Keme Me Thin​—Xatuane Jë La Nekönatr Troa Acatrene La Lapaune i Nyën

1-2. Tune kaa la aqane tro la itre keme me thin a ujë la itre nekönatr, a nyiqane hnying göne la hmi?

ALA nyimu la itre atr ka qaja ka hape, ka tru huliwan la troa hiane la itre nekönatr. Maine hetre nekö i epun ka co, madrine catre hun kowe la aqane xatua nyën hnei epun troa acatrene la lapaune i nyën. (Dreut. 6:​6, 7) Ngo ame hë la nyën a tru trootro, nyën ha nyiqane hnyingë pengöne la hmi së me itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr.

² Ame lo xötrei, tro epuni lai a pane sesëkötr la nyën a hnyinge tun. Tro epuni lai a mekun ka hape, kola nyiqane nanazij la lapaune i nyën. Ngo ame pe, ame la nyën a hnying ke, kolo hi lai a akökötrene la lapaune i nyën. (1 Kor. 13:11) Matre the seseu menu kö. Ame asë hi la itre hnyinge i nyën göne la hmi së, ke itre ijine hi lai tro fe epun a akökötrene la atreine thei nyën troa waiewekë.

3. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekune celë?

³ Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce wang la aqane tro la keme me thin a xatuane la nekö i angatr (1) troa sipu acatrene la lapaune i nyën, (2) troa trotrohnine la enyipiewekëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr, nge (3) troa isigöline la lapaune i nyën. Ketre, tro sa ce wang la enyipiewekën tro la itre nekönatr a hnying, me itre activités nyine tro la fami a ce kuca matre aijijëne la keme me thin troa qeje Iehova kowe la itre nekö i nyidro.

XATUA NYËNE JË TROA SIPU ACATRENE LA LAPAUNE I NYËN

4. Nemene jë la itre hnyinge ne la itre nekönatr, nge pine nemen?

⁴ Atre hi la itre keme me thin ka hmi laka, tha tro kö la nekönatr a lapaune ke, lue ka lapaune nyidro. Tha hna hnaho së kö memine la lapaune koi Iehova. Ketre tune fe hi la itre nekö së. Celë hi matre, kola tro la itre drai, nge tro fe a nyën a hane hnyinge ka hape: ‘Nemene la ka anyipicine ka hape, hetre Akötresie? Tro kö ni a mejiune kowe la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr?’ Ka lolo catre lai ke, Tusi Hmitrötr a ithuecatre koi së troa huliwane la ‘mekuna së ka pexej’ me ‘waipengöne hnyawa la enyipicine la nöjei ewekë asë.’ (Roma 12:1; 1 Thes. 5:​21) Haawe, tune kaa la aqane tro epun a xatuane la nekö i epun troa acatrene la lapaune i nyën?

5. Nemene la nyine tro la itre keme me thin a kuca matre troa acatrene la lapaune ne la itre nekö i angatr kowe la Tusi Hmitrötr? (Roma 12:2)

⁵ Ithuecatre jë koi nyën troa ketre öhne ka hape, ka nyipici la Tusi Hmitrötr. (E jë la Roma 12:2.) Ame la nekö i epun a hnying, canga amamane jë koi nyën la aqane troa ithel ngöne la Index des publications des Témoins de Jéhovah me ngöne la Nyine Thele Mekun Ne La Itretre Anyipici Iehova. Ame ngöne la Nyine Ithel fene lo hna hape “Tusi Hmitrötr,” hetrenyi la götrane “Qaathei Akötresie.” Tro nyëne lai a öhn la itre ka anyipicine laka, ame la Tusi Hmitrötr, ke tha tusi kö qaathei atr, ngo “trengewekë i Akötresie.” (1 Thes. 2:​13) Maine jë tro nyën a ithel göne lo traon e Nineve. Ame ekö, önine la itre ka ithel ngöne la Tusi Hmitrötr ka hape, pëkö traon e Nineve. Ngo ame lo 1850, hna öhne la itre munëne uma e cili e Nineve. Kolo hi lai a anyipicine lo hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. (Zefa. 2:​13-​15) Tro fe la nekö i epun a öhne ngöne la götrane “Atre Fe Hi Epun?” ka mama ngöne la Ita Ne Thup ne Nofeba 2021 laka, ame la kola apatrene la traon e Nineve ke, kola eatrëne la ketre hna perofetan hnei Tusi Hmitrötr. Maine tro nyën a ce xom la itre hnei nyën hna inin ngöne la itre itusi së, me itre hna qaja hnene la itre diksioner me itre xaa itus, tro lai a acatrene la mejiune i nyën laka, ka nyipici la Tusi Hmitrötr.

6. Tune kaa la aqane tro la keme me thin a xatuane la nekö i nyidro troa öhne laka, ka nyipici la Tusi Hmitrötr? Hamëne jë la ketre ceitun. (Wange ju fe la iatr.)

