Watchtower INTANƐT ZU GAMA BINZIE
Watchtower
INTANƐT ZU GAMA BINZIE
Dagaare
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ŋ
  • ũ
  • ɔ̃
  • ẽ
  • õ
  • BAABOLE
  • GAMA
  • LAMMO
  • mwbr23 May gampɛlɛ 1-13
  • Te Zemmo Ane Te Naaŋ Moɔloo Toma Lammo Yelsɛgree Yelpeɛre Gane

Vidio zaa ba kye a zie ŋa ho naŋ iri na.

Sɔrebo la, a vidio ba toɔ̃ ŋmɛ.

  • Te Zemmo Ane Te Naaŋ Moɔloo Toma Lammo Yelsɛgree Yelpeɛre Gane
  • Te Zemmo Ane Te Naaŋ Moɔloo Toma Lammo Yelsɛgree Yelpeɛre Gane—2023
  • Yelzu bilii
  • MAY 1-7
  • MAY 8-14
  • MAY 15-21
  • MAY 22-28
  • MAY 29–JUNE 4
  • JUNE 5-11
  • JUNE 12-18
  • JUNE 19-25
  • JUNE 26–JULY 2
  • w17.10 26 wɛl. 2
Te Zemmo Ane Te Naaŋ Moɔloo Toma Lammo Yelsɛgree Yelpeɛre Gane—2023
mwbr23 May gampɛlɛ 1-13

Te Zemmo Ane Te Naaŋ Moɔloo Toma Lammo Yelsɛgree Yelpeɛre Gane

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

MAY 1-7

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 17-19

“Ho Taaɛ Teɛroŋ Na Jehoova Naŋ Taa Kyaare Noba Na Bee?”

w17.03 24 wɛl. 7

Ho Na De La Yɛlɛ Na Baŋ Sɛge Biŋ Na Tonɔ Neŋ Toma Bee?

7 Ka Eesa bidɔɔ Gyɛhoosafat meŋ? O da taaɛ gyog-sonne yaga zaa. Gyɛhoosafat naŋ da dɛle Naaŋmen zuŋ, o da somooŋ oŋ toɔ̃ e yelsonne yaga. Kyɛ, saŋa kaŋa Gyɛhoosafat da maŋ de la gbɛ-faare mine. Aŋa mannoo poɔŋ, o neŋ a Izerayɛl paaloŋ samun-gɔɔ sɛŋ Na-faa na baŋ boɔlɔ Eehab na da laŋɛɛ noɔre kultaa yɛlɛ poɔŋ. Saŋa na Eehab naŋ da boɔrɔ ka o te zɔɔ neŋ Siiriya noba na, Maikeeya da kpãã la Gyɛhoosafat ka o ta poɔ o eŋɛŋ ka ba gaa a zɔɔre. Kyɛ Gyɛhoosafat da eɛ tokpeɛne a poɔ Eehab eŋɛŋ baŋ gaa a zɔɔre. A yi a zɔɔre poɔŋ, a da kyɛre fẽẽ lɛ baŋ da naŋ ko Gyɛhoosafat. Beŋ la oŋ da leɛ gaa o yiri Gyɛruzɛlɛm. (2 Tun. 18:1-32) Saŋa na oŋ da wa ta Gyɛruzɛlɛm na, daŋyele Gyeehu da soorooŋ ka: ‘A seŋɛɛŋ ka ho sonnɔ neŋfaare, a nɔnɔ noba na naŋ kyiire Jehoova?’​—Kanne 2 Tungkori 19:1-3.

w15 8/15 11-12 wɛl. 8-9

Maŋ Teɛrɛ Jehoova Nɔmmo Naŋ Koŋ Baŋ Baare Na Yɛlɛ Wagre Zaa

8 Jehoova boɔrɔŋ ka te baŋ ka o eɛ neɛ naŋ nɔŋ te yaga zaa. O ba maŋ de o teɛroŋ zaa eŋ te gbɛ-ŋmɛ eŋɛŋ. O maŋ kaarɛɛ gyog-sonne na teŋ taa na meŋ. (2 Tun. 16:9) Aŋa mannoo poɔŋ, hooŋ teɛre Gyuuda Naa Gyɛhoosafat yɛlɛ ŋa a nyɛ. A da wa taɛ saŋa kaŋa, ka Gyɛhoosafat da de gbɛ-faa kaŋa. A de o meŋɛ te mare Izerayɛl Naa Eehab eŋɛŋ ka ba te zɔɔ faa Reemot-giilied yi Siiriya noba nuureŋ. Eehab da e la neŋfaa, azuŋ aneazaa ka zirii daŋyelba naŋ ta 400 da yelkooŋ ka o na te zɔɔtoɔ̃ la a Siiriya noba, kyɛ Jehoova daŋyele Maikeeya da yeleeŋ ka ba na zɔɔtoɔ̃ la Eehab. Yelmeŋɛ, Eehab da kpi la a zɔɔre poɔŋ. A da kyɛre fẽẽ lɛ baŋ da naŋ ko Gyɛhoosafat meŋ. Saŋa na Gyɛhoosafat naŋ da leɛ gaa Gyɛruzɛlɛm na, daŋyele Gyeehu da kpããmooŋ nimizeɛ̃ a kyaare lɛ na oŋ de o meŋɛ te mare Eehab na. Daŋyele Hanaani bidɔɔ baŋ boɔlɔ Gyeehu da yelko la Gyɛhoosafat ka: “Aneazaa kyɛ ho taaɛ ho yelsonne meŋ.”​—2 Tun. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.

9 Saŋa na Gyɛhoosafat naŋ da wa piili o naaloŋ diibu na, o da yelko la a nabiiri, a Liivai noba ane a ŋmenpuore wedeɛreba na ka ba gaa a Gyuuda teŋbɛrɛ na zaa a te wuli a noba Jehoova Bege na. A yelsɛgraa ŋa da soŋɛɛ a noba yaga zaa, bonso paalonne naŋ da ŋmaa gyeere a Gyuuda teŋbɛrɛ na meŋ da piili zoree Jehoova. (2 Tun. 17:3-10) Yelmeŋɛ la, Gyɛhoosafat da eɛ daŋbol-yɛlɛ, kyɛ Jehoova da nyɛɛ yelsonne na zaa o naŋ da e na meŋ. A yɛlɛ ŋa naŋ be a Baabole poɔŋ na vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka, aneazaa ka te eɛ noba naŋ ba pɛgeyi, kyɛ ka teneeŋ de te sukyie zaa a mɔɔrɔ te mɔɔbo zaa ka te erɛ yɛlɛ naŋ pɛlɛ Jehoova poɔ, o meŋ na taaɛ nɔmmo naŋ koŋ baŋ baare a ko te.

Baabole Poɔ Yelsonne

w17.03 20 wɛl. 10-11

Puoro Jehoova Neŋ Ho Sukyiri Zaa!

10 Eesa bidɔɔ Gyɛhoosafat ‘da kyɛnɛɛ o saa Eesa gbɛbɔgriŋ.’ (2 Tun. 20:31, 32) Sobuoŋ? Aŋa o saa Eesa, Gyɛhoosafat da eŋɛɛ a noba faŋa ka ba moɔ̃ niŋe a boɔrɔ Jehoova. Sobuo oŋ da tu kyɛ e lɛ? O da sɛgrɛɛ yɛlɛ soŋ zaa baŋ de ‘Jehoova Bege gane’ na te wuli a noba yɛlɛ naŋ be o poɔŋ. (2 Tun. 17:7-10) O gba da gaaɛ a Izerayɛl paaloŋ samun-gɔɔ sɛŋ tenne na poore a te wuli noba naŋ da bebe na. O da gaa la a Eefiraim tanne na meŋ zuri a te wuli a noba naŋ da bebe na. O da eɛ lɛ ka o ‘leɛre ba waneŋ Jehoova’ zie. (2 Tun. 19:4) Gyɛhoosafat da eɛ naa naŋ ‘da bɔ Jehoova neŋ o sukyiri zaa.’​—2 Tun. 22:9.

11 Zenɛ ŋa, Jehoova tu la te eŋɛŋ a kyɛ sonnɔ noba naŋ be a donɛɛ lombori zaa ka ba na baŋ o yɛlɛ. Te meŋ na baŋ de la te menne eŋ a toma ŋa poɔŋ. Kyuu zaa poɔŋ, ho maŋ de biŋee ho nimitɔɔreŋ ka ho na wulee ho taaba yɛlɛ naŋ be Naaŋmen Yelbiri na poɔŋ bee? Ho maŋ mɔɔɛ ho mɔɔbo zaa ka ho tɔ ba sukyie ka ba meŋ wa puoro Naaŋmen bee? Ka hooŋ mɔɔrɔ ho mɔɔbo zaa, Naaŋmen na ko boŋ maaloo yaga. Aminekaŋaŋ ho neŋ neɛ kaŋa gba na baŋ piili zannɛɛ a Baabole. Ho maŋ puore sɔrɛɛ Naaŋmen ka o soŋ bo ka ho ta a yɛlɛ na hoŋ de biŋ ho nimitɔɔreŋ na bee? Ho eɛ siri ka ho yi ho sukyiri poɔ zaa a toŋ a tonnimizeɛ ŋa, haali ka a naŋ wuli ka ho de wagre kaŋa ho naŋ iri biŋ ka ho maŋ pɛnnɛ a de e lɛ bee? Aŋa lɛ Gyɛhoosafat naŋ da gaa a Eefiraim tenne na poore a te soŋ noba baŋ leɛ puoro Jehoova sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ na, te meŋ na baŋ gaa la noba naŋ bare Jehoova puoruu zie a te soŋ ba ka ba leɛ wa puoro Jehoova. Kyɛ lɛ yoŋ naane, ka a lantaapuoruu nembɛrɛŋ wa nyɛ ka neɛ kaŋa ba naŋ iri bare a lantaapuoruu poɔŋ barɛɛ yelfaare na o naŋ erɛ na, ba na baŋ gaaɛ o zie a te somoo ka o leɛ wa puoro Jehoova.

