ˈWƆN ˗GƆ 23
ˈˈTAN 2 Ü ˈtɔ˗ Zoova
Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
«‹Ka ˈnën ˈka ˗tɔ n ˗man ꞊gbɛkiö ˗nu,› ˈpë Zoova ˗ya pö ˈyö bhë.»—IS. 43:10.
˗A ˗GƆ
ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈? ˈYö ˈmën ˈkwa dho ˗a kë ˈzü kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö Sɔtraan ˗ya ꞊blɛɛ ˗a ˗bha bhë ꞊sua ˗mü?
1-2. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ Yesu ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
PË ˈBHA ˈö˗ ˗wɔn dho kë ˈˈgbɩɩ˗ Yesu ˗gɔ kö ˗yö ʒiö ˗a ˈka Zoova ˈtɔ ˗ta ˈyaa kun ˗dhö. Mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö dho Zoova ˈtɔ ˗zɔn mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˈdhö ˈyaa kun ˗dhö. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˈö˗ ˗dhɛ ˈö yö ˈö dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü bhë ˗a ˈdhö, Yesu ˗yö ˗we ˗a ˗bha kö ˈö ga kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˗a këwɔn ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗së. (Mak. 14:36; Ebl. 10:7-9) ˗Ya ö bo ö ˗bha ˗kwɛ ˈˈgblü do ˈˈGblüdëdhɛ ˈka, ˗yö ˗dho ö ˗bha ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗lo ö Dë ꞊kwɛɛ˗ kö Zoova dosɛnŋ ˈtɔ ˗yö bhɔ ˗toëpö ˈka. (1 Ko. 15:26-28) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö Yesu ˗ya ˗kë Zoova ˗dhɛ bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a Dë ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo.
2 Yesu ˗yö ˗nu ˈˈsɛ ˗ta yö ö Dë ˈtɔ ˈgü. (Zan 5:43; 12:13) ˗Yö ö Dë ˈtɔ ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ. (Zan 17:6, 26) ˗Yö mɛn ˗nu ꞊klaŋkë, ˈö ˗dhidha ˗nu ˗kë ö Dë ˈtɔ ˈgü. (Zan 10:25) Yesu ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ‹˗yö zë ö ˗de ˈtɔ ˗wɔn ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗zökë ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈˈpiʋ̈.› (Zan 17:11) ˗Ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˗Zlan ˈtɔ ˗wɔn ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ Yesu ˗gɔ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka pë ˈˈpɛpɛ ˗ta. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈˈsa kö ˈde ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya pö ꞊dhɛ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗mü ö ˈka ˈˈkɛɛ kö ˈyaa Zoova ˈtɔ dɔ ɛɛnˈˈ ˈyaa ˗dhɛ ˗a ˈtɔ ˈka?
3. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?
3 ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗mü kwa ˈka bhë kwa ˗to Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗dhɔ ˗yö kwa kë, ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˗bha. (1 Piɛ. 2:21) ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ö ˈtɔ nu ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈwo «nɔɔn˗ ˗së ˗nu ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha» ˗a pö ˗ni ˈgü ˗an ˗dhɛ bhë ˗a yö. (Mat. 24:14) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˈpë ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kë mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, kwa ˗dho ˗a yö.
‹˗ZLAN ˗BHA ˈˈSƐGÜMƐN ˗NU›
4. (1) ˈˈSanni Yesu ˗yö ˈdho dhaŋ˗ ˈgü, yö ˗mɛɛn ˈö˗ dɔ ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗kɔ ˈka? (2) Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗a ˗yɔ bɔ?
