Ibuot 10
Nsunsu Obio Ubọn̄ Adahada
1. Ke nso udomo ke “eti mbụk” ọkọkọri ke ini edem oro?
KPA ye ndiọk n̄kan ukọbọ, obufa esop Christian ama akaiso ndikọri nnyụn̄ ntara. Akpanikọ eti mbụk emi aban̄ade obio ubọn̄ Abasi ke ubọk Messiah ama akaiso ‘ndin̄wụm mfri nnyụn̄ ndọdiọn̄ n̄kọri ke ofụri ererimbot.’ Nte mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ oro ẹkebomde ẹdụk mbufa efakutom, mme andibiọn̄ọ ẹma ẹseme ẹte ke “mme anditịmede ererimbot emi ẹdi mi n̄ko-o.”—Colossae 1:5, 6; Utom Mme Apostle 17:6.
2. Nso ukeme ke Devil ekesịn nditre akpanikọ ndisuana, edi ntak emi enye okokpude?
2 Nte ededi, nso ke ikpîkpu mme owo ẹkeme ndinam nditre eti mbụk ndisuana? Mbụk ọtọt nte ke akpa isua ikie ita eke Eyo Nnyịn, mme Caesar ẹmi ẹkekarade Ukara Rome ẹma ẹda ndusụk nsio nsio orụk ukọbọ 10 ẹtiene akpa mme anditiene Christ oro, edi ndomokiet ikekwe unen. Mbon oro ẹketịmde ẹtiene nde ikpat Jesus do ẹma “ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem,” ẹsịn ndikan̄ mbuọtidem kpa ye oro “lion eke okụnide” oro, Devil, okokụtde nte ke ẹtop ediwak mmọ ẹsịn ke ata ata obube mme lion m̀mê ẹtụhọde ke usụn̄ efen tutu osịm n̄kpa.—1 Peter 5:8, 9; men 1 Corinth 15:32; 2 Timothy 4:17 domo.
3. Ntak anade afo esịne “ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi”?
3 Sia nsakiso en̄wan eke nnennen ukọbọ esiwakde ndikpu, Devil ama oyom ndimụm mme anditiene Jesus ke usụn̄ enyenede n̄kari akan. Mmọ ẹkedi se okohodeidem, anamuse, ama-mbre ererimbot akande okụk, ndien Satan ama ada emi anam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ ke ndin̄wana ndiwọn̄ọde mmọ n̄kpọn̄ utom Abasi. Ama oyom mmọ “ẹsọn̄ọ ẹda,” nte apostle Paul etịn̄de utịm ikata ke N̄wed Mbon Ephesus 6:11-18, ke ndibat “n̄kpọekọn̄ Abasi” emi edide eke spirit oro anade mmọ ẹkama. Nte afo ke idemfo emesịne “ofụri n̄kpọekọn̄ Abasi” emi? Ana afo enyene enye man ekeme ndisọn̄ọ nda ke mme idomo eke “ukperedem ini” emi. (2 Timothy 3:1-5) Ndien mme anditiene Christ ke ini edem eke akpa isua ikie oro ẹma ẹyom enye. Ntak ekedide ntre akpan akpan-a?
4. Ke akpa isua ikie, nso mme n̄wọrọnda akpanikọ Obio Ubọn̄ ke mme anditiene Christ ẹkedifiọk?
4 Ekemmọ ekedi edisana ye mfefere mbuọtidem. Ke ini oro kpukpru mmọ ẹkedi mme Christian oro ẹyetde aran ke spirit emi ẹkedoride enyịn ke ediset ke n̄kpa “ndibe ndụk ke nsinsi Obio Ubọn̄ Ọbọn̄ ye Andinyan̄a nnyịn Jesus Christ.” (2 Peter 1:11; 1 Corinth 15:50) Ọtọn̄ọde ke isua 96 C.E. ke nsụhọde n̄kaha, ke ini akanieren apostle John ọkọbọde Ediyarade oto ke odudu spirit Abasi, mmọ ẹma ẹfiọk nte ke ibat mmọ, nte “ekpri otu erọn̄,” edidi 144,000. Nte nsan̄a ‘ndidem ye mme oku’ ye Christ ke heaven, mmọ ẹyekara isọn̄ ke 1,000-isua. Ẹma ẹwụt John nte ke “ẹma” ẹketan̄ Israel eke spirit 144,000 ẹbok, ẹyekụt anana ibat “akwa otu owo” eke mme anam-akpanikọ iren ye iban, “ẹtode ke kpukpru obio ye esien ye idụt ye usem.” Nte otu, mmọemi ẹyebọhọ akpatre “akwa ukụt” ke isọn̄ ndikabade ndi ntọn̄ọ n̄ka eke owo oro ẹdidarade mme edidiọn̄ eke tọsịn isua ke idak ukara Obio Ubọn̄.—Luke 12:32; Eriyarare 7:4, 9-17; 20:1-6; 21:1-5.
