I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
3-9 I CHAʼAN AGOSTO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 13, 14
«Chʼejlʼesan laʼ bʌ. Qʼuelela bajcheʼ mi caj i coltañet lac Yum wʌle»
(Éxodo 14:13, 14, I tʼan Dios [ITD]) Moisés tsiʼ subeyob: Mach laʼ chaʼlen bʌqʼuen. Chʼejlʼesan laʼ bʌ. Qʼuelela bajcheʼ mi caj i coltañet lac Yum wʌle. Come maʼanix mi caj laʼ chʌn qʼuel jini egiptojob woli bʌ laʼ qʼuel wʌle. 14 Lac Yum mi caj i chaʼlen guerra yicʼotob. Yom jach ñʌchʼʌletla.
Jiñi milagro yaʼ ti Chʌchʌc mar
Ti wiʼil, jiñi israelob tsiʼ qʼueleyob chaʼan yaʼ tilel i yajñesañob jiñi faraón yicʼot i soldadojob. Maʼañobic i putsʼib come mʌctʌbilob ti mar yicʼot ti egiptojob. Tsaʼ cajiyob ti oñel i tiʼ subeyob Moisés: «¡Mi caj lac chʌmel! ¿Chucoch tsaʼ locʼsayon lojon ti Egipto?». Pero Moisés tsiʼ jacʼbeyob: «Mach laʼ chaʼlen bʌqʼuen. Pijtanla i qʼuelela bajcheʼ mi caj i coltañonla Jehová». Moisés tsiʼ wen acʼʌ ti ñuc Jehová.
(Éxodo 14:21, 22, ITD) Moisés tsiʼ sʌtsʼʌ i cʼʌb tiʼ pam ñajb. Lac Yum tsiʼ wetsʼe majlel jini ñajb jumpʼejl acʼʌlel ti pʼʌtʌl bʌ icʼ loqʼuem bʌ baʼ miʼ pasel qʼuin. Tsaʼ cajli jini jaʼ. Tiquin tsaʼ cʌle lum baʼ tsaʼ cajli ñajb. 22 Jini israelob tsaʼ cʼaxiyob tiʼ yojlil ñajb baʼ tiquin lum. Yaʼ waʼal jini jaʼ tiʼ ñoj yicʼot tiʼ tsʼej cheʼ bajcheʼ bojteʼ ti jujunwejl.
Jiñi Dios maʼañic bʌ i pʼisol i pʼʌtʌlel miʼ cʌntan yambʌlob
13 (Pejcan Éxodo 14:19-22). Laʼcu lac ñaʼtan chaʼan yaʼañonla la quicʼot jiñi israelob, joyolonla tiʼ tojlel i soldadojob faraón yicʼot ti Chʌchʌc bʌ mar. Pero cheʼ jiñi, Dios miʼ coltañonla. Jiñi tocal miʼ yʌcʼ i bʌ tiʼ tojel jiñi egiptojob i miʼ mʌctʌbeñob i bijlel. Icʼchʼipan miʼ cʌytʌlob, pero tiʼ pʼʌtʌlel Jehová wen sʌc pojan yaʼ baqui añonla. Cheʼ jiñi, mi laj qʼuel chaʼan Moisés miʼ chʼuy letsel i cʼʌb tiʼ tojel jiñi mar, i miʼ tilel pʼʌtʌl bʌ icʼ muʼ bʌ i tʼox ti chaʼwejl. I yaʼi, temel la quicʼot lac familia yicʼot pejtelel la cʌlacʼ yicʼot yambʌ israelob mi lac tech lac xʌn yaʼ ti Mar, i wen chajpʌbil bajcheʼ mi lac mel. Ti orajach mi lac taj laj qʼuel chaʼan maʼañic ocʼol, mach bojyic jiñi bij yicʼot wen tʌquin, i mach wocolic mi lac mejlel ti xʌmbal. Jinto jaʼel jiñi cʼunteʼ jach bʌ miʼ chaʼleñob xʌmbal mach wocolic miʼ cʼotelob yaʼ ti yambʌ junwejl.
(Éxodo 14:26-28, ITD) Lac Yum tsiʼ sube Moisés: Sʌtsʼʌ a cʼʌb ti pam colem ñajb. Laʼ ñujpʼic jaʼ tiʼ tojlel egiptojob añoʼ bʌ ti carreta tac yicʼot jini cʼʌchʌloʼ bʌ, cheʼen. 27 Jini chaʼan Moisés tsiʼ sʌtsʼʌ i cʼʌb ti pam colem ñajb. Cheʼ ti sʌcʼajel jini ñajb tsiʼ chaʼ pamʼa i bʌ. Cheʼ woliʼ ñopob putsʼel egiptojob lac Yum tsiʼ jisayob yaʼ tiʼ yojlil ñajb. 28 Tsaʼ chaʼ ñujpʼi jini wʌlʌcña bʌ jaʼ. Jini carreta tac yicʼot cʼʌchʌloʼ bʌ yicʼot pejtel i soldadojob Faraón tsaʼ bʌ tiliyob tiʼ pat israelob tsaʼ chʌmiyob ti yebal ñajb. Maʼanic tsaʼ cʌle mi juntiquilic.
lfb cʌntesʌntel 22 párr. 7, 8
Jiñi milagro yaʼ ti Chʌchʌc mar
Jehová tiʼ sube Moisés: «Sʌtsʼʌ majlel i cʼʌb yaʼ ti mar». Ti ora jach tsiʼ chaʼ ñupʼu i bʌ jiñi mar i yaʼ tsaʼ cʌyle jiñi egiptojob. Jiñi Faraón yicʼot i wiñicob tsaʼ chʌmiyob.
Ti yambʌ i junwejlel jiñi mar, tsaʼ caji i ñuqʼuesañob Dios yicʼot jumpʼejl cʼay: «Mi caj j cʼʌyin Jehová, come tsiʼ wen ñuqʼuesa i bʌ. Tsaʼix i choco ochel ti mar jiñi cʼʌchʌloʼ bʌ ti caballo». Cheʼ bʌ yʌquelob ti cʼay, jiñi xʼixicob tsaʼ cajiyob ti son yicʼot tsiʼ ñijcayob jiñi pandereta. Wen tijicñayob come librejobix.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 13:17, ITD) Cheʼ bʌ Faraón tsiʼ choco loqʼuel jini israelob, Dios maʼanic tsiʼ pʌyʌyob ñumel tiʼ lumal filisteojob baʼ toj jini bij come tsiʼ ñaʼta: Ame miʼ cajelob ti bʌqʼuen jini israelob cheʼ miʼ tejchel guerra, ame chaʼ sujticob ti Egipto, cheʼen Dios.
