Mekene Eitr
Thupëne Ju La Fami i Epun Wanga Ajojezine Jë Hnene La Itre Ewekë Ka Hetre Ethanyin
1-3. (a) Ka xulu qa ka la itre ewekë ka iajojezi, hna troa hmekëne hnene la fami? (b) Nemene la aqane tro la itre keme me thine a tulu ewekë, ngöne la aqane troa thupëne la fami i angatr?
EPUNI hë a troa upe la nekö i epuni trahmanyi ka co troa ini, ngo ngazo pe kolo ha hlupi catre lai mani. Nemene la hnei epuni hna mekune troa kuca? Hapeu tro kö epuni a nue angeice troa tro pë iheetre ne mani? Maine tro pena epuni a hetrë itrai angeice hnene la wenge ihetr, matre thatreine pena ha nyëne troa tro pine laka, hace la hnaheetr? Eje hi laka, thaa tro jë kö epuni a kuca la lue ewekë cili. Ngo epuni pe a troa hamëne hi la ka ijij, matre thaa tro kö nyëne a hletra.
2 Ketre ceitune fe hi lai, memine la aqane tro la keme me thine a atreine tulu ewekë, ngöne la kola thupëne la itre fami i angatre qa ngöne la itre iajojezi ne la itre ewekë ka hetre ethanyin, a kola trotrotranyi angatre qa ngöne la nöjei götran— maine qa ngöne la itre nyine madrin, maine itre ithuemacanyi jëne radio maine zonale pena, maine itre sine ce elo, maine itre uma ne ini. Co hi maine pë pena kö hna kuca hnene la itre keme me thin, troa nyine petre ne la itre atrene la fami i angatr. Ame pena itre xan, ke, angatre a goeëne la nöjei ewekë e tröne la hnalapa, kösë itre ewekë ka hetre ethane asë hi, celë hi matre angatre a xomehnöthe la itre nekö i angatr; ngo ame pe kowe la itre nekönatr, ke, kösë lo kolo lai a othe me öje la mele i nyudren. Hapeu, atreine kö troa tuluthe la itre ewekë nyine kuca ka ijije ngöne la götrane celë?
3 Nyipici, atreine hi. Ka pë thangane nge jëne ngazo atraqatr, la troa xomacone menune pala ha la itre nekönatr. (Ate Cainöj 7:16, 17) Ngo nemene la aqane tro la itre keme me thine keresiano, a waitulune hnyawa la aqane tro angatre a thupëne la itre atrene la fami i angatr? Loi e tro angatre a wangatrune hnyawa la köni götrane celë: ini, sine ce elo, me kuci madrin.
DREI LA KA TROA ININE LA ITRE NEKÖ I EPUN?
4. Nemene la aqane tro la itre keme me thine keresiano a waipengöne la ini?
4 Kola wangatrune catrëne la ini mus, hnene la itre keme me thine keresiano. Atre hi angatre laka, jëne la ini cili, kola xatuane la itre nekönatre troa e tus, me cinyany, me atreine ifekeune la itre mekun, ketre mina fe angatre a inine troa cile kowe la itre jol. Ketre, hnë tro mina fe angatre lai a inine la nöjei ewekë ka nyimutre. Ketre nyine ixatua fe kowe la itre nekönatr, la atreine hnei angatre hna troa kapa qa ngöne la itre hna ini jëne tro angatre lai a atreine cile catre qëmekene la itre itupathi ne la fene celë. Ketre, troa öhnyi huliwa ka loi, e lolo la hna ini.— Ite Edomë 22: 29.
5, 6. Tuneka la aqane fe amamane kowe la itre nekönatre ngöne la hna ini, la itre ithuemacanyi ka ngazo, ngöne la pengöne la götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei?
5 Ngo eje hi laka, ame la itre uma ne ini, hnë ithikeu hi lai hnene la nöjei pengöne nekönatr— nge nyimutre la trene mekune hmo thei angatr. Tro së a ce wange la aqane mekune i angatr, ngöne la pengöne la ce meköle trefën, memine la aqane melëne hnyawa la itre götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei. Ngöne la kolej ne Nizeria, hetrenyi la ketre jajiny ka mele hnine la kuci ngazo, angeice a majemine hamëne la itre mekune ka ngazo kowe la itre sine ce ini angeic, göi troa ce meköle tune la lue trefën. Alanyimu catre la itre ka pi drenge hnyawa la itre ini cili, ngacama itre mekune hmo la hnene lai jajinyi hna iëne qa hnine la itre sine tusi ka ngazo. Celë hi matre, nyimutre thene la itre jajiny, ka trongëne thenge lai hnei angatre hna dreng. Ame la pune lai, ke, hna upune gojenyi la caa jajiny, thaa faipoipo pena, nge meci ju fe kö thupene la hna thi upune.
