Ka Dɔɔ Neŋ Pɔgeŋ Wa Tuuro Taa Boŋ Na Baŋ Soŋ Ba Ka Ba Tutaa Na Baare Soŋ?

1-2. Bo teɛroŋ ka noba mine taa kyaare dɔɔ neŋ pɔge tutaa yɛlɛ?

KA DƆƆ neŋ pɔgeŋ wa piili tuuro taa a maŋ eɛ popɛle yɛlɛ yaga zaa. Ka ho neŋ neɛ kaŋaŋ piili tuuro taa nɔkpeɛne zaa kyebe ka ho boɔrɔŋ ka yɛ tutaa na kyɛŋ soŋ. Noba yaga maŋ taa la popeɛloŋ ba tutaa saŋa. Te yɔɔpɔge Tsiona naŋ yi Ethiopia paaloŋ yeleeŋ ka: “Yel na kaŋa naŋ da vɛŋ maŋ taa popeɛloŋ yaga zaa la saŋa na N neŋ N serɛ naŋ da wa piili tuuro taa na. Te da maŋ di la dama a kyaare yelnimizeere mine, a kyɛ da maŋ maale laare meŋ a la. N poɔ da pɛlɛɛŋ yaga zaa saŋa na maŋ da wa nyɛ ka N nyɛɛ neɛ kaŋa N naŋ nɔŋ yaga zaa ka o meŋ nɔŋ ma.”

² Ŋaa ka te yɔɔdɔɔ Alessio naŋ yi Netherlands paaloŋ meŋ yel, “N da taa la popeɛloŋ saŋa na N neŋ N pɔge naŋ da piili tuuro taa, kyɛ te da tuoree yelkpeɛne meŋ.” A zannoo ŋa poɔŋ , te na nyɛɛ yelkpeɛne mine noba naŋ tuuro taa naŋ na baŋ tuore, ane Baabole sowuli mine naŋ na baŋ soŋ ka ba tutaa na baare soŋ. Te na lɛ zanne nyɛɛ lɛ a lantaapuoruu deme naŋ na baŋ soŋ noba naŋ tuuro taa.

ANANSO DƆƆ NEŊ PƆGE NAŊ MAŊ PIILI TUURO TAA

3. Ananso la wala ka dɔɔ neŋ pɔge maŋ tuuro taa? (Yeng Yelibie 20:25)

³ Aneazaa ka dɔɔ neŋ pɔge tutaa na baŋ vɛŋeŋ ka ba taa popeɛloŋ, kyɛ aseŋ ka ba teɛre ka a eɛ yelnimizeɛ bonso ba na baŋ tu la be a kpɛ kultaa poɔ. Ba kultaa bebiri, a dɔɔ neŋ a pɔge maŋ eŋɛɛ noɔre ko taa Jehoova nimitɔɔreŋ ka ba na nɔnɔ la taa a kyɛ wulo gyeremɛ korɔ taa ba zemmo zaa poɔŋ. Sɛre ka neɛ na eŋ noɔre zaa na, aseŋ ka o soba teɛre a yɛlɛ gaa tɔɔre soŋ. (Kanne Yeng Yelibie 20:25.) Lɛ meŋ la a kultaa nɔ-eŋ na. Dɔɔ neŋ pɔge tutaa maŋ soŋ la a dɔɔ ane a pɔge baŋ baŋ taa soŋ aŋ soŋ ba baŋ de gbɛ-soŋ. Saŋa kaŋa ba maŋ de la gbɛre ka ba na kulee taa, saŋa kaŋa meŋ ba maŋ de la gbɛre ka ba na barɛɛ ba tutaa na. Ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ wa bare ba tutaa na lɛ ba wuli ka ba eɛ yelfaa kaŋa. Lɛ zaa naŋ la ba tutaa na soŋ baŋ baŋ de gbɛ-soŋ.