AKWA MFIAKEDEM ORO
5, 6. (a) Nso mme itien̄wed ẹwụt nte ke idem ini oro, Devil ke okosụk ada usụn̄ en̄wan emi akam esịnede n̄kari akan? (b) Ke ikọ kiet, nso ke enye ekedi?
5 Nso, ndien, ekedi n̄kari n̄kari usụn̄ en̄wan Devil? Ke nditịn̄ ntụk anana mbuọtidem Israel, apostle Peter ama ọtọt ete: “Mme prọfet abian̄a ẹma ẹnyụn̄ ẹbiọn̄ọde ke otu mbio obio, kpa nte abian̄a abian̄a mme anditeme ẹdinyụn̄ ẹdude ke otu mbufo; Mmọ ẹdisan̄a ndịbe ndịbe, ẹda esen ukpepn̄kpọ eke osobode ukpọn̄ owo, ẹdụk ẹtiene mbufo, . . . Ke mbumek mmọ ke ẹyeda ikọ abian̄a ẹkama mbufo ẹnam mbubịne.” (2 Peter 2:1, 3) Nsunsu mme ekpep esen ukpepn̄kpọ emi, ye nsunsu ukpepn̄kpọ ido ukpono mmọ, ẹma ẹtọtọn̄ọ ndiwụt idem ke utịt akpa isua ikie, koro ekedi ke n̄kpọ nte 98 C.E. ke apostle John ekewet ete: “Ndien nte mbufo ẹma ẹkop ẹte, andibiọn̄ọ Christ ke edi, kpa ke emi ediwak mme andibiọn̄ọ Christ ẹma ẹwọrọ ẹwụt idem: . . . Mmọ ẹto ke otu nnyịn ẹwọn̄ọ, edi mmọ idịghe eke nnyịn.”—1 John 2:18, 19.
6 Ke ntọn̄ọ isua 51 C.E., ke se itiede nte ini udiana n̄wed esie apostle Paul ama ọtọt aban̄a nsunsu ukpepn̄kpọ emi ẹkpepde ẹban̄a “usen Ọbọn̄.” Enye ekewet ete: “Ẹkûyak owo abian̄a mbufo ke baba usụn̄ kiet; koro usen oro ididịghe, tutu mfiakedem ebemiso odu, owo eke edide ata abiatibet onyụn̄ ayarade idem, eyen nsobo.” Anie ekpekeme ndidi “owo eke edide ata abiatibet” emi? Anaedi enye ada aban̄a mbon nsọn̄ibuot mme adaiso ido ukpono ẹmi ẹdide mme abiatibet, koro, ke adan̄aemi ẹdọhọde nte idide mme anditiene Christ, mmọ ‘ifiọkke Abasi’ inyụn̄ “isụkke ibuot inọ gospel Ọbọn̄ nnyịn Jesus.” (2 Thessalonica 1:6-8; 2:1-3) Utọ otu mbon nsọn̄ibuot oro akpasan̄a didie ọtọn̄ọ ke esịt esop mme Christian?
7. Didie ke ẹketap ndusụk mme anditiene Jesus, ye nso utịp?
7 Ke adan̄aemi mme apostle Jesus Christ ẹkesụk ẹdude ke uwem, mmọ ẹkenam n̄kpọ nte n̄kpọ ndikpan nsunsu ukpepn̄kpọ ndibe ndụk, edi “ndịbe odudu edibiat ibet” emi ama ọtọtọn̄ọ utom, “oto ke ubọkutom Satan,” ndien enye ama afiak owụt idem ke udiana akpa isua ikie. Kpa ye oro Jesus ama ọkọdọhọ aban̄a mme anditiene enye ete, “kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọete,” udọn̄ kaban̄a uwọrọiso ama onụk ndusụk owo ekesịn ke afia Devil. Mmọ idahaemi ẹsịn ubahade ke ufọt mme ọkwọrọ ederi ye ọsọ ikpehe. Sụn̄sụn̄, idaha oro apostle Paul eketịn̄de ntịn̄nịmikọ aban̄a ama edemede: “Koro ini ọmọn̄ edi eke mme owo mîdibọhọ eti ukpepn̄kpọ; ndien sia utọn̄ edebede mmọ ndikop isio ikọ, mmọ ẹyekọ mme andikpep ẹnọ idem nte ekemde ye mme idiọk udọn̄ mmọ, ẹyenyụn̄ ẹsio utọn̄ ẹfep ke akpanikọ.”—2 Timothy 4:3, 4; 2 Thessalonica 2:6-10; Matthew 23:8.