6 Ketre, hace mina fe troa mekune laka, nyimutre la itre ithuemacanyi ka ngazo ngöne la pengöne la ce meköle trefën, a hna hamëne ngöne la hna ini, thaa ka xulu kö qa thene la itre nekönatre ngo qa thene pe la itre ka ini angatr. Nyimutre la itre keme me thine ka thaa madrine kö kowe la itre uma ne ini, pine laka, kola inine la itre nekönatre la pengöne la götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei, ngo thaa pane hamëne pe koi angatre la itre ithuemacanyi ngöne la itre thiina ka loi me itre hnëqa nyine troa wangatrun. Hna qaja hnene la ketre thin, göne la nekö i eahlo jajiny ka 12 lao macatre, ka hape, “Eahuni a mele ngöne la ketre nöje ka hmi catr, me ka kuci kutim, ngo ame pe ngöne kolej ne la götrane cili, ke, kola ithue kapote ne la itre hna inin!” Ketre atraqatre fe la xou thene la thine memine la fö i eahlo ngöne la nyidroti a atre laka, hna sipo ihanyi kowe la nekö i nyidro jajiny, hnene la itre nekötrahmanyi ka ce macatre me angeic. Nemene la aqane tro la itre keme me thine a thupëne la itre atrene la fami i angatr, qa ngöne la iajojezi ne la fen?
7. Nemene la aqane troa lepe trije hnyawa la itre hna qaja, göi pengöne la götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei?
7 Hapeu, wathebo troa qaja kowe la itre nekönatr, la itre mekune ngöne la götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei? Ohe. Nyipi ewekë troa hamë ini ngöne la itre ka hmitrötr, ngo qa i epuni hmekuj troa kuca lai. (Ite Edomë 5: 1) Nyipici, ngöne la itre götrane e Erop memine la götrane ailopi e Amerika, nyimutre catre la itre keme me thine ka xou troa ithahnatane la mekune cili. Ketre tune mina fe ngöne la itre nöje e Afirik, thaa ewekë ka loi kö la troa ce ithahnatane me itre nekönatr, la pengöne götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei. Kola qaja hnene la ketre kem ne Siera Leon, ka hape, “Thaa hna tune fe kö la ngöne la qene nöje e Afirik.” Kola mekune hnene la itre keme me thine ka hape, ame la troa inine la itre nekönatr la pengöne la götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei, ke, kolo lai a hamë angatre la itre mekune ka troa upi angatre troa kuci ngazo elany! Ngo nemene fe la mekune i Akötresie?
MEKUNE I AKÖTRESIE GÖNE LA ITRE KA HMITRÖTR
8, 9. Nemene la ithuemacanyi ka lolo hna hamëne hnene la Tusi Hmitrötre thatraqane la itre pengöne götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei?
8 Tusi Hmitrötre a amamane hnyawa laka, pëkö nyine hmahman, maine kola pi ithahnatane hnyawa ngöne la thiina ka meköti la itre ka hmitrötr. Ngöne la ijine i Isaraela, hna amekötine kowe la nöje i Isaraela troa cacaxeny, itre ka tru memine fe la “itre ka co,” troa drenge la kola e catrëne la Trenge Wathebo i Mose. (Deuteronomi 31:10-12; Iosua 8:35) Pëkö hna juetrëne hnene la Trenge Wathebo, hna qaja amamane hnyawa la nöjei pengöne götrane gaa hmitrötre ne la ngönetrei, ene la meci föe, me neni la zane itrei, me kuci ngazo, me nyi xetë triji föe hmunë, me trahmanyi ka ce meköle me ketre trahmany, ce meköle me ketre sipu atrene la fami, me ce meköle me öni. (Levitiko 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deuteronomi 22:22) Thupene la hna e la itre götrane celë ne la Trenge Wathebo, itre keme me thine a qejepengöne hnyawa hmaca lai kowe la itre nekö i angatre trahmanyi me jajiny, ngöne laka nyudrene a thele troa atre.
9 Hetrenyi la itre xötre ngöne la itre mekene faif, me sikis, me seven ne la tusi Ite Edomë, ka qaja la itre eamo ka tru nyine thupëne la itre trefëne qa ngöne la itre ethanyine la kuci ngazo. Itre xötre lai ka amamane laka, canga hmaloi hi troa kei kowe la kuci ngazo ngöne la itre xaa ijin. (Ite Edomë 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Ngo itre eje a inine laka, ka sis, nge hetre ethane ej, nge itre eje fe a eatrongëne la itre thöth matre thaa tro kö angatre a kei ngöne la itre aqane kuci ngazo. (Ite Edomë 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Qa ngöne lai, isapengöne kö la kuci ngazo memine la troa eatrëne ngöne la meköt, la itre aja ne ngönetrei e ase hë faipoipo. (Ite Edomë 5:15-20) Drei la ketre tulu ne ini nyine troa xötrethenge hnene la itre keme me thin!