4. Bonso aŋ seŋ ka te baŋ ananso dɔɔ neŋ pɔge naŋ maŋ tuuro taa?

⁴ Noba naŋ ba kpɛ kultaa poɔ seŋ ka ba baŋ ka, ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ wa piili tuuro taa lɛ wuleeŋ ka ba boɔrɔŋ ka ba wa baŋ taa soŋ, a nyɛ ka ba na baŋ kpɛ la kultaa poɔ bee. Ka ba naŋ baŋ lɛ, ba koŋ vɛŋ ka ba neŋ neɛ kaŋa ba naŋ baŋ ka ba neŋ o soba koŋ kultaa piili tuuro taa. Kyɛ noba naŋ ba kpɛ kultaa poɔ yoŋ naaneŋ seŋ ka ba baŋ a yɛlɛ ŋa. Te zaa seŋ ka te baŋ ananso dɔɔ neŋ pɔge naŋ maŋ tuuro taa. Aŋa mannoo poɔŋ, noba mine maŋ teɛrɛŋ ka ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ wa tuuro taa ferebo la ka ba kultaa. Sobuo ka a yɛlɛ ŋa na baŋ e ferebo a ko Kristabiiri naŋ ba kpɛ kultaa poɔ? Te yɔɔpɔge Melissa naŋ ba kpɛ kultaa poɔ a be United States paaloŋ yeleeŋ ka: “Ka te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge kaŋaŋ wa piili tuuro taa te yɔɔmine maŋ kaarɛɛ soriŋ ka ba kultaa. A maŋ vɛŋeŋ ka ba mine naŋ kyɛnɛ be a tutaa poɔŋ, aneazaa ka ba baŋɛɛŋ ka ba koŋ baŋ kultaa. Ka ba mine meŋ maŋ zagre ka ba kpɛ dɔɔ neŋ pɔge tutaa poɔŋ. Lɛ na baŋ vɛŋeŋ ka teɛroŋ gyɛre kpɛ ba mine.”

YE MƆƆ KYƐ BAŊ TAA SOŊ

5-6. Ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ wa piili tuuro taa, bo yɛlɛ aŋ seŋ ka ba mɔɔ kyɛ baŋ kyaare taa? (1 Piita 3:4)

⁵ Ka ho neŋ neɛ kaŋaŋ tuuro taa, boŋ na baŋ soŋ bo ka ho baŋ ka aseŋ ka yɛ kultaa bee a ba seŋ ka yɛ kultaa? Yɛ mɔɔ kyɛ baŋ taa soŋ. Aminekaŋaŋ ho da baŋɛɛ yelkaŋa a kyaare o soba kyɛ yɛŋ piili tuuro taa. Kyɛ ŋaa yɛŋ ho nyɛɛ a vuo ka ho baŋ “a sukyiri poɔ nensaal-sɔglaa na.” (Kanne 1 Piita 3:4.) Azuŋ yɛ tutaa na poɔŋ ho na baŋ baŋɛɛ lɛ a soba neŋ Jehoova niiloŋ naŋ e kpeɛŋaa seŋ, gyogo o soba naŋ taa ane lɛ o soba naŋ maŋ teɛrɛ yɛlɛ. Wagre na gɛrɛ poɔŋ, aseŋ ka ho baŋ toɔ̃ nyɛ a soorebie ŋa nɔɛ iribo: ‘Ka lɛ a neɛ ŋa na baŋ eɛ kultatɔ naŋ soma ko ma bee?’ (Yeng. 31:​26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Ka lɛ te na maŋ baŋ nyɛɛ wagre korɔ taa a wulo nɔmmo korɔ taa bee? A na eɛ mɔlɔ ka N neŋ o laŋ kpeɛrɛ aneazaa ka N baŋɛɛ o gbɛ ŋmɛ mine o naŋ taa bee?’b (Uro. 3:23) Saŋa na yɛŋ mɔɔrɔ ka yɛ baŋ taa na teɛre baŋ ka: A ba fɛre ka yɛ yel-eree yi taa yelzaa poɔŋ sɛre kyɛ na baŋ e kultaa deme naŋ soma, kyɛ ka yɛneeŋ e siri ka yɛ laŋkpeɛrɛ aneazaa ka yɛ gyogri ane yɛ yel-eree ba yi taa, lɛŋ na wuli ka yɛ na eɛ kultaa deme naŋ soma.

