheʼ bʌ Ester yicʼot Mardoqueo tsiʼ coltayob i tejclum Dios tiʼ tsʼʌctesayob jumpʼejl profecía am bʌ ti Biblia. Cheʼ bʌ anto yom 1,200 jab, Jehová tsiʼ cʼʌñʌ Jacob chaʼan miʼ wʌn al chuqui mi caj i mel juntiquil i yalobil: «Pʼʌtʌl Benjamín ti guerra cheʼ bajcheʼ mateʼel tsʼiʼ muʼ bʌ i chuc i bʌl i ñʌcʼ. Cheʼ ti sʌcʼajel mux i cʼux chucbil bʌ weʼelʌl. Cheʼ ti icʼajel mux i tʼox chuqui tsiʼ taja» (Gn. 49:27). Cheʼ ti «sʌcʼajel», o cheʼ tiʼ tejchibal jiñi reyob yaʼ ti Israel, tsaʼ chumleyob wiñicob wen chʼejloʼ bʌ, cheʼ bajcheʼ jiñi rey Saúl yicʼot yambʌlob tilemoʼ bʌ tiʼ pʼolbal Benjamín tsaʼ bʌ i wen coltayob i tejclum Dios. I cheʼ ti «icʼajel», cheʼ bʌ maʼañix majqui woli ti yumʌntel yaʼ ti tejclum Israel, Ester yicʼot Mardoqueo, tilemoʼ bʌ tiʼ pʼolbal Benjamín, tsiʼ jisayob i contra Jehová. Miʼ mejlel la cʌl chaʼan tsiʼ tʼoxoyob jiñi chubʌʼañʌl come tsaʼ aqʼuentiyob pejtelel am bʌ i chaʼan Amán.
22-28 I CHAʼAN JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 1-3
«Joñon mic sujtesan c bʌ ti chuqui jach com c sujtesan c bʌ»
(Éxodo 3:13, ITD) Moisés tsiʼ sube: Cheʼ mij cʼotel baʼan israelob, cheʼ mic subeñob: «Tsaʼix i chocoyon tilel i Dios laʼ tat», mi caj i yʌlob: «¿Chuqui i cʼabaʼ?» Mi cheʼob, ¿bajcheʼ yom mic jacʼbeñob?
w13 15/3 25 párr. 4
Laʼ la cʌqʼuen i ñuclel jiñi i cʼabaʼ Jehová
4 Pejcan Éxodo 3:10-15. Cheʼ bʌ Moisés añix 80 i jabilel, Dios tiʼ sube: ‹Pʌyʌ loqʼuel ti Egipto jiñi israelob›. Moisés tsiʼ jacʼʌ iliyi yicʼot jumpʼejl cʼajtiya wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Tsiʼ cʼajtibe chuqui i cʼabaʼ. ¿Chuqui yom bʌ i chʼʌmben i sujm Moisés cheʼ bʌ tsiʼ mele ili cʼajtiya? Yom cʼajal lac chaʼan chaʼan jiñi i cʼabaʼ Dios wen cʌmbilix ti jiñi bʌ ora. Yom bʌ i ñaʼtan Moisés jiñʌch bajcheʼ mi caj i coltan jiñi tejclum Israel chaʼan miʼ ñopob chaʼan mucʼʌch caj i coltʌntelob ti Dios. Añʌch i sujmlel chucoch Moisés tsaʼ caji i wen mel i pusicʼal come jiñi israelitajob añix cabʌl jab añob tiʼ mozojintel, tajol maʼañix miʼ wen ñopob chaʼan mi caj i coltʌntelob ti jiñi i Dios i ñojteʼelob. Cheʼ jaʼel, an wolix bʌ i chʼujutesañob i diosob jiñi egipciojob (Ez. 20:7, 8).
(Éxodo 3:14, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]) Jin chaʼan Dios tsiʼ jacʼbe Moisés: «Joñon mic sujtesan c bʌ ti chuqui jach com c sujtesan c bʌ». I tsiʼ chaʼ alʌ: «Ili jiñʌch yom bʌ maʼ suben jiñi israelitajob: ‹Joñon mic sujtesan c bʌ tsiʼ chocon tilel baʼañetla›».