10. Pine nemene matre, ame la troa hamëne la atrehmekune i Akötresie göne la pengöne götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei, ke, jëne tro angatre lai a neëne la kuci ngazo?
10 Hapeu tro kö la aqane ini celë a nyi jëne la itre nekönatr, troa kuci ngazo? Tusi Hmitrötre pe a inine ka hape: “Troa amelene la ite ka meköti hnene la ate hmekun.” (Ite Edomë 11: 9) Hapeu, thaa aja i epuni fe kö troa thapa la itre nekö i epun, qa ngöne la itre iajojezi ne la fen? Hna qaja hnene la ketre kem, ka hape: “Qaane la kola co la itre nekönatr, hnei nyiho hna tupathe troa qaja asë la trenge nyipici koi angatr, ngöne la kola qaja la pengöne götrane gaa hmitrötrene la ngönetrei. celë hi matre, ngöne la angatre a drenge la itre xaa nekönatre a porotrikë kuci ngazo, ke thaa tro kö angatre a thele troa pi atre. Pëkö ewekë ka singödr, nge hna thatre.”
11. Tuneka la aqane troa qejepengöne trongëne kowe la itre nekönatr, la itre götrane gaa hmitrötre ne la ngönetrei i angatr?
11 Tune la hne së hna ce wange hë ngöne lo itre mekene hnapan, laka, loi e troa canga inine la nekönatre la pengöne la itre ka hmitrötr, e co petre kö nyën. Ngöne la kola inine la nekönatre troa qeje ëjene la itre götrane la ngönetrei i angeic, thaa tro kö a qaja sinëne me wangacone pë hë la itre xan, lo hna hape, gaa hmitrötr, hnene laka, kola mekune ka hape, itre ewekë ka sis. Ini angatre jë la aqane ati ëjene la itre götrane cili. Kola tro la itre drai nge nyipi ewekë tro angatre a atrepengöne hnyawa la itre ewekë ka ijije maine ka thaa ijije pena troa kuca; troa hetre ifegone itre ej. Loi e tro asë hi la itre keme me thine a inine la itre nekönatre laka, ame la itre götrane la ngönetrei cili, ke, isa pengöne kö itre ej, nge thaa tro kö a ketr hnene la itre xan, maine amamane pena koi angatr, nge ketre, thaa tro jë kö a ithahnatane me ihnyimane menun. Amë hë la angatre a nango tru trootro, ke, loi e troa thuemacanyi angatre la aqane troa kuca matre troa hetrenyi la nekönatr, hnene la föe me trahmany. Ketre, loi e cia pene pëhë la itrei i angatr, nge ase hë canga thuemacanyi angatre la itre ewekë ka troa saze ngöne la ngönetrei i angatr. Tune la hna ce ithahnatane hë ngöne la mekene 5, tro la aqane ini celë a ketre ixatua ka tru, matre troa thupëne la itre nekönatr, qa ngöne la itre ewekë ka sis hna troa kuca koi angatre hnene la itre ka tru.— Ite Edomë 2:10-14.
QA NE LA ITRE KEME THIN
12. Nemene la itre mekune ka menu, hna lapaa hamëne ngöne la itre uma ne ini?
12 Nyipi ewekë tro la itre keme me thine a hnëkë pala hi troa canga lepetrije la itre xaa mekune ka ngazo hna kapa qa ngöne la hna ini— inamacane ne fen, tune la evolisio, me isa pi mama fë nöjen, maine qaja catrëne la mekun ene laka, pëkö nyipici ka cile hut. (1 Korinito 3:19; wange ju la Genese 1:27; Levitiko 26:1; Ioane 4:24; 17:17.) Nyimutre la itre hene uma ne ini ka ajane tro la itre ka ini a sisedrëne pala hi la ini angatr. Ngacama isa qanyine kö la itre ka ini troa iën, maine tro angatre a sisedrëne la ini, maine troa afenesine pena, ngo nyimutre pi hë la itre ka ini ka catre fë laka, celë hi sipu jëne tro lai a isa öhnyi loi thatraqane la mel.a— Salamo 146:3-6.