it-1 396
Bij
Jiñi bij tac ti wajali tʌcʼʌl majlel yicʼot yan tac bʌ bij chaʼan miʼ mejlelob ti cʼotel jiñi lac piʼʌlob baqui an cabʌl choñoñibʌl, tejclum tac yicʼot baqui chumulob jiñi reyob yaʼ ti Palestina (Nm. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos. 2:22; Jue. 21:19; 1 S. 6:9, 12; 13:17, 18). Jiñi cʌmbil bʌ bajcheʼ colem bij jiñʌch majlem bʌ ti Egipto i miʼ ñumel majlel yaʼ tiʼ tejclum Gaza yicʼot Asquelón i chaʼan bʌ jiñi filisteojob, miʼ xojtel majlel yaʼ ti noreste am bʌ tiʼ tojel jiñi Meguidó, i miʼ ñumel majlel yaʼ ti Hazor, ti Norte ti mar i chaʼan Galilea i cʼʌlʌl miʼ cʼotel ti Damasco. Anquese ili bij, muʼ bʌ i ñumel yaʼ baqui an jiñi filisteojob jiñʌch ñumen com bʌ bij majlem bʌ ti Egipto yicʼot yaʼ ti Lum tsaʼ bʌ wʌn subentiyob jiñi israelitajob, Jehová mach yaʼic tsiʼ pʌyʌ majlel jiñi israelitajob chaʼan maʼañic miʼ cʼunʼañob i pusicʼal tiʼ caj jiñi filisteojob (Éx. 13:17).
(Éxodo 14:1, 2, ITD) 1, 2 Lac Yum tsiʼ sube Moisés: Subeñob israelob chaʼan miʼ chaʼleñob joyojb chaʼan miʼ majlelob yaʼ tiʼ tojel Pihahirot, yaʼ tiʼ yojlil Migdol yicʼot colem ñajb, yaʼ tiʼ tojel Baalzefón. Yaʼ yom mi laʼ jijlel tiʼ tojel colem ñajb yaʼ tiʼ tiʼ.
it-1 894 párr. 5, 6
Éxodo
¿Baqui tajol tsiʼ tʼoxo i bʌ jiñi Chʌchʌc bʌ mar chaʼan miʼ cʼaxelob jiñi israelitajob?
Cheʼ bʌ jiñi israelitajob yaʼix añob yaʼ ti Ezam, am bʌ «tiʼ tiʼ colem bʌ i tiquiñal lum», Dios tiʼ sube Moisés: «Subeñob israelob chaʼan miʼ chaʼleñob joyojb chaʼan miʼ majlelob yaʼ tiʼ tojel Pihahirot, [...] tiʼ tojel colem ñajb yaʼ tiʼ tiʼ». Ili jiñʌch muʼ bʌ caj i yʌqʼuen i poj ñaʼtan Faraón chaʼan jiñi israelitajob «woliyob ti toʼol xʌmbal» (Éx. 13:20; 14:1-3).
Tsiquilʌch chaʼan jiñi israelitajob ñajtto añob yaʼ baqui miʼ xoy i bʌ jiñi i xʌcʼ jiñi Chʌchʌc bʌ mar, jin chaʼan faraón yicʼot i soldadojob maʼañic tsaʼ majliyob i xoy i bijlel chaʼan miʼ majlel i pijtañob tiʼ junwejlel jiñi mar (Éx. 14:22, 23).
10-16 I CHAʼAN AGOSTO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 15, 16
«Laʼ lac chʼujutesan Jehová yicʼot cʼay»
(Éxodo 15:1, 2, ITD) Moisés yicʼot israelob tsiʼ cʼʌyiyob lac Yum ti ili cʼay: Mi caj j cʼʌyin lac Yum, come tiʼ ñuclel tsaʼix mʌjli i chaʼan. Tsaʼix i choco ochel ti ñajb jini caballo tac yicʼot cʼʌchʌloʼ bʌ. 2 Lac Yum c pʼʌtʌlelʌch, jiñʌch muʼ bʌ j cʼʌyin. Jiñʌch xcoltaya c chaʼan. Jiñʌch c Dios, mi caj j cʼʌyiben i ñuclel. Jiñʌch i Dios c tat. Mi caj c sub i ñuclel.
lfb cʌntesʌntel 22 párr. 8
Jiñi milagro yaʼ ti Chʌchʌc mar
Ti yambʌ i junwejlel jiñi mar, tsaʼ caji i ñuqʼuesañob Dios yicʼot jumpʼejl cʼay: «Mi caj j cʼʌyin Jehová, come tsiʼ wen ñuqʼuesa i bʌ. Tsaʼix i choco ochel ti mar jiñi cʼʌchʌloʼ bʌ ti caballo». Cheʼ bʌ yʌquelob ti cʼay, jiñi xʼixicob tsaʼ cajiyob ti son yicʼot tsiʼ ñijcayob jiñi pandereta. Wen tijicñayob come librejobix.
(Éxodo 15:11, ITD) C Yum, ¿am ba Dios lajal bʌ bajcheʼet? ¿Majqui ñuc cheʼ bajcheʼ jini Chʼujul bʌ Dios? Maʼ chʼujutesʌntel ti cʼay chaʼan bʌbʌqʼuen bʌ a melbal.
(Éxodo 15:18, ITD) Miʼ caj ti yumʌntel lac Yum tiʼ pejtelel ora. Cheʼʌch tsiʼ cʼʌyiyob.
w95 15/10 11, 12 párr. 15, 16
¿Chucoch yom mi lac bʌcʼñan ili ora jiñi i sujm bʌ Dios?
15 Cheʼ yaʼic añonla cheʼ bʌ Moisés tsiʼ mele jiñi milagro, tajol chaʼan lac tijicñʌyel tsaʼ caji laj cʼʌyin ili cʼay: «C Yum, ¿am ba Dios lajal bʌ bajcheʼet? ¿Majqui ñuc cheʼ bajcheʼ jini Chʼujul bʌ Dios? Maʼ chʼujutesʌntel ti cʼay chaʼan bʌbʌqʼuen bʌ a melbal» (Éxodo 15:11). Cabʌl lac piʼʌlob cheʼ an i yubiyob i bʌ bajcheʼ ili. Ti Apocalipsis, jiñi apóstol Juan miʼ taj ti tʼan junmojt wiñicob bombiloʼ bʌ ti Dios: «Tsiʼ cʼʌyiyob i cʼay Moisés, i winic Dios, yicʼot i cʼay jini Tiñʌmeʼ». ¿Baqui bʌ ili cʼay woli bʌ i cʼʌyiñob? «Wen ñuc, wen utsʼat pejtelel a melbal c Yum Dios, jatet Mach bʌ Anic i Pʼisol a Pʼʌtʌlel. Toj a bijlel, isujm jaʼel. Jatet i Reyet pejtel i chaʼañoʼ bʌ Dios. C Yum, ¿am ba winic mach bʌ anic mi caj i bʌcʼñʌbeñet a cʼabaʼ, mach bʌ anic mi caj i ñuqʼuesʌbeñet a cʼabaʼ?» (Apocalipsis 15:2-4).