MAY 8-14

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 20-21

“Taa Sagediibu Jehoova Ho Naaŋmen Eŋɛŋ”

w14 12/15 23 wɛl. 8

Yɛ Naŋ Taa Yɛ Noɔreyeni A Donɛɛ Baaroo Ŋa Saŋa

8 A yi Naa Gyɛhoosafat bebie na poɔŋ, “neŋ-gyamaa” naŋ da be a tenne naŋ ŋmaa gyeere Gyuuda na da waɛŋ ka ba zɔɔ neŋ Naaŋmen noba na. Ba dɔndɔnne ŋa da eɛ kpeɛne yaga zaa. (2 Tun. 20:1, 2) Kyɛ a yɛlɛ soŋ zie la ka, Naaŋmen puorebiiri na da ba boɔrɔ ka ba de ba menne faŋa a te zɔɔtoɔ̃ a noba ŋa. Kyɛ, ba da gaaɛ Jehoova zie a te bɔ sommo. (Kanne 2 Tungkori 20:3, 4.) Ba kaŋa zaa bonyeŋ bonyeŋ naaneŋ da gaa Jehoova zie a te bɔ sommo. A Baabole yeleeŋ ka: “Gyuuda noba zaa, a laŋ neŋ ba bibiiri, ba pɔgeba, ane ba biiri daaŋ arɛɛ Jehoova nimitɔɔreŋ.” (2 Tun. 20:13) Ɛɛ, a baapaalba ane a neŋnyaane zaa da wa laŋɛɛ taa ziyeni a de sagediibu boɔrɔ Jehoova sowuli. Jehoova meŋ da faa baŋ a yi ba dɔndɔnne na nuureŋ. (2 Tun. 20:20-27) A yɛlɛ ŋa na baŋ soŋɛɛ Naaŋmen puorebiiri yaga zaa saŋa na baŋ wa tuoro yelkpeɛne na.

w21.11 16 wɛl. 7

Noba Naŋ Kultaa Aŋ Ba Kɔɔre​—Yɛ De Yɛ Nyɔvore Zaa Puoro Jehoova

7 Jehoova da tu la Liivai dɔɔ kaŋa baŋ boɔlɔ Gyahaziel zie kyɛ yel yɛlɛ ko Gyɛhoosafat. Jehoova da yeleeŋ ka: ‘Yɛ are yɛ are ziiriŋ. Yɛ are bɔin a nyɛ lɛ na Jehoova naŋ na zɔɔ faa yɛ.’ (2 Tun. 20:13-17) Hooŋ teɛre a yɛlɛ soŋ nyɛ, nembuoŋ na gaa zɔɔre zie a te are o are zieŋ bɔin! Kyɛ a sowuli ŋa da ba yi nensaaleba zie, a sowuli ŋa da yi la Jehoova meŋɛ zie. Gyɛhoosafat naŋ da dɛle Jehoova yaga zaa na zuŋ, o da eɛ yel na Jehoova naŋ da yelka o e na. Saŋa na o neŋ a noba naŋ da yi gɛrɛ a zɔɔre na, Gyɛhoosafat da vɛŋɛɛŋ ka a yieloŋ yielba naŋ da ba taa zɔɔzɔɔsɔre na de a noba weɛ, o da ba vɛŋ ka a sogyare de ba weɛ. Jehoova da ba vɛŋ ka vi kpɛ Gyɛhoosafat; O da zɔɔtoɔ̃ la ba dɔndɔnne na ko ba.​—2 Tun. 20:18-23.

Baabole Poɔ Yelsonne

it-1 1271 wɛl. 1-2

Gyɛhoram

Aminekaŋaŋ, Gyɛhoram pɔg-faa na baŋ boɔlɔ Atalaiya na la da bɛnloo oŋ erɛ yelfaare yaga zaa. Gyɛhoram da ba tuuro o saa Gyɛhoosafat sontuubu soe na. (2Nm 8:18) Gyɛhoram da ko la o yɔɔmine bayoɔbo, a kyɛ da lɛ ko a Gyuuda nabiiri mine meŋ. Kyɛ lɛ yoŋ naane oŋ da e, o da leɛrɛɛ a Gyuuda noba a yi Jehoova zieŋ a vɛŋ baŋ te puoro ziiri ŋmema. (2Tu 21:1-6, 11-14) Saŋa na oŋ da dire naaloŋ na, zeŋ laafeɛ da ba kye a Gyuuda paaloŋ poɔŋ fẽẽ zaa. Emmaaroŋ da ba kye a Gyuuda paaloŋ neŋ paalonne mine meŋ kpakyagaŋ. A dɛndɛŋ, a Iidom noba da iri zɔɔrɔ neŋ la a Gyuuda paaloŋ; a puoreŋ, Liibina noba na meŋ da iri zɔɔrɔ ne baŋ. (2Nm 8:20-22) Daŋyele Elaagya da sɛgɛɛ gane wa ko Gyɛhoram a kpããmoo nimizeɛ̃ ka: ‘Lɛ zuŋ nyɛ, Jehoova na de la toɔrɔ kaŋa naŋ e kpoŋ a pɔge ho noba. O na de oŋ pɔge ho biiri, ho pɔgeba ane ho bontaree zaa.’ Kyɛ hooŋ Naa Gyɛhoram “na bɛ la nyɛba baaloŋ kaŋa nimizeɛ̃. Ho na bɛŋ lɛɛŋ ka ho nyɛba wa te yire bebiri la bebiri zaa, a baaloŋ zuŋ.”​—2Tu 21:12-15.

Yel na Elaagya naŋ da yel na zaa da pɔgɛɛ Gyɛhoram. Jehoova da terɛɛ sori ka a Arab noba ane a Filiisitiya noba da wa kpɛ a Gyuuda teŋɛ poɔ a zɔɔtoɔ̃ ba a nyɔge Gyɛhoram neŋ o pɔgeba ane o biiri zaa gaaneŋ gbaŋgbaaloŋ poɔ. Naaŋmen da terɛɛ sori ka Gyɛhoram biiri na zaa poɔ bibile baŋ boɔlɔ Gyɛhowas na (ona baŋ da lɛ boɔlɔ Ahazaaya na), a zo sɔgle. A Naaloŋ nɔlaŋ na Deevid neŋ Jehoova naŋ da maale na zuŋ ka Jehoova da tere sori ka Gyɛhowas toɔ̃ sɔgle. ‘A yɛlɛ ama zaa puoreŋ, Jehoova da vɛŋɛɛŋ ka baaloŋ kaŋa baŋ koŋ baŋ saŋ nyɔge [Gyɛhoram] nyɛba.’ Yuomo ayi puoreŋ “ka o nyɛba da wa yi,” lɛ oŋ da bɛ lɛɛŋ a te kpi. A sori ŋa poɔŋ ka a dɔɔ faa ŋa a da tu kyɛ kpi. O da kpieŋ “ka neɛ zaa ba e nimiha o yɛlɛ.” Ba da uumooŋ Deevid Teŋkpɛŋ na poɔŋ, ‘kyɛ a namine uumo zie na naane’ baŋ da uumoo. O kũũ puoreŋ, o bidɔɔ Ahazaaya da wa leɛ la naa.​—2Tu 21:7, 16-20; 22:1; 1Tu 3:10, 11.

MAY 15-21

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 22-24

“Jehoova Maŋ Maalɛɛ Noba Naŋ Taa Nyaa”

w09 4/1 24 wɛl. 1-2

Zɔmeŋ-Faare Da Vɛŋɛɛŋ Ka Gyɛhowas Zagre Jehoova Bare

A SAŊA, yɛlɛ da ba kyɛnɛ soŋ fẽẽ zaa Gyɛruzɛlɛm poɔŋ, a teŋkpɛŋ na Naaŋmen ŋmenpuoredie naŋ da be na. Ba da ko la Naa Ahazaaya. Kyɛ yɛlɛ na Ahazaaya ma naŋ da e na da e la nɔmãã yaga zaa. Ahazaaya ma Atalaiya da vɛŋɛɛŋ baŋ ko Ahazaaya bidɔbɔ na. Ɛɛ, o da vɛŋɛɛŋ baŋ ko o meŋɛ yaane. Ho baŋɛɛ bon naŋso o naŋ da e lɛ?​— Oŋ da boɔrɔ ka o dire naaloŋ a kaara a Gyuuda noba zuŋ oŋ da e lɛ.