⁶ Bo yɛlɛ mine la aŋ lɛ seŋ ka ho mɔɔ kyɛ baŋ kyaare neɛ na ho neŋ o naŋ tuuro taa na? Sɛre hoŋ na de ho sukyiri zaa eŋ a tutaa poɔŋ na, aseŋ ka yɛ di dama a kyaare yelnimizeere mine. A mine la yɛlɛ a soba naŋ de biŋ o nimitɔɔreŋ. Kyɛ ka a soba yelsɔglɔ mine aŋa o laafeeloŋ yɛlɛ, libi-yɛlɛ, bee yeltuo mine naŋ da pɔge o soba saŋa kaŋa naŋ pare meŋ? Yelzaa naane aŋ seŋ ka yɛ yel a yɛlɛ a piilee saŋa na. (De manne Gyɔɔn 16:12.) Ka hooŋ baŋ ka ho koŋ baŋ yel yɛlɛ mine ko o soba a piilee saŋa na, vɛŋ ka o soba baŋ. Kyɛ lɛ zaa naŋ lɛ aseŋ ka ho vɛŋ ka o soba baŋ a lɛ yɛlɛ ŋa zaa ka lɛ toɔ̃ somoo ka o de gbɛre naŋ soma. Azuŋ vɛŋ ka o soba baŋ a yelmeŋɛ zaa naŋ bebe.

7. Wala ka noba bayi naŋ tuuro taa na baŋ e baŋ taa soŋ? (Kaa a daga ŋa meŋ poɔ yɛlɛ, “Ka Ho Neŋ Neɛ Kaŋaŋ Wa Tuuro Taa Kyɛ Ba Peɛle Taa Fẽẽ Zaa.”) (Kaa a fotori meŋ.)

⁷ Wala hoŋ na baŋ e a wa baŋ o soba soŋ yaga zaa? Sori na kaŋa hoŋ na baŋ tu kyɛ e lɛ la ka ho maŋ soorɔ o soba soorebie, a kyɛ maŋ kyɛlle soŋ ka o sobaŋ wa yele yɛlɛ. Aseŋ ka yɛ maŋ yel yɛlɛ na meŋɛ naŋ be yɛ sukyieŋ ko taa. (Yeng. 20:5; Gyi. 1:19) Azuŋ yɛ na baŋ bɔ la soe mine yɛŋ na baŋ tu a nyɛ a vuo a di dama. Aŋa mannoo poɔŋ, yɛ na baŋ laŋ di la bondirii, a laŋ kyɛŋ gaa zie kaŋa, bee a laŋ gaa a naaŋ moɔloo. Ka yɛ neŋ yɛ zɔmenne meŋ maŋ wa laŋ erɛ yɛlɛ yɛ na baŋ nyɛɛ a vuo ka yɛ baŋ taa soŋ. Ho neŋ o soba na baŋ laŋ eɛ yɛlɛ mine naŋ na soŋ bo ka ho nyɛ lɛ a soba naŋ maŋ erɛ o yɛlɛ ka o naŋ wa tuore yɛlɛ mine bee ka o naŋ wa be noba mine poɔŋ. Aschwin naŋ be Netherlands paaloŋ wulee lɛ oŋ da maŋ e. Ŋaa oŋ yelkyaare o neŋ Alicia tutaa na: “Te da maŋ bɔ la yɛlɛ mine teŋ na baŋ laŋ erɛ ka lɛ vɛŋ ka te baŋ taa soŋ. Gbɛɛ yaga a yɛlɛ ŋa da maŋ eɛ yelbilii bilii mine teŋ da maŋ erɛ, aŋa mannoo poɔŋ, te da maŋ laŋ maalɛɛ bondirii bee a laŋ pɛge laare. Ana yɛlɛ ŋa taa da maŋ soŋ teŋ teŋ baŋ yɛlɛ te kaŋa zaa naŋ baŋ eebo ane yɛlɛ te naŋ ba baŋ eebo.”