16 Jin chaʼan, ili ora añʌch lac piʼʌlob librejoʼ bʌ muʼ bʌ i chʼujutesañob Jehová. Miʼ yʌqʼueñob wocolix i yʌlʌ chaʼan jiñi melbil tac bʌ i chaʼan yicʼot jiñi i mandar tac. An cabʌl lac piʼʌlob librejix bʌ añob ti ili pañimil mach bʌ weñic come tsaʼ cʼoti i cʌmbeñob i mandar Dios yicʼot miʼ jacʼbeñob. Ti jujumpʼejl jab yonlel lac piʼʌlob tsaʼix loqʼuiyob ti ili jontol bʌ pañimil chaʼan miʼ yochelob tiʼ tejclum Jehová come sʌc yicʼot toj. Cheʼ bʌ miʼ jisʌntel jiñi mach bʌ i sujmic ñopbalʌl yicʼot pejtelel mach bʌ weñic an ila ti pañimil jiñi tsaʼ bʌ i jacʼbeyob i tʼan Dios mi caj i chumtʌlob tiʼ pejtelel ora.
(Éxodo 15:20, 21, ITD) Miriam jini xʼaltʼan, i yijtsʼin Aarón, tsiʼ ñijca jini música am bʌ tiʼ cʼʌb. Jini yañoʼ bʌ xʼixicob tsiʼ tʌpʼleyob majlel ti son yicʼot música. 21 Miriam tsiʼ cʌntesayob ti cʼay: Cʼʌyinla lac Yum, Come tsaʼ mʌjli i chaʼan tiʼ ñuclel. Tsaʼix i choco ochel ti colem ñajb jini caballo tac yicʼot cʼʌchʌloʼ bʌ.
it-2 445 párr. 2
Música
Yaʼ ti Israel, jiñi junmojt añoʼ bʌ tiʼ wenta cʼay miʼ tʼoxtʌlob ti chaʼpʼejl parte, tajol jiñi ñaxañoʼ bʌ miʼ chaʼleñob cʼay jumpʼejl parte i yaʼi jiñi yambʌlob, o tajol juntiquil jach miʼ chaʼlen cʼay i jiñi yambʌlob miʼ jacʼbeñob i cʼay. Jiñi Biblia miʼ wen taj ti tʼan ili cʼay (Éx. 15:21; 1 S. 18:6, 7). Cheʼ bajcheʼ tsʼijbubil chaʼpʼej uxpʼejl Salmo yicʼot jiñi Salmo 136, miʼ pʌs chaʼan cheʼʌch miʼ chaʼleñob cʼay bajcheʼ jiñi. Jiñi muʼ bʌ i yʌjlel chaʼan jiñi cʼay muʼ bʌ i chaʼleñob jiñi chaʼmojt wiñicob xʼixicob cheʼ tiʼ yorajlel Nehemías yicʼot tsaʼ bʌ i meleyob cheʼ bʌ tsaʼ mejli i qʼuiñijel i tsʼajquil Jerusalén miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan cheʼ tsiʼ chaʼleyob cʼay (Neh. 12:31, 38, 40-42).
it-2 729
xʼAltʼan bʌ xʼixic
Míriam jiñʌch jiñi ñaxam bʌ xʼixic muʼ bʌ i subentel bajcheʼ xʼaltʼan yaʼ ti Biblia. Chaʼan miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chuqui yom bʌ Dios tsiʼ cʼʌñʌ Míriam, tajol cheʼ bʌ tsiʼ chaʼle cʼay (Éx. 15:20, 21). Jin chaʼan, Míriam yicʼot Aarón tsaʼ caji i yʌlob Moisés: «¿Mach ba anic miʼ cʼʌñonla [Jehová] jaʼel?» (Nm. 12:2). Jehová tsiʼ cʼʌñʌ jiñi xʼaltʼan Miqueas chaʼan miʼ yʌl chaʼan tsiʼ cʼʌñʌ Moisés, Aarón yicʼot Míriam chaʼan miʼ locʼsan jiñi israelitajob yaʼ ti Egipto (Mi. 6:4). Anquese Míriam tsaʼ cʼʌjñibʌyi chaʼan miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chuqui yom bʌ Dios mach junlajalic i yeʼtel tsaʼ aqʼuenti cheʼ bajcheʼ i yeran Moisés. I cheʼ bʌ Míriam tsiʼ ñopo i mel jumpʼejl eʼtel mach bʌ añic tiʼ wenta miʼ mel, Dios tsiʼ yʌqʼue i toj i mul (Nm. 12:1-15).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 16:13, ITD) Cheʼ ti icʼajel tsaʼ tili wen cabʌl xculucap [codorniz] tiʼ pejtelel xchumtʌl. Cheʼ ti sʌcʼajel an yeʼeb ti lum yaʼ tiʼ joytilel.
w11 1/9 14
¿A wujilix ba?
¿Chucoch tajol tsiʼ cʼʌñʌ Dios jiñi xculucab chaʼan miʼ yʌqʼuen i bʌl i ñʌcʼ jiñi israelitajob cheʼ bʌ yaʼañob ti tiquin bʌ lum?
Cheʼ bʌ jiñi israelitajob tsaʼ loqʼuiyob yaʼ ti Egipto, Jehová chaʼyajl tsiʼ yʌqʼueyob yonlel xculucab [codorniz] chaʼan miʼ cʼuxob weʼel (Éxodo 16:13; Números 11:31).
Jiñi xculucab mach wen colemic, an jach 18 centímetro i tamlel yicʼot 100 gramo i yalel. Ili xmateʼmut yaʼʌch chumul yicʼot miʼ jojchel yaʼ ti Asia occidental yicʼot ti Europa, pero cheʼ tiʼ yorajlel tsʌñal miʼ majlelob yaʼ ti Arabia yicʼot ti norte i chaʼan África. Chaʼan miʼ cʼotel tac ili xmateʼmut yaʼ ti Arabia yicʼot ti norte i chaʼan África, yom miʼ cʼaxel yaʼ tiʼ tiʼ jiñi mar Mediterráneo yaʼ baqui miʼ loqʼuel jiñi qʼuin i miʼ ñumen majlel ti jiñi tejclum Sinaí.
Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Diccionario Manual Bíblico, jiñi xculucab «ora miʼ chaʼlen wejlel cheʼ bajcheʼ majlel jiñi icʼ, pero mi jiñi icʼ miʼ qʼuextan bajcheʼ majlel o lujbeñix jiñi xmateʼmut tac tiʼ caj ñajt tsiʼ chaʼleyob wejlel tilel, sojquemtic miʼ yajlelob yaʼ ti lum», i chaʼan miʼ chaʼ techob wejlel yom miʼ cʼajob i yoj jumpʼejl qʼuin o chaʼpʼejl qʼuin, jin chaʼan mach wocolic miʼ chujquel tac. Cheʼ ti siglo 20, yaʼ ti Egipto lʌcʼʌ cheʼ bʌ 3 millón xculucab miʼ chojñel cheʼ ti jumpʼejl jab.