Kyɛ ba da de la Atalaiya yaaŋaa na kaŋa naŋ da e bilɛɛ baŋ boɔlɔ Gyɛhowas na yɛŋ sɔgle. Atalaiya da ba baŋ ka ba de oŋ sɔgle. Ho boɔrɔŋ ka ho baŋ sori na ba naŋ da tu kyɛ de o sɔgle bee?​— Gyɛhowas puroo baŋ boɔlɔ Gyɛhooseba da de la Gyɛhowas sɔgle Naaŋmen ŋmenpuoredie na poɔŋ. Gyɛhooseba serɛ da la a Ŋmenpuore Wedeɛrekpoŋ na baŋ boɔlɔ Gyɛhoiyada na. Azuŋ, ba zaa bayi da de la Gyɛhowas te sɔgle a ŋmenpuoredieŋ. Gyɛhoiyada ane Gyɛhooseba da mɔɔ la ba mɔɔbo zaa kyɛ go Gyɛhowas.

w09 4/1 24 wɛl. 3-5

Zɔmeŋ-Faare Da Vɛŋɛɛŋ Ka Gyɛhowas Zagre Jehoova Bare

Yuomo ayoɔbo baŋ da de Gyɛhowas sɔgle a ŋmenpuoredieŋ. Beŋ baŋ da wuli o Jehoova Naaŋmen yɛlɛ ane o bege na. A baaraa zaa, saŋa na Gyɛhowas naŋ da wa nyɛ yuomo ayɔpoi na, Gyɛhoiyada da sɔ oŋ naaloŋ kãã oŋ leɛ naa. Ho boɔrɔŋ ka ho baŋ sori Gyɛhoiyada naŋ da tu kyɛ e a yɛlɛ ŋa, ane yɛlɛ naŋ da pɔge Gyɛhowas makoma Pɔgenaa Atalaiya bee?​—

Tɔɔ, Gyɛhoiyada da sɔgle boɔlɛɛ a namine sogyare naŋ da be Gyɛruzɛlɛm a lɛ saŋa na. O da wuli baŋ sori na o neŋ o pɔge naŋ tu kyɛ de Naa Ahazaaya bidɔɔ na kaŋa naŋ e bilɛɛ a sɔgle. Beŋ la ka Gyɛhoiyada da de Gyɛhowas wuli a naa sogyare na. Saŋa na baŋ da nyɛ o na, ba da yeleeŋ ka o naŋ seŋ neŋ ka o di a naaloŋ. Azuŋ ba da sɛgrɛɛ sori baŋ na tu kyɛ de a naaloŋ koo.

Gyɛhoiyada da de la Gyɛhowas yi neŋ yeŋe a de a nazupili kyigi o zuŋ. Beŋ la ka a noba da piili “ŋmeɛrɛ ba nuure meŋ kyɛ yele: ‘Naaŋmen na ko a naa nyɔvo-tɔɔre!’” A namine sogyare na da ŋmaa gyeerɛɛ Gyɛhowas a go o. Tɔɔ, saŋa na Atalaiya naŋ da wa woŋ lɛ a noba naŋ taa popeɛloŋ a gɔnɔ yaga zaa na, o da zo gaa la be a te yelka yɛlɛ na baŋ erɛ na ba soma. Kyɛ Gyɛhoiyada da vɛŋɛɛŋ ka a namine sogyare na a ko Atalaiya.​—2 Namine 11:1-16.

it-1 379 wɛl. 5

Noba Uumo, Noba Uumo Ziiri

Ŋmenpuore Wedeɛrekpoŋ Gyɛhoiyada da e la dɔɔ naŋ da erɛ yɛlɛ naŋ pɛlɛ Jehoova poɔ. Azuŋ saŋa na oŋ wa kpi na, ba da uumooŋ “Deevid Teŋkpɛŋ, a namine poɔŋ.” Lɛ wuleeŋ ka o da eɛ neŋtegroŋ yaga zaa. Gyɛhoiyada yoŋ la neɛ na naŋ ba e nabie kyɛ ka a Baabole yelka ba uumooŋ a namine uumo zie naŋ.​—2Tu 24:15, 16.

Baabole Poɔ Yelsonne

it-2 1223 wɛl. 13

Zekaraiya

12. Ŋmenpuore Wedeɛrekpoŋ Gyɛhoiyada bidɔɔ da la Zekaraiya. Saŋa na Gyɛhoiyada naŋ wa kpi na, Naa Gyɛhowas da zagrɛɛ yelmeŋɛ puoruu bare. O da ba lɛ kyɛllɛ wono Jehoova daŋyelba na meŋ kawane. Gyɛhowas puroo bidɔɔ baŋ boɔlɔ Zekaraiya da kpãã la a noba nimizeɛ̃ (2Tu 22:11). Kyɛ a noba da zagrɛɛŋ ka ba leɛre ba eebo. Ba da de la kubo za Zekaraiya a ŋmenpuoredie davoro na poɔŋ lɛɛŋ oŋ te kpi. Zekaraiya kũũ yelbie la ŋa: ‘Jehoova kaa nyɛ, a yaa sane.’ O daŋyelbo yelbie ŋa da nyɛɛ eebo. Bonso, Siiriya noba da wa sãã la saammo yaga zaa a Gyuuda paaloŋ poɔŋ. Kyɛ lɛ yoŋ naane, Gyɛhowas tontonneba bayi da ko oŋ “ŋmenpuore wedeɛrɛ Gyɛhoiyada bidɔba zĩĩ na zuŋ.” A Giriki Septuagint ane a Latin Vulgate yeleeŋ ka, ba da ko la Gyɛhowas ka ba yaa Gyɛhoiyada “bidɔɔ” na zĩĩ sane. Kyɛ a Masoretic sɛgre na ane a Syriac Peshitta yeleeŋ ka, Gyɛhoiyada “bidɔba” na zĩĩ sane. A gama ŋa naŋ yelka bidɔba na wuleeŋ ka Gyɛhoiyada bidɔɔ Zekaraiya naŋ da e daŋyele ane ŋmenpuore wedeɛrɛ na, da eɛ neŋtegroŋ yaga zaa a e neŋsoŋ meŋ.​—2Tu 24:17-22, 25.

MAY 22-28

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 25-27

“Jehoova Na Toɔ̃ Ko Boŋ Bon Naŋ Gaŋ Lɛ Yaga Zaa”

it-1 1266 wɛl. 6

Gyɛhowas

Gyɛhowas da de la o sogyare naŋ ta turi kɔɔ ko Gyuuda naa ka ba somoo ka o te zɔɔ neŋ a Iidom noba. Kyɛ, saŋa na “Naaŋmen neɛ” kaŋa naŋ da ko a Gyuuda naa kawane na, o da vɛŋɛɛŋ ka a sogyare zaa leɛ kuli. Aneazaa ka ba da de la libie naŋ ta waribie talɛntere kɔɔ (kyɛbee Amɛrika dɔlare 660,600) ko a noba sɛre kyɛ baŋ na gaa a zɔɔre. Kyɛ a sogyare suuri da ireeŋ yaga zaa ba naŋ yelko ba ka ba leɛ kulo na zuŋ. Aminekaŋaŋ, yɛlɛ naŋ da beɛrɛ ba yaga zaa la ŋa, ba da baŋɛɛŋ ka ba koŋ lɛ te nyɛ a zɔɔre boma mine de. Azuŋ, saŋa na baŋ da leɛ kulo Samareya na, ba da te leɛ la puore a wa zɔɔ neŋ a Gyuuda teŋbilii na mine a fa ba boma zaa, a yi Samareya a wa ta Bɛtihɔɔrɔn.​—2Tu 25:6-10, 13.

w21.08 30 wɛl. 16

“Lɛnne” A Nyɛ Lɛ Jehoova Naŋ Soma Aseŋ​—Sobuoŋ?

16 De yɛlɛ mine iri sareka ko Jehoova. Lɛ ba wuli ka aseŋ ka te de yelzaa naŋ korɔ te zeŋ laafeɛ iri sareka sɛre kyɛ na baŋ pɛle Jehoova poɔ. (Ikil. 5:19, 20) Kyɛ, ka teneeŋ zagre ka te de te yelboɔree mine iri sareka sɛre kyɛ na toɔ̃ toŋ tonkpeɛne yaga Jehoova puoruu poɔŋ, te neŋ a dɔɔ na Yezu naŋ manne o yɛlɛ o yelmannaa poɔŋ na yɛlɛ na eɛ bonyeni. A dɔɔ ŋa da boɔrɛɛ zeŋ laafeɛ yaga zaa korɔ o meŋɛ ka lɛ vɛŋ oŋ da zagre Naaŋmen yɛlɛ bare. (Kanne Luka 12:16-21.) Te yɔɔdɔɔ kaŋa baŋ boɔlɔ Christian naŋ be France paaloŋ poɔŋ yeleeŋ ka, “N da ba de N wagre kpoŋ zie zaa ane N faŋa zaa a korɔ Jehoova ane N booree.” Azuŋ o ne o pɔge da de la gbɛre ka ba na tonɛɛ a paaneɛ toma. Kyɛ sɛre baŋ na toɔ̃ ta a yɛlɛ ŋa ba naŋ de biŋ ba nimitɔɔreŋ na, a da fɛrɛɛŋ ka ba bare toma na ba naŋ tonɔ na. Toma baŋ da leɛ tonɔ la ŋa, ba da maŋ te meelɛɛ noba ziiri a kyɛ pɛge ba boma meŋ ko ba. Libi-fẽẽ na baŋ da maŋ nyɛ na da maŋ seŋ baŋ. Ba nyɛɛ maaloo kaŋa bee? Christian yeleeŋ ka, “Pampana ŋa, ka teneeŋ wa gaa a naaŋ moɔloo te eŋɛ zaaŋ maŋ mãã, te poɔ zaaŋ maŋ pɛle saŋa na teŋ nyɛ te Baabole zannezanneba ane noba na teŋ maŋ leɛ gaa ba zie naŋ zanna Jehoova yɛlɛ na.”