¿Chuqui i cʼabaʼ Dios?
Miʼ yʌcʼ ti cʌjñel chaʼan maʼañic yambʌ bajcheʼ Dios. Jiñi wen yujiloʼ bʌ an i yʌlʌyob chaʼan jiñi cʼabaʼʌl Jehová yom i yʌl «Jiñʌch miʼ Mel chaʼan cheʼʌch miʼ Sujtel». Cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌcʼʌ i bʌ ti cʌjñel cheʼ tsiʼ chaʼle tʼan yicʼot Moisés miʼ coltañonla lac ñaʼtan chuqui yom i yʌl jiñi i cʼabaʼ. Dios tsiʼ yʌlʌ: «Joñon mic sujtesan c bʌ ti chuqui jach com c sujtesan c bʌ» (Éxodo 3:14, TNM). Jin chaʼan, jiñi i cʼabaʼ miʼ pʌsbeñonla chaʼan jiñʌch tsaʼ bʌ i Mele (Pʌtʌ) pejtelel chuqui an. Cheʼ jaʼel, miʼ cʌntesañonla chaʼan miʼ mejlel i sujtesan i bʌ o miʼ mejlel i sujtesan jiñi melbil tac bʌ i chaʼan ti chuqui jach chaʼan miʼ tsʼʌctesan chuqui ñaʼtʌbil i chaʼan. Anquese jiñi título tac am bʌ i chaʼan miʼ pʌs bajcheʼ cʼamel i pʼʌtʌlel, cojach jiñi i cʼabaʼ, Jehová, miʼ yʌcʼ ti cʌjñel bajcheʼ ñoj yilal yicʼot ti chuqui miʼ mejlel i sujtesan i bʌ.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 2:10, ITD) Tsaʼ coli jini alʌl. I ñaʼ tsiʼ chaʼ pʌyʌ tilel baʼan i yalobil Faraón. Tsaʼ ochi tiʼ yalobil. Tsiʼ yotsʌbe i cʼabaʼ Moisés, come tsiʼ yʌlʌ: Tsac locʼsa ti jaʼ.
g04 8/4 6 párr. 4
¿I sujmʌch ba tsaʼ chumle Moisés o jumpʼejl jach leyenda?
Pero ¿mach ba lecojic ti qʼuejlel cheʼ bʌ juntiquil xchʼoc bʌ i yalobil Faraón, jiñi rey bʌ ti Egipto, miʼ pʌy juntiquil alʌl chaʼan miʼ cosan bajcheʼ i yalobil? Maʼañic. Come jiñi i ñopbalob ti jiñi país miʼ yʌl chaʼan jiñi pʼuntaya jiñʌch junchajp muʼ bʌ i cʼajtintel chaʼan miʼ yochelob ti panchan. Jiñi arqueóloga Joyce Tyldesley miʼ yʌl tiʼ tojlel jiñi xʼixicob muʼ bʌ i pʌy juntiquil alʌl chaʼan miʼ cosan bajcheʼ i yalobil: «Jiñi xʼixic chʼoyol bʌ ti Egipto junlajal miʼ chʼʌjmel ti ñuc bajcheʼ juntiquil wiñic. Lajal chuqui miʼ mejlel i melob yicʼot añob i taqʼuin jaʼel, i tajol miʼ mejlel la cʌl [...] chaʼan mucʼʌch i mejlel i pʌy juntiquil alʌl chaʼan miʼ cosan bajcheʼ i yalobil». Cheʼ jaʼel, jiñi oñiyix bʌ Papiro baqui tsʼijbubil chaʼan jiñi muʼ bʌ i pʌyob juntiquil alʌl chaʼan miʼ cosañob bajcheʼ i yalobil miʼ yʌl chaʼan jiñi xʼixicob ti Egipto tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ i yalobil jiñi xyaj eʼtelob i chaʼan. I cheʼ bʌ Jokébed tsaʼ pʌjyi chaʼan miʼ cosan jiñi alʌl, jiñi The Anchor Bible Dictionary miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ tsaʼ tojle i mamá Moisés chaʼan jiñʌch miʼ chaʼ cosan jiñi i yalobil, lajalʌch bajcheʼ miʼ mejlel yaʼ ti Mesopotámia cheʼ bʌ miʼ pʌjyel juntiquil xʼixic chaʼan miʼ tsuʼsan juntiquil alʌl i miʼ cosan bajcheʼ i yalobil».