4 ˈˈSanni ˗yö ˈdho dhaŋ˗ ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ: «˗Zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ya nu ka ˗ta, ka ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ˗ ˈö ˈka ˗kë n ˗man ꞊gbɛkiö ˗nu ˈka Zedhizadhɛmö ˗dhɛ, Zude ˗dhɛ ˈˈpɛpɛ, Samadhi ˗dhɛ waa ˈˈsɛ ˗nu ˈwo mü ꞊gblɛɛn ꞊gblɛɛn ˗an ˈgü.» (Këw. 1:8, NWT) ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu dua ˗mü kö ˗wo ˗zlanwopö Izraɛdhö ˗sɛ ˈgü, ˗wa pö ˈpö ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈgü. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgümɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka. (Mat. 28:19, 20) Yesu ˗ya ˗pö: «Ka ˗dho kë n ˗man ꞊gbɛkiö ˗nu ˈka.» ˗A gwëëˈˈ ˗dɛɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an dua ˗mü kö ˗wo Zoova ˈtɔ dɔ ɛɛnˈˈ kö ˗wo kë Yesu ˗bha ꞊gbɛkiö ˗nu ˈka dosɛnŋ ˗ee? Këwɔn ˗nu ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 15 ˗dho kwa ˗takun dhɛɛˈˈ ˈö bhë ˗a ˗yɔ bɔ ˗sü ˗bha.
5. Bɔmɛn ˗nu waa mɛn zii ˗nu ˈwo kun Zedhizadhɛmö bhë ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ dua ˗mü kö ˗wo Zoova ˈtɔ dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)
5 ˗Kwɛ 49 K.Y. ˈgü, bɔmɛn ˗nu waa mɛn zii ˗nu ˈwo kun Zedhizadhɛmö bhë ˗wo ˈpë ˗gban mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zuifö ˗nu ˈka ˗an ˗bha ˗kë ˈgbannën ˈka ˗sü ˗bha kö ˗wo ꞊kun kë kletiɛn ˈka bhë, ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗An ˗bha ˗yakwëë ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü, Zakö Yesu ˈzlaa˗ ˗ya ˗pö: «˗Kɔ ˗blɛɛsü ˈö ˗Zlan ˗yö ö wɔ ꞊slëë ˗a ˈka ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈö mɛn ˗nu sü ˗an ꞊zinŋgü kö ˗wo kë ˈˈsɛgɔ ˈö˗ ˈtɔ ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˈgümɛn ˗nu ˈka bhë, Simɔn [Piɛɛ] ꞊yaa˗ blɛɛˈˈ kwa ˗dhɛ ˈkpakpadhö.» De ˗nu ˈö Zakö kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˗an ˈka? ˗Yö ˗dɔ ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Amɔsö ˗wo ˗ta ˈö˗ pö ˈzü: «[˗Yö] kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛ ˗kpɛa ˈwo to ˗wo [Zoova] ˈˈgblʋʋ mɔɔ˗, kö ˈa ˈmɛ ˈwaa Zuifö ˈka˗ ˗nu ˗dhɛ ˈpö kö ˗wo kë n ˗bha ˈka. ˈWɔn ˗nu ˈö [Zoova] ˗ya pö ˈö˗ yi ꞊ya ꞊gwëë bha ꞊në ˈwo bha.» (Këw. 15:14-18) Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗dɛɛ ˗nu dua ˗mü kö ˗wo Zoova dɔ, ˗ya ˈgo mü kö ˗wo ‹˗an ˗dhɛ Zoova ˈtɔ ˈka.› ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗an dua ˗mü ˈpö kö ˗wo Zoova ˈtɔ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ kö mɛn ˗nu ˗wo ˗an dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗Zlan ˈtɔ ˈdhö ˗an ˗bha, ˗an ˈdhö.
˗Yakwëë ˈö kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˗wa ˗kë ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë, ˗wa ˗yö mü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ ˗Zlan ˈtɔ dua ˗mü kö ˗yö kë kletiɛn ˗nu ˗bha (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 5 güˈ.)
6-7. (1) ˈMën kë ˈö Yesu ˗yö nu ˈˈkpɔnŋ ꞊taa? (2) Pë ˗nu ˈö nu ˗an kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa bhë, ˗a ˗mɛɛn ˈö˗ ˗wɔn kun ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo?
