“Ka Cile Huti Epine Palua La Wesi Ula i Akötesi Shë”

1, 2. (a) Nemene jë la pengöne la mele së e patre kö la Tusi Hmitrötr? (b) Nemene la aqane tro sa kepe thangane la Wesi Ula i Akötresie?

NEMENE jë la pengöne la mele së e patre kö la Tusi Hmitrötr? Eje hi laka, pëkö eamo nyine troa xatua së ngöne la mele së. Nge tha tro kö sa atre la nyipici göi Akötresie, me göne la mel, me göne la pengöne la itre drai elany. Ketre, tha tro kö së lai a atre la itre hna kuca hnei Iehova kowe la itre atr ekö.

² Eloine pe, hnei Iehova hna hamë së la Wesi Ula i Nyidrë, ene la Tusi Hmitrötr. Hnei Nyidrëti hë hna qaja amë ka hape, tro ha cile huti la maca ne ej epine palua. Kola mama la mekune cili ngöne Isaia 40:8, nge hna amexeje hnei Peteru aposetolo. Ame la xötre cili tre, kola qaja la maca i Akötresie kowe la nöjei atr asë, ngo kolo fe a qaja la Tusi Hmitrötr. (E jë la 1 Peteru 1:24, 25.) Hetre thangane catr koi së e hne së hna e la Tusi Hmitrötr ngöne la sipu qene hlapa së. Celë hi hna trotrohnine hnene la itre atr ka hnine la Wesi Ula i Akötresie. Celë hi matre, ngöne la itre hadredre lao macatre, hnei angatr hna isine troa ujëne la Tusi Hmitrötr, me thelejën tro la itre atr a hetreny. Ngo jole pi hë ke, tru la itre icilekeu hnei angatr hna qëmeke kow. Casi hi la aja i angatr me Iehova, laka, tro la itre atr ka alanyim a “mele me wangate hmekune la nyipici.”—1 Timoteo 2:3, 4.

3. Nemene la hne së hna troa ce ithanatane ngöne la tane mekune celë? (Wange ju la pane iatr.)

³ Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce wange la aqane cile hut la Wesi Ula i Akötresie, (1) ngacama saze ju hë la aqane ithanatane la itre qene hlapa, (2) ngacama saze ju hë la itre ka mus ngöne la fen, (3) ngacama icilekeu ju hë memine la huliwa ne ujë Tusi Hmitrötr. Nemene la eloine la troa ce ithanatane la itre mekune celë? Tro ha kökötre catre la hni ne ole së kowe la Tusi Hmitrötr me kowe la atrekë ewekën.—Mika 4:2; Roma 15:4.

KOLA SAZE LA AQANE ITHANATANE LA ITRE QENE HLAPA

4. (a) Kola saze trootro tune kaa la itre qene hlapa ngöne la itre macatre? (b) Nemene la ka amamane laka, tha ajane kö Iehova troa ca qene hlapa hi? Nge kola ketri së tune kaa?

⁴ Kola tro la itre macatre, nge kola saze fe la aqane ithanatane la itre qene hlapa. Ame la itre hnaewekë me xötre hnëewekë hna majemine qaja ekö, tre saze hë la aliene enehila. Maine jë, hetre hnaewekë hnei epuni hna mekun ngöne la qene hlapa i epun. Ka nyipici fe lai kowe lo itre qene hlapa ka hekö. Ame la qene Heberu me qene Heleni hna ithanatan hnene la itre atr enehila, tre, ketrepengöne kö memine la qene Heberu me qene Heleni hna cinyihan ngön la Tusi Hmitrötr ekö. Matre, tha trotrohnine kö la itre atr la Tusi Hmitrötre hna cinyihane ekö, matre nyipiewekë troa ujën ej. Ame koi itre xan, e tro angatr a inine la qene Heberu me qene Heleni ka hekö, tro angatre lai a trotrohnine hnyawa la Tusi Hmitrötr. Ngo, tha tro kö lai a xatua angatr.a (Wange ju la pane ithuemacany.) Hetre hni ne ole së laka, hna ujën apexejen maine ujën sinën la Tusi Hmitrötr ngöne la 3 200 lao qene hlapa. Iehova la ka ajan tro la itre atr ne la “nöjei nöj’ asëjëihë, me nöjei tribu, me ite qene hlapa” a kepe thangane la Trenge Ewekë i Nyidrë. (E jë la Hna Amamane 14:6) Eje hi laka, kola aeasenyi së catre koi Akötresie, Atre ihnim nge ka tha ië hna hnime kö.—Ite Huliwa 10:34.