⁶ Xatuane jë la nekö i epun troa öhne la itre ka anyipicine laka, ka nyipici la Tusi Hmitrötr. Nyimutre la itre ijine tro epuni a porotrikën memine la nekö i epun la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, memine la lapaune i epun koi Akötresie. Maine jë ngöne la epuni a vizitën la ketre musée maine ketre jardin botanique, maine Bethela pena. Ame la epuni a vizitëne la ketre musée (maine jë jëne Ëternet), amamane jë koi nyën la hna qaja hnene la itre ka ithel, maine itre ewekë ka hekö, ka troa acatrene la mejiune i nyën laka, ka nyipici la Tusi Hmitrötr. Atre kö nyën laka, hetrenyi la ëje i Akötresie ngöne la ketre etë atraqatr hna hëne ka hape, la stèle de Mesha ka 3 000 lao macatre? Hna amë la etë cili ngöne la Musée du Louvre e Faras. Hna kuca la ketre etë ka ceitu memine la stèle de Mesha, nge hna amë ngöne lo exposition “La Bible et le nom divin” ngöne la Hnalapa Ne Xomi Meköt Ne La Itretre Anyipici Iehova e Warwick (New-York). Kola amamane hnene lai etë cili laka, hnei Mesa joxu ne Moaba hna icilekeu me Isaraela. Kolo hnyawa hi a anyipicine la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. (2 It. Jo. 3:​4, 5) Ame la kola öhne hnene la nekö i epun la itre ka anyipicine la Tusi Hmitrötr, tro ha kökötre la lapaune i nyën.​—Wange ju la 2 Aqane Lapa itre Joxu 9:6.

7-8. (a) Nemene la hna ini së hnene la itre motifs ka mama ngöne la itre hna xup? Hamëne jë la ketre ceitun. (Wange ju fe la iatr.) (b) Nemene la hnying ka troa xatuane la nekö i epun troa acatrene la mejiune i nyën kowe la Atre Xup?

⁷ Ithuecatre jë koi nyën troa goeëne la emingömingöne la itre hna xup. Ame la epuni a ngenu ngöne la hnaxulu maine tra feja, amamane jë kowe la nekö i epun la itre motif ka mama ngöne la itre hna xup. Pine nemen? Pine laka, itre ej a amamane laka, hetre Atre Xup ka inamacan. Nyimu macatre hë la, nge itre siatifik a goeën la itre motif ka ewaewa ngöne la itre hna xup. Kola qejepengöne hnei Nicola Fameli, ketre biophysicien ka hape, ame la easa e la etrune la itre ka ewaewa ngöne la ketre hna xup, ke casi pala hi la itre numera ka ce tro. Hna hëne la itre numera cili ka hape, suite de Fibonacci. Ame ngöne la itre hna xup, nyimutre la itre ewekë ka hetre motif ka ewaewa tune la itre fini wëtresij, me peji, me aqane cia la itre drön ngöne la itre wapicin, memine la nyipine la iturnesol, me itre xane ju kö.a

⁸ Ame koilo hnaini, tro la nekö i epun a inine la itre xaa motif ka ej ngöne la itre hna xup. Ka tune la itre sinöe, casi pala hi la aqane cia itre ej. Kola nyiqane hnei ngöne sinöe, nge kola fetra la itre picin, nge e thupen itre wapicine pë hë. Kola hën lai motif cili ka hape, figure fractale. Nyimutre la itre hna xup ka hetre figure fractale. Ngo drei la ka kuca la itre motif cili ka mingöming? Maine tro la nekö i epun a lapa mekun la hnyinge celë, tro ha kökötre la mejiune i nyën laka, Akötresie la ka xup la nöjei ewekë asë. (Heb. 3:4) Hnyingëne jë koi nyën ka hape, “Maine Akötresie la ka xupi easë, hapeu, tha tro kö Nyidrëti fe a hamë së la itre trepene meköt ka troa xatua së troa mele madrin?” E thupen, qaja ju koi nyën ka hape, hna amë ngöne la Tusi Hmitrötr la itre trepene meköti cili.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

AMAMAI NYËNE JË LA ENYIPIEWEKËNE LA ITRE TREPENE MEKÖT

9. Nemene la kepin matre tro la nekönatr a hnyingëne la enyipiewekëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr?

⁹ Maine kola hnyingëne hnene la nekö i epun la enyipiewekëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr, thele jë la kepin. Hapeu, nyëne kö a luelu maine thatreine kö nyën qejepengöne koi itre xan la mejiune i nyën? Haawe, ce inine jë me nyën la itus Gojenyi Kowe La Nyipi Mel!b matre xatua nyën troa trotrohnine la enyipiewekën la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr.

