Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü

1. ˈMɛn ˗tɔ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü?

ˈKWA ˈwɔn yaa kë, ˗go ˗a ˈgü ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˈnën ˗tɔ ˗kan ˈwɔn yaa ˈkwa˗ ˗kë bhë ˗a ˗bha ˗sü ˈö ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈkwa ˗dho ˗puö ˗a ˈgü ˈzü.—Mat. 3:8; Këw. 3:19; 2 Piɛ. 3:9.

2. ˈMën ˗kë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈpë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˈkwa˗ dɔ? (Néhémie 8:​9-11)

² Mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ kwa dua ˗mü kö ˈpë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü, ˈkwa˗ dɔ. ˈMën ˗kë? ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Adan waa Ɛvö ˗an suugünën ˗nu ˗mü kwa ˈka bhë, mɛn ꞊gban kwa ˈwɔn yaa ˗kë ˗kplawo. ˈˈKɛnŋpë ˈwo˗ to kwa ˗gɔ ˈyö ˗tɔ ˈwɔnyaakësü waa ga. (Wlɔ. 3:23; 5:12) Mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö dho dha ˗a ˗gɔ kwa ˈˈpiʋ̈, ˈyaa ˈdhö. ˗A ˗de ꞊ʒiaan mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˗zoyödhe kun ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dhɛ bɔmɛn Pɔdhö ˈdhö bhë, ˗wo ˗kun wo ˗de ˗ta kɔɔˈˈ ˗ni ˈgü ˈwɔnyaakësü ˗gɔ. (Wlɔ. 7:​21-24) ˗A ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wëë ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ kwa ˗ta ˗kplawo kwa ˗bha ˈwɔnyaakësü ˗wɔn ˈgü ˗ee? ˗Abin. Kwa ˗wëë ˗yö Zoova ˗kë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. ˗Kwa ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗kë Zuifö ˗nu ˈwo kun Neemi ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ˗an ˈka bhë, ˗an ˗ga. (Néhémie 8:​9-11 ˗wö pö.) Zoova ˈyaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗wëë ˗yö bɔ ˗an ˗ta ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˗an ˗kë ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˗wɔn ˈgü, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ö ˗dhɔkësü ˈgü. -Ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗ya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ. ˈKwa ˈgo kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa Dë ˈö mɛn ˗wëë ˗ya ˗kë bhë, ˗yö ˗dho kwa ˗bhawɔn ˈto.

3. ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ yö ˗a ˈgü?

³ ˈWɔn ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha, ˗kwaa ˗ga. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, pë ˗yaaga ˈwo ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha, kwa ˗dho ˗an yö. ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ pë ˈö Zoova ˗ya ˗zɔn Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha. ˗Ya ˈgo mü, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗takun ˗a ˈka kö ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü kwa ˗dho ˗a yö. ˗A ˗totaabhasü ˈgü, kwa ˗dho pë ˈö Yesu ˗ya pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha ˗a yö.

ˈMËN ZOOVA ˗YA ˗ZƆN IZRAƐDHÖMƐN ˗NU ˗DHƐ ˈÖ ˗GBAN ˗GO ꞊SƆNŊ YAA ˈGÜ ˗SÜ ˗BHA?

4. ˈMën Zoova ˗ya ˗zɔn Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha?

⁴ ˈDhɛ Zoova ˗yö ö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu nu Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗wa ˗pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ wo dho ˈwɔnman ˗a ˗ta. ˗Wa Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗yö ˗dho ˗an ˗takpa ˈö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗an ˗bha. ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: «ˈTɔŋ˗ ˈa nu ˗ni ˈgü ka ˗dhɛ ꞊dɛɛ yö, ˈyaa ˈˈgbɩɩ˗ ˈgbɛ ka ˗bha ˈka ɛɛnˈˈ ˈyaa ˗lö ˗sü ˈka ka ˗kɔ ˗zü.» (Deut. 30:​11, 16) ˈˈKɛɛ kö ˗wo ˗kɔ ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈka ɛɛnˈˈ kö ˗wo ˗zlan ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔkë, Zoova ˗dho ö ˗kɔ bho ˗an ˗ta ˈö ˈwo saanˈˈ sü. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈzüdɔ. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha «kö ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ kë Zoova, wo ˗bha ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo wo ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha.» (Deut. 30:​1-3, 17-20) ˗A ˗pö ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈgü ˗sü ˈka, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗dho ˗an ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee ˈö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗an ˗bha ˈzü.