5. Pine nemen matre hna nyipiewekëne la Tusi Hmitrötr, “Bible du roi Jacques”?

⁵ Hnene laka, kola saze la aqane ithanatane la itre qene hlapa, haawe, hetre thangane fe kowe la aqane ujëne la Tusi Hmitrötr. Maine jë, ka hmaloi troa e la Tusi Hmitrötr ngöne la kola xötrei ujën, ngo ame hë e thupen, tha nyipi trotrohnine hë së. Hanawange la ketre Tusi Hmitrötr, hna hape King James (Bible du roi Jacques) hna xötrei mama lo 1611. Tusi Hmitrötre lai qene Papale ka hlemu catre ekö, nge ame fe hë la itre xa hnaewekë tre, kolo fe a hane ithanatane ngöne la qene Papale enehila.b (Wange ju la ithuemacany.) Ngo ame pe, tha nyipi mama kö la ëje i Iehova. Ame ngöne la Itre Hna Cinyihane Qene Heberu, laka, kola mama ekö ngöne la qaan la ëje i Akötresie tre, hna amë pena ha la “JOXU” hna sija atrun. Ame hë e thupen, kolo hi a mama la “JOXU” ngöne la itre xa xötre ne la Itre Hna Cinyihane Qene Heleni. Matre, ijije hi tro sa qaja ka hape, hnene la Tusi Hmitrötr “Bible du roi Jacques” hna nyipiewekëne la ëje i Akötresie ngöne la götrane hna hape, Isisinyikeu Ka Hnyipixe.

6. Pine nemen matre easa madrin troa hetrenyi la Traduction du monde nouveau?

⁶ Ame la kola xötrei mama la Tusi Hmitrötr qene Papale, “Bible du roi Jacques” tre, hna xome la itre hnaewekë ka ihmeku memine la hneijine cili. Ngo, kola tro la itre macatre, nge tha qaja ha la itre xa hnaewekë qa hnin ej. Ame enehila, jole catre troa trotrohnine itre ej. Celë hi ka mama fe ngöne la Tusi Hmitrötr qene Drehu, memine la itre xa Tusi Hmitrötr ka hekö. Matre, easa olene atraqatr laka, hetrenyi së la Tusi Hmitrötr qene Wiwi Les Saintes Écritures: Traduction du monde nouveau. Ej a xome la itre hnaewekë hna ithanatane enehila. Hna ujëne apexejene maine sinën la Tusi Hmitrötre cili ngöne la 150 lao qene hlapa. Kolo lai a hape, ijije hi tro la itre atr ne la fen asë a e la Tusi Hmitrötre cili ngöne la sipu qene hlapa i angatr. Jëne la itre hnaewekë ka lualai hnyawa, ene pe kola ketr la hni së hnene la maca i Akötresie. (Salamo 119:97) Ngo, ame la ka sisitria, hnene la Traduction du monde nouveau hna amë la ëje i Akötresie ngöne la sipu göhnen ej tune lo aqane mama ekö ngöne la qaan.

QENE HLAPA HNA ITHANATAN LAPAN

7, 8. (a) Pine nemene matre nyimutre la itretre Iudra ka tha trotrohnine la Itre Hna Cinyihane qene Heberu ekö? (b) Nemene la Septante?