Jiñi chaʼyajl cheʼ bʌ tsiʼ cʼuxuyob xculucab jiñi israelitajob jiñʌch cheʼ ti jajmeñal pañimil, anquese ili xmateʼmut tac i yorajlelʌch chaʼan miʼ cʼaxelob yaʼ ti tejclum Sinaí cheʼ ti jajmeñal pañimil, Jehová tsiʼ cʼʌñʌ icʼ chaʼan miʼ wetsʼ majlel yaʼ baqui an jiñi israelitajob (Números 11:31).
(Éxodo 16:32-34, ITD) Moisés tsiʼ yʌlʌ: Lac Yum tsiʼ yʌlʌ jaʼel: «Yom mi laʼ chʼʌm tilel jumpʼejl pʼisonib butʼul ti maná chaʼan mi laʼ lot tiʼ pejtelel ora, chaʼan miʼ chʌn qʼuejlel bajcheʼ yilal jini waj tsaʼ bʌ cʌqʼueyetla ti colem bʌ i tiquiñal lum cheʼ bʌ tsac pʌyʌyetla loqʼuel ti Egipto», cheʼen lac Yum. Cheʼ tsiʼ yʌlʌ Moisés. 33 Moisés tsiʼ sube Aarón: Chʼʌmʌ tilel pʼisonib. Otsan uxpʼejl litro maná. Mi caj a lot tiʼ tojlel lac Yum tiʼ pejtelel ora, cheʼen. 34 Aarón tsiʼ mele cheʼ bajcheʼ lac Yum tsiʼ yʌqʼue mandar Moisés. Tsiʼ yʌcʼʌ jini maná yaʼ tiʼ tʼejl jini chaʼqʼuejl xajlel baʼ tsʼijbubil i mandar lac Yum.
w06 15/1 31
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
Cheʼ bʌ jiñi israelitajob maxto añic ora loqʼuemob yaʼ ti Egipto tsaʼ cajiyob ti wulwul tʼan tiʼ caj jiñi bʌlñʌcʼʌl, jin chaʼan Jehová tsiʼ chocbeyob jubel jiñi maná (Éxodo 12:17, 18; 16:1-5). Ti jimbʌ ora Moisés tiʼ sube Aarón: «Chʼʌmʌ tilel pʼisonib. Otsan uxpʼejl litro maná. Mi caj a lot tiʼ tojlel lac Yum tiʼ pejtelel ora». Jiñi relato miʼ bej al: «Aarón tsiʼ mele cheʼ bajcheʼ lac Yum tsiʼ yʌqʼue mandar Moisés. Tsiʼ yʌcʼʌ jini maná yaʼ tiʼ tʼejl jini chaʼqʼuejl xajlel baʼ tsʼijbubil i mandar lac Yum» (Éxodo 16:33, 34). Ti jiñi bʌ qʼuin, Aarón tsaʼʌch i yotsa jiñi maná ti jiñi jarra, pero tsaʼto pijtʌnti chaʼan Moisés miʼ mel jiñi arca yicʼot chaʼan miʼ yotsʌntel jiñi chaʼqʼuejl xajlel chaʼan miʼ mejlel ti otsʌntel jiñi maná.
17-23 I CHAʼAN AGOSTO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 17, 18
«Jiñi wiñicob añoʼ bʌ i pecʼlel miʼ cʌntesan yambʌlob yicʼot miʼ yʌqʼueñob eʼtel tac»
(Éxodo 18:17, 18, ITD) I nijʼal Moisés tsiʼ sube: Mach utsʼatic bajcheʼ wolaʼ mel. 18 Cabʌl wolaʼ jisan a wersa. Woliʼ lujbʼañob winicob xʼixicob jaʼel, come cʼax tsʌts ili eʼtel woli bʌ a mel. Mach mejlic a bajñel meleʼ.
Moisés, jiñʌch juntiquil wiñic wen am bʌ i cʼuxbiya
Moisés tsiʼ pʌsʌ jaʼel chaʼan miʼ cʼuxbin jiñi israelitajob. Yujilob chaʼan Jehová woliʼ cʼʌn Moisés chaʼan miʼ coltañob, jin chaʼan miʼ cʼotel i subeñob jiñi i wocolob. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Yaʼ añob winicob xʼixicob tiʼ tojlel Moisés cʼʌlʌl ti sʌcʼajel cʼʌlʌl ti icʼajel» (Éxodo 18:13-16). Ñaʼtancu bajcheʼ cʼamel tsaʼ lujbʼa cheʼ bʌ tsʼʌcʌl jumpʼejl qʼuin yom miʼ ñʌchʼtañob. Pero tijicña tsiʼ mele come miʼ cʼuxbiñob.
(Éxodo 18:21, 22, ITD) Cheʼ jaʼel yom maʼ yajcan winicob añoʼ bʌ i ñaʼtibal, xuculoʼ bʌ winicob muʼ bʌ i bʌcʼñañob Dios, winicob mach bʌ anic miʼ mulañob taqʼuin. Yom maʼ waʼchocoñob tiʼ yeʼtel. Yom juntiquil yumʌl tiʼ tojlel jujumpʼejl mil yicʼot yambʌ tiʼ tojlel joʼjoʼcʼal yicʼot yambʌ tiʼ tojlel lujumpʼejl i yuxcʼal tac, yicʼot yambʌ tiʼ tojlel lujuntiquil tac. 22 Jini waʼchocobiloʼ bʌ mi caj i chaʼlenob meloñel tiʼ tojlel i piʼʌlob. Cheʼ miʼ tejchel tsʌts tac bʌ, laʼ tilic i subeñetob. Jini waʼchocobiloʼ bʌ mi caj i melob jini eʼtel mach bʌ wocolic. Cheʼ jini mi caj i yujtel a weʼtel. Jini añoʼ bʌ i yeʼtel mi caj i coltañetob.
w03 1/11 6 párr. 2
Ñuc i cʼʌjñibal cheʼ mi lac pʌs wem bʌ lac melbal
Jiñi wiñicob tsaʼ bʌ yajcʌntiyob tsaʼʌch i ñaxan pʌsʌyob wen tac bʌ melbalʌl chaʼan miʼ mejlelob ti aqʼuentel jiñi eʼtel, ili wiñicob tsaʼʌch i pʌsʌyob chaʼan mucʼʌch i bʌcʼñañob Dios yicʼot chaʼan mach yomobic i mel muʼ bʌ i yʌqʼuen i chʼijiyemlel, tsiquilʌch chaʼan wolʌch i chaʼleñob wersa i jacʼob jiñi i Mandar tac Dios. Maʼañic miʼ mulañob cabʌl chubʌʼañʌl, ili miʼ coltañob chaʼan maʼañic miʼ chanʼesañob i bʌ. I maʼañic miʼ cʼʌñob jiñi eʼtel am bʌ i chaʼañob chaʼan miʼ bajñel locʼsañob i wenlel. Mi muqʼuic i cʼʌñob i yamigojob o i familiajob.