(Éxodo 3:1, ITD) Moisés tsaʼ cajiʼ cʌntʌben i yʌlacʼ i nijʼal [suegro] i cʼabaʼ Jetro. Jiñʌch motomaj am bʌ ti Madián. Tsiʼ pʌyʌ majlel jini tiñʌmeʼ baʼan colem bʌ i tiquiñal pañimil yaʼ baʼ miʼ bʌjlel qʼuin. Tsaʼ cʼoti yaʼ ti Horeb jini wits yajcʌbil bʌ i chaʼan Dios.
w04 15/3 24 párr. 4
Ñuc tac bʌ cʌntesʌntel am bʌ ti Éxodo
3:1. ¿Chucoch tsaʼ cʌjñi Jetró bajcheʼ motomaj? Cheʼ tiʼ yorajlel Jetró yicʼot Moisés, jiñi i jol jiñi familia miʼ mel i yeʼtel bajcheʼ motomaj. Tajol Jetró jiñʌch i jol jumpʼejl tribu i chaʼan jiñi madianitajob. Come ili madianitajob tilemobʌch tiʼ pʼolbal Abrahán yicʼot Queturá, tajol i cʌñʌyobʌch bajcheʼ yom miʼ chʼujutesʌntel Jehová (Génesis 25:1, 2).
29 I CHAʼAN JUNIO-5 I CHAʼAN JULIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 4, 5
«Mi caj cajñel quicʼotet cheʼ maʼ chaʼlen tʼan»
(Éxodo 4:10, ITD) Moisés tsiʼ sube lac Yum: A winicon. Cʼʌlʌl cheʼ chʼitoñon to mach wen cujilic tʼan anquese wolaʼ pejcañon. Cʼunteʼ mic chaʼlen tʼan. Wocol miʼ loqʼuel c tʼan.
(Éxodo 4:13, ITD) Pero tsiʼ yʌlʌ: Awocolic c Yum, choco majlel yambʌ.
¿Bajcheʼ cʼamel cʌmbil lac chaʼan Jehová?
7 Moisés tsiʼ bej cʌñʌ chaʼan jiñi wen tac bʌ i melbal Jehová yicʼot chaʼan miʼ mel chuqui yom. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ Jehová tiʼ sube i coltan jiñi israelitajob, jiñi Moisés tsiʼ wen bʌcʼña i chaʼyaj uxyajl tsiʼ yʌlʌ chaʼan maʼañic mi caj i mejlel i mel. Jehová tsiʼ wen pʼunta i tsiʼ colta (Éx. 4:10-16). Jiñʌch tsaʼ bʌ i colta chaʼan miʼ suben faraón jiñi tsʌts bʌ i tʼan tac Jehová. Ti wiʼil, tsiʼ qʼuele bajcheʼ tsiʼ cʼʌñʌ i pʼʌtʌlel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ colta jiñi israelitajob yicʼot cheʼ tsiʼ tsʌnsa jiñi faraón yicʼot jiñi i soldadojob yaʼ ti Chʌchʌc bʌ mar (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15).
(Éxodo 4:11, 12, ITD) Jini chaʼan lac Yum tsiʼ sube: ¿Majqui tsiʼ melbe i yej winic? ¿Majqui miʼ melben i yej xʼumaʼ yicʼot i chiquin xcojc yicʼot i wut xpotsʼ? ¿Mach ba joñonic a Yum? 12 Cucu, cheʼ jini. Mi caj cajñel yicʼot a wej. Mi caj cʌntesañet chuqui mi caj a sub.
w14 15/4 9 párr. 5, 6
¿Woli ba laj qʼuel «jini mach bʌ mejlic laj qʼuel»?