⁷ Hnene laka, kola saze la itre ka mus ngöne la fen, haawe, ame itre xa ijin, kolo fe a saze la qene hlapa hna ithanatane hnene la itre atr ngöne la ijine cili. Ngo, nemene la hna kuca hnei Iehova matre tha tro kö lai a sawa la itre atr troa trotrohnine la Tusi Hmitrötr? Hanawange la ketre ewekë ka traqa ekö nge ka sa la hnying. Hna cinyihane la 39 lao pane tusi ne la Tusi Hmitrötr hnene la itretre Iudra maine itretre Isaraela. “Hna [pane] nue koi angate la wesi ula i Akötesie.” (Roma 3:1, 2) Hnei angatre hna cinyihan ngöne la qaan la itre tusi celë qene Heberu me qene Suria. Ngo, ame hë lo itre macatre 200 qëmeke i Iesu, nyimutre catre hë la itretre Iudra ka tha trotrohnine la qene Heberu. Pine nemen? Hnene la musi Alexandre le Grand, Atre Heleni hna thapa la itre nöj hna mele ngön hnei angatr me itre xa nöje ju kö. Matre, qene Heleni pë hë la qene hlapa hna ithanatan lapan hnene la itre atr ne la itre nöje cili. Haawe, tha ithanatane hë angatr la sipu qene hlapa i angatr, ke kola ha qene Heleni. (Daniela 8:5-7, 20, 21) Kola qaja fe la itretre Iudra laka, jole catre hë koi angatr troa trotrohnine la Tusi Hmitrötr qene Heberu. Nemene la nyin lai?

⁸ Ame ngöne lo itre macatre 250 qëmeke i Iesu, hna ujëne hë la faifi lao tusi ne la Itre Hna Cinyihane qene Heberu koi qene Heleni. Nge thupene lai, hna ujëne fe hë la munën. Hna hëne la Tusi Hmitrötre cili qene Wiwi ka hape, Septante. Celë hi pane Tusi Hmitrötr hna ujën ekö.

9. (a) Nemene la thangane la Septante me itre xa Tusi Hmitrötr ekö kowe la itre atr ka e la Wesi Ula i Akötresie? (b) Nemene la xötr e hnine la Itre Hna Cinyihan Qene Heberu ka tru koi epun?

⁹ Jëne la Tusi Hmitrötr Septante, ijije hë tro la itretre Iudra ka qene Heleni a e la Itre Hna Cinyihane qene Heberu ke, hna ujëne hë qene Heleni. Pane mekune jë la madrine ka tru thei angatr, ene la troa drenge me e la Wesi Ula i Akötresie ngöne la sipu qene hlapa i angatr! Hna hane fe hë ujën la itre xa götran ne la Tusi Hmitrötr ngöne la itre xa qene hlapa hna ithanatane hnene la itre atr (qene Syriaque, qene Gotique, me qene Latin). Kolo pala hi a e la Tusi Hmitrötr hnene la itre atr ka alanyimu, me trotrohnine ej, nge ka tru fe hë ej koi angatr. Ketre, hetre itre xötr hnei angatr hna wangatrune catrën, tui së enehila. (E jë la Salamo 119:162-165.) Nyipici, hnene la Wesi Ula i Akötresie hna cile hut ngacama kola saze la itre ka mus memine la itre qene hlapa hna ithanatan hnene la itre atr.

KOLA ICILEKEU MEMINE LA HULIWA NE UJË TUSI HMITRÖTR

10. Pine nemene matre pëkö Tusi Hmitrötr ne la itre atr ngöne la ijine i John Wycliffe?

¹⁰ Ame ngöne la itre macatre, nyimutre la itre tane ka tru ka sawa la itre atr troa e la Tusi Hmitrötr. Ngo, hnene la itre ka lapaune koi Iehova hna thelejën matre tro la itre atr a hetrenyi la Tusi Hmitrötr. John Wycliffe la ketre e angatr; ka mel angeic e Angleterre ngöne lo itre macatre 1500. Ame koi angeic, loi e tro la itre atr asë a e la Tusi Hmitrötr. Ngo, ame ngöne la ijine i angeic, tru catre la thupene ej, nge hna cinyanyine ej hnei wanakoim. Celë hi matre, tro hi a e hnene la itre ka hetre Tusi Hmitrötr. Ketre, tru la itre atr ka thatreine e tus. Nyipici laka, angatre hi a drenge la kola e la Tusi Hmitrötr qene Latin ngöne la uma ne hmi. Ngo, ame ngöne la ijine cili, tha trotrohnine hë la itre atr la qene Latin. Nemene la hna kuca hnei Iehova matre tro la itre atr a hetrenyi la Tusi Hmitrötr ngöne la sipu qene hlapa i angatr?—Ite Edomë 2:1-5.