(Éxodo 18:24, 25, ITD) Moisés tsiʼ jacʼbe i tʼan i ñijʼal. Tsiʼ luʼ mele cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ. 25 Moisés tsiʼ yajca winicob am bʌ i ñaʼtʌbal tiʼ pejtelel Israel. Tsiʼ yʌqʼueyob i yeʼtel tiʼ tojlel i piʼʌlob ti jujunmojt, juntiquil yumʌl tiʼ tojlel mil, yambʌ tiʼ tojlel joʼjoʼcʼal tac, yicʼot yambʌ tiʼ tojlel lujuntiquil i yuxcʼal tac, yicʼot yambʌ tiʼ tojlel lujuntiquil tac.
Jehová miʼ qʼuel ti ñuc jiñi i wiñicob añoʼ bʌ i pecʼlel
14 Laʼ laj qʼuel chuqui tsiʼ mele Moisés cheʼ bʌ yambʌ quixtañujob tsaʼ aqʼuentiyob eʼtel tac yicʼot chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel. Jiñi eʼtel am bʌ i chaʼan Moisés bajcheʼ yumʌl yaʼ tiʼ tejclum Israel wen ñuc i cʼʌjñibal. Pero ¿bajcheʼ tsiʼ qʼuele cheʼ bʌ Jehová tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan yambʌ israelitajob miʼ coltañob i mel i yeʼtel? Maʼañic tiʼ tsʼaʼ qʼueleyob (Nm. 11:24-29). Tsiʼ pʌsʌ i pecʼlel jaʼel cheʼ tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan yambʌlob miʼ chaʼleñob meloñel yaʼ ti tejclum (Éx. 18:13-24). Cheʼ ñumen añobix jiñi juezob, orajach mi caj i qʼuejlel jiñi wocol tac, i jiñi israelitajob maʼañic mi caj i wen pijtañob chaʼan miʼ mejlelob. Moisés tsiʼ ñumen qʼuele ti ñuc cheʼ wen miʼ yajñel jiñi tejclum, i mach jiñic i yeʼtel. Tiʼ sujm, tsiʼ pʌsbeyonla wem bʌ melbal. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan mi la com chaʼan an laj cʼʌjñibal miʼ qʼuelonla Jehová, ñumento i cʼʌjñibal cheʼ an lac pecʼlel, mach jiñic cheʼ an chuqui la cujil melol. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Salmo 138:6: «Anquese wen ñuc lac Yum ti chan, miʼ ñaʼtan jini muʼ bʌ i peqʼuesañob i bʌ».
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 17:11-13, ITD) Cheʼ bʌ tsiʼ letsa i cʼʌb Moisés tsaʼ mʌjli i chaʼan Israel. Cheʼ bʌ tsiʼ chaʼ juʼsa i cʼʌb, tsaʼ mʌjli i chaʼan Amalec. 12 Tsaʼ lujba i cʼʌb Moisés. Jini chaʼan tsiʼ yʌcʼʌyob xajlel chaʼan miʼ buchtan. Aarón yicʼot Hur tsiʼ chʼuybeyob i cʼʌb Moisés, jujuntiquil ti jujunwejl. Cheʼ jini chʌn sʌtsʼʌl tsaʼ cʌle i cʼʌb cʼʌlʌl tsaʼ bʌjli qʼuin. 13 Josué tsiʼ jisa jini amalecob ti espada.
«Pʼʌtʼesan a bʌ»
14 Aarón yicʼot Hur tsiʼ chucbeyob i cʼʌb Moisés cheʼ woliyob ti guerra tiʼ contra amalecob, i cheʼʌch tsiʼ pʼʌtʼesayob. Joñonla miʼ mejlel lac sʌclan bajcheʼ miʼ mejlel lac pʼʌtʼesʌben i cʼʌb yambʌlob jaʼel. Miʼ mejlel laj coltan juntiquil hermano woli bʌ i ñusan wocol tiʼ caj i jabilel, tiʼ caj cʼamʌjel, contrajintel tiʼ familia, tajol i bajñel jach miʼ yubin i bʌ o tsaʼ chʌmi juntiquil tiʼ familia. Miʼ mejlel lac pʼʌtʼesan xcolelob come ti bele ora miʼ subentelob i mel mach bʌ weñic o chaʼan miʼ tajob chuqui an ti pañimil (1 Tesalonicenses 3:1-3, 5:11, 14). Laʼ lac sʌclan bajcheʼ mi lac pʌsbeñob chaʼan mucʼʌch la cʌcʼob ti ñuc cheʼ bʌ yaʼañonla tiʼ Yotlel Tempa bʌ, cheʼ añonla ti subtʼan, cheʼ bʌ woliyonla ti tem uchʼel o cheʼ mi lac pejcañob ti teléfono.
(Éxodo 17:14, ITD) Lac Yum tsiʼ sube Moisés: Tsʼijban ti jun chuqui tsaʼ ujti chaʼan miʼ chʌn ñaʼtʌntel. Suben Josué chaʼan mi caj c luʼ jisan amalecob ti pañimil chaʼan maʼanic miʼ chʌn ñaʼtʌntelob.
it-1 416
Libro tac tsaʼʌch bʌ i yoque acʼʌ ti tsʼijbuntel Dios
Mucʼʌch i mejlel lac ñop chaʼan tilemʌch ti Dios jiñi jun tac tsaʼ bʌ i tsʼijbu Moisés yicʼot chaʼan i cʼʌjñibalʌch chaʼan mi lac chʼujutesan Dios. Moisés maʼañic tsaʼ ochi tiʼ wenta jiñi israelitajob tiʼ caj chaʼan cheʼʌch tsiʼ mulaj (Éx. 3:10, 11; 4:10-14). Jiñʌch Jehová tsaʼ bʌ i yajca chaʼan miʼ mel ili eʼtel i tsiʼ yʌqʼue i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ mejlel i mel milagro tac. I jinto jaʼel jiñi i wiñicob faraón, jiñi sacerdote yujiloʼ bʌ i chaʼan magia, tsaʼ cʼoti i cʌñob chaʼan muʼ bʌ i mel Moisés tilemʌch ti Dios (Éx. 4:1-9; 8:16-19). Cheʼ bʌ Moisés tsaʼ sujti ti xcʌntesa yicʼot ti xtsʼijbaya mach chaʼañic cheʼ bajñel yom, tsiʼ jacʼʌ chuqui tsaʼ subenti ti Dios yicʼot tiʼ coltaya jiñi chʼujul bʌ espíritu tsaʼ mejli i yʌcʼ ticʼojel i ti wiʼil tiʼ tsʼijbu yaʼ ti Biblia (Éx. 17:14).
24-30 I CHAʼAN AGOSTO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 19, 20
«¿Bej anto ba i cʼʌjñibal jiñi 10 Mandar tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Jehová?»