8. Ka noba naŋ tuuro taaŋ maŋ laŋ zanna a Baabole sobuo aŋ na soŋ ba yaga zaa?

⁸ Ka yɛneeŋ maŋ laŋ zanna Baabole meŋ a na soŋ yɛŋ ka yɛ baŋ taa soŋ. Ka yɛneeŋ wa kultaa baare, aseŋ ka yɛ bɔ wagre e yɛ booree zannoo, lɛ na vɛŋeŋ ka Naaŋmen yɛlɛ e nimizeɛ yɛ kultaa na poɔŋ. (Ikil. 4:12) Azuŋ yɛ maŋ bɔ wagre a zanne a Baabole saŋa ŋa yɛ naŋ tuuro taa na. Yelmeŋɛ la, ka nobaŋ wa tuuro taa, ba naŋ ba e kultaa deme sɛre, a dɔɔ meŋ naŋ ba e a booree zudaana sɛre. Kyɛ ka yɛneeŋ maŋ laŋ zanna boma gbɛɛ yaga, a na soŋ yɛŋ ka yɛ baŋ lɛ yɛ kaŋa zaa neŋ Jehoova niiloŋ naŋ e kpeɛŋaa seŋ. Max ane Laysa naŋ e kultaa deme naŋ be United States paaloŋ da nyɛɛŋ ka a yɛlɛ ŋa soŋ baŋ. Max yeleeŋ ka: “Te tutaa piilee saŋa na te da maŋ zannɛɛ gama naŋ kyaare dɔɔ neŋ pɔge tutaa yɛlɛ, kultaa yɛlɛ, ane booree zemmo yɛlɛ. Teŋ da maŋ zanna ana yɛlɛ ŋa taa na da maŋ soŋ teŋ teŋ di dama kyaare yelnimizeere mine naŋ da naaŋ e kpeɛŋaa ko te ka te yel a yɛlɛ.”

YƐLƐ MINE AŊ SEŊ KA YƐ LƐ TEƐRE A YƐLƐ SOŊ

9. Ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ piili tuuro taa a boɔrɔ ka ba yel a yɛlɛ ko noba mine, bo yɛlɛ la aŋ seŋ ka ba teɛre a yɛlɛ soŋ?

⁹ Nembuo aŋ seŋ ka yɛ yel yɛ tutaa yɛlɛ na ko? Yɛnee la seŋ ka yɛ de a lɛ gbɛre na. Ka yɛnee wa piili tuuro taa yɛ na baŋ yelee a yɛlɛ ko noba bawala mine yoŋ. (Yeng. 17:27) Ka yɛneeŋ e lɛ, noba koŋ peɛrɛ peɛrɛ yɛ yɛlɛ yaga ka yɛ erɛ wa lonne de gbɛre. Kyɛ ka yɛneeŋ ba yelko neɛzaa meŋ, yɛ na piili wɛlɛɛ yɛ menne yire yɛ taaba zieŋ ka neɛzaa ta erɛ wa baŋ a yɛlɛ. Kyɛ ka yɛneeŋ maŋ wɛl yɛ menne a e yɛ yoŋ tɛgɛ ka neɛzaa ba nyɛrɛ yɛ, yɛ na baŋ toŋ la peɛ̃mo toma. Azuŋ yɛŋ na bebeŋ ka yɛ yelko noba mine naŋ na baŋ ko yɛ kawaŋ-sonne ane sommo naŋ seŋ neŋ. (Yeng. 15:22) Aŋa mannoo poɔŋ, yɛ na baŋ yelko la yɛ yideme, yɛ zɔmenne naŋ kyile, kyɛbee a lantaapuoruu nembɛrɛ.

10. Wala ka dɔɔ neŋ pɔge naŋ tuuro taa na baŋ e ka ba tutaa na e forifori? (Yeng Yelibie 22:3)

¹⁰ Wala yɛŋ na baŋ e ka yɛ tutaa na e forifori? Saŋa ŋa yɛ naŋ tuuro taa na, nɔmmo na yɛ naŋ taa ko taa na na maaleŋ erɛɛ kpeɛŋaa yaga zaa, lɛ meŋ na vɛŋeŋ ka yɛ maaleŋ boɔrɔ taa yaga zaa. Boŋ na baŋ soŋ yɛ ka yɛ ta erɛ wa e yelzaa naŋ na baŋ sãã Jehoova poɔ? (1 Kor. 6:18) Yɛ ta maŋ dire dama kyaare gaŋneŋ taa yɛlɛ, a ta maŋ te be zie kaŋa yɛ yoŋ tɛgɛ, a ta maŋ nyuuro dããkpeɛne yaga meŋ. (Efe. 5:3) A yɛlɛ ŋa taa na baŋ vɛŋeŋ ka yɛ gaŋneŋ taa vɔlaa na e kpeɛŋaa yaga zaa ka a e mɔlɔ lɛ ka yɛ toŋ peɛ̃mo toma. Yɛŋ na bebeŋ ka yɛ maŋ di dama gbɛɛ yaga a kyaare lɛ yɛŋ na baŋ e a kaara yɛ menne soŋ a ta wa e yelzaa naŋ na sãã Jehoova poɔ. (Kanne Yeng Yelibie 22:3.) Te nyɛ yɛlɛ naŋ da soŋ Dawit ane Almaz naŋ yi Ethiopia paaloŋ. Ba yeleeŋ ka: “Te maŋ laŋ erɛɛ yɛlɛ zie noba yaga naŋ be bee ka te neŋ te zɔmenneŋ wa lantaa. Te daŋ ba be dieŋ bee lɔɔre poɔŋ te yoŋ tɛgɛ. Lɛ da maŋ vɛŋeŋ teŋ ba erɛ yɛlɛ naŋ na baŋ vɛŋ ka te e yelkaŋa a sãã Jehoova poɔ.”