10. Nemene la aqane tro epun a xatuane la nekö i epun troa imelekeu me Iehova?

¹⁰ Thue aja jë koi nyën troa hane nyisinee i Iehova. Ame la epuni a ini Tus memine la nekö i epun, ithanatane jë me nyën la itre hnying me itre foto ka mama ngöne la itus Gojenyi Kowe La Nyipi Mel! (It. Ed. 20:5) Ame ngöne la mekene 8 ne la itus, kola aceitunë Iehova memine la ketre sinee ka hnimi së, me hmekë së matre tro sa madrin. Thupene la epuni a e la 1 Ioane 5:​3, hnyingëne jë koi nyën ka hape, “Maine ketre sinee ka lolo Iehova koi hmunë, ka hace kö la itre ewekë hnei Nyidrëti hna upi hmunë troa kuca?” Ka hmaloi hi troa sa, ngo tro ej a xatuane la nekö i epun troa öhne la ihnimi Akötresie ngöne la itre wathebo i Nyidrë.​—Isa. 48:​17, 18.

11. Nemene la aqane tro epuni a xatuane la nekö i epun troa trotrohnine la enyipiewekëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr? (Itre Edromë 2:​10, 11)

¹¹ Amamane jë koi nyën la eloine troa trongëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr. Ame la epuni a ce e Tusi Hmitrötr, maine e la Topik ne la drai, qaja jë la itre eloin hnei epun fami hna kapa qa ngöne la hna trongëne la itre trepene meköt. Hapeu, trotrohnine kö la itre nekö i epun la enyipiewekëne troa catre huliwa me huliwa nyipici? (Heb. 13:18) Amamane jë fe koi nyën laka, ame la easa trongëne la itre trepene meköt, ke kola thupëne la ngönetrei me itre mekuna së. (It. Ed. 14:​29, 30) Maine tro epuni a waipengöne la itre trepene meköti cili, tro lai a xatuane la itre nekö i epun troa trotrohnine la enyipiewekëne la itre eamo qaathei Akötresie.​—E jë la Itre Edromë 2:​10, 11.

12. Tune kaa la aqane kuca la kem matre troa xatuane la nekö i nyidrë troa öhne la enyipiewekën troa trongëne la itre trepene meköt?

¹² Steve me föi nyidrë, ka mele e Faras a qaja la aqane xatuane nyidro la nekö i nyidro Ethan. Aja i nyidro tro angeic a trotrohnine la ihnimi Iehova ka ej ngöne la itre wathebo. Öni Steve: “Nyio a hnying koi angeic ka hape, ‘Hnauëne la Iehova a ajan tro sa trongën la trepene meköt celë? Nemene la ka amamane ka hape, Nyidrëti a hnimi së? Nemene la ka troa traqa e tha trongëne kö eö?’ ” Celë hi ka xatua Ethan troa mele thenge la itre trepene meköt qaathei Iehova. Öni Steve: “Ame la aja i nyio, ke tro Ethan a trotrohnine laka, ame la inamacan qa hnine la Tusi Hmitrötr, ke ka draië catre kö hune la inamacane i atr.”

13. Tune kaa la aqane tro la itre keme me thin a inin la nekö i angatr troa trongëne la itre trepene meköt? Hamëne jë la ketre ceitun.

¹³ Ini nyëne jë troa trongëne la itre trepene meköt. Maine jë, tro la porofesör a upe la nekö i epun troa e la ketre itus. Ngo ame ngöne la itusi cili, kola qaja aloine la itre atr ka kuci ngazo maine ka isi. Hnyinge jë kowe la nekö i epun ka hape: ‘Tune kaa Iehova la Nyidrëti a öhne la itre atr ka qaja maine kuca la itre ewekë cili?’ (It. Ed. 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Celë hi ka troa hnëkë nyën troa qejepengöne la mejiune i nyën kowe la porofesör, me kowe fe la itre sine ini nyën.c

XATUA ANGEICE JË TROA ISIGÖLINE LA MEJIUNE I ANGEIC

14. Nemene la ini ka jol kowe la jeune troa ithanatan, nge pine nemen?

¹⁴ Tha ka hmaloi kö kowe la jeune troa isigöline la mejiune i angeic e koilo hnaini. Tro angeice lai a xou la kola ithanatane la Évolution. Pine nemen? Pine laka, itre porofesör a hamën la ini Évolution kösë hna anyipicine hë. Tune kaa la aqane tro epun a xatuane la nekö i epun, matre troa catr la mejiune i angeic?