(Éxodo 20:3-7, ITD) Mach a ñop yambʌ dios. Yom jach maʼ ñopon. 4 Mach a bajñel mel a dios tac, mi i yejtal winic mi i yejtal bʌteʼel am bʌ ti pañimil mi i yejtal mut am bʌ ti chan, mi i yejtal chʌy am bʌ ti jaʼ. 5 Mach a cʼuchchocon a bʌ tiʼ tojlelob. Mach a diosiñob, come a Yumon a Dioson. Joñon jach a Dioson. Cujil michʼajel cheʼ maʼanic j cʼuxbintel. Mi cʌqʼueñob i toj i mul winicob xʼixicob yicʼot i yalobilob cʼʌlʌl tiʼ yuxlajmlel yicʼot tiʼ chʌnlajmlel i yalobilob jini muʼ bʌ i tsʼaʼleñoñob. 6 Mic pʌsbeñob i yutslel c pusicʼal bajcʼʌlob muʼ bʌ i cʼuxbiñoñob muʼ bʌ i jacʼbeñon c mandar. 7 Mach a lon tajben i cʼabaʼ a Yum a Dios, come a Yum maʼanic mi caj i ñusʌben i mul jini muʼ bʌ i lon tajben i cʼabaʼ. 8 Yom maʼ chʌn pʼis ti a wenta i yorajlel cʼaj o. Yom maʼ qʼuel ti chʼujul jini qʼuin.
w89 15/11 6 párr. 1
¿Chuqui chaʼañet jiñi 10 mandar tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Jehová?
Jiñi chʌmpʼejl mandar miʼ yʌl chuqui an ti lac wenta lac mel tiʼ tojlel Jehová: 1) Jiñʌch juntiquil Dios muʼto bʌ i bej cʼajtin chaʼan cojach jin mi lac chʼujutesan (Mateo 4:10). 2) Jiñi i wiñicob mach yomic miʼ cʼʌñob jiñi imagen tac (1 Juan 5:21). 3) Yom utsʼatax mi laj qʼuelben i cʼabaʼ Dios yicʼot mi laj cʌntan chaʼan maʼañic baqui ora mi lac bibʼesan (Juan 17:26; Romanos 10:13). 4) Yom mi lac chumtʌl cheʼ bajcheʼ yom Dios, yom mi lac chʼʌm jumpʼejl sábado chaʼan mi laj cʼaj la co, yom bʌ i yʌl, chaʼan mi lac bajñel cʌy lac ñaʼtan lac bʌ (Hebreos 4:9, 10).
(Éxodo 20:8-11, ITD) Yom maʼ chʌn pʼis ti a wenta i yorajlel cʼaj o. Yom maʼ qʼuel ti chʼujul jini qʼuin. 9 Wʌcpʼejl qʼuin yom maʼ chaʼlen eʼtel yicʼot pejtel chuqui yom melol. 10 I wucpʼejlel qʼuin i yorajlelʌch cʼaj o chaʼan a Yum Dios. Ti ili qʼuin mach a wis chaʼlen eʼtel, mi jatet, mi chʼiton bʌ a walobil, mi xchʼoc bʌ a walobil, mi a winic, mi a criada, mi a wʌlacʼ mi jini am bʌ ti a tojlel mach bʌ a piʼʌlic, 11 come ti wʌcpʼejl qʼuin a Yum tsiʼ mele panchan yicʼot pañimil, jini ñajb, yicʼot pejtel i bʌl. Tsiʼ cʼaja i yo cheʼ ti wucpʼejlel qʼuin. Jini chaʼan a Yum tsiʼ yʌlʌ utsʼat i qʼuiñilel cʼaj o. Tsiʼ qʼuele ti chʼujul.
(Éxodo 20:12-17, ITD) Cʼuxbin a tat a ñaʼ chaʼan maʼ jalijel ti jini lum tsaʼ bʌ i yʌqʼueyet a Yum Dios. 13 Mach a chaʼlen tsʌnsa. 14 Mach a chaʼlen tsʼiʼlel. 15 Mach a chaʼlen xujchʼ. 16 Mach a chaʼlen jopʼtʼan tiʼ contra a piʼʌl. 17 Mach a mulʌben i yotot a piʼʌl, mi i yijñam mi i winic, mi i criada, mi i wacax, mi i burro, mi yambʌ chuqui tac an i chaʼan. Cheʼ tsiʼ yʌlʌ Dios.
w89 15/11 6 párr. 2, 3
¿Chuqui chaʼañet jiñi 10 mandar tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Jehová?
5) Bej añʌch i cʼʌjñibal cheʼ bʌ jiñi xcolelob miʼ jacʼbeñob i tʼan i tat i ñaʼ chaʼan miʼ tajob cabʌl bendición ti Jehová. Jiñi «ñaxan bʌ mandar chaʼañ maʼ taj jiñi albil bʌ i chaʼañ Dios» miʼ yʌcʼ jumpʼejl wen utsʼatax bʌ pijtaya. Mach chaʼañic jach maʼ taj a wenlel, chaʼañʌch jaʼel «miʼ ñajtʼan a jabilel ti pañimil» (Efesios 6:1-3, Jiñi tsijiʼ bʌ wen tʼañ chaʼañ estudio). Cheʼ bʌ mucʼʌch i jacʼob tʼan jiñi xcolelob ti ili «cojix bʌ qʼuin tac» maʼañic baqui ora mi caj i chʌmelob (2 Timoteo 3:1; Juan 11:26).
Cheʼ bʌ mucʼʌch laj cʼuxbin jiñi lac piʼʌlob mi lac jacʼ ili yan tac bʌ mandar: 6) Maʼañic mi lac chaʼlen tsʌnsa, 7) maʼañic mi lac chaʼlen tsʼiʼlel, 8) maʼañic mi lac chaʼlen xujchʼ yicʼot 9) maʼañic mi lac chaʼlen lot (1 Juan 3:10-12; Hebreos 13:4; Efesios 4:28; Mateo 5:37; Proverbios 6:16-19). Pero ¿ixcu jiñi am bʌ ti lac pusicʼal? Jiñi cojix bʌ mandar 10) chaʼan i mulʌntel chuqui tac an, miʼ cʼajtesʌbeñonla chaʼan tiʼ wut Jehová yom tojʌch chuqui an ti lac pusicʼal tiʼ pejtelel ora (Proverbios 21:2).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 19:5, 6, ITD) Mi xucʼul mi la ñichʼtʌbeñon c tʼan, mi utsʼat mi laʼ jacʼ jini xucʼul bʌ c tʼan, mi caj laʼ wochel tic chaʼan tiʼ tojlel pejtelel colem tejclum tac, come c chaʼañʌch pejtelel pañimil. 6 Mi caj laʼ wochel ti motomaj [sacerdote] yicʼot ti chʼujul. Mi caj laʼ yumʌntel». Jiñʌch muʼ bʌ caj a chaʼ subeñob israelob, cheʼen lac Yum.