11. Ka dɔɔ neŋ pɔgeŋ wa tuuro taa a boɔrɔ ka ba maŋ erɛ yɛlɛ mine a wulo nɔmmo korɔ taa, bo yɛlɛ aŋ seŋ ka ba teɛre a yɛlɛ soŋ?

¹¹ A na somaŋ ka dɔɔ neŋ pɔge naŋ tuuro taa maŋ erɛ yɛlɛ mine kyaara taa a wuli ka ba nɔŋɛɛ taa bee? Ka yɛ nɔmmo yɛ naŋ taa ko taaŋ wa baara yɛ na baŋ eɛ yɛlɛ mine ko taa a wuli ka yɛ nɔŋɛɛ taa sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Kyɛ ka gaŋneŋ taa vɔlaa yɛ naŋ taa ko taa naŋ wa e kpeɛŋaa yaga zaa a na eɛ kpeɛŋaa ko yɛ ka yɛ e yɛlɛ naŋ soma. (Sool. 1:2; 2:6) Ka yɛneeŋ maŋ erɛ lɛ meŋ, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ko yɛ ka yɛ nyɔge yɛ menne a ta erɛ wa e yelzaa naŋ na baŋ sãã Jehoova poɔ. (Yeng. 6:27) Azuŋ ka yɛneeŋ wa piili tuuro taa a na somaŋ ka yɛ di dama a kyaare yɛlɛ a naŋ ba seŋ ka yɛ erɛ a wulo nɔmmo korɔ taa ane yɛlɛ yɛ naŋ na baŋ e a wuli nɔmmo ko taa, ka lɛ vɛŋ ka yɛ kaara yɛ menne soŋ.c (1 Tɛs. 4:​3-7) Yɛ na baŋ soorɛɛ yɛ menne ka: ‘Ka teneeŋ maŋ erɛ yɛlɛ mine kyaara taa a wulo nɔmmo korɔ taa, bo teɛroŋ ka noba naŋ be zie na te naŋ be na na taa kyaare te? Lɛ na baŋ vɛŋeŋ ka gaŋneŋ taa vɔlaa kpɛ te kaŋa bee?’

12. Ka dɔɔ neŋ pɔge naŋ tuuro taaŋ wa taa nɔkpeɛne, bo yɛlɛ aŋ seŋ ka ba leɛteɛre a yɛlɛ soŋ?

¹² Ka nɔkpeɛneŋ wa wa, wala yɛŋ na baŋ e sɛgre a yɛlɛ? Ka anaŋ maŋ wa ta saŋa kaŋa ka yɛ taa nɔkpeɛne lɛ wuleeŋ ka yɛ tutaa na koŋ baare soŋ bee? Ai lɛ naane; saŋa kaŋa kultaa deme maŋ baŋ toɔ̃ ŋmɛɛ nɔkpeɛne. Ka a dɔɔ neŋ a pɔgeŋ taa gyeremɛ ko taa a e siri ka ba e leɛroo ka lɛ vɛŋ ka ba kultatɔ na poɔ pɛle, a na baŋ soŋeŋ ka ba kultaa na e kpeɛŋaa yaga zaa. Azuŋ ka yɛneeŋ wa taa nɔkpeɛne saŋa na yɛ naŋ tuuro taa na a kyɛ toɔ̃ sɛgraa soŋ lɛ wuleeŋ ka yɛ kultaa na na maalɛɛ soŋ. Azuŋ yɛ na baŋ soorɛɛ yɛ menne ka: ‘Te maŋ baŋ toɔ̃ eɛ bɔin a yi gyeremɛ poɔŋ a di dama bee? Te maŋ sagɛɛ te saanaa a e siri ka te e leɛroo bee? Te maŋ sagɛɛ te saanaa wieoŋ lɛ, a sɔre sudi, a kyɛ e siri ka te dire suuri korɔ te taaba meŋ bee?’ (Efe. 4:​31, 32) Kyɛ ka yɛneeŋ maaŋ ŋmeɛrɛ nɔkpeɛne wagre zaa yɛ tutaa saŋa, ka yɛneeŋ gbaŋ wa kultaa kyɛ a yɛlɛ naŋ koŋ seɛ. Ka hooŋ nyɛ ka o soba na koŋ baŋ e kultatɔ naŋ soma ko bo, a na soma ko la yɛ zaa bayi ka yɛ bare a tutaa.d