13. Tuneka la aqane troa thupëne la itre nekönatre ka ini, qa ngöne la itre mekune ka ngazo?
13 Loi e tro la itre keme me thine a atrepengöne la ini hna hamëne kowe la itre nekö i angatr, maine angatre a ajane troa lepe trije la itre ini ka ngazo maine hna aqaline pena. Qa ngöne lai, itre keme me thin, mekune hnyawa kö laka, hetre hnëqa i epuni fe e cili! Amamane jë ka hape, hetrenyi thei epuni la ajane troa atrepengöne la hna inine hnene la nekö i epun. Protrike jë me angatre thupene la hna ini. Hnyingë angatre jë la hnei angatre hna inin, me ewekë hnei angatre hna ajane catrën, memine la itre itupathi ka tru ka traqa koi angatr. Hane jë fe goeëne la itre qa hna hamëne nyine troa kuca ngöne isa hnalapan, memine lo itre hatre i angatr, maine kolo itre mekune nyine sinetrongene la itre hatre i angatr. Thele jë troa ithahnata memine la itre ka ini angatr. Loi e tro la itre ka ini a atre hnyawa laka, epuni a madrine la huliwa i angatr, nge hetre aja i epuni fe troa hane ixatua ngöne la itre xaa götrane ka ijije koi epuni.
ENEHMU NE LA ITRE NEKÖ I EPUN
14. Pine nemene matre, nyipi ewekë catre tro la itre nekönatre ka nyihlue i Akötresie a iëne hnyawa la itre sine ce elo ka loi?
14 “Epi melëti ni, drei la ka ini eö la ewekë cili?” Celë hi aqane hokötre la itre keme me thin, a kola sesëkötre hnene laka, angatre a xouene la ewekë hna qaja maine hna kuca hnene la nekö i angatr, a thaa ka qa kö kuhu hnalapa? Nge ma aija qaja jë kö ka hape ame la zöne ke, qa thene la itre sine ce elo ka hnyipixe ngöne uma ne ini maine qa thene pena la itre lapa ezi së! Nyipici, atreine hi troa hetre thangane koi së la aqane ujë ne la itre sine ce tro së, ngacama thöthi ju hë së maine itre ka tru pena. Hnei Paulo hna eamo ka hape: “The iaö nyipunieti kö; [troa athixötrëne la itre hna majemine ka loi, hnene la itre sine ce elo ngazo thiina NW].” (1 Korinito 15:33; Ite Edomë 13:20) Troa mama catre lai thene la itre thöth, ngöne laka, angatre la itre ka canga xomi thiina thene la itre sine ce elo. Pëkö mejiune i angatre kowe la itre hnei angatre hna kuca, nge ma ngöne la itre xaa ijin, ke, kola catrehnine catre la ajane troa kepe angatre hnene la itre xan, maine tro pena kuca matre hai angatre hnene la itre sinatrongei angatr. Haawe gojenyine mel, e tro angatre a iëne la sine ce elo ka loi!
15. Nemene la aqane tro la itre keme me thine a inine la itre nekö i angatre troa ië sine ce elo i angatr?
15 Atre hnyawa hi la itre keme me thin, laka, thaa ijijine petre kö la itre nekönatre troa xomi meköti caas; nyipi ewekë troa ee angatr. Thaa ene kö la troa thele sine ce elo i angatr. Ngo loi pe troa ini angatre troa atreine waimekune ngöne la angatre a tru trootro, me xatua angatre fe troa thele thene la itre sine ce elo la itre thiina ka nyipi lolo. Ame la thiina ka sisitria, ke, ene la troa hnimi Iehova, nge troa kuca la meköt xajawai Nyidrë. (Mareko 12:28-30) Ini angatre jë troa hnime me metrötrëne la itre atr, ka inyipicikeu, ka hni ka menyik, ka ham me catre huliwa. Ngöne la kola ini tusi memine la fami, xatuane jë la itre nekönatre troa wangatrehmekune la itre thiina ka loi thene la itre hlue i Iehova hnine la Tusi Hmitrötr, nge thele jë hnine la ekalesia la itre atr ka melëne la itre thiina cili. Kuca ceitune jë, ngöne la epuni a troa iëne la itre sipu sine ce elo i epun.