5 Cheʼ muʼto caj i chaʼ majlel Moisés ti Egipto, Dios tiʼ sube jumpʼejl wen ñuc bʌ principio. Ili principio tsiʼ wiʼil tsʼijbu cʌytʌl Moisés yaʼ ti libro i chaʼan Job: «Jiñʌch laʼ ñaʼtibal cheʼ mi laʼ bʌcʼñan laʼ Yum Dios» (Job 28:28). Chaʼan Moisés maʼañic miʼ mel mach bʌ weñic miʼ qʼuel Dios yicʼot chaʼan miʼ taj i ñaʼtʌbal, Jehová tsiʼ pʌsbe chucoch mach lajalic juntiquil wiñic yicʼot jiñi Dios Mach bʌ añic i pʼisol i pʼʌtʌlel. Dios tsiʼ cʼajtibe Moisés: «¿Majqui tsiʼ melbe i yej winic? ¿Majqui miʼ melben i yej xʼumaʼ yicʼot i chiquin xcojc yicʼot i wut xpotsʼ? ¿Mach ba joñonic a Yum?» (Éx. 4:11).
6 ¿Chuqui yom bʌ miʼ ñaʼtan Moisés? Chaʼan mach yomic miʼ chaʼlen bʌqʼuen. Come Jehová woliʼ choc majlel, i jiñʌch muʼ bʌ caj i yʌqʼuen i chʼejlel chaʼan miʼ sub jiñi tʼan. I cheʼ jaʼel, faraón maʼañic baqui ora mi caj i mejlel i lajiben i pʼʌtʌlel Dios. Cheʼ jaʼel, mach cojaxto woliʼ ñusañob wocol jiñi i tejclum Dios tiʼ caj jiñi egipciojob. Tajol Moisés tsiʼ wen ñaʼta bajcheʼ tsiʼ colta Jehová jiñi Abrahán, José i cheʼto jaʼel tsiʼ qʼuele bajcheʼ tsaʼ coltʌnti tiʼ tojlel jiñi faraoñob tsaʼ bʌ i chaʼleyob yumʌntel (Gn. 12:17-19; 41:14, 39-41; Éx. 1:22–2:10). Tsiʼ qʼuele jiñi «mach bʌ mejlic laj qʼuel», jin chaʼan maʼañic tsiʼ chaʼle bʌqʼuen cheʼ bʌ tsaʼ majli baʼan jiñi faraón i tiʼ sube pejtelel chuqui tsaʼ bʌ subenti i yʌl.
(Éxodo 4:14, 15, ITD) Cheʼ jini lac Yum tsiʼ michʼle Moisés. Tsiʼ yʌlʌ: ¿Mach ba a wʌscunic Aarón jini leví? Wen yujil tʼan Aarón. Awilan tal i tajet. Cheʼ miʼ qʼuelet mi caj i yubin i tijicñʌyel i pusicʼal. 15 Mi caj a pejcan Aarón. Mi caj a wʌqʼuen c tʼan chaʼan miʼ sub. Mi caj cajñel quicʼotetla ti laʼ chaʼticlel. Mi caj j coltañetla ti tʼan. Mi caj cʌntesañetla chuqui yom mi laʼ mel.