it-2 894 párr. 1
Sacerdote
Mach cabʌlic judíojob tsiʼ ñopoyob Cristo, jin chaʼan ti jiñi tejclum mach yaʼic tsaʼ luʼ loqʼuiyob jiñi tsaʼ bʌ ochiyob ti sacerdote tiʼ Yumʌntel Dios i maʼañic tsaʼ sujtiyob ti chʼujul bʌ tejclum (Ro. 11:7, 20). Tiʼ caj maʼañic tsiʼ jacʼbeyob i tʼan Dios jiñi israelitajob, Jehová tsiʼ cʼʌñʌ jiñi xʼaltʼan Oseas chaʼan miʼ wʌn subeñob chuqui mi caj i yujtel tiʼ tojlelob: «Chaʼan mach laʼ womic laʼ cʌñon. Jini chaʼan mach comix mi laʼ chʌn mel laʼ weʼtel ti motomaj jaʼel, come tsaʼ ñajʌyi laʼ chaʼan c mandar. Jini chaʼan mi caj laʼ ñajʌyel c chaʼan. Maʼanix mi caj c chʌn pʼuntan laʼ walobilob» (Os. 4:6). Jesús cheʼʌch tiʼ subeyob jaʼel jiñi judíojob añoʼ bʌ i yeʼtel: «Mi caj laʼ chilbentel i yumʌntel Dios. Mi caj i yʌqʼuentelob jini winicob xʼixicob muʼ bʌ i yʌcʼob wen bʌ i wut» (Mt. 21:43). Pero Jesús tsaʼʌch i jacʼʌ jiñi mandar cheʼ bʌ tsaʼ chumle ila ti pañimil, tsiʼ qʼueleyob ti ñuc jiñi sacerdote loqʼuemoʼ bʌ tiʼ pʼolbal Aarón, jin chaʼan tiʼ sube jiñi wiñicob tsaʼ bʌ i lajmesʌbeyob leco bʌ tsoy chaʼan miʼ majlelob i qʼuel jiñi sacerdote yicʼot chaʼan miʼ chʼʌmob majlel majtañʌl (Mt. 8:4; Mr. 1:44; Lc. 17:14).
(Éxodo 20:4, 5, ITD) Mach a bajñel mel a dios tac, mi i yejtal winic mi i yejtal bʌteʼel am bʌ ti pañimil mi i yejtal mut am bʌ ti chan, mi i yejtal chʌy am bʌ ti jaʼ. 5 Mach a cʼuchchocon a bʌ tiʼ tojlelob. Mach a diosiñob, come a Yumon a Dioson. Joñon jach a Dioson. Cujil michʼajel cheʼ maʼanic j cʼuxbintel. Mi cʌqʼueñob i toj i mul winicob xʼixicob yicʼot i yalobilob cʼʌlʌl tiʼ yuxlajmlel yicʼot tiʼ chʌnlajmlel i yalobilob jini muʼ bʌ i tsʼaʼleñoñob.
w04 15/3 27 párr. 1
Ñuc tac bʌ cʌntesʌntel am bʌ ti Éxodo
20:5. ¿Chuqui yom i yʌl cheʼ bʌ Jehová miʼ yʌqʼueñob i toj i mul jiñi wiñicob xʼixicob yicʼot i yalobilob tiʼ caj miʼ tsʼaʼleñob? Cheʼ bʌ juntiquil miʼ taj i jabilel, mi an chuqui mach bʌ weñic miʼ mel jin miʼ yʌqʼuentel tiʼ wenta. Pero cheʼ bʌ jiñi tejclum Israel tsiʼ chʼujutesa yambʌ diosob, jiñi i pʼolbalob tsiʼ yilayob wocol. I jinto jaʼel jiñi xucʼul bʌ israelitajob tsiʼ yubiyob wocol tiʼ caj chuqui tsiʼ meleyob jiñi i ñojteʼelob come tiʼ caj jiñi, wocol tsiʼ yubiyob chaʼan miʼ yajñelob ti xucʼul.
31 I CHAʼAN AGOSTO-6 I CHAʼAN SEPTIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | ÉXODO 21, 22
«Laʼ laj qʼuel jiñi laj cuxtʌlel cheʼ bajcheʼ miʼ qʼuel Dios»
(Éxodo 21:20, ITD) Mi an majqui tsiʼ jatsʼʌ xmajtan eʼtel, mi winic, mi xʼixic, mi tsaʼ chʌmi, wersa mi caj i toj i mul.
it-1 1028
Jajtsʼel
Juntiquil hebreo miʼ mejlel i jatsʼ ti teʼ jiñi xʼeʼtelob añoʼ bʌ tiʼ wenta mi maʼañic miʼ jacʼob tʼan. Mi jiñi xʼeʼtel miʼ chʌmel cheʼ woliʼ ti jajtsʼel, jiñi i yum yom miʼ toj i mul. Pero mi cuxulto miʼ cʌytʌl jumpʼejl o chaʼpʼejl qʼuin, miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan jiñi i yum mach yomic i tsʌnsan. Mejlʌch i jatsʼ «come i winicʌch». Pero leco ti qʼuelol mi juntiquil mi chaʼ bajñel jisan i chaʼan bʌ. Cheʼ jaʼel, mi jiñi xyaj eʼtel miʼ chʌmel cheʼ miʼ ñumel jumpʼejl o chaʼpʼejl qʼuin cheʼ bʌ tsaʼ jajtsʼi, wocolix mi caj i ñaʼtʌntel chaʼan cheʼ tsaʼ chʌmi tiʼ cajʌch jiñi jatsʼol. Pero mi cuxulto miʼ cʌytʌl jumpʼejl o chaʼpʼejl qʼuin, jiñi i yum xʼeʼtel maʼañic miʼ yʌqʼuentel i toj i mul (Éx. 21:20, 21).
(Éxodo 21:22, 23, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]) Mi an wiñicob woliyoʼ bʌ ti jatsʼ i miʼ tajob i jatsʼ juntiquil xʼixic cʌntʌbil bʌ i chaʼan i yalobil, mi tsiʼ choco i yal, pero maʼañic miʼ chʌmel jiñi alʌl o jiñi xʼixic, jiñi tsaʼ bʌ i chaʼle jatsʼ, yom miʼ ñumel i toj i mul ti juez cheʼ bajcheʼ cʼamel miʼ cʼajtin i ñoxiʼal jiñi xʼixic. 23 Pero mi jiñi alʌl o jiñi xʼixic miʼ chʌmel, wersa yom miʼ yʌcʼ i cuxtʌlel jiñi tsaʼ bʌ i chaʼle jatsʼ.
¿Cheʼ ba mi laj qʼuel laj cuxtʌlel bajcheʼ miʼ qʼuel Dios?
16 Dios miʼ qʼuel ti ñuc i cuxtʌlel jiñi quixtañu yicʼot jiñi alʌl anto bʌ tiʼ mal i ñʌcʼ i ñaʼ. Yaʼ tiʼ Mandar Moisés, tsiʼ yʌlʌ chuqui yom miʼ mejlel mi an majqui miʼ low juntiquil xʼixic cʌntʌbil bʌ i chaʼan i yalobil. Tsiʼ yʌlʌ: «Mi an wiñicob woliyoʼ bʌ ti jatsʼ i miʼ tajob i jatsʼ juntiquil xʼixic cʌntʌbil bʌ i chaʼan i yalobil, mi tsiʼ choco i yal, pero maʼañic miʼ chʌmel jiñi alʌl o jiñi xʼixic, jiñi tsaʼ bʌ i chaʼle jatsʼ, yom miʼ ñumel i toj i mul ti juez cheʼ bajcheʼ cʼamel miʼ cʼajtin i ñoxiʼal jiñi xʼixic. Pero mi jiñi alʌl o jiñi xʼixic miʼ chʌmel, wersa yom miʼ yʌcʼ i cuxtʌlel jiñi tsaʼ bʌ i chaʼle jatsʼ» (Éxodo 21:22, 23, TNM). Tiʼ ili ora mi laj qʼuel cabʌl mil xʼixicob muʼ bʌ i yʌlo chocob i yal cʌntʌbilto bʌ tiʼ ñʌcʼob, chaʼan jach mach yomic i cʌntañob. Ili xʼixicob an i meleyob iliyi chaʼan yom i chʌn choñob i bʌ. Cheʼ miʼ qʼuel Jehová iliyi cʼux miʼ yubin tiʼ pusicʼal.