11. Nemene la thangane la Tusi Hmitrötre i Wycliffe?

¹¹ Ame lo 1382, hnei John Wycliffe me itre xane ju kö hna ujëne la Tusi Hmitrötr qene Papale. Hna kapa hnyawa la Tusi Hmitrötre cili hnene la ketre gurup hna hën ka hape, Lollards. Hnei angatr hna trongëne la itre hlapa trootro ne la nöje Angleterre. Angatr a e la Tusi Hmitrötr kowe la itre atr, me hamëne la itre xa götran ej hna fejan. Matre, hlemu catre hmaca jë kö la Tusi Hmitrötr jëne la huliwa i angatr.

12. Nemene la aqane ujë ne la itre hene ne hmi kowe la itre ka xötrethenge Wycliffe?

¹² Xele catre la itre hene ne hmi ma wai Wycliffe, memine la Tusi Hmitrötre i angeic, me itre ka xötrethenge angeic. Hnei angatr hna akötrëne la itre Lollards me dreuthetrij asë la itre Tusi Hmitrötre i Wycliffe. Meci hë Wycliffe, ngo hnei angatr hna qeje angeic ka hape, ka icilekeu, maine ithupëjia memine la hmi. Hnei angatr hna jele hmaca la hua i angeic matre troa dreuth la itre june i angeic, me trije la hnatresijin ngöne la hneopegejë hna hën ka hape, Swift. Ngo, ame pe, thatreine kö la hmi troa apatrene la aja ne la itre atr troa e me trotrohnine la Wesi Ula i Akötresie. Ame ngöne la itre macatre thupen, hnene la itre atr ne Europe me itre xa götrane ne la fen hna ujëne me fejan la Tusi Hmitrötr ngöne la itre qene hlapa hna ithanatane hnene la itre atr.

“ATE INI ’Ö TROA HETE THANGAN”

13. Nemene la ewekë ka xecie koi së? Nemene la thangane lai kowe la lapaune së?

¹³ Maine nyipici laka, hna cinyihane la Tusi Hmitrötr jëne la uati hmitrötr, ngo tha kolo kö lai a hape, qaathene uati hmitrötre i Akötresie la kola cinyihane la Septante, me Tusi Hmitrötre i Wycliffe, me “Bible du roi Jacques.” Ngo, ame la easa goeëne la itre hna kuca matre hetrenyi pi la itre Tusi Hmitrötre cili, eje hi laka, tune lo hna qaja amë hë hnei Iehova, ka cile hut la Wesi Ula i Nyidrë. Kolo lai a acatrene la lapaune së laka, tro fe a eatre elanyi la nöjei ewekë hnei Iehova hna thingehnaean.—Iosua 23:14.

14. Pine nemen matre qaja jë së ka hape, Tusi Hmitrötr a akökötrene la ihnimi së koi Iehova?

¹⁴ Ame la easa atre la aqane thupëne Iehova la Wesi Ula i Nyidrë, kola acatrene catrën la lapaune së koi Nyidrë. Ketre, kola akökötrene la ihnimi së koi Nyidrë.c (Wange ju la ithuemacany.) Pine nemene matre Nyidrëti a hamëne koi së la Tusi Hmitrötr? Nge pine nemen matre qaja amë jë Nyidrëti ka hape, tro ej a cile hut? Pine laka, tru la ihnimi Nyidrëti koi së, nge hetre aja i Nyidrëti fe troa ini së matre tro sa öhnyi loi ngöne la mele së. (E jë la Isaia 48:17, 18.) Matre, meköt troa hnim me drengethenge Nyidrë.—1 Ioane 4:19; 5:3.

15. Nemene la itre mekun hne së hna troa ce ithanatan ngöne la tane mekune ka troa xulu?

¹⁵ Nyipici laka, ka tru catr koi së la Wesi Ula i Akötresie. Nemene la nyine tro sa kuca matre troa hetre thangane koi së la hna isa e la Tusi Hmitrötr? Nemene la nyine tro sa kuca matre tro la itre atr hne së hna öhne ngöne la hna cainöje trootro a wangatrune la Tusi Hmitrötr? Nemene la nyine troa kuca hnene la itre ka hamë ini ngöne la ekalesia matre tro pala hi la Tusi Hmitrötr a nyitrepene la itre ini hnei angatr hna hamën? Tro sa ce ithanatane la itre mekune celë ngöne la tane mekune ka troa xulu.