16. Tuneka la aqane tro la itre keme me thine a wange hnyawa la itre sine ce elo hna iëne hnene la itre nekö i angatr?
16 Atrepengöne hnyawa kö epuni la itre sine ce elo ne la itre nekö i epun? Hë angatre jë kowe la hnalapa matre hane jë fe epuni atre angatr, nemene la engazone lai? Loi e tro fe epuni a hane hnyingëne kowe la itre nekö i epuni ka hape, nemene la hna mekune hnene la itre xaa nekönatre la pengöne la itre sine ce elo cili. Tuneka, mama kö ka hape, ka catre mele nyipici angatr, maine ka juetrë thiina ka ngazo? Maine eje hi laka, kola mele thoi, xatuane jë la itre nekö i epuni troa mekune hnyawa la kepine matre troa ananyine la itre sine ce elo cili, wanga tro angatre elanyi a luuz. (Salamo 26:4, 5, 9-12) Maine tro epuni a öhne laka kola saze la aqane ujë ne la nekö i epun, maine ngöne hnaheetr, maine thiina, maine aqane ithahnata, ma nyipi ewekë tro epuni a pane ithahnata me itre sine ce elo i angeic. Ma hnene jë la hna ce tro memine la ketre sine ce elo ka thiina ka ngazo, matre ajojezi angeice ju hi.— Wange ju Genese 34:1, 2.
17, 18. Nemene la ixatua ka loi hna troa hamëne hnene la itre keme thin, nyine nyixane la ithuemacanyi matre thigaje pi la nekö i angatre qa thene la itre sinatro ka ngazo?
17 Ngo, thaa tro hmekuje kö a inine la itre nekönatr, troa ananyine la itre sinatro ka ngazo. Xatua angatre jë fe troa thele la itre sine ce elo ka loi thiina. Kola qaja hnene la ketre keme ka hape: “Tro pala hi nyiho a tupathe troa thele nyine hnan. Celë hi matre, ngöne la kola ajane hnene la uma ne ini tro la nekö i nyiho a hane feni balo hnine la ketre ekip, eni hi lai a pane hëne jë la föeng, matre tro nyiho a ce ithahnatane memine la nekö i nyiho, la kepine laka thaa mekune ka loi kö lai— pine laka, hetrenyi e hnine lai ekipe la itre sine ce elo ka hnyipixe. Haawe thupene jë hi, nyiho a qaja jë la mekune i nyiho troa wange la itre xaa nekönatre ne la ekalesia me trothei angatre asë matre ce tro me angatre koi park troa feni balo. Haawe, ketre thangane ka loi ju hi, pine laka, madrine la nekö i nyiho.”
18 Tro la itre keme me thine a xatuane la itre nekö i angatr, troa thele la itre sine ce elo ka loi thiina, nge thupene lai, tro angatre a madrine troa ce kuca la itre elo ka lolo nyine loi koi angatr. Ngo eje hi laka, ame kowe la itre keme me thine ka alanyim, ke, ketre jëne itre itupathi fe kowe la itre nekö i angatre la itre nyine madrin.
NEMENE PENGÖNE NYINE MADRIN?
19. Nemene la itre ceitune hna hamëne hnei Tusi Hmitrötr, nyine amamane kowe la itre fami ka hape, thaa ewekë ka ngazo kö la troa ce madrin?
19 Hapeu, Tusi Hmitrötre kö a wathebone la troa thele nyine madrin? Ohea, thaa eje pi kö lai! Tusi Hmitrötre a qaja ka hape, hetre “ijine hnyima . . . me ijine fiafia.”b (Ate Cainöj 3: 4) Hnene la nöje i Akötresie ekö e Isaraela, hna elo miuzik me fiafia, me kuci elo, me troa kuca la itre ijelaxötra. Hnei Iesu hna sine la ketre faipoipo ka tru me “nyikein’atraqate” hnei Mataio Levi hna hane hë nyidrëti kow. (Luka 5:29; Ioane 2:1, 2) Kola mama hnyawa ka hape, thaa ka thupe madrine kö Iesu. Thaa tro kö a goeëne la ihnyima memine la kuci madrin, ceitu me ewekë ka ngazo kowe la itre atrene la fami i epun!
20. Nemene la nyine tro la itre keme me thine a mekune hnyawa, ngöne la angatre a thele nyine madrine kowe la fami?
20 Iehova la “Akötesie tene manathith.” (1 Timoteo 1:11) Qa ngöne lai, ame la hmi i Iehova, ke, eje la qeqene madrine ka tru, ngo thaa ewekë kö ka nyi ehacene me akötrëne la mel. (Wange ju Deuteronomi 16:15.) Ka thatreine lapa thaa enije la itre nekönatre ngöne la angatre a co, nge egöcatre catre fe la ngönetrei i angatr, celë hi matre, jëne la itre elo me itre nyine madrin, angatre hi lai a nue la trengecatre i angatr. Ngo eje hi laka, thaa göi tro hmekuje kö a ihnyima la itre nyine madrine hna iëne hnyawa. Celë hi jëne tro la nekönatre a kapa la itre xaa ini, me kökötre troa nyipi atr. Hnëqa ne la keme troa hamëne kowe la itre atrene la fami i angeic, la nöjei hna ajane ka nyipi ewekë, ene fe la itre nyine madrin. Ngo eje hi laka, loi e troa melëne lai.