5. Zoova ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2 Rois 17:​13, 14)

⁵ Zoova ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ ˗gɛnɲan ˈka ꞊va. ˗Wo ꞊geebɔ ˗dhɔkë, ˈwo ˈwɔn ˈyaa ꞊gbɔɔnsü ˗nu ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, saanˈˈ ꞊dede ˗yö ˗wɔ ˗an ˗ta. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗yö ˗an ˗takun ˗kplawo kö ˗wo ö ˗dhɔkë. ˗Yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗bɔ ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈko ˗ta ꞊va kö ˗wa pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü kö ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ kë ö ˈˈpiʋ̈.—2 Rois 17:​13, 14 ˗wo pö.

6. Zoova ˗bɔ ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗ta ˈö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈwo dho ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗wa dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁶ Zoova ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈwaa ˈwɔnman ˗ni ˈgü ˗a ˗ta, ˗yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗bɔ ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˗an ꞊kpɔɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗yö ˗bɔ Zedhemi ˗ta ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ: «Izraɛdhömɛn ˗nu ˗ka ka ꞊yɛɛ˗ kë, dhebɔ ˈö ˈyaa ˗klu ö ꞊gɔɔn ˗bha. N ˈti ˗dho ü ˗ga ˗naandhe ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ man ˗zë ˗a ˗klu ˗sü ˈka ü ˗bha. N ˈti ˗dho n ˗naan yö ü ˗bha ˗toëpö ˈka. Pë ˈü dho ˗a kë dosɛnŋ ˈnën ˗tɔ ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˈbha ˈwɔn yaa kë, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈbha ˗gban Zoova ˗gɔ.» (Jér. 3:​12, 13) Zoova ˗bɔ ˈpö Ʒoɛdhö ˗ta ˈö˗ pö: «˗Ka ka ꞊yɛɛ˗ kë n ˈˈpiʋ̈ ka zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka.» (Joël 2:​12, 13) ˗Ya ˗kë ˈö Izai ˗ya pö: «˗Ka ka ˈˈzu, ˗ka ˗dhii bho ka ˗bha. ˗Ka ka këwɔn yaa ˗nu bho n ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. ˗Ka ˈˈkan ˈwɔnyaakësü ˗bha.» (Is. 1:​16-19) Zoova ˗yö ˗bɔ ˈzü Ezekiɛdhö ˗ta ˈö˗ pö: «ˈWɔnyaakëmɛn ˗bha ga ˗sü ˈnën n ˗dhɛ ˗së ˗ee? [ . . . ] ˗A ˗bha ö ꞊yɛɛ˗ kë ˗sü kö ˗yö nu kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö ˗tosɛta kë ˈyaa ˈnën ˈa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗ee? N zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˈyaa dhi mɛn ˈbha ˗bha ga ˗sü ˗wɔn ˈgü, [ . . . ] a˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˗yö ö ꞊yɛɛ˗ kë kö ˗yö ˈto ö ˈˈɲaan.» (Ézéch. 18:​23, 32) Mɛn ˈbha ˗ya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗a ˗mɛn ˗yö ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka. ˈˈKɛɛ Zoova ˈyaa ˈduannu ꞊köŋ kö ˗a ˗mɛn ˗yö ö ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ, kö ˈö ꞊kun ˗a ˗takun.˗Kwaa ˈwɔnzuan ˈbha ˗nu ˗ga.

7. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya ˗da ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Oze waa ö ˗bha dhebɔ ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈka?

