Nte N̄kpọ Ke Ẹnen̄ede Ẹfọn Nte Mmọ Ẹtiede?

“Ibibene [Berlin] ekeme ndikabade ntie ndudu ndudu n̄kan nte mbọbọ Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn otịmde okpon. Edi eyeda ediwak isua, idem ediwak emana, mbemiso enye ọduọ. Tutu amama Germany mbiba oro idifiakde idi kiet aba.” Ntre ke ọwọrọetop magazine mbụk n̄kpọntịbe mbon America kiet ekewet ke March 1989.

Ke mîsịmke usen 250—idịghe ediwak isua, m̀mê ndikpetịn̄ mban̄a ediwak emana—ke ukperedem, ibibene oro ama ọtọn̄ọ ndiwụre. Ke ufan̄ urua ifan̄, ediwak tọsịn mbai esie, idahaemi ẹma ẹkabade ẹdi n̄kpọ editi, ẹdi se ẹdade nte n̄kpọmbana ke ofụri ererimbot.

IKPEHE ukwak oro n̄karafan̄ atade ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ama abahade ke akpatre, anamde idotenyịn odu nte ke akpatre emem ye ifụre ofụri ererimbot ama ekpere. Idem Ekọn̄ Gulf ke Middle East ikanamke idotenyịn okịm nte ke en̄wan oro okodude ke ufọt Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn ke anyanini ama okụre, ndien ke obufa ndutịm ererimbot ama ekpere.

Ndidian Obufa Ikpehe

Ọtọn̄ọde ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, edinam kaban̄a edinyene Europe oro adianade kiet ama ana in̄wan̄în̄wan̄. Ke 1951, Mme idụt Edem Usoputịn Europe ẹma ẹsiak European Coal and Steel Community. European Common Market ama etiene emi edem ke 1957. Ke 1987 idụt 12 oro ẹnamde n̄ka ofụri ererimbot emi (idahaemi edide owo miliọn 342) ẹma ẹnịm utịtmbuba edinyene ọyọhọ ọyọhọ edidianakiet ke ndutịm uforo etisịm 1992. Idem ọyọhọ edidianakiet eke ukaraidem idahaemi etie nte edi n̄kpọ oro ekemede nditịbe. Nso ukpụhọde oro ọnọde owo nduọkodudu ke emi edi ntem ke mbụk Europe oro ọkọyọhọde ye uduọkiyịp ke isua ẹmi ẹkebede!

Ke ikerede iban̄a ndutịme ukaraidem eke ndondo emi, nte ededi, 1992 enyene ekese n̄kpọ oro enye ọwọrọde. Ekikere ke ọdọdọk nte ke ẹkeme ndida n̄kani idụt Communist Edem Usiahautịn Europe ofụri ofụri ndisịn ofụri ke edidianakiet Europe.

Ibetedem Abasi?

Ndusụk otu ido ukpono, ke ẹfụmide edumbet edida san̄asan̄a eke Christian, ẹma ẹyak ufịk oro ẹfịkde ido ukpono ke ediwak isua ke Edem Usiahautịn Europe onụk mmọ esịn ke ndibuana ifịk ifịk ke ukaraidem. Ke etịn̄de aban̄a emi, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe Germany eke usen ke usen Frankfurter Allgemeine Zeitung ọdọhọ ete ke “owo inenike se mme Christian ẹtịpde ẹsịn ke ndida mme ukpụhọde ndi ke Edem Usiahautịn,” adiande do ete “udeme mmọ ke akpanikọ idịghe se ẹsede ke usụhọde.” Enye anam an̄wan̄a ete: “Ke Poland, ke uwụtn̄kpọ, ido ukpono adian idem ye idụt, ndien ufọkederi akabade edi ọsọn̄ibuot andibiọn̄ọ n̄ka ukaraidem oro akarade; ke GDR [akani East Germany] ufọkederi ama ọnọ mbon mfan̄a ufan̄ onyụn̄ ayak mmọ ẹda mme ufọkederi ke nditịm mme uduak n̄ka; ke Czechoslovakia, mme Christian ye mbon ukara mbio obio ẹma ẹsobo ke ufọk-n̄kpọkọbi, ẹdi ẹdima kiet eken, ndien ke akpatre ẹma ẹdiana kiet.” Idem ke Romania, emi “mme ufọkederi ẹdide ifụn oro ẹnamde akpanikọ ẹnọ ukara Ceauşescu,” ekedi ndịghe edimụm ọkwọrọ ederi Laszlo Tökes okobụbede en̄wan ukpụhọ ukara.

Ukara pope n̄ko ama esịn idem. Magazine Time eketịn̄ ke December 1989 ete: “Ke adan̄aemi unana ubiọn̄ọ Gorbachev ekedide usọp usọp ntak ọnọ udịm udịm edinam unyene ifụre oro ẹkemende Edem Usiahautịn Europe ke mbuari ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹmi ẹkebede, John Paul odot ndibọ ekese itoro oro ebịghide. . . . Ke ofụri iduọk isua 1980 mme ikọ esie ndien ndien ẹkesọn̄ọ etịn̄ ekikere aban̄ade Europe ndifiak ndiana kiet ọtọn̄ọde ke Atlantic tutu osịm Urals onyụn̄ okopde odudu oto mbuọtidem Christian. Ke uwụtn̄kpọ, nte ido edide, ke adan̄aemi akade ekese Czechoslovakia ke April 1990, pope ama owụt idotenyịn nte ke edika n̄kese esie eyeberede obufa usụn̄ ke ufọt Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn. Enye ama ọtọt aban̄a akwa mbono oro ẹdiomide mme bishop Europe ndidụk man ẹdiomi mme usụn̄ nte ẹdisan̄ade isu ekikere esie aban̄ade “Europe oro adianade kiet ke ntak ntọn̄ọ Christian esie.”

Nte edidianakiet eke Germany ke idak ndutịm edidianakiet eke Europe ikpedịghe ntọn̄ọ inọ ọyọhọ edidianakiet eke Europe, ndien ekem idem edidianakiet eke ererimbot? Nte edisịn oro ido ukpono ẹsịnde idem iwụtke nte ke emi edi se Bible ọn̄wọn̄ọde? Ke akpanikọ, ye mme ọkwọrọ ederi ke Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn idahaemi ẹnamde utom ke idak ndutịm ukaraidem kaban̄a emem ye ifụre, nte nnyịn ikpodorike enyịn emi ndisọp n̄kabade ndi ata idem n̄kpọ? Ẹyak nnyịn ise.

[Ndise/Ndise obio ke page 4]

Ufọkederi Nikolai Protestant ke Leipzig—kpa idiọn̄ọ ndutịme ukaraidem ke Germany

Mme idụt ẹmi ẹbuanade ke European Common Market