21. Nemene la itre hnö, ka eje e hnine la itre nyine madrin, ngöne la hnedrai së enehila?
21 Ngöne la “itre drai hnapine” celë ka gomegom, hna jilapane la fen, hnene la itre atr ka “ajane la nyine amadine ngo tha ajane kö koi Akötesie,” tune la hna perofetane hë hnei Tusi Hmitrötr. (2 Timoteo 3:1-5) Ame koi itre xan, ke, ewekë ka sisitria koi angatr, la troa kuca la itre nyine madrine ngöne la mele i angatr. Ngöne laka, tru catre menu hë hnei nyine madrine enehila, canga atreine hi troa nyihnane me feke hnen pena la itre nyipi huliwa, hnene la itre nyine madrin. Tru catre la itre nyine madrine enehila jëne troa kuca la itre ewekë ka ngazo, ene la iakötrë, kuci dorog, me itre xaa hna majemine kuca ka sis ka hetre ethane catr. (Ite Edomë 3:31) Nemene la nyine troa kuca matre troa thupëne la itre nekö trahmanyi memine la itre nekö jajiny, qa ngöne la itre nyine madrine cili ka hetre ethan?
22. Tuneka la aqane tro la itre keme me thine a inine la itre nekö i angatr, matre troa inamacane ngöne la aqane troa iëne la ketre nyine madrin?
22 Nyipi ewekë tro la itre keme me thin, a amë la itre nyine ifego me itre hna amekötin. Ngo ame la ewekë ka sisitria, ke, ene la troa inine la itre nekö i angatre la aqane troa waipengöne hnyawa la nyine madrine ka hetre ethan, nge troa atreine tuluthe fe la etrune ej. Loi e troa thele ijine me catr, troa hamëne la aqane ini celë. Hanawange la ketre ceitun. Hna wangatrehmekune hnene la ketre keme laka, thene la lue nekö i nyidrë trahmany, hna lapa majemine drenge hnene la ka tru, la ketre radio ka hnyipixe. Haawe, ame ngöne la ketre ijine nyidrë a tro troa huliwa, hnei nyidrë hna pane mekune troa drenge hnine la loto i nyidrë lai radio hna lapa drenge hnene la nekö i nyidrë. Nyidrë a pane cile ju me hnangenyëne hnyawa la itre trenge ewekë ne la itre xaa nyima. Thupene lai, nyidrë a pane lapa ju memine la lue nekö i nyidrë trahmany, me ce ithahnatane me nyidro la hnei nyidrë hna dreng. Hnei nyidrë hna hnyingëne thele la hnei nyidro hna mekun, ngöne laka, nyidrëti a nyiqaane troa hape koi nyidro, “Nemene la hnei epuni hna mekun?” nge nyidrë fe a hane drenge hnyawa la itre hnei nyidro hna sa. Thupene la hna ce ithahnatane la jole cili jëne la Tusi Hmitrötr, hnene la lue nekö i nyidrë hna hmaca troa drenge la radio cili.
23. Nemene la aqane tro la itre keme me thine a thupëne la itre nekö i angatr, qa ngöne la itre nyine madrine ka iathixötrë?
23 Loi e tro la itre keme me thine keresiano a pane goeëne hnyawa la miuzik, me itre porogarame ne televizio, me itre kaset video, me itre itusi ne ihnyima, me itre elo ne video, me itre film hna ajane troa wange hnene la itre nekö i angatr. Tro angatre a goeëne panëne la iatr ne la icetron, me itre trenge ewekën, memine la trengen, nge troa e fe la itre zonale cememine la atreine waiewekë, me goeëne la itre xaa hnepe götrane ej. Hna xouene hnene la ka alanyimu la itre “nyine madrine” thatraqane la itre nekönatre enehila. Loi e troa pane lapa hnene la itre fami ka ajane troa thupëne la itre nekö i angatr, qa ngöne la itre iajojezine la itre ewekë ka ngazo, me ce ithahnatane la itre ethane la itre ewekë cili jëne la Tusi Hmitrötr, memine la itre itusi hna nyitrepene hnene ej, tune la itus Les jeunes s’interrogent— Réponses pratiques me itre hna cinyihane hnine la itre zonale, La Tour de Garde me Réveillez-vous!c Maine tro la itre keme me thine a nyi ifegone hnyawa la nöjei ewekë me atreine tuluthe hnyawa itre ej, haawe, tro hë angatre lai a öhnyi thangane ka loi qa ngön.— Mataio 5:37; Filipi 4: 5.
24, 25. Nemene la itre pengöne aqane troa madrine ka lolo, nyine tro la itre fami a ce thawa memine la itre nekö i angatr?