8. (a) Nso akpan ebiet iba ke nsunsu ukpepn̄kpọ ẹketo? (b) Didie ke mme n̄wed ẹtụkde kpukpru orụk ifiọk (encyclopedia) ẹtịn̄ ẹban̄a edisabade ido ukpono Christ?
8 Mmọn̄, ndien, ke mmọ ẹkewọn̄ọde utọn̄ mmọ ẹbịne? Mme edinịm ke akpanikọ oro ẹtode editọn̄ọ ukpepn̄kpọ nsunsu ido ukpono Babylon eset, ye akwa ifiọk eke mbon Greek, emi okotịmde ọwọrọ etop ke ererimbot mbon Rome ke ini oro. Nte M’Clintock and Strong’s Cyclopaedia ọdọhọde: “Ẹma ẹtịmede Ikọ Abasi emi ekedide mmemmem ndifiọk; ẹma ẹda mme uwo uwo edinam ukpono n̄kpọ ye mme usọrọ ẹdisịn; ẹda itoro ye udorienyịn̄ oro ẹnọde mbon ererimbot ẹnọ mme andikpep ido ukpono Christ, ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde obio ubọn̄ Christ ke akamba udomo ẹsịn ke obio ubọn̄ ererimbot emi.” Ndien kaban̄a emi, Encyclopaedia Britannica adian se itienede emi: “Ekeme ndidi idụhe n̄kpọ ndomokiet oro enyenede ntụhọ edinen̄ede nsabade ido ukpono Christ nte edimen ndiọi edinịm ke akpanikọ emi ke idemmọ ke akpan edide ukpono ndem, m̀mê oro ebietde edinam mme okpono ndem, mbuak ye enye. Ukpono ndem, sia mîkwe unen ke ndibiọn̄ọ ido ukpono Christ, emesịn ofụri ukeme ndisabade enye, omonyụn̄ ebe odụk edisana idaha esie ke usụn̄ emi owo mîkemeke ndibat.”
9. (a) Nso ọsọ edinịm ke akpanikọ ọkọtọn̄ọ oto ukpepn̄kpọ oro nte ke ukpọn̄ owo ikemeke ndikpa? (b) Didie ke Bible afan̄a utọ mme ukpepn̄kpọ oro?
9 Nso edi ndusụk ndiọi edinịm ke akpanikọ ye edinam mme okpono ndem ẹmi? N̄wọrọnda edi ukpepn̄kpọ Plato, owo akwaifiọk Greek oro, nte ke ukpọn̄ owo edi se mîkemeke ndikpa. Utọ edinịm ke akpanikọ oro ọwọrọ ete ke ana ebiet odu oro ukpọn̄ akade ke n̄kpa, ke heaven inemesịt, purgatory edinam asana m̀mê ikan̄îkan̄ hell kaban̄a nsinsi ndutụhọ. Emi ọwọrọ ikpîkpu ke un̄wana mme itien̄wed Bible utọ nte ke Psalm 146:4; Ecclesiastes 9:5, 10; Matthew 10:28 ye N̄wed Mbon Rome 6:23.
EDITỌN̄Ọ IDO UKPONO CATHOLIC
10, 11. (a) Nso ke Etubom Newman okonyịme aban̄a ediwak ukpepn̄kpọ Ufọkederi esie? (b) Sia enye ọdọhọde nte ke mme edinam ye mme ukpepn̄kpọ Ufọkederi “ẹketọn̄ọ ẹto mme okpono ndem,” nte ẹkeme ndinen̄ede mbat mmọemi nte ndisana?