Jiñi Dios maʼañic bʌ i pʼisol i pʼʌtʌlel miʼ cʌntan yambʌlob
7 Cheʼ bʌ añix 80 i jabilel Moisés, Jehová tsiʼ yʌqʼue ñuc bʌ i yeʼtel: Miʼ coltan loqʼuel ti Egipto jiñi israelob (Éx. 3:10). Moisés tsaʼ ajñi 40 jab yaʼ ti Madián bajcheʼ xcʌnta tiñʌmeʼ, i toj sajtel i pusicʼal cheʼ tsaʼ aqʼuenti jiñi eʼtel. Jin chaʼan tiʼ sube Jehová: «¿Chuqui to j cʼʌjñibal? Maʼanic cabʌl c ñaʼtʌbal. ¿Muʼ ba mejlel c majlel joñon baʼan Faraón chaʼan mic pʌy loqʼuel ti Egipto jini israelob? Mach mejlicon». Pero Dios tiʼ sube: «Mi caj cajñel awicʼot» (Éx. 3:11, 12). Cheʼ jaʼel, tiʼ sube chaʼan jiñi ancianojob mucʼʌch caj i ñʌchʼtʌbeñob i tʼan. Pero Moisés tsiʼ yʌlʌ: «Maʼanic mi caj i ñopoñob» (Éx. 3:18; 4:1). Moisés mach tojic bajcheʼ tsiʼ jacʼbe i tʼan Jehová. Pero Jehová mach cojach tsiʼ pʌsʌ chaʼan yujil pijt, tsaʼʌch i yʌqʼue i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ mel milagro tac. Moisés jiñʌch ñaxam bʌ muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti Biblia chaʼan tsaʼ aqʼuenti ili pʼʌtʌlel (Éx. 4:2-9, 21).
8 Anquese cheʼ bajcheʼ jiñi, Moisés mach tojic tsiʼ bej jacʼʌ i tsiʼ yʌlʌ chaʼan wocol miʼ yubin chaʼan miʼ chaʼlen tʼan. Jin chaʼan Jehová tsiʼ yʌlʌ: «Mi caj cajñel yicʼot a wej. Mi caj cʌntesañet chuqui mi caj a sub». ¿Weñix ba tsiʼ jacʼʌ cheʼ jiñi? Maʼañic yilal, come tsaʼto i cʼajtibe Dios chaʼan miʼ choc majlel yambʌ quixtañu. Jin chaʼan, Jehová tsaʼ michʼa. Pero tsaʼʌch i chʼʌmbe isujm, i tiʼ chʼʌmʌ ti ñuc bajcheʼ miʼ yubin i bʌ Moisés, jin chaʼan tiʼ sube chaʼan Aarón mi caj i chaʼlen tʼan tiʼ tojlel (Éx. 4:10-16).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 4:24-26, TNM) Cheʼ bʌ woliʼ majlelob yaʼ baqui mi caj i ñusañob jiñi acʼʌlel, Jehová tsiʼ taja i tsiʼ ñopo i tsʌnsan. 25 Ziporá tsiʼ chʼʌmʌ jumpʼejl xajlel wen jay bʌ i tiʼ tsepbe i pʌchʌlel i yalobil. Cheʼ jiñi, jiñi i pʌchʌlel tsiʼ chocbe tiʼ yoc jiñi yaʼ bʌ waʼal, i tiʼ sube: «Come c ñoxiʼaletʌch chaʼan ili chʼichʼ». 26 Jin chaʼan Dios maʼañix tsiʼ chʌn mʌcta. Ziporá tsiʼ yʌlʌ «come c ñoxiʼaletʌch chaʼan ili chʼichʼ» tiʼ caj chaʼan jiñi tsep pʌchʌlel.
w04 15/3 28 párr. 4
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
«Come c ñoxiʼaletʌch chaʼan ili chʼichʼ», ili tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Ziporá mach wen cʌmbilic. ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla chaʼan chuqui tsaʼ bʌ i mele? Cheʼ bʌ tiʼ tsʼʌctesa jiñi trato muʼ bʌ i cʼajtintel chaʼan jiñi tsep pʌchʌlel, tsaʼ cʼoti i cʌn chaʼan añʌch jumpʼejl trato yicʼotob Jehová. Jiñi trato chaʼan bʌ mandar tsaʼ bʌ wiʼil aqʼuentiyob jiñi israelitajob tiʼ tsictesa chaʼan ti jiñi trato, Jehová miʼ yochel bajcheʼ juntiquil ñoxiʼalʌl i jiñi muʼ bʌ i jacʼob jiñi trato miʼ yochelob bajcheʼ ijñamʌl (Jeremías 31:32). Jin chaʼan, cheʼ bʌ Ziporá tiʼ sube Jehová (baqui tsiʼ cʼʌñʌ juntiquil ángel) «come c ñoxiʼaletʌch chaʼan ili chʼichʼ», woliyʌch i jacʼ cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi trato. Lajal bajcheʼ tsaʼʌch i jacʼʌ chaʼan miʼ yochel bajcheʼ ijñamʌl ti jiñi trato tsaʼ bʌ mejli chaʼan jiñi tsep pʌchʌlel, i Jehová tsaʼ ajñi bajcheʼ jiñi ñoxiʼalʌl. Anquese mach wen la cujilic bajcheʼ an iliyi, wocolix i yʌlʌ cheʼ bʌ tsiʼ jacʼbe i tʼan Jehová maʼañic tsaʼ chʌmi i yalobil.