6 ˈTɔ ˈö ˗kë Yesu ˈka bhë ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ «Zoova ˗yö mɛn ˗dha.» ˗Ya ˈgo mü Yesu ˈnën Zoova ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗zoyödhe ˈdhö˗ ˗an ˗gɔ bhë ˗an dha. Yesu ˗yö ˗nu ˈˈsɛ ˗ta kö ˈö ö ˗bha ˗tosɛta nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wɔn ˈgü. (Mat. 20:28) ˗Ya ˗kë ˈö mɛbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˗yö to ˈö ˈwo ˗da ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗ʒian ˗ta.—Zan 3:16.
7 ˈMën ˗kë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhawɔn yö ˗gɔtadhɔpë ˗bha? ˗Yö ˗sü ˈwɔn ˈö ˗kë Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö bhë ˗a ˗bha. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˈö˗ ˗dhɛ ˈö yö ˈö dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü bhë ˗a ˈdhö, mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗blɛɛsü Adan waa Ɛvö ˗wo ˗gban Zoova ˗gɔ ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën bhë ˗a kë ˗sü ˗yö dha ˗an ˗gɔ ˗toëpö ˈka. (ˈWun. 3:6, 24) ˈˈKɛɛ Yesu ˗yö ˗nu ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö pë ˈbha ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka Adan waa Ɛvö ˗an ꞊suugünën ˗nu ˗bha dha ˗sü ˗ta bhë ˈö˗ kë. Sɔtraan ˗yö ꞊sua ˗kë Zoova ˗bha, ˈö ˗dhii ˗ya ˗a ˈtɔ ˗bha. (ˈWun. 3:4, 5) ˗A ˗wɔn ˈgü mɛnbhɩɩdhe ˗nu dua ˗mü kö ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈti pë yaa ˈbha kë, ˗a ˈtɔ ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. Zoova ˈnën Yesu bɔ, ˈö go mü ˗a ˈtɔ ˗yö ˗kun Yesu ˗bha. Mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˈtɔ ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bhë, Yesu ˈnën ˗tɔ ˗a mɛn ˈkpii˗.
Mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ pö ꞊dhɛ Klito ˗bha gwëëˈˈ ˗mü ö ˈka, ˈˈkɛɛ kö ˈˈsa ˗a ˗mɛn ˈyaa˗ Dë Zoova ˗dhɛ ˗a ˈtɔ ˈka ˗ee?
8. ˈMën Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈˈpɛpɛ dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa ˈgüman?
8 Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kë Zuifö ˗nu ˈka ɛɛnˈˈ ˈwaa˗ ˈka, ˗an dua ˗mü kö ˗wo wo ˗bha dhasü ˗Gɔgodhɛ ˈö ˗kë Yesu Dë Zoova ˈka bhë ˗a dɔ. (Zan 17:3) ˗Ya ˈgo mü ꞊dhɛ Yesu ˈdhö, mɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗wo ˗an dɔ Zoova ˈtɔ ˗bha ˗kë ˗an ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü. Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu dua ˗mü ˈzü kö ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗bha ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗sü ˈö bhë, ˗a ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈwo dho dha. (Këw. 2:21, 22) ˗A ˗wɔn ˈgü ˗an dua ˗mü kö ˗wo Zoova dɔ ˗së ˈka, ˗ya ˈgo kö ˗wo Yesu dɔ ˈpö. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö ˗kë ˈö Yesu ˗bha bhɛɛwo ˈö Zan ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 17 ˈgü ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö to ˗wo ˈö yö ˗a ˗ta, ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö: «ˈMan ü ˈtɔ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, ˈö ˈa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ˈzü, ˗yö kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗dhɔ ꞊suu ˈü˗ ˗kë n ˈka bhë ˗yö kë ˗an ˈgü ˈpö kö yaa˗ ˗nu yi ˗kɔ ˗yö kë ö ˈkoo.»—Zan 17:26.
«KA ˈNËN ˈKA ˗TƆ N ˗MAN ꞊GBƐKIÖ ˗NU»
9. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
9 Yesu ˗bha gwëëˈˈ ꞊dede ˗nu dua ˗mü kö ˗wo Zoova ˈtɔ kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. (Mat. 6:9, 10) ˗An dua ˗mü ˈzü kö ˈtɔ ˈö bhë ˗wa ˗wɔn ˈkun ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ʒiö ˗a ˈka pë ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˗ta. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa Zoova ˈtɔ kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ ˈpë Sɔtraan ˗ya ꞊blɛɛ ˗a ˗bha bhë gagade ˈyaa ˗mü?