24 Ngo eje hi laka, ame la troa hnöthe la itre nyine madrine ka hetre ethan, ke, ketre hnepe götrane hi lai, ngöne la isi hne së hna tro xom. Loi e troa thahe la ngazo hnene la loi, wanga, troa hule la itre nekönatre kowe la gojenyi ka ngazo. Nyimutre la itre fami keresiano ka mekune hmaca la ekeukawane me elolone lo itre ijine ce madrine angatre ekö— hna ce ngenu, maine hna tro ngöne la itre hnepe hnitr, maine hna lapa kejë, me kuci itre elo, maine hna ngenu pena troa wange la itre sinee maine itre sine ce elo. Alanyimu la ka öhne laka, hetre madrine ka tru me keukawa, e troa ce e catrëne la ketre itusi ngöne la ketre ijine mano. Itre xane a madrine troa qaja la itre porotrike nyine hnyimane maine nyine tro pena a xomi ini qa ngön. Itre xane fe a ce kuca la ketre ewekë ngöne la ijine mano, maine troa xu sinöe me itre xaa hna atreine ju kö ngön, me ce elone la itre nyine elo miuzik, me desë hnei peidr, maine inine troa atrepengöne la itre hnei Akötresieti hna xup. Maine tro la itre nekönatre a thele troa ajane la itre nyine madrine celë, ke, tro ha thupë angatre qa ngöne la itre xaa ka troa xomi angatre kowe la ngazo, nge tro angatre a hane atre laka, ame e itre xaa ijin, sisitria kö e troa hane sine la itre ka elo, hune la troa lapa goe.
25 Ame la troa ihë ce traqa itrony, ke celë hi ketre aqane troa nyi madrine lai ka loi. Maine hna elemekene hnyawa, nge thaa tru menu kö la etrune la itre atr hna könën, ketre tune mina fe göi hawa, thaa qeadridri menu kö, troa mama kowe la itre nekönatr, laka, thaa göi madrine hmekuje kö la kola pane traqa itronyi troa ce elo. Ngo itre ijine fe lai, ka troa isilekeune catrëne la itre otrene la ihnimi e hnine la ekalesia.— Wange ju la Luka 14:13, 14; Iuda 12.
ATREINE HI TRO LA FAMI I EPUNI A APONE LA FEN
26. Nemene la thiina ka sisitria catr, e kola mekune troa thupëne la fami matre triane pi la itre aqane iajojezi ne fen?
26 Nyipici laka, maine epuni a ajane troa thupëne la fami i epun, qa ngöne la itre iajojezi ne la fene ka iangazo, nyipi ewekë tro epuni a catre huliwa. Ngo hetrenyi kö la ketre thiina ka tru catre kö hune la itre xan, ka troa aejëne la mekune cili. Ame la ewekë cili ke, ihnim! Qa ngöne lai, tro la itre otrene ne ihnimi ne la fami a kuca, matre tro la hnalapa a ketre hnë zae hnene la itre atrene ej, me nyi jëne troa ifekeune la itre mekun, qa ngöne lai, tro ha ketre hnapo i angatre troa zaene la itre iajojezi ka ngazo. Ketre, nyipi ewekë catre kö troa eënyine la ketre ihnim— ene la ihnim i Iehova. Maine tro la ihnimi cili a ciahlöeë hnine la fami, tro la itre nekönatre a tru trootro, me sisine la mekun, ene la troa nyi sinene la fene ka ngazo; celë hi ewekë hna xelene hnei Akötresie. Nge ame koi itre keme me thine ka ihnimi nyipici koi Iehova, tro hë angatre a thele troa xötrethenge la ihnimi Nyidrë, memine la inamacan, memine la emekötine la thiina i Nyidrë. (Efeso 5:1; Iakobo 3:17) Maine tro angatre a huliwa tune lai, thatreine kö tro la itre nekönatre elanyi a xome la hmi i Iehova ceitune me itre wathebo me ketre aqane mel, hnei angatre hna nyimenyime thele troa sasaith. Ngo tro hë angatre a öhne laka, jëne madrine la hmi i Iehova, nge ka hetre aliene me thangane ka loi kowe la mele i angatr.
27. Nemene la aqane tro la fami a apone la fen?
27 Kola amadrinë Iehova hnene la itre fami ka caas, nge ka nyihlue i Akötresie ngöne la madrin, nge kola thele troa cile catre matre troa lapa “pë ethan, me pë engazon” qa ngöne laka ihuli la itre ewekë ka ngazo ne la fen. (2 Peteru 3:14; Ite Edomë 27:11) Celë hi itre fami lai ka xötrethenge la itre thupaca i Iesu Keriso, nyidrë atre cile catre kowe la ajane la fene i Satana troa atrianyi nyidrë qa ngöne la gojenyi ne mel. Ngöne la kola easenyi lo pune la mele i Iesu e celë fen, atreine hi tro nyidrë a qaja ka hape: “Ase hë ni apone la fen.” (Ioane 16:33) Epi apone fe la fene hnene la fami i epun, me madrine troa hetrenyi la mele ka thaa ase palua kö!