15. Nemene la ka troa xatuane la ketre jeune troa mejiune kowe la hnei angeic hna inin ngöne la Tusi Hmitrötr?

¹⁵ Xatuane nyëne jë troa mejiune kowe la itre hnei nyën hna inin ngöne la Tusi Hmitrötr. Tha tro kö nyën a hmahma ke, nyën a mejiune kowe la Atre Xup. (2 Tim. 1:8) Pine nemen? Pine laka, alanyim la itre ka inamacan ka qaja ka hape, tha ka xulu xane kö la mel. Angatr a öhne la emingömingöne la itre hna xup, matre xecie koi angatr laka, hetre Atre Xup ka inamacan. Nge tha angatre kö a mejiun kowe la ini Évolution hna hamën ngöne la itre uma ne ini. Tro fe la nekö i epun a acatrene la mejiune i angeic, e tro angeic a atre la kepine matre itre xaa trejin enehila a mejiune kowe la Atre Xup.d

16. Nemene la aqane tro la keme me thin a xatuane la nekö i nyidro troa isigöline la mejiune i nyën kowe la Atre Xup? (1 Peteru 3:​15) (Wange ju fe la iatr.)

¹⁶ Xatua nyëne jë troa isigöline la mejiune i nyën kowe la Atre Xup. (E jë la 1 Peteru 3:​15.) Ijije hi tro epun a ce wang memine la nekö i epun la itre video ka mama ngöne jw.org ngöne la götran hna hape, “Itre Hna Xup.” E thupen, thele jë me nyën la itre ini ka hmaloi koi nyën troa qejepengöne koi itre xan, nge xatua nyëne jë troa amacane la aqane troa qaja. Amekunë nyëne jë laka, ame la aja i easë ke, tha tro kö a isi ithanata, ngo e ka hape, ka pi porotrik la atr, loi e troa hmaloi la aqane tro nyën a qejepengön. Maine jë, tro la ketre sine ini nyën a qaja ka hape: “Eni hi a mejiun kowe la hnenge hna öhn, nge tha öhnyi Akötresieti kö ni.” Ijije hi tro nyën a sa ka hape: “Pane mekune jë laka, eö a ngenu ngöne la hnaxulu, nge nanyi hë eö qa ngöne la hunahmi. Ame e cili, öhne ju hi eö la ketre hnë tha tim hna xup hnyawan. Nemene la nyine tro eö a mekun? Atre hi eö lai ka hape, hetre atr ka xup lai hnë tha tim, nga tune kaa fe la hnengödrai me fene hnengödrai?”

17. Tune kaa la aqane tro la keme me thin a xatuane la nekö i nyidro troa ce thawa la hnei nyën hna inin qa hnine la Tusi Hmitrötr? Qaja jë la ketre ceitun.

¹⁷ Ithuecatre jë koi nyën troa ce thawa me itre xan la itre nyipici qa hnine la Tusi Hmitrötr. (Roma 10:10) Qaja jë koi nyën laka, ceitune hi la troa ce thawa la lapaune i nyën koi itre xan, memine la troa inine la ketre instrument de musique. Ame lo xötrei, tro nyën a elone la itre miuzik ka hmaloi hi. Ngo e tro pala hi nyën a elone lai instrument cili, tro hë lai a maca koi nyën. Ketre tune mina fe, tro la jeune a nyiqane ithanatane la lapaune i nyën jëne la itre hnepe ithanata ka co hi. Maine jë tro nyën a hnying kowe la ketre sine ini ka hape: “Atre hi eö ka hape, ame la itre ka kuca la itre masin ke, angatre hi a nyitipune la itre hna xup? Goeëne lai video celë.” Thupene lai, nyën a amamane jë la ketre video qa ngöne la götrane Évolution ou conception ? me hape: “Maine kola qaja aloine la atr ka kuca la ketre masin, nge angeic pe a nyitipune la itre hna xup, nga drei la nyine tro sa qaja aloin pine xup la nöjei ewekë asë?” Ijije hi tro la porotrike cili a ahlëne la aja thene la ketre jeune troa atrepengöi Akötresie.

XATUA NYËNE JË TROA ACATRENE LA LAPAUNE I NYËN

18. Tune kaa la aqane tro la keme me thin a acatrene la lapaun ne la nekö i nyidro?

¹⁸ Ame enehila, alanyimu la itre atr ka tha mejiune kö koi Iehova. (2 Pet. 3:3) Matre ame la epuni a ini Tusi memine la nekö i epun, ithuecatre jë koi nyën troa sine ajuine la itre ini ka troa akökötrene thei nyëne la metrötr kowe la Tusi Hmitrötr, me kowe la itre trepene meköt. Ithanatane jë me nyën la itre hna xup hnei Iehova matre tro nyën a lapa mekune itre ej. Xatua nyëne jë fe troa trotrohnine la aqane eatr la itre hna perofetan hnei Tusi Hmitrötr. Ketre, ce thithi jë me nyën, nge thithi sai nyëne jë. Tro kö Iehova lai a amanathithine la itre trengecatr hnei epuni hna kuca, matre acatrene la lapaune ne la nekö i epun.​—2 Aq. Jo. 15:7.