10. ˈMën Isaïe ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 42˗44 ˗ya pö? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)
10 ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Isaïe ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 42˗44 ˈgü, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö Zoova ˈtɔ ˗yö kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ kwa˗ ˗yö. Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈgü, Zoova ˗ya ˗pö mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ö ˗dhɔkë ˗an ˗dhɛ ˗wo nu kö ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ wo ˗bha ˗zlan ˗nu ˗wo ˈˈbhɩɩ ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ ˈyö˗ mɛn gbɛ˗ ˈyaa ˗mɔn ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha!—Isaïe 42–44 ˗wo pö.
Kwa ˈˈdhiwo waa kwa këwɔn ˗nu ˈgü, kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa ˗dhö kö ˗yö ˈti kë Zoova ˈka (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 10˗11 ˗bha ˗an güˈ.)
11. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Isaïe 43:10-12 ˈgü, ˈmën Zoova ˗ya pö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ?
11 ˗Bhö Isaïe 43:10-12 ˗wo pö. Zoova ˗ya ˗pö ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ: «Ka ꞊nɛn ˈka ˗tɔ n ˗man ꞊gbɛkiö ˗nu, ˈyö man ˗zë ˈa ˗kë ka ˗bha ˗Zlan ˈka.» Zoova ˗kun ˗an dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˈö˗ pö: «˗Zlan ˈˈwɛɛ ˈbha ˗yö ˗dhö kö ˗yö ˈti kë n ˈka ˗ee?» (Is. 44:8) Dhɛɛˈˈ ˈö bhë ˗a ˗yɔ bɔ ˗sü ˗yö ꞊bhlëëwɔn ˈkpii˗ ˈka kwa ˗bha ˈka. Kwa ˗bɔ kwa ˈˈdhiwo waa kwa këwɔn ˗nu ˗ta ˈö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ꞊dede. ˗A ˈtɔ ˗yö ˈkpii˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈtɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗ta. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ˈˈgbɩɩdhɛ ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˗wɔ kwa ˗ta, kwa˗ ˗zɔn kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ꞊dedewo ˈö ˈkwa ˗klu ˗a ˗bha. ˗Kɔ ˈö bhë ˗a ˈka ˈnën ˈkwa Zoova ˈtɔ ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈.
12. Isaïe 40:3, 5 ˗yö ˗yökodhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
12 ˈKwa Zoova ˈtɔ kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, kö kwa ˈto ˗ni ˈgü Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. Isaïe ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn ˈbha «˗dho Zoova ˗bha ʒiaan baaˈˈ.» (Is. 40:3) ˗Wo ˈö bhë ˗yö ˗yokodhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Zan mɛnbɔyibhaamɛn ˗yö Yesu ˈö nu Zoova ˈtɔ ˈgü, ˈö dhiaŋzë Zoova ˈtɔ ˈgü ˈzü bhë ˗a ˗bha ʒiaan ˗baa. (Mat. 3:3; Mak. 1:2-4; Luk. 3:3-6) Izai ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈzü: «Zoova ˗bha ˈtɔbhɔdhe ˗dho yö zaŋta.» (Is. 40:5) ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈDhɛ Yesu ˗yö nu ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë ˈkpakpadhö ꞊dhɛ Zoova ˈö˗ bɔ bhë ˗a ˈdhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗kun kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈpë Zoova yöö ꞊dede ˈnën nu ˗a ˈdhö.—Zan 12:45.