13. Boŋ na baŋ soŋ dɔɔ neŋ pɔge naŋ tuuro taa ka ba baŋ lɛ a naŋ seŋ ka ba tutaa na kɔɔre seŋ?

¹³ Wala aŋ seŋ ka yɛ tutaa na kɔɔre seŋ? Ka hooŋ wa boɔrɔ ka ho de gbɛre a kyɛ ba bɔ wagre a teɛre a yɛlɛ gaa tɔɔre a ba maŋ baare soŋ. (Yeng. 21:5) Azuŋ a na somaŋ ka yɛ tutaa kɔɔre fẽẽ ka yɛ toɔ̃ baŋ taa soŋ. Kyɛ a ba seŋ ka yɛ tutaa na lɛ kɔɔre te gaali. A Baabole yeleeŋ ka: “Teɛretɔ naŋ kɔɔrɔ ka o nyɛ eebo maŋ vɛŋeŋ ka sukyiri beɛrɛ.” (Yeng. 13:12) Ka yɛ tutaa na meŋ wa kɔɔre yaga, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ko yɛ ka yɛ nyɔge yɛ menne yi peɛ̃mo toma poɔŋ. (1 Kor. 7:9) Ta de ho teɛroŋ zaa eŋ lɛ yɛ naŋ tutaa kɔɔre seŋ, kyɛ aseŋ ka ho soore ho meŋɛ ka, ‘Bo yɛlɛ la aŋ naŋ seŋ ka N baŋ kyaare neɛ na N neŋ o naŋ tuuro taa na ka lɛ na baŋ soŋ ma ka N de gbɛre?’

WALA KA NOBA MINE NA BAŊ E SOŊ DƆƆ NEŊ PƆGE NAŊ TUURO TAA?

14. Sobobo hoŋ na baŋ tu a soŋ te yɔɔdɔɔ neŋ te yɔɔpɔge kaŋa naŋ tuuro taa? (Kaa a foto meŋ.)

¹⁴ Ka teneeŋ baŋ te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge kaŋa naŋ tuuro taa, wala teŋ na baŋ e soŋ ba? Te na baŋ toŋ boɔle baŋ ka ba wa ka te neŋ ba di bondirii, a e booree zannoo, bee a e yelkaŋa a pɛle te nimiri. (Uro. 12:13) A yɛlɛ ŋa taa na baŋ yuo la sori ko ba ka ba baŋ taa soŋ. Ho na baŋ beɛle baŋ ka ho neŋ ba yi te di bondirii, bee a de ho lɔɔre de ba ka ba naŋ gɛrɛ zie kaŋa, bee a toŋ boɔle ba ka ba wa ho die a toɔ̃ nyɛ vuo di dama, ka lɛ na vɛŋ ka ba ta e ba yoŋ. (Gal. 6:10) Alicia, teŋ yel o yɛlɛ na wulee yɛlɛ na o neŋ Aschwin poɔ naŋ da pɛle a yɛlɛ yaga zaa. O yeleeŋ ka: “A da tɔ la te sukyie yaga zaa saŋa na te yɔɔdɔbɔ ane te yɔɔpɔgeba mine naŋ da yelka ka teneeŋ wa boɔrɔ ka te nyɛ taa a toɔ̃ di dama te na baŋ wa la ba die.” Ka noba mine naŋ tuuro taaŋ yelka ho beɛle ba gaa zie kaŋa bee ka ho wa poɔ ba poɔ ka ba ta e ba yoŋ, aseŋ ka ho nyɛ ka a eɛ apoɔsori ho naŋ nyɛ ka ho soŋ ho zɔmenne. Kaara soŋ a ta wa bara ba ka ba e ba yoŋ, kyɛ aseŋ ka ho baŋ saŋa a naŋ seŋ ka ho ko ba vuo ka ba toɔ̃ nyɛ wagre di dama.—Fil. 2:4.