⁷ ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˈka ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Oze ˗bha dhebɔ Gomɛ ˗bha ˈwɔnzuan ˗ta ˈö ˗gleŋ ˗da ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗bha, ˗kwaa ˗ga. ˈDhɛ Gomɛ ˗yö niënŋ, ˗yö ˗go ö ꞊gɔɔn Oze ˗gɔ ˈö dho gɔɔn˗ ˈˈwɛɛ ˈˈpiʋ̈. Zoova ˗yö Gomɛ ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü? Zoova ˈö ˗dhɛ yö mɛn zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗ya ˗pö Oze ˗dhɛ: «˗Bhö ˈdho kö dhebɔ ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö gɔɔn˗ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗kë ˈö waa˗ ˗nu ˈwo ˈˈɲangüyaa kë ˗ni ˈgü bhë ˗a ˗dhɔ ˗yö ü kë ˈzü ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗a ˈka, ˈˈkɛɛ kö ˗wa ˈdho ˗zlan ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö.» (Osée 3:1; Prov. 16:2) ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Gomɛ ˗kun ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˈö ˗kë ˈˈɲangüyaa ˈka bhë, ˗a kë ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ Zoova ˗ya ˗pö Oze ˗dhɛ ˗ya ˗bhawɔn ˈto kö ˗ya ˈsü ö ˗gɔ ˈkɔɔ.a Zoova ˗yö ˗bɔ ˈwɔnzuan ˈö bhë ˗a ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˈti ˈˈkan ˗an ˗bha. ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˗wo ˗kun ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü, ˗an ˗dhɔ ˗kun Zoova ˈgü ˗kplawo. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗bɔ ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˗an ˗takun ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ. ˈWɔnzuan ˈö bhë, ˗yö kwa ꞊klaŋkë ꞊dhɛ Zoova ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dɔ, ˈö dho mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë ˗ni ˈgü ˗an ˗takun kö ˗wo ˈgo ˗a ˈgü. (Prov. 17:3) ˈWɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha, ˗kwaa ˗ga.

ZOOVA ˗YÖ ˈWƆNYAAKËMƐN ˗NU ˗TAKUN ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ KÖ ˗WO ˈGO WO ˗BHA ꞊SƆNŊ YAA ˈGÜ?

8. ˈMën Zoova ˗ya ˗kë kö ˈö Kaɛn ˗takun kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü? (ˈWunzüdɔdhɛ 4:​3-7) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁸ Kaɛn ˗kun Adan waa Ɛvö ˗an gbö ˗blɛɛsü ˈka. ꞊Dhɛ Adan waa Ɛvö ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈdhö, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗kun ˈpö Kaɛn ˗bha. ˈˈKɛɛ Kaɛn ˈti ö ˗de ˈkun ˈwɔnyaakësü ˗gɔ. Biblö ˗ya ˗pö ˗a ˗bha: «Yö ˗zë këwɔn ˈyaa gun ˗së.» (1 Zn. 3:12) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈpë ˗kë ˈö «Kaɛn waa˗ ö bha ˈˈsaa˗ pë ˗nu ˈˈdhia ˈyii ˈma [Zoova] ˈgü,» ˈyö bhë. Kaɛn yö ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗yö ö ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ, ‹ˈwɔn ˈö bhë ˗yö ˗siö [˗a] ˗dhɛ ꞊dedewo, ˈyö ö wëëˈ ˈgü ˗siö.› ˈMën Zoova ˗ya ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊taabha? ˗Yö dhiaŋ ˗zë Kaɛn ˗dhɛ. (ˈWunzüdɔdhɛ 4:​3-7 ˗wo pö.) Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö dhiaŋ ˗zë Kaɛn ˗dhɛ ˗dhɔkaadhe ˈgü ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗ya ˈwɔn ˗së kë, ö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗a ˗bha. -Ya ˗kpɔɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗ya ˈto ˗naandhe ˈgü, ˗yö ˗dho ˈwɔn yaa kë. ˈˈKɛɛ Kaɛn ˈti ö ˈˈtʋ ˈto. ˗Yö ˈti ö ꞊kwaa Zoova ˗zü kö ˗yö ö takun ˈö ˈgo ö ꞊sɔnŋ ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Kaɛn ˈti ö ˈˈtʋ ˈto ˗Zlan ˗bha, Zoova ˈti˗ pö ꞊dhɛ ö ˈti ˗dho mɛn ˈbha ˗takun ˈzü kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü.