13. Kwa ˗dho ʒiö Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
13 ꞊Dhɛ Yesu ˈdhö ˈpö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗mü kwa ˈka, ˈö ˈkwa˗ këwɔn ˈˈmlünmlünsü ˗nu ˗wɔn ꞊blɛɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ. ˈKwa˗ pö ˈkwa Zoova ˗bha ꞊gbɛkiödhɛ kë ˗së ˈka, kwa dua ˗mü kö ˈpë Yesu ˗ya ˗kë kö Zoova ˈtɔ ˗yö kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bhë ˈkwa˗ blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. (Këw. 1:8) Yesü ˈnën ˗tɔ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗blɛɛsü, ˈyö kwa ˗zë ˈkwa ˗ʒiö ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. (Dhɛ. 1:5) ˗Kɔ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˈka ˈzü ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗?
˗KƆ ˗MƐƐN ˈKWA˗ ˗ZƆN ˗A ˈKA ˈZÜ ꞊DHƐ ZOOVA ˈTƆ ˗WƆN ˗YÖ KWA ˗GƆ ˈˈGBƖƖ˗?
14. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 105:3 ˈgü, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˈgü?
14 ˗Kwa kwa ˗de ˗gɔn Zoova ˈtɔ ˗bha ˗kë kwa ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü. (Psaume 105:3 ˗wo pö.) ˈKwa kwa ˗de ˗gɔn Zoova ˗bha ˗kë kwa ˗bha ˗Zlan ˈka ˗sü ˈö˗ ˈtɔ ˈdhö kwa ˗bha bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo. (Jér. 9:23, 24; 1 Ko. 1:31; 2 Ko. 10:17) ˗A ˗pö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈö˗ këwɔn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈdhö ˗së bhë, ꞊bhlëëwɔn ˈkpii˗ ˗mü kwa ˗bha ˈka. ˗Kwaa pö kwa ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo ꞊klaŋplöö, kwa yökëyoo ˗nu, kwa ˗yayoo ˗nu waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗mü kwa ˈka. ˗A ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈlëë˗ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kwa kë toŋtoŋdhö! Dügɔmɛn ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa bo Zoova ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗sü ˈka mɛn ˗nu ˗dhɛ. (Jér. 11:21; Dhɛ. 12:17) Sɔtraan waa ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˗zo ˗yö bhɔ Zoova ˈtɔ ˈka. (Jér. 23:26, 27) ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗dhɔ ˗yö kwa kë bhë, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˈtɔ bhɔ «ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü.»—Ps. 5:11; 89:16.
15. ˈMën ˗tɔ Zoova ˗dhɛ ˗sü?
15 ˗Kwa Zoova ˗dhɛ ˗kplawo. (Joël 2:32; Wlɔ. 10:13, 14) Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗yö ˗ʒiö ˗a ˈtɔ dɔ ˗sü dosɛnŋ ˈwo˗ ˗dhɛ ˗a ˈka bhë ˗a ˗ta. Mɛn ˈö ˗Zlan ˈdhö˗ ˈka bhë kwa˗ ˗dɔ ˈö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈, ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka. (Ps. 20:7; 99:6; 116:4; 145:18) Kwa Zoova ˈtɔ waa˗ ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˈgo wo ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˈˈdhiaa ˗yö kë ˗Zlan ˈgü.—Is. 12:4; Këw. 2:21, 38.
16. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Sɔtraan ˈö bhë ꞊suamɛn ˗mü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
16 Kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˗a ˗bha kö ˈkwa saanˈˈ ˈsü Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˈgü. (Zak. 5:10, 11) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo ˗nu kwa ˗ta Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˈgü, kwa ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha ˈö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ꞊suamɛn ˗mü Sɔtraan ˈka. Zɔbö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, Sɔtraan ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ꞊dhɛ «pë ˈˈpɛpɛ ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗gɔ, ˗yö ˗dho ˗a nu ö ˗bha ˗tosɛta ˗wɔn ˈgü.» (Job 2:4) Sɔtraan ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa kë ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˈgü dosɛnŋ ˈnën ˈwo ˗mɔn Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˈˈkɛɛ kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo nu ˗an ˗ta ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kan ˗a ˗bha. ˗Klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn Zɔbö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˈyaa ˗mü toŋtoŋdhö. ꞊Dɛɛ, kwa ˗de ˈpö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗tosɛta ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ ɛɛnˈˈ Sɔtraan ˗ya ˈˈslö ˗mɛɛn kö ˈö kwa ˈgü ga, kwa ˈti ˗dho ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha. ˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈˈɲan ˗dho kë kwa ˗bha ˗kplawo ˗a ˈtɔ ˗bha kë kwa ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü.—Zan 17:11.
17. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 1 Piɛɛ 2:12 ˈgü, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈbha ˈö ˈkwa dho Zoova ˈtɔ bhɔ ˗a ˈka?
17 Kwa ꞊bhlëë ˗ya Zoova ˈtɔ ˗bha. (Prov. 30:9; Jér. 7:8-11) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo kwa ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈdhö bhë, kwa ˈˈtakɔ ꞊mɔɔn ˗bha ˈö˗ ˈtɔ ˗kë ꞊va ɛɛnˈˈ ˈö˗ ꞊shiö. (1 Piɛɛ 2:12 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa Zoova ˈtɔ bhɔ kwa ˈˈdhiwo waa kwa ˈˈtakɔ ˗nu ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha kwa ˗dho ꞊bhlëë ˗ya Zoova ˈtɔ ˗bha.
18. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈbha ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ˈzü ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)
18 Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka pë ˈˈpɛpɛ ˈö mɛn ˗nu dho ˗a blɛɛˈˈ kwa ˗bha ˗a ˗ta. (Ps. 138:2) ˈMën ˗kë ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo? ˈYö sü ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗dhɔ ˗bha kwa kë ˗sü ˗wɔn ˈgü, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗wɔn yaa ꞊blɛɛ.a Yesu ˗yö ˗we ˗a ˗bha kö ˈö ga ˈlëësü wo ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö, kë ˈˈdhʋ̈ kö Zoova ˈtɔ ˗yö bhɔ. Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈti ˈˈtɛ ˈgbɛ pë ˈö mɛn ˗nu dho ˗a pö ö ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü. (Ebl. 12:2-4) ˈˈKɛɛ pë ˈö kun ö ˈˈɲan ˗klu ˗ni ˈgü ˗a ˗bha dosɛnŋ ꞊ʒiaan ˈnën ˗tɔ ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë ˗sü.—Mat. 26:39.
19. Kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˈgü? ˈYö ˈmën ˗kë?
19 Kwa kwa ˗de ˗gɔn Zoova ˈtɔ ˗bha ˗kë kwa ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˈö kwa ˗bha ˗kë ˗a ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈka ˗sü ˈdhö ꞊bhlëëwɔn ˈkpii˗ ˈka kwa ˗bha ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö ˈkwa Zoova ˈtɔ bhɔ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo kwa ˗sü ˈya˗. Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka pë ˈˈpɛpɛ ˈö mɛn ˗nu dho ˗a pö kwa ˗bha ˗a ˗ta. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa ˈgü ga, ˗kwa Zoova ˈtɔ bhɔ ˗kplawo. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ꞊dhɛ Yesu ˈdhö kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo.
ˈˈTAN 10 ˗Kwa Zoova kwa ˗bha ˗Zlan ˈtɔ bhɔ!
a ˗Dhɛ ˈö ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn Zɔbö ˈˈtɔŋdë ˗yaaga ˗wa pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗ya ˈwɔn yaa kë bhë, ˗yö ˗ya ö ˗zota ˗sü ˗bha ˈgbɛ. ˈˈDhiʋ̈ ˗be ˗dhɛ ˈö˗ ˗bha ˈnën ˗nu waa˗ ꞊slɔɔpë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗yö ꞊shiö, «Zɔbö yö ˈti ˈwɔn yaa kë ɛɛnˈˈ yö ˈti˗ pö ˗Zlan ˗ya ˈwɔn yaa do ˗ʒiaan kë ö ˈka toŋtoŋdhö.» (Job 1:22; 2:10) ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö˗ ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wa pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗ya ˈwɔn yaa kë bhë, Zɔbö ˗yö «dhiaŋ yaa ˗zë.» ˗A ˗de ˈtɔ ˗wɔn ˗kun ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka Zoova ˈtɔ bhɔ ˗sü ˗ta.—Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5.