Baabole Poɔ Yelsonne

w07 12/15 10 wɛl. 1-2

Ho Taaɛ Neɛ Kaŋa Ewuli Soŋ Ho Naŋ Tɔglɔ Bee?

UZAAYA da nyɛɛ yuoŋ 16 saŋa na oŋ da wa e a Gyuuda paaloŋ naa na. O da de la yuomo naŋ pare 50 di a naaloŋ, a piili 829 te ta 778 B.C.E. Saŋa na Uzaaya naŋ da naŋ e baapaalaa na, o ‘da maŋ erɛɛ yɛlɛ naŋ tori Jehoova nimitɔɔreŋ.’ Boŋ da somooŋ oŋ toɔ̃ erɛ yɛlɛ naŋ tori? A Baabole yeleeŋ ka: ‘[Uzaaya] da bɔ la Naaŋmen Zekaraiya bebie na poɔŋ. Zekaraiya da maŋ baŋ la Naaŋmen yel-iriwulii na muni. Saŋa na zaa oŋ da maŋ boɔrɔ Jehoova na, Naaŋmen meŋ da maŋ vɛmeŋ ka o yɛlɛ zaa nyɛrɛ maaloo.’​—2 Tungkori 26:1, 4, 5.

Zekaraiya da eɛ naa Uzaaya kawaŋterɛ. Yɛlɛ na teŋ baŋ a kyaaroo na be la a Baabole zie ŋa yoŋ. Kyɛ o da eɛ dɔɔ naŋ “da maŋ baŋ . . . Naaŋmen yel-iriwulii na muni.” Uzaaya da eɛ baapaalaa kyɛ e naa, azuŋ Zekaraiya da somooŋ oŋ toɔ̃ erɛ yɛlɛ naŋ soma. The Expositor’s Bible gane na yeleeŋ a kyaare Zekaraiya ka “o da eɛ dɔɔ naŋ da baŋ Naaŋmen bege na soŋ, a baŋ puoruu yɛlɛ meŋ soŋ zaa, o da eɛ wulwulo naŋ kyile yaga.” Baabole gaŋbaŋna kaŋa yeleeŋ a kyaare Zekaraiya ka: “O da eɛ dɔɔ naŋ da baŋ daŋyelbo yɛlɛ soŋ . . . a e dɔɔ naŋ kyile, a e yelmeŋɛ soba, ka o yɛlɛ meŋ soma; a waa ŋa onaŋ da soŋ Uzaaya oŋ wa taa gyog-sonne yaga zaa.”

MAY 29–JUNE 4

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 28-29

“Ho Na Baŋ Puoree Jehoova Haali Ka Hooŋ Tuore Yelkpeɛne Ho Bibiiloŋ Saŋa”

w16.02 14 wɛl. 8

Tɔglɔ Jehoova Zɔmenne Naŋ Peɛloo Na

8 Ruut dɔgreba da ba puoro Jehoova, kyɛ Hezekaiya yɛŋ dɔgreba da puoree Jehoova. Kyɛ a lɛ saŋa na, a Izerayɛl biiri zaa naaneŋ da puoro Jehoova sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Hooŋ meŋɛ nyɛ lɛ Hezekaiya saa Naa Ahaz naŋ da waa. A dɔɔ faa ŋa da vɛŋɛɛŋ ka a Gyuuda noba zaa te puoro baga, o gba da dɛgɛɛ Jehoova ŋmenpuoredie naŋ da be Gyɛruzɛlɛm na meŋ. Azuŋ, zemmo da ba e mɔlɔ ko Hezekaiya o bibiiloŋ saŋa. Bonso o saa da maŋ de la o yɔɔmine na lɔɔ eŋ vũũ poɔŋ a de iri sareka ko zirii ŋmene!​—2 Nam. 16:2-4, 10-17; 2 Tun. 28:1-3.

w16.02 14 wɛl. 9-11

Tɔglɔ Jehoova Zɔmenne Naŋ Peɛloo Na

9 Saŋa na Hezekaiya naŋ da wa baa a leɛ dɔɔ na, o suuri da naŋ baŋ iriŋ ka o zagre ka o puoro Naaŋmen. Noba mine gba naŋ ba tuore a yelkpeɛne ŋa taa Hezekaiya naŋ tuore na maŋ teɛreŋ ka sori bebeŋ ka ba ‘suuri iri neŋ Jehoova,’ kyɛbee o lantaapuoruu na. (Yeng. 19:3) Noba mine meŋ maŋ teɛreŋ ka, ba dɔgreba naŋ ba guoli ba soŋ na zuŋ, sori bebeŋ ka ba erɛ yelfaare yaga zaa ba zemmo poɔŋ. Ba maŋ erɛɛ lɛ a tɔglɔ ba dɔgreba ewuli faa na. (Izik. 18:2, 3) A teɛrɛ ŋa toreeŋ bee?

10 Ai, a teɛrɛ ŋa ba tori. Hezekaiya zemmo yɛlɛ ŋa vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka a teɛrɛ ŋa ba soma. Te ba taa ananso zaa ka te suuri iri neŋ Jehoova. Bonso, ona naaneŋ vɛŋ ka yelfaare pɔgrɔ noba a don-faa ŋa poɔŋ. (Joob 34:10) Yelmeŋɛ la, bidɔgreba yel-eree na baŋ vɛmeŋ ka ba bibiiri wa leɛ neŋsonne kyɛbee neŋfaare. (Yeng. 22:6; Kol. 3:21) Kyɛ lɛ ba wuli ka, ka ho dɔgrebaŋ ba guoli bo soŋ aseŋ ka ho iri tɔglɔ ba ewuli faa na. Ai, a ba seŋ ka ho e lɛ, bonso Jehoova ko la te kaŋa zaa kyɔɔtaa kaŋa naŋ e nanee yaga. O ko teŋ sori ka te maŋ kaa iri yɛlɛ te naŋ boɔrɔ ka te e, ane neɛ te naŋ boɔrɔ ka te waa. (Dut. 30:19) Sobuo ka Hezekaiya da de a kyɔɔtaa ŋa toŋ neŋ toma soŋ?

11 Yelmeŋɛ la, Hezekaiya saa da eɛ a Gyuuda namine na kaŋa naŋ da e yelfaare yaga zaa, kyɛ Hezekaiya yɛŋ da eɛ naa naŋ soma yaga zaa. (Kanne 2 Namine 18:5, 6.) Ɛɛ, o saa da ba e ewuli soŋ fẽẽ zaa koo, kyɛ noba mine meŋ da bebeŋ a da taa gyog-sonne ka Hezekaiya na baŋ tɔgle. Aŋa mannoo poɔŋ, Hezekaiya saŋa na, Aizeeya, Maika ane Hozeeya da eɛ daŋyelba. Hooŋ leɛ ŋmaa a yɛlɛ ŋa foto ho teɛroŋ poɔŋ a nyɛ Naa Hezekaiya naŋ are kyɛllɛ wono yɛlɛ na zaa a daŋyelba ŋa naŋ manna korɔ a Izerayɛl biiri na. Hezekaiya da terɛɛ sori ka Jehoova kawane ane o sowuli na tɔ o sukyiri yaga zaa. Azuŋ, Hezekaiya da narɛɛ o meŋɛ ka o na leɛ maalɛɛ saammo na zaa o saa naŋ sãã na. Sobuo oŋ da tu kyɛ e lɛ? O da piileeŋ a daŋ pɛge a ŋmenpuoredie. O da iree sareka ko Naaŋmen a sɔroo ka o di a noba yelfaare suuri ko ba. O da mɔɔrɛɛ o mɔɔbo zaa ka o sãã a baga na a noba naŋ da puoro na, o da eɛ lɛ a gaa ziiri naŋ e tɔba yaga. (2 Tun. 29:1-11, 18-24; 31:1) Kyɛ Hezekaiya da tuoree yelkpeɛne. Aŋa mannoo poɔŋ, saŋa na Asiiriya naa Senaakerib naŋ da wa ka o zɔɔ neŋ Gyɛruzɛlɛm na, o da wuleeŋ ka o taa la nyaa ane sagediibu. Hezekaiya da baŋɛɛŋ ka Naaŋmen yoŋ la na baŋ faa ba yi Asiiriya noba nuureŋ. O da de la o yelyaga ane o ewuli sonne meŋ eŋ a noba faŋa. (2 Tun. 32:7, 8) A puoreŋ, Hezekaiya da piili zɛgrɛɛ o meŋɛ, azuŋ ba da kooŋ kawane. Wala ka Hezekaiya da e? O da sigree o meŋɛ a leɛre o eebo. (2 Tun. 32:24-26) Azuŋ, Hezekaiya da ba vɛŋ ka yelfaare na naŋ da pɔgoo o bibiiloŋ saŋa na vɛŋ oŋ erɛ yelfaare kyɛbee oŋ wa leɛ na-faa. Kyɛ, Hezekaiya da wuleeŋ a yi o zemmo poɔŋ ka o eɛ Jehoova zɔmeŋɛ. O eɛ ewuli soŋ meŋ te zaa naŋ na baŋ tɔgle.