[Ithueamacany]
a Maine epuni a troa ithahnatane la itre mekune göi sisedrë itre ini, wange ju la boroshüre Les Témoins de Jéhovah et L’instruction, hna amamane hnei Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., itre götrane 4-7.
b Ame la qene Heberu ne la hnaewekë hna hape, “troa hnyima” ke, ngöne la itre xaa götran, atreine hi troa ujëne eje hnene la hnaewekë, “troa elo,” “troa kuca la itre nyine madrin,” “troa atrun,” maine “troa hetre ijine madrin.”
c Hna kuca hnei Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
NEMENE LA AQANE TRO LA ITRE TREPENE MEKÖTI CELË QA HNINE LA TUSI HMITRÖTRE A XATUANE . . . LA FAMI MATRE NYINE TROA THUPË ANGATRE QA NGÖNE LA ITRE IAJOJEZI NE LA FEN?
Atrehmekune a ithuejë troa inamacan, nge jëne iamele fe kowe la ketre atr.— Ate Cainöj 7: 12.
“Ke hmo xajawai Akötesie la inamacane ne fen.”— 1 Korinito 3: 19.
Loi e troa ananyine la itre sinatro ka ngazo.— 1 Korinito 15: 33.
Pine laka, ketre hetre ijine kö troa kuca la itre nyine madrin, qa ngöne lai, loi e troa atreine melën.— Ate Cainöj 3: 4.
[Hna eköhagen götran 97]
THAA HNA DRENGE AKÖTRËNE KÖ HNEI ANGEIC
Hna majemine hnene la ketre fami keresiano, Paulo me föe i angeic, Luanë la ëjen, troa hëne la itre sine ce elo matre traqa itronyi ngöne la hnalapa i nyidro. Loi e tro nyidro a mejiune laka, troa elemekene hnyawa lai icacaxeny, nge loi e ijije fe troa atreine xomiujin. Hetre kepine ka loi koi nyidro troa lapaune laka, nyine loi kowe la itre nekö i nyidro.
Kola qaja hnei Luanë ka hape: “Hna tro koi ni hnene la thine ne la ketre sine ini i Erik, nekonge ka sikisi lao macatre, sine ce elo ne la nekö i eahlo, nge kola nango qeje menu Erik, ngöne laka, thaa hane fe kö sine la feetë anivereser ne la itre sine ini angeic. Eni a qaja ju koi eahlo ka hape: ‘Eni a madrine atraqatre laka, nyipo a hane mekune fe la nekönge trahmany. Kolo lai a amamane hnyawa la eloine la thiina i nyipo. Nge eje hi laka, pëkö nyine tro ni a qaja ka troa amamane koi nyipoti laka, nyipici, thaa ka kucakuca kö Erik.’ Ene pe nangëne jë la föe. Celë hi matre eni a qaja ju ka hape: ‘Eni a sipo nyipoti fe, troa ketre hnyingë Erike la hnei angeice hna mekune göne la pengöne lai hnei epuni hna kuca, matre thaa tro kö epuni a ngazohnine la paatre i angeic.’ Ame ju hi la eni a porotrike me ketre atr pena, ke, eahlo hi a easenyi Erik, me hnyinge koi angeice ka hape, ‘Hapeu, thaa hacene kö eö, laka, thaa hane pë eö sine la itre ijine feetë aniveresere celë?’ Erik a sesëkötr, me goeë eahlo, nge angeice a qaja ju ka hape: ‘Hapeu, ma epuni a mekune laka, ame la troa ce madrin, ke, ene la troa xome la itre xaa hawa ngöne la hna ini matre troa feetëne la ketre anivereser, troa ce xeni gato, me ce nyima? Pane tro hemi pe kowe la hnalapang, nge tro epuni a öhne la nyipi aqane troa ce madrin!’ ” Kola mama hnyawa e cili la mekune me aja hna catre fë hnene la nekö trahmany— thaa hna drenge akötrëne kö hnei angeic, nge ketre thaa drenge pena kö angeice laka, hetre hnei angeice hna trian!
[Iatr ne la götran 99]
Maine hna iëne hnyawa la itre nyine madrin, tune la troa tro kejë hnene la fami, atreine hi troa hamë ini kowe la nekönatr, nge tro fe hë angeice a kökötre ngöne la ua