15. Bo yɛlɛ mine meŋ la hoŋ na baŋ e a soŋ ho zɔmenne mine naŋ tuuro taa? (Yeng Yelibie 12:18)

¹⁵ Sobuoŋ ka yɛlɛ teŋ na yel ane yɛlɛ teŋ koŋ yel na baŋ soŋ noba naŋ tuuro taa? Saŋa kaŋa a na somaŋ ka ho nyɔge ho meŋɛ a ta yel yelzaa. (Kanne Yeng Yelibie 12:18.) Aŋa mannoo poɔŋ, aminekaŋaŋ ho eŋɛ na nyagraŋ ka ho yelko noba ka te yɔɔdɔɔ kaŋa ane te yɔɔpɔge kaŋa piili tuuree taa, kyɛ aminekaŋaŋ te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge na na boɔrɔŋ ka ba yel a yɛlɛ ko noba ba menneŋ. Ka te yɔɔdɔɔ kaŋa ane te yɔɔpɔge kaŋaŋ wa tuuro taa, a ba seŋ ka te zuuro ba puori, bee a yele yelfaare kyaara ba. (Yeng. 20:19; Uro. 14:10; 1 Tɛs. 4:11) Ane meŋ, a ba seŋ ka te yele yɛlɛ mine bee a soorɔ ba soorebie mine naŋ na vɛŋ ka te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge na fere kpɛ kultaa poɔ. Te yɔɔpɔge Elise ane o serɛ yeleeŋ ka, “Vi da maŋ kpɛ teŋ ka nobaŋ wa soore te lɛ te naŋ sɛgre te kultaa yɛlɛ saŋa na gba teŋ naŋ ba di dama kyaare a yɛlɛ na.”

16. Ka te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge kaŋaŋ wa bare ba tutaa, wala aŋ seŋ ka te e te yɛlɛ?

¹⁶ Ka noba naŋ tuuro taaŋ de gbɛre ka ba na barɛɛ ba tutaa na meŋ? A ba seŋ ka te soorɔ ba soorebie yaga bee a paana ba kaŋa ka o na la vɛŋ ka a tutaa sãã. (1 Pit. 4:15) Te yɔɔpɔge kaŋa yuori naŋ di Lea yeleeŋ ka: “N da woŋee noba mine naŋ yele yɛlɛ mine a wuli ananso N neŋ te yɔɔdɔɔ kaŋa naŋ bare te tutaa. A da kpɛ maŋ yaga zaa.” Aŋa lɛ te naŋ daŋ yel na, ka te yɔɔdɔɔ ane te yɔɔpɔge kaŋaŋ wa bare ba tutaa, lɛ ba wuli ka ba de la gbɛ-faa. A yɛlɛ ŋmaaŋmaa la ka ba tutaa na soŋ baŋ baŋ de gbɛre naŋ soma. Kyɛ nɔkpeɛne zaa kyebe ka a lɛ gbɛre ŋa baŋ na de na na vɛŋeŋ ka ba poɔ sãã ka ba e ba yoŋ lɛ. Azuŋ te na baŋ bɔ la soe mine teŋ na baŋ tu a soŋ ba.—Yeng. 17:17.

17. Bo yɛlɛ aŋ seŋ ka noba naŋ tuuro taa naŋ moɔ̃ nimiri a erɛ?

¹⁷ Aŋa lɛ te naŋ nyɛ na, dɔɔ neŋ pɔge tutaa poɔŋ yelkpeɛne mine na baŋ waŋ, kyɛ ba na baŋ taa la popeɛloŋ ba tutaa na poɔŋ. Jessica yeleeŋ ka: “A yelmeŋɛ la ka, dɔɔ neŋ pɔge tutaa ba gaŋ teŋɛ. Kyɛ N poɔ da pɛlɛɛŋ yaga zaa te naŋ da de a lɛ wagre na a mɔɔ te moɔbo zaa a baŋ taa soŋ.” Ka ho neŋ neɛ kaŋaŋ piili tuuro taa, yɛ naŋ kyɛnɛ mɔɔrɔ yɛ moɔbo zaa ka yɛ baŋ taa soŋ. Ka yɛneeŋ wa e lɛ, yɛ tutaa na na kyɛŋɛɛ soŋ zaa, a soŋ yɛ ka yɛ baŋ taa soŋ zaa a toɔ̃ de gbɛre naŋ soma.