Baabole Poɔ Yelsonne

w12 2/15 24-25

Neetaŋ Da E La Dɔɔ Naŋ Are Yelmeŋɛ Puoruu Puoreŋ Kpeɛŋaa

Neetaŋ da eɛ dɔɔ naŋ da puoro Jehoova yelmennoŋ poɔŋ. Azuŋ o da de la eŋnyagroŋ a yelko Deevid ka, o na baŋ mɛ la a dɛndɛŋ ŋmenpuoredie na noba naŋ na maŋ wa de yelmeŋɛ puoruu korɔ Jehoova a teŋɛ ŋa zuŋ na. Kyɛ a lɛ saŋa na, Jehoova teɛroŋ naane ka Neetaŋ da manne ko Deevid. O meŋɛ teɛroŋ la oŋ da manne koo. A lɛ zisoɔree na, Naaŋmen da yelko la daŋyele Neetaŋ ka o leɛ gaa Deevid zie a te leɛre yɛlɛ na oŋ manne koo na. Jehoova da yeleeŋ ka Deevid naaneŋ na mɛ a ŋmenpuoredie, kyɛ Deevid bidɔba na kaŋa la na mɛ a ŋmenpuoredie. Kyɛ Neetaŋ da lɛ yelko la Deevid ka, Naaŋmen ne o na maalɛɛ nɔlaŋ. A nɔlaŋ ŋa na vɛmeŋ ka Deevid nakogi na are “kpeɛŋaa a gɛrɛ wagre zaa.”​—2 Saa. 7:4-16.

Teɛroŋ na Naaŋmen naŋ da taa kyaare a ŋmenpuoredie meɛbo na neŋ Neetaŋ teɛroŋ na da ba kyaare taa. Kyɛ Neetaŋ da ba piili ŋmoonɔ. A daŋyele ŋa da sigree o meŋɛ a sage Naaŋmen poboɔbo na, o da tu la yɛlɛ na zaa Naaŋmen naŋ yelka o e na meŋ. Ka teneeŋ wa nyɛ dɛnnoo yi Naaŋmen zieŋ, te na baŋ tɔglɛɛ Neetaŋ ewuli soŋ ŋa. Yɛlɛ na Neetaŋ naŋ da e a yɛlɛ ŋa puoreŋ na da vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka Naaŋmen maaloo da naŋ be la o zieŋ. Ka hooŋ kaa a Baabole poɔŋ, a waa ŋa Jehoova da de la o vooroŋ soŋ na soŋ Neetaŋ ane daŋyele Gaad baŋ soŋ Deevid a sɛgre a ŋmenpuoredie yieloŋ yielba naŋ da ta turaanaare na.​—1 Tun. 23:1-5; 2 Tun. 29:25.

JUNE 5-11

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 30-31

“Te Lammore Na Maŋ Sonnɔ Teŋ Yaga Zaa”

it-1 1103 wɛl. 2

Hezekaiya

O Da Taa La Eŋnyagroŋ A Ko Yelmeŋɛ Puoruu. Hezekaiya da nyɛɛ yuomo 25 saŋa na oŋ da piili o naaloŋ diibu na. Yɛlɛ na oŋ da e na da wuleeŋ ka o da taaɛ eŋnyagroŋ yaga zaa a ko yelmeŋɛ puoruu. A dɛndɛŋ yɛlɛ oŋ da e la ŋa, o da yuo la Jehoova ŋmenpuoredie na, a leɛ maaloo oŋ soma. O da boɔlɛɛ a ŋmenpuore wedeɛreba ane a Liivai noba zaa a yelko ba ka: ‘A be la N sukyiriŋ ka N biŋ nɔlaŋ neŋ Jehoova Izerayɛl Naaŋmen.’ A nɔlaŋ ŋa da eɛ yelmennoŋ nɔlaŋ, aŋa lɛ a Bege nɔlaŋ naŋ da waa na. A Bege nɔlaŋ da naŋ tonɛɛ toma, kyɛ a Izerayɛl biiri da innee o yɛlɛ. Azuŋ, Hezekaiya da leɛteɛrɛɛ a Gyuuda noba a Bege nɔlaŋ ŋa yɛlɛ. Hezekaiya da mɔɔɛ o mɔɔbo zaa a sɛgre a Liivai noba baŋ leɛ tonɔ toma na baŋ da maŋ tonɔ a ŋmenpuoredieŋ na. O da vɛŋɛɛŋ baŋ leɛ maale a yieloŋ yielba bon-ŋmeɛree na ko ba baŋ de yiele yiele a pugiro Jehoova. Nisan kyuu na poɔŋ baŋ maŋ di a Parebare tigri. Kyɛ a ŋmenpuoredie, a ŋmenpuoredie wedeɛreba ane a Liivai noba da naŋ ba e forifori sɛre. Nisan o bebie 16, ba da pɛgɛɛ a ŋmenpuoredie oŋ e forifori Jehoova nimitɔɔre a kyɛ leɛ de a ŋmenpuoredie tontoŋ boma meŋ wa biŋ a binziiriŋ. Beŋ la baŋ da are a Izerayɛl noba zaa gbɛbɔgriŋ kyɛ iri faaloŋ pɔgebo sareka ko Jehoova. A dɛndɛŋ, a nabiiri da iree sarekare ko Jehoova, a kyɛ da lɛ are a Izerayɛl biiri gbɛbɔgriŋ a iri sareka ko Jehoova, ba da iree sarekare a de pɛge a ŋmenpuoredie. A iri sarekare ko Jehoova ka o di a noba yelfaare suuri ko ba. A yɛlɛ ŋa zaa puoreŋ, a noba meŋ da iree sarekare turituri yaga zaa.​—2Tu 29:1-36.

it-1 1103 wɛl. 3

Hezekaiya

A noba naŋ da ba e forifori zuŋ, lɛ da vɛŋɛɛŋ baŋ ba toɔ̃ di a Parebare tigri wagre naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Kyɛ Hezekaiya daaŋ kaa la a bege poɔŋ a nyɛ ka a bege da terɛɛ sori ka, noba naŋ ba e forifori na baŋ di la a Parebare tigri kyuu gbuli puoreŋ. Azuŋ, o da boɔlɛɛ a Gyuuda noba zaa, kyɛ ba yoŋ naane oŋ da boɔle, o da sɛgɛɛ gama ko noba baŋ de zo gaa a Izerayɛl paaloŋ tenne zaa, a yi Beɛsiiba a te ta Daan. A Izerayɛl bale pie na noba mine da erɛɛ noba naŋ da de a gama te ko a noba na laara. Kyɛ ba mine naŋ be Asɛ, Manaase ane Zɛbulun bale na da sigree ba menne a wa a tigri zie. Ba mine meŋ da yi la Eefiraim ane Issaka bale na poɔŋ wa. Kyɛ a yi a noba ŋa zaa puoreŋ, noba mine naŋ da ba e Izerayɛl biiri da wa la a tigri zie. A da ba e mɔlɔ ko a Izerayɛl biiri naŋ da be a samun-gɔɔ sɛŋ na ka ba gaa a Parebare tigri zie. Aŋa lɛ a Izerayɛl biiri mine naŋ da erɛ noba naŋ da de a gama wa ko ba laara na, aminekaŋaŋ ba da iri zɔɔrɔ neŋ la a Izerayɛl bale pie na noba naŋ da boɔrɔ ka ba gaa Gyuuda a te di a Parebare tigri na. Kaapɔge ba da erɛ baŋ laara. Kyɛ a lɛ saŋa na, a Izerayɛl bale pie na noba da erɛɛ yelfaare yaga zaa, a da puoro ziiri ŋmema, ka Asiiriya noba meŋ da dɔgrɔ ba yaga zaa.​—2Tu 30:1-20; So 9:10-13.

it-1 1103 wɛl. 4-5

Hezekaiya

Saŋa na baŋ wa di a Parebare tigri baare na, a noba da de la bebie ayɔpoi di a Boroboro Naŋ Ba Taa Bilɛ Tigri na meŋ. Ba da taaɛ popeɛloŋ yaga zaa a tigri diibu saŋa, lɛ zuŋ, a noba zaa da yelka ba na de la bebie ayɔpoi poɔ a tigri diibu eŋɛŋ. A lɛ saŋa na zemmo da eɛ kpeɛŋaa yaga zaa ko a Izerayɛl biiri, kyɛ Jehoova da de la o maaloo ko a noba ŋa yaga zaa ka lɛ vɛŋ ‘ka popeɛloŋ naŋ e kpoŋ be Gyɛruzɛlɛm poɔŋ. . . . Bozuŋ a piili Deevid bidɔɔ Soolomoŋ Izerayɛl naa saŋa a waana ŋa, a yel ŋa tɔ zaa ba e Gyɛruzɛlɛm poɔŋ.’​—2Tu 30:21-27.