(Éxodo 5:2, ITD) Faraón tsiʼ cʼajtibeyob: ¿Majqui laʼ Yum [Jehová]? ¿Chucoch mic lon ñopben i tʼan chaʼan mic chocob majlel? Mach cʌmbilic c chaʼan laʼ Yum [Jehová]. Maʼanic mi caj c choc majlel jini israelob.
it-2 42 párr. 5
Jehová
Jin chaʼan, jiñi tʼan «cʌn» mach cojach yom i yʌl chaʼan an chuqui la cujil o cʌmbil lac chaʼan tiʼ tojlel juntiquil quixtañu. Nabal jiñʌch juntiquil wiñic maʼañic bʌ miʼ wen ñaʼtan chuqui miʼ yʌl. Anquese cʌmbil i chaʼan i cʼabaʼ David, tsaʼto i cʼajti: «¿Majqui jini David?», lajal bajcheʼ woliʼ yʌl: «¿Am ba i cʼʌjñibal jiñi David?» (1 S. 25:9-11; laja yicʼot 2 S. 8:13). Cheʼ tsiʼ mele jaʼel Faraón cheʼ bʌ tiʼ sube Moisés: «¿Majqui laʼ Yum [Jehová]? ¿Chucoch mic lon ñopben i tʼan chaʼan mic chocob majlel? Mach cʌmbilic c chaʼan laʼ Yum [Jehová]. Maʼanic mi caj c choc majlel jini israelob» (Éx. 5:1, 2). Cheʼ bʌ Faraón tsiʼ yʌlʌ ili tʼan lajal bajcheʼ woliʼ yʌcʼ tiʼ ñaʼtʌntel chaʼan maʼañic woliʼ cʌn Jehová bajcheʼ jiñi i sujm bʌ Dios, mi woliyic i cʌn bajcheʼ juntiquil am bʌ ñuc bʌ i yeʼtel tiʼ tojlel jiñi rey am bʌ ti Egipto yicʼot chaʼan jiñi eʼtel tac muʼ bʌ i melob. Cheʼ jaʼel, maʼañic tsiʼ cʌñʌ chaʼan añʌch i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ tsʼʌctesan jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan cheʼ bajcheʼ tsiʼ wʌn sube Moisés yicʼot Aarón. Jiñi Faraón yicʼot tiʼ pejtelel jiñi añoʼ bʌ ti Egipto, i cheʼ jaʼel jiñi israelitajob, miʼ caj i cʌmbeñob i sujmlel i cʼabaʼ Dios. Come Jehová tsiʼ pʌsbe Moisés i sujmlel i cʼabaʼ, jin chaʼan miʼ caj i ñaʼtañob chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctesan jiñi ñaʼtʌbil i chaʼan tiʼ tojlel jiñi israelitajob: Mi caj i locʼsañob ti Egipto i mi caj i yʌqʼueñob jiñi Lum tsaʼ bʌ i wʌn alʌ. Cheʼ bajcheʼ ili, miʼ tsʼʌctesan jiñi trato tsaʼ bʌ i mele yicʼot i ñojteʼelob, i cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Dios: «Mi caj laʼ ñaʼtan laʼ Yumon laʼ Dioson» (Éx. 6:4-8).