Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot
Ke ini nsọn̄ọn̄kpọ ẹmi, ekese owo ye mme ufọkutom ẹsisịn n̄wed ẹyom esopikpe ebiere ke mmimọ ikemeke ndikpe isọn. Nte enen ke n̄kan̄ N̄wed Abasi Christian ndisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke imọ ikemeke ndikpe isọn?
Ibọrọ mbụme emi owụt ediye ediye nte Ikọ Abasi ọnọde nnyịn eti ndausụn̄ ke mme n̄kpọ oro ẹkemede ndidi ata n̄kpọ eyomfịn. Ediwak idụt ẹnyene mme ibet oro ẹnọde ndausụn̄ ke nte ẹkemede ndisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke owo ikemeke ndikpe isọn. Ibet ẹmi ẹkpụhọde to ke idụt sịm idụt, ndien idịghe esop Christian enyene nditịn̄ se mbet etemede ke n̄kpọ emi. Edi ẹyak nnyịn ise ke ibio ibio se mbet etemede aban̄a edisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke owo ikemeke ndikpe isọn.
Ntak kiet emi anamde mme ukara ẹyak mme owo ye mme itie mbubehe ẹsisịn n̄wed ẹyom esopikpe ebiere ke mmimọ ikemeke ndikpe isọn edi nte ke enye ekpeme mbon oro ẹnọde okụk ke ebuọt m̀mê ẹnọde n̄kpọ ke isọn (mbon oro owo akamade mmọ isọn) ke ndusụk usụn̄ ọbiọn̄ọ mme owo m̀mê mme itie mbubehe oro ẹbọde okụk ke ebuọt m̀mê ẹkamade isọn (mme akama isọn) edi emi mîkpehe se mmọ ẹkamade. Ye mbon oro owo akamade mmọ isọn ekeme nditie nte ke n̄kukụre usụn̄ un̄wam edi ndiben̄e esopikpe ebiere nte ke akama isọn ikemeke ndikpe isọn man ẹkpekeme ndien ndibahade inyene akama isọn nda n̄kpe nte ubak isọn oro.
Usụn̄ en̄wen emi edisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke owo ikemeke ndikpe isọn enyenede ufọn edi nte ke enye edi n̄kpọ ukpeme ọnọ mme akama isọn ẹmi ke esịt akpanikọ mîkemeke ndisio isọn oro ẹkamade. Ẹkeme ndiyak akama isọn esịn n̄wed oyom esopikpe ebiere ke enye ikemeke ndikpe isọn, ndien ekem mbon oro enye akamade isọn ẹkeme ndida ndusụk inyene esie. Edi, ibet ekeme ndinyịme enye akaiso enyene ufọk esie m̀mê ndusụk esisịt inyene ndien ekem akaiso odu uwem emi ọbọhọde ndịk editaba inyene m̀mê n̄kani mbon oro enye akakamade isọn ndibọ enye inyene ke odudu.
An̄wan̄a, ndien, nte ke uduak ibet ẹmi ẹdi ndinọ edem mbiba ndusụk udomo ukpeme ke se iban̄ade okụk m̀mê unam mbubehe. Nte ededi, ẹyak nnyịn itịm ifiọk se eti item oro Bible ọnọde.
Ọsọsọn̄ owo ndikot Bible n̄kụre ye unana edikụt nte ke enye isịnke udọn̄ inọ owo ndikama isọn. Nnyịn imokụt mme utọ ntọt nte eke Mme N̄ke 22:7: “Enyene-n̄kpọ akara mme anana-n̄kpọ: owo eke ọbuọtde onyụn̄ edi ofụn owo eke ọnọde.”
N̄ko, ti uwụtn̄kpọ Jesus ke Matthew 18:23-34 oro abuanade ofụn emi akakamade akamba isọn. “Ete[ufọk] esie ọnọ uyo ete, ẹnyam enye, ye n̄wan esie, ye nditọ esie, ye kpukpru se enye enyenede,” edi ekem eteufọk oro, edidem, osụhọde esịt onyụn̄ owụt mbọm. Ke ini ofụn oro ke ukperedem mîkatuaha owo mbọm, edidem ama ọnọ uyo ete ‘ẹyak enye ẹsịn ke ubọk mme anditụhọde owo, tutu enye osio kpukpru se enye akamade.’ Nte an̄wan̄ade, mfọnn̄kan usụn̄uwem, kpa usụn̄uwem oro ẹtorode, edi ndifep ndibọ okụk ke ebuọt.
Mme asan̄autom Abasi ke Israel eset ẹma ẹsinam mbubehe, ndien ndusụk ini edibọ ebuọt ye edinọ ebuọt ama esida itie. Nso ke Jehovah eketeme mmọ ete ẹnam? Edieke owo okoyomde ndibuọt okụk nda ndụk m̀mê nda ntat mbubehe, ama ekem ye ibet onyụn̄ enen nte eyen Hebrew ọbọ udori. Nte ededi, Abasi ama akpak ikọt esie ete ẹkûnyene edu ibụk ke ini ẹnọde eyen Israel emi odude ke unana n̄kpọ ke ebuọt; mmọ ikenyeneke ndidia udori nto idiọk idaha ebe ke ndibọ udori. (Exodus 22:25) Deuteronomy 15:7, 8 ọdọhọ ete: “Ke ini ubuene eke edide eyen usọ kiet edidude ke otu fo . . . , tatat ubọk nọ enye, nyụn̄ buọt enye se ikemde ye unana eke enye ananade.”