A yɛlɛ ŋa zaa da vɛŋɛɛŋ ka a noba leɛ puoro Jehoova sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Kyɛ a ba e ka a noba naŋ da wa lantaa dire boma a taa popeɛloŋ na zuŋ teŋ yel lɛ. Sɛre ka a noba naŋ wa a tigri zie na leɛ kuli na, ba da yi la a Gyuuda, Bɛŋgyamen, Eefiraim ane Manaase tenne na poore a te saa ba bag-maale pilare, a daa ba ziduorii zaa ane ba sareka iriziiri na lɔɔ, ba da ŋmaaɛ ba bag-maale daare na meŋ bare. (2Tu 31:1) Hezekaiya meŋɛ da de la weɛ a e ewuli soŋ saŋa na oŋ da ŋmare a yaawa waabo na Moosis naŋ da maale na, bonso o da wa leɛ la bagre ko a noba baŋ ire sarekare koroo. (2Nm 18:4) Saŋa na baŋ wa di a tig-kpɛŋ ŋa baare na, Hezekaiya da naŋ moɔ̃ la niŋe a are yelmeŋɛ puoruu puoreŋ. O da sɛgrɛɛ a ŋmenpuore wedeɛreba yeltaree zaa, a da sɛgre yɛlɛ meŋ soŋ ka lɛ vɛŋ baŋ maŋ de sommo wa ko a ŋmenpuoredie tontonneba. O da teɛrɛɛ a noba ka ba tuuro Naaŋmen Bege na a maŋ yɔɔrɔ ba ziiri pie ziyeni, a kyɛ maŋ lɛ de ba wɔŋ-fɔrɔ meŋ wa ko a Liivai noba ane a ŋmenpuore wedeɛreba. A noba da sagɛɛ o kawane na neŋ ba sukyie zaa.​—2Tu 31:2-12.

Baabole Poɔ Yelsonne

w18.09 6 wɛl. 14-15

“Ka Yɛnee Wa Baŋ A Yɛlɛ Ama, Yɛ Nyɛ La Maaloo Ka Yɛnee Wa Tuuro A”

14 Sori na kaŋa teŋ na baŋ lɛ wuli ka te sigree te menne la, teŋ na maŋ yi te poɔ zaa a kyɛllɛ wono yɛlɛ te taaba naŋ taa ka ba yeli. Gyimisi 1:19 yeleeŋ ka, aseŋ ka te maŋ “e fɔ̃ɔ̃ ne yɛlɛ kyɛlle wommu.” Jehoova meŋɛ eɛ ewuli soŋ yaga zaa a kyaare a yɛlɛ ŋa. (Mun. 18:32; Joos. 10:14) Hooŋ leɛteɛre lɛ na Jehoova neŋ Moosis naŋ da di dama baŋ sɛgaa eŋ Yiibu 32:11-14. (Kanne.) A da eɛ ferebo ka Jehoova soore Moosis ka o wuli o teɛroŋ bee? Ai. Kyɛ Jehoova da ko la Moosis sori ka o wuli lɛ o meŋ naŋ teɛre. Ka ho neŋ neɛ kaŋaŋ di dama saŋa kaŋa naŋ pare, hoŋ nyɛ a yi a dama diibu poɔŋ ka o soba da ba taa teɛroŋ naŋ soma, ka hooŋ boɔrɔ ka ho lɛ e yelkaŋa, ho na lɛ ko la o soba sori ka o wuli o teɛroŋ bee? Kyɛ, Jehoova yɛŋ maŋ mãã la o meŋɛ kyɛ kyɛllɛ wono yɛlɛ na noba naŋ yi sagediibu poɔŋ kyɛ kono boɔloo naŋ yele.

15 Jehoova maŋ sigree o meŋɛ saŋa na o neŋ nensaaleba naŋ wa erɛ yɛlɛ na, aŋa lɛ na o neŋ Aboraham, Reekyel, Moosis, Gyoosua, Manoowa, Elaagya ane Hezekaiya naŋ da laŋ e yɛlɛ na. Azuŋ, a fɛrɛɛŋ ka te kaŋa zaa soore te menne ka: ‘Wala maŋ na toɔ̃ e a tɔglɔ Jehoova a meŋ maŋ eŋnɛ N yɔɔmine a kyɛ kyɛllɛ wono ba yɛlɛ? Ka ba naŋ wa wuli teɛroŋ kaŋa naŋ soma, N maŋ de la ba teɛroŋ na toŋ neŋ toma bee? Neɛ kaŋa be la N lantaapuoruu na poɔŋ, kyɛbee N booree neɛ kaŋa boɔrɔŋ ka N kyɛllɛ woŋ yelkaŋa oŋ boɔrɔ ka o yelko ma pampana ŋa bee? Wala aŋ seŋ ka N e a kyaare a yɛlɛ ŋa? Bo yɛlɛ maŋ na e a kyaare a yɛlɛ ŋa?’​—Mun. 30:6; Sar. 13:9; 1 Nam. 17:22; 2 Tun. 30:20.

JUNE 12-18

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 32-33

“Maŋ Eŋnɛ Ho Taaba Faŋa Saŋa Na Baŋ Wa Tuoro Yelkpeɛne Na”

it-1 204 wɛl. 5

Asiiriya

Senaakerib. Hezekaiya naaloŋ diibu yuomo 14 poɔŋ (732 B.C.E.), Saarigoŋ II bidɔɔ baŋ boɔlɔ Senaakerib da waɛŋ ka o zɔɔ neŋ a Gyuuda tenne na. (2Nm 18:13; Ai 36:1) Hezekaiya saa Ahaz da vɛŋɛɛŋ ka a Gyuuda noba leɛ gbaŋgbaare ko Asiiriya noba, kyɛ Hezekaiya yɛŋ da zagrɛɛ ka o e lɛ. (2Nm 18:7) A yɛlɛ ŋa da vɛŋɛɛŋ ka Senaakerib suuri iri, ka lɛ vɛŋ oŋ da wa zɔɔ faa a Gyuuda tenne na mine. A waa ŋa tenne 46 oŋ da zɔɔtoɔ̃ (de manne neŋ Ai 36:1, 2). A puoreŋ, o da te maalɛɛ o kampu Leekis teŋkpɛŋ naŋ. Beŋ la oŋ da toŋ ka ba te yelko Hezekaiya ka o yɔɔ o zuyɔɔ sane naŋ ta salema talɛntere 30 (c. kyɛbee Amɛrika dɔɔlare naŋ ta 11,560,000) ane wari talɛntere 300 (c. kyɛbee Amɛrika dɔɔlare 1,982,000). (2Nm 18:14-16; 2Tu 32:1; de manne neŋ Ai 8:5-8.) Aneazaa ka Hezekaiya da yɔɔ la a sane ŋa, kyɛ Senaakerib da toŋ la noba ka ba te yelko Hezekaiya ka o vɛŋ ka Gyɛruzɛlɛm noba zaa de ba menne eŋ o nuureŋ. (2Nm 18:17–19:34; 2Tu 32:2-20) Jehoova da toŋɛɛ o maleke oŋ wa ko Asiiriya sogyare naŋ ta 185,000 zisoɔree bonyenaa poɔŋ. Lɛ da vɛŋɛɛŋ ka Senaakerib da leɛ gaa Ninevɛ. (2Nm 19:35, 36) Beŋ ka o bidɔba bayi da koo. O bidɔɔ na kaŋa ba naŋ boɔlɔ Esarhaadoŋ da leɛrɛɛ o gbɛbɔgriŋ a dire a naaloŋ. (2Nm 19:37; 2Tu 32:21, 22; Ai 37:36-38) Ba sɛgɛɛ a yɛlɛ ŋa eŋ Senaakerib ane Esarhaadoŋ kuurii na baŋ maŋ sɛgre Asiiriya noba takoreŋ yɛlɛ eŋnɛ na. Kyɛ ba ba sɛge lɛ na Jehoova naŋ da sãã Asiiriya sogyare na yɛŋ eŋ beŋ.​—FOTORI, Vol. 1, p. 957.

w13 11/15 19 wɛl. 12

Pekyeeneba Bayɔpoĩ Ane Nabiiri Banii​​—Bo Ka A Yɛlɛ Ŋa Wulo Te Zenɛ Ŋa?

12 Ka teneeŋ koŋ baŋ e yɛlɛ mine, Jehoova maŋ eɛ siri ka o soŋ te ka te toɔ̃ e a yɛlɛ. Kyɛ o maŋ boɔrɔŋ ka te meŋ maŋ mɔɔ te mɔɔbo zaa. Hezekaiya da ‘nyɛɛ o wedeɛreba ane o sogya nembɛrɛ.’ O ne ba zaa da de la gbɛre ka ba na ‘begɛɛ a koɔ̃ gbɛre na naŋ be a teŋkpɛŋ puoreŋ na. . . . Beŋ la ka Hezekaiya da eŋ faŋa kyɛ maale a daŋkyime ziiri na naŋ le le na meŋ. O da mɛ la deduorii o eŋɛŋ, a mɛ daŋkyiŋ zaala meŋ o puoreŋ. . . . Oŋ da maale zɔɔzɔɔ boma ane kuri-bonlɛgree meŋ gyamaa.’ (2 Tun. 32:3-5) A lɛ saŋa na, Jehoova naŋ da boɔrɔ ka o go o noba a kyɛ kyeenɛ ba soŋ zaa zuŋ na, O da kaa iree dɔbɔ mine naŋ taa nyaa yaga a de ba toŋ neŋ toma. Ba na la Hezekaiya, o nabiiri na ane daŋyelba na neŋ Jehoova niiloŋ naŋ da e kpeɛŋaa na.

w13 11/15 19 wɛl. 13

Pekyeeneba Bayɔpoĩ Ane Nabiiri Banii​​—Bo Ka A Yɛlɛ Ŋa Wulo Te Zenɛ Ŋa?