10 Ke n̄wed esie Essays and Sketches (Mme Ukpepn̄kpọ ye Mme Uwụtn̄kpọ), etubom ido ukpono Roman Catholic eke ọyọhọ isua ikie-19, John Henry Newman ama owụt ebiet emi ediwak ukpepn̄kpọ Ufọkederi esie ẹtọn̄ọde ẹto, ọdọhọ ete: “Ndịben̄kpọ, emi ẹnyịmede ke kpukpru usụn̄, edi emi:—Nte ke akamba ubak se ẹwakde ndida nte akpanikọ Christian, ke ọyọhọ ọyọhọ esie m̀mê ke nsio nsio ikpehe, edi se ẹkemede ndikụt ke mme ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ye mme ido ukpono eke mme okpono ndem. Ke uwụtn̄kpọ, ẹmekụt ukpepn̄kpọ Abasi Ita ke Kiet ke Edem Usiahautịn ye ke Usoputịn; kpasụk ntre ke edi ye usọrọ uyere; kpasụk ntre ye ido edinam eke ediwa uwa. Ukpepn̄kpọ aban̄ade Edisana Ikọ edi ukpepn̄kpọ Plato; ukpepn̄kpọ Edifiak Mmana edi eke mbon India.” Ndien ke ndibọrọ owo mfan̄a emi ekenenide, etubom ido ukpono emi ama ọdọhọ ete, “Mme n̄kpọ ẹmi ẹmedu ke ido ukpono ndem, mmọdo mmọ idịghe eke mme anditiene Christ.” “Nnyịn, ke okpụhọrede ye oro, ikam imek ndidọhọ, ‘mme n̄kpọ ẹmi ệdu ke ido ukpono Christ, mmọdo mmọ idịghe eke mme okpono ndem.’” Edi ebiet mmọ ẹtọn̄ọde ẹto edi ukpepn̄kpọ mbon Babylon ye Greek oro okodude ediwak isua ikie mbemiso ido ukpono Roman Catholic amanade. Akande oro, owo ikwe mmọ ke Ikọ Abasi, kpa Bible.
11 Nte ke akwa mfiakedem akafiak akada mme ukpepn̄kpọ ye mme edu ukpono n̄kpọ esie oto ido ukpono mme okpono ndem edi se ikọ etubom Newman akade iso ndisọn̄ọ ke n̄wed esie The Development of Christian Doctrine, (Nte Mme Edinịm ke Akpanikọ eke Mme Christian Ọkọtọn̄ọde) emi enye ewetde do ete: “Constantine, man otodo otoro obufa ido ukpono [Roman Catholic] ọnọ mme okpono ndem, ama emen enyọn̄ enyọn̄ mbana idem oro mmọ ẹma ẹkememehe ke uwem mmọ edisịn.” Ndien, ke ama akasiak uwak edinam eke ufọkederi esie, etubom ido ukpono emi ama onyịme nte ke mmọ “kpukpru ẹketọn̄ọ ẹto mme okpono ndem, ẹnyụn̄ ẹnam asana oto ke ndida mmọ nsịn ke Ufọkederi.” Edi nte ẹkeme ndinam nsunsu ukpepn̄kpọ “asana,” m̀mê ẹdi ediden̄i?
12, 13. (a) Ke idak mme nso idaha ye kaban̄a nso uduak ke Constantine ekenyene udọn̄ ke ido ukpono Roman Catholic? (b) Nso iwụt m̀mê Constantine ama akabade edi anditiene Christ ke esịt esie?
12 Etubom ido ukpono emi etịn̄ aban̄a Akwa Constantine, andikara Rome eke ọyọhọ isua ikie inan̄. Nso ikedemede udọn̄ Constantine ke ido ukpono? Ediwak isua ke enye ama akada ekọn̄ odụk Rome ke 312 C.E., Constantine ama anam ẹdiọn̄ọ nte, ke okoneyo oro esierede usen edikan esie, imọ ima ikụt n̄kukụt cross emi asakde ikan̄, ye ibuotikọ oro “Da Emi Kan.” Ndien enye ama ewet mme ikọ ẹmi ke ọfọn̄ etakubom esie. Enye ọkọbọ editọn̄ọ ido ukpono Roman Catholic ada nte an̄wan̄ade man enyene mme andida ye enye ke ndida ekikere ukaraidem esie n̄kaiso, ndien enye akatan̄ ndutịm ido ukpono mme “Christian” ọdọn̄ kiet ye ukpepn̄kpọ mme okpono ndem oro enye okotịmde emehe.