9. Zoova ˗yö Davi ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü?

⁹ ˗Gblüdë Davi ˗dhɔ ˗kun Zoova kë ˗ni ˈgü ꞊dedewo. ˗Yö ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ˗ʒianwo ꞊dhɛ «Davi bha n dhɔɔbhaamɛ ˗mü.» (Këw. 13:22) ˈˈKɛɛ Davi ˗yö ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˈgbɛ ˗kë. ˗Yö ˗da dhe ˈˈpiʋ̈ ˈö go mü ˈö mɛn zë. ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö Moizö ˗ya ˗bɛn zë bhë ˗a ˈgü mɛn ˈö ˈwɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗kë, ˗an dua ˗mü kö ˗wa zë. (Lév. 20:10; Nomb. 35:31) ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö Davi ˗bhawɔn ˗to ˗dhɔkaadhe ˈgü ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ ˗takun ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü.b ˗Yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Natan ˗bɔ ˗gblüdë Davi ˈˈpiʋ̈ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Davi ˈti˗ ˗zɔn ꞊köŋ ꞊dhɛ ˈya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. Natan ˗yö ˗bɔ ˈwɔnzuan do ˗ta kö ˈö Davi ˗takun ˗ya ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë. ˈDhɛ Davi ˗ya yö ꞊dhɛ ˈya ˈwɔn ꞊shiö Zoova ˗dhɛ ꞊dedewo, ˗yo ˗go ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. (2 Sam. 12:​1-14) Davi ˗yö Psaume do ˗bɛnzë ˈö˗ ˗zɔn ˗a ˈgü ꞊dhɛ ö zuʋ̈ˈˈ ˗ya ˈto ꞊zlöö ꞊dedewo pë ˈö˗ ˗kë bhë ˗a ˗wɔn ˈgü. (Ps. 51, ˈsëëdhɛ ˈwo˗ bɔ mɛn ˈbha dhɛ.) Psaume ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë ˗an ˗takun kö ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. Zoova ˗bha Davi ˗takun ˗sü kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü bhë, kwa˗ ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha ꞊dedewo.

10. ˈKwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗bhawɔn to, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

¹⁰ ˈWɔnyaakësü suu ˈˈpɛpɛ ˗san ˗yö Zoova ˗kë. (Ps. 5:​4, 5) ˈˈKɛɛ kwa ˗zë kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü ˈkwa ˈwɔn yaa kë, ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ö kwa ˗takun. ˗A ˗de ꞊ʒiaan mɛn ˈö ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˗kë, Zoova ˗ya ˈˈslö ˗mɛɛn ˗kplawo kö ˈö˗ ˗takun ˗yö ˈgo ˗a ˈgü, ˗yö ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö mɛn ˗zogban ꞊dedewo. ˈKwa kwa ˗zota Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ waa˗ ˗bha mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˈgü ˗yö kwa ˗blü ˗klu ˗a ˗bha ˗sü ˗bha, ˈö ˈkwa ˈwɔn yaa kë, kwa go ˗a ˈgü ˈˈvaandhö. Pë ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha, ˗kwaa ˗ga.

ˈMËN YESU ˗YA ˗ZƆN Ö ˗BHA GWËËˈˈ ˗NU ˗DHƐ ˈÖ ˗GBAN ˗GO ꞊SƆNŊ YAA ˈGÜ ˗SÜ ˗BHA?

11-12. ˈMën Yesu ˗ya ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ö Dë ˗bha mɛn ˗bhawɔntosü ˗bha? (Pe ˈˈbin bhë ˗a ˗ga.)

¹¹ Mesi nu ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗wo ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˗blɛɛsü ˈgü ˗a ˈdhö, Zoova ˗yö ˗bɔ Zan mɛnbɔyibhaamɛn waa Yesu Klito ˗an ˗ta ˈö˗ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗.—Mat. 3:​1, 2; 4:17.