13 Yɛlɛ na Hezekaiya naŋ da e a yɛlɛ ŋa puoreŋ naŋ da e nimizeɛ yaga zaa a gaŋ lɛ na oŋ leɛre a koɔ̃ gbɛre wa eŋ a yiri poɔŋ na, ane lɛ na oŋ mɛ a daŋkyime aŋ do na. Hezekaiya da eɛ pekyeena naŋ taa o noba yɛlɛ yaga zaa. Azuŋ, o da lagrɛɛ a noba zaa lantaa a yel yɛlɛ naŋ eŋnɛ faŋa yaga zaa ko ba. Ŋaaŋ oŋ da yelko ba: ‘Yɛ ta zoro dabeɛ̃ bee a vɛŋ ka yɛ enne kyoɔra Asiiriya naa yɛlɛ. . . . Bozuŋ noba naŋ be te zieŋ eɛ yaga gaŋ noba naŋ be o zieŋ. Nensaaleba sogyare la be o zieŋ, kyɛ tenee yɛŋ Jehoova te Naaŋmen la be te zieŋ a sonnɔ te, a zɔɔrɔ korɔ te meŋ.’ Hezekaiya yelyaga na da eŋɛɛ a noba sagediibu faŋa yaga zaa. Yelmeŋɛ la, Jehoova na zɔɔ ko la o noba. A Baabole yeleeŋ ka: “Gyuuda naa Hezekaiya yelyaga na da nyagrɛɛ a noba enne.” Ka hooŋ kaa a sɛgre soŋ, be yeleeŋ ka “Hezekaiya yelyaga” na la da vɛŋ ka a noba enne da nyagre. Hezekaiya, a nabiiri, a sogyare, daŋyelba Maika neŋ Aizeeya da wuleeŋ ka ba eɛ pekyeeneba naŋ soma yaga. Lɛ neŋ o zu ka Jehoova da tu daŋyele Maika zieŋ kyɛ yelka lɛ baŋ na waa.​—2 Tun. 32:7, 8; kanne Maika 5:5, 6.

Baabole Poɔ Yelsonne

w21.10 4-5 wɛl. 11-12

Bo Yɛlɛŋ Maŋ Wuli Ka Neɛ Sereŋ E La Kaŋdabaŋkalɛ?

11 Wagre naŋ gɛrɛ poɔŋ na, Jehoova da iree Manaase puoro na noɔre koo. Manaase puoro na da vɛŋɛɛŋ ka Jehoova nyɛ ka o sukyiri leɛrɛɛŋ. Lɛ na Manaase naŋ da kono sɔroo na da tɔ la Jehoova sukyiri yaga zaa, ka lɛ vɛŋ oŋ tere sori baŋ baroo oŋ leɛ te e naa a Gyuuda paaloŋ poɔŋ. Manaase da de la apoɔsori ŋa wuli lɛ o naŋ sereŋ e kaŋdabaŋkalɛ aseŋ. O da eɛ yel na Eehab naŋ da ba e. O da leɛrɛɛ o gyogo kpɛlɛŋkpɛlɛŋ. O da iri zɔɔrɔ neŋ la zirii puorebiiri a kyɛ da zɛge yelmeŋɛ puoruu oŋ do yaga zaa. (Kanne 2 Tungkori 33:15, 16.) A da fɛrɛɛŋ ka o taa nyaa ane sagediibu sɛre kyɛ na toɔ̃ e lɛ. Bonso, a yi yuomo yaga poɔŋ, Manaase da eɛ ewuli faa a ko o booree deme, o nabiiri na ane a Gyuuda noba zaa. Kyɛ saŋa na oŋ da leɛ dɔɔ nyaaŋaa na, Manaase da mɔɔrɛɛ o mɔɔbo zaa ka o leɛ maale yɛlɛ na mine o naŋ sãã na. Aminekaŋaŋ, o ewuli soŋ na la da soŋ o yaaŋaa Gyozaaya naŋ da e baapaalaa na. Bonso a puoreŋ o da wa e la naa naŋ soma yaga zaa.​—2 Nam. 22:1, 2.

12 Bo yɛlɛ teŋ na baŋ zanne yi Manaase yɛlɛ ŋa poɔŋ? O da sigree o meŋɛ, kyɛ lɛ yoŋ naane oŋ da e. O da puore sɔrɛɛ Jehoova ka o zo o nembao. O da leɛrɛɛ o zemmo yɛlɛ zaa. O da mɔɔ la o mɔɔbo zaa ka o leɛ sɛgre yɛlɛ na mine oŋ sãã na. O da boɔrɔŋ ka o puoro Jehoova sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ, a kyɛ sonnɔ o taaba meŋ baŋ erɛ lɛ. Manaase yɛlɛ ŋa vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka, ka neɛŋ e yelfaare a seŋ wala gba, kyɛ tamaa bebeŋ a ko o soba. A yɛlɛ ŋa eɛ sieree naŋ wuli ka Jehoova Naaŋmen “yɛlɛ somaŋ, oŋ maŋ e siri ka o vɛŋ ko.” (Yiem. 86:5) Ɛɛ, noba na zaa naŋ sereŋ e kaŋdabaŋkalɛ na nyɛɛ ba yelfaare sudi.

JUNE 19-25

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | 2 TUNGKORI 34-36

“Ho Nyɛrɛɛ Tɔnɔ Yire Naaŋmen Yelbiri Na Poɔŋ Bee?”

it-1 1157 wɛl. 4

Huulida

Saŋa na baŋ da leɛ maala a ŋmenpuoredie ka o soma na, ŋmenpuore wedeɛrɛ Hilikaiya da nyɛɛ “a bege gane na.” Ba da kannɛɛ a yɛlɛ naŋ da be a bege gane ŋa poɔŋ ko Gyozaaya oŋ woŋ. Saŋa na Gyozaaya naŋ da woŋ yelbie naŋ be a bege gane poɔŋ na, O da toŋɛɛ noba ka ba te peɛre yɛlɛ yi Jehoova zieŋ. Ba da gaa la Huulida zie. Huulida da mannɛɛ Jehoova yelihoŋ na ko ba. O da yeleeŋ ka a saammo na yɛlɛ a “bege gane” naŋ yelka a na pɔgɛɛ noba naŋ erɛ tokpeɛne na na pɔgɛɛ a Gyuuda noba naŋ zagre Jehoova puoruu bare na. Kyɛ Huulida da lɛ yeleeŋ ka, Gyozaaya naŋ sigri o meŋɛ Jehoova nimitɔɔreŋ na zuŋ, o koŋ de o nimiri nyɛ a saammo ŋa. O na kpiŋ, ka ba de o te uuŋ emmaaroŋ poɔŋ.​—2Nm 22:8-20; 2Tu 34:14-28.

w09 6/15 10 wɛl. 20

Taa Eŋnyagroŋ A Ko Jehoova Die Na!

20 Saŋa na Naa Gyozaaya naŋ da vɛŋ baŋ leɛ maala a ŋmenpuoredie ka lɛ na vɛŋ ka a Gyuuda noba de puoruu naŋ seŋ neŋ korɔ Jehoova na, Ŋmenpuore Wedeɛrekpoŋ Hilikaiya da nyɛɛ “Jehoova bege gane na oŋ daaŋ tere a tuuro Moosis eŋɛŋ na.” Hilikaiya da de la a gane ŋa ko a nayiri gaŋsɛgrɛ na baŋ boɔlɔ Seefaŋ na. Seefaŋ da de la a gane gaa Gyozaaya zie a te kanne yɛlɛ naŋ be o poɔŋ na koo. (Kanne 2 Tungkori 34:14-18.) Bo yɛlɛŋ da yi a poɔŋ wa? Nembao da kpɛ la a naa oŋ kyeɛre o bonsuurii, a kyɛ yelko a noba ka ba te peɛre yɛlɛ yi Jehoova zieŋ a koo. Naaŋmen da tu la pɔg-daŋyele Huulida zie kyɛ vɛŋ baŋ baŋ ka, o da nyɛrɛɛ lɛ na zaa a Gyuuda noba naŋ puoro zirii ŋmema na. Kyɛ Jehoova da lɛ yeleeŋ ka o nyɛɛ mɔɔbo na zaa Gyozaaya naŋ mɔɔrɔ ka o iri baga puoruu bare a paaloŋ poɔŋ na. Aneazaa ka Jehoova da yeleeŋ ka o na de la saammo waneŋ a Gyuuda noba zuŋ, kyɛ o da vɛŋɛɛŋ ka Gyozaaya baŋ ka o poɔ pɛle neŋ la o yɛlɛ. (2 Tun. 34:19-28) Bo yɛlɛ teŋ na baŋ zanne yi a yɛlɛ ŋa poɔŋ? Yelmeŋɛ la, te zaa boɔrɔŋ ka te maŋ erɛ yɛlɛ aŋa Gyozaaya. Te boɔrɔŋ ka te maŋ lonne wieoŋ a de Jehoova sowuli toŋ neŋ toma. Kyɛ Gyozaaya yɛlɛ ŋa la eɛ kpããmo ko te a kyaare yɛlɛ naŋ na baŋ pɔge te ka teneeŋ zagre Jehoova puoruu bare, kyɛbee ka teneeŋ ba lɛ dire yelmennoŋ korɔ Jehoova. Kyɛ ka teneeŋ mɔɔ te mɔɔbo zaa a de puoruu naŋ soma korɔ Jehoova, o maŋ baŋeŋ. Te na baŋ taaɛ sagediibu meŋ ka, o na ko teŋ maaloo aŋa lɛ o naŋ da ko Gyozaaya maaloo na.