Ukem mfọnido m̀mê edikere mban̄a oro ama owụt idem ke mme ewụhọ oro ẹkedọhọde ẹte ke mbon oro owo akamade mmọ isọn ikemeke ndibọ akama isọn mme n̄kpọ uduuwem, utọ nte itiat ukọkn̄kpọ ubon m̀mê ọfọn̄idem oro owo esidade okop ufiop ke okoneyo.—Deuteronomy 24:6, 10-13; Ezekiel 18:5-9.
Nte ededi, idịghe kpukpru mme Jew ẹkenyịme ẹnyụn̄ ẹda uduak ima ima ibet ẹmi ẹtode akwa Ebiereikpe ye Owụk-ewụhọ mmọ ẹsịn ke edinam. (Isaiah 33:22) Ndusụk mme Jew ẹmi ẹdiọkde itọn̄ ẹma ẹnam n̄kpọ ye nditọete mmọ ke ata edu nsọn̄ido. Mfịn, n̄ko, ndusụk mbon oro owo akamade mmọ isọn ẹkeme ndisọn̄ ido ẹnyụn̄ ẹnana ibuot ke se mmọ ẹyomde, idem ye Christian emi enyenede esịt akpanikọ oro mîkekemeke kan̄a ndisio isọn ke ntak emi enye osobode ndusụk unọmọ. (Ecclesiastes 9:11) Ebede ke uyịre uyịre edu ukpak isọn, mbon ererimbot oro ẹkamade mmọ isọn ẹkeme ndinyịk utọ akama isọn oro n̄kosịm idaha emi enye okụtde ke ana inam n̄kpọ ndikpeme idem. Didie? Ke ndusụk idaha n̄kukụre n̄kpọ oro mbon ẹmi ẹkamade mmọ isọn ẹdifiọkde edi usio-ukot oro ibet onyịmede ndisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke enye ikemeke ndikpe isọn. Ntre Christian, emi mîkọdiọkke itọn̄ m̀mê oro mîkefreke iban̄a isọn esie, ekeme ndisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke enye ikemeke ndikpe isọn.
Nte ededi, nnyịn ikpenyene ndifiọk mban̄a n̄kpọ en̄wen emi odude ke n̄kpọ emi. Ekeme ndidi Christian akama isọn ke ntak emi enye mîkakam inyeneke mfara ke idem ke se m̀mê adan̄a se enye akabiatde mîdịghe ke ntak enye mîkadaha eti ekikere inam mme ubiere ke mbubehe esie. Nte enye ekpenyene ndikam mfụmi isọn oro nnyụn̄ nsọsọp nyom ubọhọ ebe ke ndisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke enye ikemeke ndikpe isọn, ke ntem ọnọde mmọ en̄wen unan ke ntak unana ibuot esie? Bible inyịmeke utọ idiọk edu ukama okụk oro. Enye akpak asan̄autom Abasi ete ayak ih esie edi ih. (Matthew 5:37) Ti, n̄ko, ikọ Jesus aban̄ade edibat se iditakde mbemiso itọn̄ọde ndibọp tọwa. (Luke 14:28-30) Nte ekemde ye oro, Christian ekpenyene nditie n̄kere mban̄a ndiọi utịp oro ẹkemede ndisụn̄ọ mbemiso enye ọbọde okụk ke ebuọt. Ndondo oro enye odụkde isọn, enye ekpenyene ndikụt mbiomo oro enye enyenede ndikpe okụk oro enye akamade mme owo m̀mê mme ufọkutom. Edieke ediwak owo en̄wen ẹkụtde ke Christian inyeneke nnennen edu m̀mê idịghe se ẹkemede ndiberi edem, enye ekeme ndibiat eti enyịn̄ oro enye okodomode ndinam ndien ke ntem inyeneke aba eti etop ke otu mmọemi ẹdude ke esien.—1 Timothy 3:2, 7.
Ti se Psalm 15:4 asiande nnyịn aban̄a orụk owo emi Jehovah adarade. Nnyịn ikot ite: “Enye [owo emi Abasi onyịmede] ọn̄wọn̄ọ se itụkde idemesie, ndien ikpụhọkede.” Ih, Abasi odori enyịn mme Christian ndinam n̄kpọ ye mbon oro mmọ ẹkamade isọn kpa nte mmọ ẹkpeyomde ẹnam ye mmimọ.—Matthew 7:12.
Ke nditịn̄ ibio ibio, ndien, Bible idọhọke ke Christian ikemeke, ke ata idiọk idaha, ndiyom ukpeme nto mme ibet oro Caesar onịmde aban̄a edisịn n̄wed nyom esopikpe ebiere ke owo ikemeke ndikpe isọn. Nte ededi, mme Christian ẹkpenyene ndidi n̄wọrọnda ke se iban̄ade edinam akpanikọ ye edidi se ẹkemede ndiberi edem. Ntem, mmọ ẹkpenyene ndinịm eti uwụtn̄kpọ ke udọn̄ ofụri esịt mmọ ndibiom mme mbiomo mmọ ke n̄kan̄ okụk.