¹² ˈDhɛ Yesu kun ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗ya ˗pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ö Dë ˈö bhë ˗yö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗bhawɔn ˗to ˈˈvaandhö. ˗Ya ˗zɔn ˈˈdhʋ̈ ˗kwɛzlan ˗së do ˈö ˗gban ˈnëndë do waa ö gbö ˗an ˗bha ˗a ˈgü. ˈNën ˈö bhë ˗yö ˗go ö dë ˗gɔ ˈkɔɔ ˈö ˗da ˈˈsɛ ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈwɔn yaa ꞊dede ˗kë mü. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ «ˈyaanu ˈö ö ˗zʋ gɔn ˈˈfluudhö» ˈö ö ꞊yɛɛ˗ ˗kë ö dë ˗gɔ ˈkɔɔ, ˗a dë ˗ya ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Yesu ˗ya ˗pö: «꞊Dhɛ ˈö˗ dë ˗ya yö kö ˗yö nu sië, ˈyö dho dɔ˗ ˗gɔ zian˗ ˗dhɛ ꞊gblɛɛn ˈgü, ˈyö ˗wëë ˗yö bɔ˗ ˗ta ꞊dedewo, ˈyö ˗bɛang sü ˈö dho ö gbö bha˗ ˈˈdhiʋ̈ ˗gɔ ˈyö dho ˈyö ꞊loo˗ ˗bha.» ˈNën bhë ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kë ꞊dhɛ ö dë ˗bha yökëmɛn do ˈdhö, ˈˈkɛɛ ˈyö˗ dë ˗ya ˗dhɛ ꞊ʒiaan «n gbö,» ˈö ö ˗kɔ kpɔ ˗a ˗gɔ ö ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. ˗A dë ˗ya ˗pö: «N gbö ˈka˗ ˗ga sië ˈö dɔ bha [ . . . ] ꞊ya ꞊dhɛng ˈnu n ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˈyö ˈma˗ yö bha!» (Dhu. 15:​11-32) Kö Yesu ˗yö ꞊kun dhaŋ˗ ˈgü bhë, ˈyaa za ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗kpan ö Dë ˗bha kö ˗yö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈwo go wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗an ˗wëëzë ˗ni ˈgü, kö ˗yö ˗an ˗bhawɔn ˈto ˗ni ˈgü ˈpö. Yesu ˗bha ˗kwɛzlan ˈö bhë ˗yö mɛn ˗zogban ꞊dedewo, ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa Dë Zoova ˗yö mɛn ˗bhawɔn ˗to.

13-14. ˈMën bɔmɛn Piɛdhö ˗ya ꞊draan ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü ˗bha? ˈYö ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊klaŋkë ˗a ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹³ Bɔmɛn Piɛdhö ˗yö ˗gleŋ ˗wɔngbɩɩsü do ˗sü Yesu ˈˈpiʋ ˈö ˗gban ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü waa mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗bha. ˈWɔn ˗yö ˗zë Piɛdhö ˗gɔ ˗gɛnɲan ˈka ꞊va ˈö Yesu ˗ya ˗bhawɔn to ˈˈvaandhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ Piɛdhö ˗ya pö ˈyaa ö Dëmɛn Yesu dɔ ˈko ˗ta ˗yaaga bhë, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗kun bhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo ˗a ˗wɔn ˈgü. (Mat. 26:​34, 35, 69-75) ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Yesu ˗yö go ga ˈgü, ˗yö ö ˗de ˗zɔn Piɛdhö ˗dhɛ ꞊plɛdhe ˈgü. (Dhu. 24:​33, 34; 1 Ko. 15:​3-5) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka, Yesu ˗ya ˗yö ꞊dhɛ Piɛdhö ˗ya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˈö˗ ˗zogban, ˈö˗ ˗bhawɔn to ˗dhɔkaadhe ˈgü.—Mak. 16:7.