Baabole Poɔ Yelsonne

w17.03 27 wɛl. 15-17

Ho Na De La Yɛlɛ Na Baŋ Sɛge Biŋ Na Tonɔ Neŋ Toma Bee?

15 Bo yelnimizeɛ kaŋa la teŋ na baŋ zanne yi yɛlɛ naŋ da pɔge Naa Gyozaaya na? Ho teɛrɛɛ yɛlɛ naŋ da vɛŋ oŋ kɔŋ o nyɔvore zɔɔre poɔŋ na bee? (Kanne 2 Tungkori 35:20-22.) Aneazaa ka Igyipiti Naa Niiko da yelko la Gyozaaya ka o neŋ o ba laŋ zɔɔre, kyɛ Gyozaaya “da yi te [zɔɔ ne oŋ].” A Baabole yeleeŋ ka Niiko yelyaga na da eɛ yelyaga “naŋ yi Naaŋmen noɔreŋ.” Kyɛ bonso ka Gyozaaya da iri te zɔɔ ne o? A Baabole ba wuli.

16 Ka Gyozaayaŋ da boɔrɔ ka o sereŋ baŋ ka Niiko yelyaga na yi la Jehoova zie, wala aŋ da seŋ ka o e? Tɔɔ, o da naŋ baŋ soorɛɛ Naaŋmen daŋyele na kaŋa baŋ boɔlɔ Gyeremaiya na. (2 Tun. 35:23, 25) Kyɛ a Baabole zie zaa ba wuli ka Gyozaaya eɛ lɛ. Ane meŋ, Niiko da gɛrɛɛ Kaakemis ka o te zɔɔ neŋ ‘noba naŋ da bebe na.’ Gyɛruzɛlɛm naane oŋ da waana ka o zɔɔ neŋ. Kyɛ lɛ yoŋ naane, Naaŋmen yuori naane ka Gyozaaya da de gaaneŋ a zɔɔre. Niiko da ba toorɔ Jehoova kyɛbee Jehoova noba na zoma. Azuŋ, Gyozaaya da ba teɛre yɛlɛ gaa tɔɔre kyɛ iri te zɔɔrɔ neŋ Niiko. Ho nyɛɛ yelnimizeɛ na teŋ na baŋ zanne yi a yɛlɛ ŋa poɔŋ bee? Ka teneeŋ wa tuore yelkpeɛŋaa kaŋa, a na somaŋ yaga zaa ka te maŋ mãã te menne a bɔ Jehoova teɛroŋ a kyaare a yɛlɛ.

17 Ka teneeŋ wa tuore yelkpeɛŋaa kaŋa, a na somaŋ yaga ka te maŋ teɛre Baabole sowuli na teŋ na baŋ de toŋ neŋ toma sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Saŋa kaŋa, a na maŋ somaŋ ka te gaa te peɛre yɛlɛ yi a lantaapuoruu nembɛrɛ zieŋ. Aminekaŋaŋ, te na baŋ teɛrɛɛ yɛlɛ na teŋ baŋ a kyaare yɛlɛ na teŋ boɔrɔ ka te e na. Te na baŋ peɛrɛɛ a yɛlɛ meŋ a yi te gama na poɔŋ. Kyɛ saŋa kaŋa a na somaŋ ka te maŋ leɛteɛre Baabole sowuli mine meŋ yɛlɛ. A lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ soŋ teŋ ka te teɛre a yɛlɛ gaa tɔɔre soŋ zaa. Aŋa mannoo poɔŋ, te yɔɔpɔge kaŋa baŋɛɛŋ ka a eɛ o ferebo toma ka o moɔlɔ a duorisoŋ. (Tom. 4:20) Te de ka bebiri kaŋa o sɛgrɛɛ o meŋɛ ka o yi gaa a naaŋ moɔloo, kyɛ ka o serɛ naŋ ba puoro Jehoova yelkoo ka o ba boɔrɔ ka o yi gaa zie zaa. A serɛ yeleeŋ ka beraayi ŋa kpakyagaŋ ba ba lɛ taa wagre ko taa, azuŋ o na boɔrɔŋ ka o zeŋ dieŋ ka o ne o laŋ e yɛlɛ mine. Te yɔɔpɔge ŋa na baŋ teɛrɛɛ a Baabole sɛgre naŋ yelka te maŋ sagra Naaŋmen noɔre, ane a sɛgre naŋ yelka te gaa te soŋ noba ka ba wa e Yezu potuuribo na yɛlɛ. (Mat. 28:19, 20; Tom. 5:29) Kyɛ o na baŋ lɛ teɛreŋ ka a eɛ nimizeɛ ka pɔge sigri o meŋɛ ko o serɛ a kyɛ wuli ka o maŋ teɛrɛɛ yɛlɛ meŋ gɛrɛ tɔɔre. (Efe. 5:22-24; Fil. 4:5) O serɛ na yeleeŋ ka o ta gɛrɛ a naaŋ moɔloo togitogi bee? Kyɛbee a serɛ boɔrɔ ka o e yɛlɛ mine koo a lɛ bebiri na yoŋ? Aseŋ ka te maŋ teɛrɛ yɛlɛ gɛrɛ tɔɔre saŋa na te naŋ mɔɔrɔ ka te erɛ yɛlɛ Naaŋmen naŋ boɔrɔ na. Aseŋ ka te maŋ lɛ mɔɔrɔ ka te taa zoma naŋ soma meŋ.

JUNE 26–JULY 2

BAABOLE POƆ YELNIMIZEERE | EEZIRA 1-3

“Sage Ka Jehoova De Bo Toŋ Neŋ Toma”

w22.03 14 wɛl. 1

Ho Nyɛɛ Bon Na Zekaraiya Naŋ Da Nyɛ Na Bee?

A IZERAYƐL biiri da taaɛ popeɛloŋ yaga zaa. Jehoova Naaŋmen da “tɔɛ Peerisiya Naa Sairus sukyiri,” oŋ bare a Izerayɛl biiri naŋ da e gbaŋgbaare Baabilɔŋ poɔŋ yuomo yaga na ka ba leɛ kuli. A naa da yeleeŋ ka a Gyuumine na baŋ leɛ gaaɛ ba teŋɛ na ‘a te mɛ Jehoova, Izerayɛl Naaŋmen die na.’ (Eez. 1:1, 3) A bege ŋa a naa naŋ da biŋ na da somaŋ yaga zaa. Lɛ wuleeŋ ka a Izerayɛl biiri na baŋ leɛ te mɛ la a yelmeŋɛ Naaŋmen ŋmenpuoredie na a teŋɛ na oŋ de ko o noba na poɔŋ.

w17.10 26 wɛl. 2

Wiri Torikori Ane Nazupili Na Go Boŋ

2 Zekaraiya da baŋɛɛŋ ka a Gyuumine naŋ da sage a leɛ gaa Gyɛruzɛlɛm na da eɛ dɔbɔ ane pɔgeba naŋ taa sagediibu naŋ e kpeɛŋaa. “Bana na zaa enne Jehoova naŋ da nyagre” da barɛɛ ba yie ane ba toma a kyɛ leɛ gaa Gyɛruzɛlɛm. (Eez. 1:2, 3, 5) Ba da barɛɛ teŋɛ na yɛlɛ baŋ da baŋ yaga zaa na, a kyɛ gaa teŋɛ kaŋa ba kpoŋ zie zaa naŋ da ba baŋ. Ka Jehoova ŋmenpuoredie na meɛboŋ da ba e yelnimizeɛ yaga a ko ba, ba da koŋ sage a tu sori naŋ e tɔɔre aŋa maalere 1,000 kyɛbee kilometare 1,600 a kyɛŋ gaa Gyɛruzɛlɛm. A da ba e mɔlɔ ko ba ka ba kyɛŋ a so-tɔɔre ŋa.

Baabole Poɔ Yelsonne

w06 1/15 19 wɛl. 1

Yelnimizeere Naŋ Be A Eezira Gane Na Poɔŋ

1:3-6. Aŋa lɛ na a Izerayɛl biiri mine naŋ da naŋ be Baabilɔŋ teŋɛŋ na, zenɛ ŋa meŋ Jehoova Sieree Deme kpoŋ zie zaa koŋ baŋ toŋ a wagre zaa puoruu toma na. Kyɛbee a gaa zie ba naŋ boɔrɔ naaŋ moɔleba yaga zaa a te soŋ. Kyɛ, ba maŋ sonnɛɛ ba yɔɔmine naŋ na toɔ̃ e lɛ a kyɛ eŋnɛ ba faŋa meŋ. Ba maŋ yi la ba poɔ zaa a ire libie sonnɔ a naaŋ moɔloo toma.

    Dagaare Gama (2012-2025)
    Page
    Yuo Kpɛ
    • Dagaare
    • De Toɔle
    • Lɛ N Naŋ Boɔra
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • A Intanɛt Tomazie Begri
    • Ho Meŋa Yɛlɛ
    • Lɛ Na Teŋ Maŋ De Ho Yɛlɛ Tonɔ Neŋ Toma
    • JW.ORG
    • Yuo Kpɛ
    De Toɔle