(Éxodo 21:28, 29, ITD) Mi an tat wacax muʼ bʌ i lujchin juntiquil i piʼʌl, mi tsaʼ chʌmi, wersa miʼ tsʌnsʌntel jini wacax ti xajlel. Mach mejlic ti cʼuxtʌl i bʌcʼtal jini wacax. Maʼanic i mul i yum wacax. 29 Pero mi i tilelʌch miʼ chaʼlen lujchiya jini wacax, mi tsaʼ subenti i yum, pero maʼanic tsiʼ jacʼʌ i mʌc, mi tsiʼ tsʌnsa winic, wersa miʼ jujlel ti xajlel jini wacax. Mi caj i tsʌnsʌntel i yum jaʼel.
¿Cheʼ ba mi laj qʼuel laj cuxtʌlel bajcheʼ miʼ qʼuel Dios?
14 Dios qʼuelbil i chaʼan i tejclum tiʼ pejtelel ora chaʼan wen miʼ yajñel. Cheʼʌch miʼ pʌs tiʼ mandar tac tsaʼ bʌ i yʌqʼue israelob. Tsiʼ subeyob chaʼan yom miʼ ñupʼob i joytʌlel jiñi i pam i yototob am bʌ ti chan. Come miʼ wen cʼʌñob jiñi, cheʼ joy ñupʼul maʼañic majqui miʼ mejlel ti yajlel (Deuteronomio 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Nehemías 8:16; Hechos 10:9). Yicʼot tsaʼ subentiyob chaʼan yom wen mʌcʌl i chaʼañob jiñi jontol tac bʌ tat wacax (Éxodo 21:28, 29). Mi maʼañic tsiʼ jacʼʌyob jiñi mandar miʼ yajlelob ti tsʌts bʌ mulil yicʼot miʼ cʼotelob tiʼ wenta mi an majqui miʼ chʌmel.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Éxodo 21:5, 6, ITD) Mi tsiʼ yʌlʌ jini xʼeʼtel: Cʼux mi cubin c yum quicʼot quijñam quicʼot calobilob. Mach comic loqʼuel, mi cheʼen, 6 i yum mi caj i pʌy majlel baʼ miʼ yujtel meloñel. Yaʼ ti poste baʼan i puertajlel o mi chumteʼ, i yum mi caj i chʼuben i chiquin ti tsucul taqʼuin. Mux i yochel ti toʼol eʼtel tiʼ wenta i yum tiʼ pejtelel ora.
w10 15/1 4 párr. 4, 5
¿Chucoch yom mi la cʌcʼ lac bʌ ti Jehová?
4 Mach alasic cheʼ bʌ mi la cʌcʼ lac bʌ ti Dios. Yomʌch mi lac wen chʼʌm ti ñuc. Pero ¿chuqui ti wenlel miʼ yʌqʼueñonla? Chaʼan miʼ mejlel lac ñaʼtan, laʼ laj qʼuel chuqui ti wenlel miʼ mejlel lac taj cheʼ bʌ mucʼʌch lac tsʼʌctesan chuqui mi lac suben yambʌlob. Jumpʼejl ejemplo jiñʌch cheʼ an majqui la com lac sujtesan ti la camigo. Chaʼan miʼ mejlel lac taj la camigojob yomʌch wem bʌ amigojonla jaʼel. Yomʌch mi la cʌcʼ lac tʼan chaʼan mucʼʌch caj laj cʌntan jiñi la camigo. David yicʼot Jonatán jiñʌch wem bʌ ejemplo am bʌ ti Biblia chaʼan ili ora, lʌcʼʌl tsaʼ ajñiyob i tsiʼ yʌlʌyob chaʼan mi caj i cʌntañob i bʌ (pejcan 1 Samuel 17:57 yicʼot 18:1, 3). Ili ora, maʼañix majqui miʼ wen mel bajcheʼ jiñi. Pero cheʼ bajcheʼ ti wajali, juntiquil am bʌ i yamigo yomʌch miʼ yajñel ti xucʼul yicʼot miʼ comol tsʼʌctesañob i tʼan tsaʼ bʌ i waʼchocoyob (Pr. 17:17; 18:24).
5 Cheʼ jaʼel, yaʼ ti Israel juntiquil i yum xʼeʼtel miʼ mejlel i waʼchocon i tʼan yicʼot jiñi xyaj eʼtel i chaʼan tiʼ pejtelel ora. Jiñi Mandar miʼ yʌl: «Mi tsiʼ yʌlʌ jini xʼeʼtel: Cʼux mi cubin c yum quicʼot quijñam quicʼot calobilob. Mach comic loqʼuel, mi cheʼen, i yum mi caj i pʌy majlel baʼ miʼ yujtel meloñel. Yaʼ ti poste baʼan i puertajlel o mi chumteʼ, i yum mi caj i chʼuben i chiquin ti tsucul taqʼuin. Mux i yochel ti toʼol eʼtel tiʼ wenta i yum tiʼ pejtelel ora» (Éx. 21:5, 6). Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel, mi jiñi xyaj eʼtel yom chaʼan bej cʌntʌbil miʼ yubin i bʌ tiʼ tojlel jiñi uts bʌ i yum miʼ mejlel i waʼchocon i tʼan yicʼot chaʼan jiñʌch i yaj eʼtel mi caj i yajñel tiʼ pejtelel ora.
(Éxodo 21:14, ITD) Pero mi tsiʼ tsʌnsa i piʼʌl chaʼan yom i tsʌnsan, chaʼan woliʼ michʼlen anquese miʼ majlel ti putsʼel baʼan jini pulʌntib, wersa mi caj i chujquel chaʼan miʼ tsʌnsʌntel.
it-1 608, párr. 7
Xulub
Jiñi muʼ bʌ i yʌl Éxodo 21:14 tajol yom i yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan juntiquil sacerdote yomʌch miʼ tsʌnsʌntel jaʼel mi an majqui tiʼ tsʌnsa, o cheʼ bʌ juntiquil xtsʌnsa miʼ chuc i bʌ tiʼ xulub jiñi pulʌntib mach yomic i yʌl chaʼan maʼañic mi caj i tsʌnsʌntel (laja yicʼot 1 R. 2:28-34).