¹⁴ ˈWɔn ˗nu ˈö Piɛdhö ˗yö bɔ ˗an ˈgü bhë ˗wa ˗kë ˈö ˗mɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ˗sü ˗bha kö ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˗an ˗bhawɔn ˈto. ˈDhɛ Pantekɔtö yi ˗yö ˗ʒiö, Piɛdhö ˗yö ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ do zë Zuifö ˗nu ˈö ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho Yesu ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˗dhɛ ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˗wa Mesi zë. ˗Ya ˗pö: «˗Ka ka zuëˈˈ slëë˗ kö ˈka ka wë ˗ya [˗Zlan] ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kaa˗ ˈwɔn yaa ˗nu ˗mawɔn ˈto.» (Këw. 3:​14, 15, 17, 19) Piɛdhö ˗ya ˗pö ˈwɔnyaakëmɛn ˈö go ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˈö ö zuʋ̈ˈˈ ꞊slëë ˗Zlan ˈˈpiʋ̈, ˗yö ö ˗zotakɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ, ˈö ˈˈkan ˈwɔnyaakësü ˗bha kö ˗yö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë. Piɛdhö ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˗a ˗bhawɔn ˈto ꞊dedewo ɛɛnˈˈ ˗yö ˗dho ˗a ˗bha ˈwɔn yaa bho ˈˈshia˗ ˈpapadhö. ˈDhɛ ˗kwɛ ꞊va ˗yö ˗ʒiö, Piɛdhö ˗ya ˗pö kletiɛn ˗nu ˗dhɛ: «[Zoova] ˗yö ö zuëˈˈ ꞊në˗ kë sië ˗sɛa ka ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊në˗ wo ꞊dhɛ mɛ ˈbha ˗mɛ ˈbha ˈgü ˗yö see˗. ˈWɔn ˈö˗ ˈgü ˗së, yö ˗mü ꞊dhɛ kö mɛ ˈˈpɛpɛ ꞊gban ˗wo [ . . . ] ˈˈkan ˈwɔn yaa ˗bha.» (2 Piɛ. 3:9) ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ kwa ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˗kë, ˗wo ˈö bhë ˗yö ˗së ꞊dedewo kwa ˗bha ˈka.

15-16. (1) ˈMën bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ꞊draan ˈö ˗gban mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗bha? (1 Timote 1:​12-15) (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü?

¹⁵ Sɔdhö ˈö go Taasö bhë, ˗a ˗bhawɔn ˗kun ꞊dedewo ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü waa ˗bhawɔntodhe ˗bha. ˗Yö ˗kun ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈgbɛ wɔ ˗ni ˈgü Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta. ˗A ˈbha ˗ya kë kö kletiɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˗yö ˈti ˗dho ö ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ toŋtoŋdhö. ˈˈKɛɛ Yesu ˗zë ˗ya ˗yö ꞊dhɛ Sɔdhö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ ˈö go ö ꞊sɔnŋ ˈgü. Yesu waa ö Dë ˗wo Sɔdhö ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗yö. ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö: «ˈMa ˈmɛ bha˗ ˈsü ma yëkëmɛ ˈka.» (Këw. 9:15) Yesu ˗yö ˗bɔ ˗dhidha ˗ta kö ˈö Sɔdhö ˗takun ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. (Këw. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Sɔdhö ɛɛnˈˈ Pɔdhö ˗yö ˗go ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˈö ˗kë kletiɛn ˈka. Yesu ˗ya ˗kë bɔmɛn ˈka ˗ʒianwo ˈö yö dɔ ˗a ˗kɔ ˈka. Pɔdhö ˗kun Zoova ˈˈnuɛ bho ˗ni ˈgü ˗kplawo ˗a ˗bha ˈˈgblüsë waa˗ ˗bha mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗wɔn ˈgü. (1 Timote 1:​12-15 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˈgü, Pɔdhö ˗ya ˗pö ö ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ: «ˈˈKlʋsëdhɛ ˈö˗ ˗kë i ˈka [bhë] ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈi i bo ˈwɔn yaa kë ˗sü ˈka.»—Wlɔmö 2:4.

¹⁶ ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, ˈdhɛ Pɔdhö ˗ya ˗man ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗kun ˈˈɲangüyaa kë ˗ni ˈgü ˗zlanwokɔdhi ˈö kun Kodhɛŋtö bhë ˗a ˈgü, ˗mën ˈö˗ ˗kë? Pë ˈö˗ ˗kë ˈkwa˗ dɔ, ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö mɛn ꞊dɔɔ ˗a ˈka ˗dhɔkaadhe ˈgü waa ˗kɔ ˈö mɛn ˗nu ˈwo go wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗an ˗bhawɔn to ˗a ˈka, ˈkwa ˗an dɔ. ˗Ya ˈgo mü, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˈto ˗a ˈka ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˗a yö. ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, ˗kwɛzlan ˈö ˗gban Kodhɛŋtömɛn ˗nu ˗bha bhë, kwa ˗dho ˗a ˈgü ˈˈpʋ ˗së ˈka.