13 The Encyclopaedia Britannica etịn̄ aban̄a Constantine ete: “Ana edi ido edikpono ndem okosụk edi akpan edinịm ke akpanikọ owo oro, ke ekperede ndisịm utịt uwem esie, osụk ọsọn̄ọde omụm ediwak ndiọi edinịm ke akpanikọ eke mme okpono ndem akama. . . . Akana ẹdian Akwa nte udorienyịn̄ ẹnọ Constantine ke ntak se enye akanamde utu ke ntak orụk owo emi enye ekedide. Ke ẹdomode edu uwem esie ẹse, ke akpanikọ, enye odu ke otu nsụhọde n̄kan mbon oro udorienyịn̄ oro [“Akwa”] akadade aban̄a ke ini eset ye ke eyomfịn.” Emi edi se ẹnamde an̄wan̄a ke emi enye okowotde idem ediwak mbon ufọk esie. Udorienyịn̄ mme okpono ndem esie, “Pontifex Maximus,” edi se ẹkedade ẹdori ẹnọ pope Ufọkederi Roman Catholic ke ukperedem.
14. Nte mme pope eke Rome ke akpanikọ ẹda ke ibuot obio ubọn̄ Abasi, ndien ntak emi afo ọbọrọde ntre?
14 Ke ofụri ini Eyo Ekịm ye ke Eyo Eset, mme pope ke Rome ẹkekara kpasụk nte emi ndidem ẹkarade ke isọn̄. Mmọ ikebetke Christ ndiwụk tọsịn isua ukara esie nto ke heaven. Mmọ ẹkeyom “obio ubọn̄” inioro, kaban̄a udori ibụk idemmọ. The Encyclopaedia Britannica anam enye an̄wan̄a ke mme ikọ ẹmi: “Kiet ke otu akpa mme ntọn̄ọ edisabade ido ukpono Christ ekedi edidomo ndikabade obio ubọn̄ Abasi eke mme anditiene Christ nsịn ke itie edikara emi ẹkụtde ke enyịn emi ndisana owo ẹdade isọn̄ ẹnyene ke ata ata usụn̄ eke ikpọkidem.” Eyịghe idụhe iban̄a ntak emi mbon esịt akpanikọ ẹkeyomde ndineni utọ “edisabade ido ukpono Christ” oro! Nte ededi, ibak ibak Ukara Ufịk eke mbon Catholic, emi ediyịri owo ye uwem ke eto mfọp ikpọn̄îkpọn̄ akadade se iwakde ibe uwem owo 30,000, akakpan inuaokot mme andiduọ n̄kpọn̄ mbuọtidem Catholic oro ke anyanini ndinam n̄kpọ. Edi ikedịghe ke nsinsi!
NSO KABAN̄A IDO UKPONO MBON PROTESTANT?
15. (a) Nso ke Protestant Reformation ekenen̄ede akabade edi? (b) Ke nso usụn̄ ke ido ukpono mbon Protestant odu ke ufụn tutu osịm usen nnyịn emi?
15 Ke ufọt uwemeyo, ke October 31, 1517, oku ido ukpono Roman Catholic kiet, Martin Luther ama ọkọn̄ mme n̄wed mfan̄a 95 ke enyịnusụn̄ ufọkederi ke Wittenberg, Germany. The Protestant Reformation ke ọkọtọn̄ọ. Nte ededi, utu ke ndida edifiak ntiene nnennen ukpepn̄kpọ mme anditiene Christ ye edisana utom Abasi ndi, Reformation oro ama esịn idem ke ukaraidem akamba akamba. Ẹma ẹyom mme udori adan̄a obio ẹto ke ndin̄wana mme ekọn̄ ido ukpono, utọ nte Ekọn̄ Isua-30 eke 1618-1648 ke Europe, emi ediwak million uwem akatakde. Ediwak idụt ẹma ẹtọn̄ọ ido ukpono eke obio ukara mmọ, ndien mmọemi ẹma ẹkaiso ndikpep mme akpan ukpepn̄kpọ eke ido ukpono Catholic, utọ nte ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ndutụhọ ikan̄ hell, Abasi Ita ke Kiet, edinịm nsek nditọ baptism ye ediwak eken. Mmọ ẹdu ke ufụn mme ukpepn̄kpọ ẹtode akwa mfiakedem mi tutu osịm mfịn emi.
“AKWA BABYLON”
16, 17. (a) Nso ke N̄wed Jeremiah 51:6 ọwọrọ ọnọ nnyịn mfịn? (b) Didie ke ido ukpono Babylon akakabade edi eke ofụri ererimbot ke ubom?
16 Edinam nsunsu ido ukpono itreke ye mbon oro ẹdọhọde nte idide mme anditiene Christ ikpọn̄îkpọn̄. Prọfet Jeremiah ama ọtọt nnyịn ete:
“Mbufo ẹto ke [ufọt] Babylon ẹfen̄e, ẹnyụn̄ ẹbọhọ kiet kiet ke uwem mbufo.” (Jeremiah 51:6)
Emi enyene se ọwọrọde ọnọ nnyịn mfịn. Idem ke eyo Jeremiah, Babylon ama enyene uwọrọetop kaban̄a oburobụt usụn̄ ukpono n̄kpọ ido ukpono ye uwak mme abasi esie. Edi Babylon eyomfịn edi eke ofụri ererimbot ke ubom esie. Emi akasan̄a didie edi ntre?
17 Ke etienede ukwọ usen Noah, edi ke Babylon ke idiọk Nimrod, ‘akwa atautop ke ubiọn̄ọ ye Jehovah,’ ọkọtọn̄ọ ndibọp obio ubọn̄ nnọ idụt ye tọwa emi ekemede ndidi ekedi eke ido ukpono ọniọn̄de osịm heaven. Jehovah ama abiat mme uduak oro oto ke nditịmede usem ubonowo ndinyụn̄ nnam mmọ “ẹsuana ke iso ofụri ererimbot.” Edi mmọ ẹma ẹda nsunsu ido ukpono mmọ ẹsan̄a. Enye edi orụn̄ emi ekese ido ukpono ererimbot ẹkọride ẹto.—Genesis 10:8-10; 11:1-9.
18. Nnyịn inyene ndifehe n̄kpọn̄ nso obio ubọn̄ abian̄a, ndien mmọn̄ ke idifehe ika?
18 Nte ima ikowụt, Constantine akatan̄ utọ nsunsu ido ukpono oro ọdọn̄ kiet ye ukpepn̄kpọ mme Christian ke ini enye ọkọtọn̄ọde ido ukpono Roman Catholic. Emi, nte utịp, ama akabade edi ebiet emi ekese ukpepn̄kpọ mbon Protestant otode. Mme ido ukpono ke ererimbot oro mîdịghe eke mme “Christian” ẹnyene orụn̄ n̄ko ẹto Babylon eset. Ke ofụri ofụri, mme Christian abian̄a ye ido ukpono mbon oro mîdịghe mme “Christian” ẹnam ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. Enye edi nsunsu obio ubọn̄ oro apostle John eketịn̄de aban̄a nte “Akwa Babylon . . . akwa obio [ido ukpono] emi akarade ndidem isọn̄.” (Eriyarare 17:5, 18) Mmọdo man ‘owo kiet kiet ọbọhọ ye uwem esie,’ ệtịm ẹteme nnyịn ẹte ifehe iwọrọ ke nsunsu “obio ubọn̄” eke Babylon, ih, ifehe ika obio ubọn̄ Abasi!
[Ekebe ke page 95]
SATAN AN̄WANA YE MME ASAN̄AUTOM OBIO UBỌN̄ ABASI EBE KE—
● Nsakiso en̄wan eke mme ukọbọ—ebe ke mme iman, mme ukara, mbon ido ukpono oro ẹnọde ukwan̄ ntọt
● Editap nsịn ke use ke anana ukpan n̄ka eke owo mfịn
● Ndikọri n̄kohodeidem kaban̄a idaha, inyene, uduot, idụt
● Ndin̄wana ndinam mmọ ẹma mbre ẹkan Abasi—ẹsịn idem ke edinọ idem inemesịt
● Ndisịn udọn̄ nnọ editre ndinịm edidu Abasi ke akpanikọ, mme ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo
● Edidue ndida nnọ ata Ido Ukpono Christ oto ke akan̄ mbuọtidem nsunsu obio ubọn̄ eke Christendom
● Ndinam nsunsu mme andikpep ẹdaha ẹda nditọ eyịghe ke ufọt mme anditiene Christ akpanikọ nnyụn̄ nsan̄a n̄kari n̄kari nnam idem emem mmọ
NNYỊN IMEKEME NDIKAN ERERIMBOT SATAN OTO KE MBUỌTIDEM NNYỊN