Mme Uyen Oro Ẹtide Andibot Mmọ

“Nyụn̄ ti Andibot fi ke ini afo edide akparawa.”—ECCLESIASTES 12:1.

1. Nso ikọ ẹmi eyen isua 11 eketịn̄de ayarade nte ke Andibot nnyịn edi ata owo ọnọ enye?

EYE didie ntem ke ini n̄kpri owo ẹtịn̄de ikọ ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ke usụn̄ oro owụtde ke mmimọ ida Jehovah Abasi nte ata owo emi mmimọ imade inyụn̄ iyomde ndinem enye esịt! Eyeneren isua 11 ọkọdọhọ ete: “Ke ini ndude ikpọn̄ nnyụn̄ ndade ke window nse an̄wa, mmesikụt nte mme edibotn̄kpọ Jehovah ẹnyenede ndyọ. Ekem mmesikere nte Paradise ediyede ke ini iso ye nte ndikemede nditụk mme unam ini oro.” (Isaiah 11:6-9) Enye ama adian do ete: “Ke ini ndude ikpọn̄, mmesibọn̄ akam nnọ Jehovah. Mmọfiọk nte ke enye idiyatke esịt ye ami ke nditịn̄ ikọ ye enye kpukpru ini. Mmọfiọk nte ke enye do kpukpru ini ke ese mi.” Nte Andibot nnyịn edi ata owo ọnọ mbufo nte edide ọnọ ekpri eyeneren emi?

Didie ke Abasi Edi Ata Owo Ọnọ Mbufo?

2. (a) Didie ke Andibot mbufo akabade edi ata owo ọnọ mbufo? (b) Nso udeme ke mme ete ye eka ẹkeme ndinyene ke ndin̄wam nditọ mmọ ẹfiọk ke Abasi edi ata owo?

² Man Jehovah ye mme un̄wọn̄ọ esie ẹdi ata idem n̄kpọ ẹnọ mbufo, ana mbufo ẹbem iso ẹkpep ẹban̄a enye ye utịbe utịbe ini iso emi enye ọn̄wọn̄ọde ndinọ mbufo ke edinen obufa ererimbot oro Bible etịn̄de aban̄a. (Ediyarade 21:3, 4) Edieke edide ete ye eka mbufo ẹma ẹkpep mbufo mme n̄kpọ ẹmi, mbufo ẹmenyene ntak ndikop idatesịt koro emi an̄wam mbufo ndinam ewụhọ eke odudu spirit emi: ‘Nyụn̄ ti Andibot fi.’ (Ecclesiastes 12:1) Uyen kiet ama etịn̄ aban̄a ukpep oro enye ọkọbọde oto ete ye eka ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ete: “Kpukpru n̄kpọ ke uwem nnyịn abuana Jehovah. Emi ekedi ukpọhọde ọnọ mi nditi Andibot mi.” N̄kaiferi efen ama ọdọhọ ete: “Ami nyowụt esịtekọm nnọ ete ye eka mi ke nsinsi ke ndikekpep mi nte ke Jehovah edi ata owo. Mmọ ẹma ẹwụt mi nte n̄kpamade enye ẹnyụn̄ ẹsian mi ẹban̄a idatesịt oro odude ke ndinam n̄kpọ esie ke uyọhọ ini.”

3, 4. Nso ikeme ndin̄wam mbufo ndikere mban̄a Jehovah nte ata owo?

³ Edi, ediwak owo ẹkụt nte edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndida Abasi nte ata owo emi enyenede udọn̄ ke idem mmọ. Nte edi ntre ye mbufo? Ẹma ẹn̄wam uyen kiet ndikere mban̄a Abasi ke san̄asan̄a usụn̄ ebe ke ikọ emi ke Enyọn̄-Ukpeme: “Amaedi adan̄a nte Jehovah Abasi okponde idem, nnyịn ifiọkke.” Nte ededi, nte Abasi okponde ikọn̄ọke ke ubom idem m̀mê ke nte idem esie etiede, nte udiana udịmikọ emi ke Enyọn̄-Ukpeme ọkọdọhọde: “Ata ubom esie edi ke se utọ Abasi emi enye edide,” ke akpanikọ, anam-akpanikọ, owụt-mbọm, ima ima, Abasi oro efende owo.a (Exodus 34:6; Deuteronomy 32:4; Psalm 86:5; James 5:11) Nte mbufo ẹmekụt Jehovah nte edide utọ owo oro, ufan ibetedem emi mbufo ẹkemede ndinyene ọsọn̄urua itie ebuana?—Isaiah 41:8; James 2:23.

⁴ Jesus ama an̄wam mme akpa anditiene enye ndinyene ọkpọkpọ itie ebuana ye Abasi. Ntem, ke ini apostle John ekewetde aban̄a idotenyịn esie ke ediset ke n̄kpa ndụk uwem eke heaven, John ama ọdọhọ ete: “Nnyịn iyebiet [Abasi], koro nnyịn iyekụt Enye.” (1 John 3:2; 1 Corinth 15:44) Ẹkeme n̄ko ndin̄wam mme uyen mfịn ẹda Abasi nte ata owo, emi mmọ ẹkemede ndifiọk etịm ọfọn idem okposụkedi mmọ ke idemmọ mîkemeke ndikụt enye. Akparawa kiet ama ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹma ẹn̄wam mi nditi Jehovah ebe ke ndibụp ediwak mbụme, utọ nte, ‘Nso ke Jehovah ọkpọdọhọ? Didie ke afo akpanam enye an̄wan̄a ke ikọ idemfo? Nso ke oro ọwọrọ?’” Ndi mme utọ mbụme ẹmi inamke nnyịn ikere iban̄a ọkpọkpọ itie ebuana nnyịn ye Abasi?

Se Nditi Ọwọrọde

5. Mme ewe uwụtn̄kpọ Bible ẹwụt ke nditi owo abuana se ikande editi enyịn̄ esie?

⁵ Ndinam ewụhọ emi, ‘Nyụn̄ ti Andibot fi,’ ọwọrọ se ikponde ikan sụk edikere mban̄a Jehovah. Enye abuana edinam, ndinam se inemde enye esịt. Ke ini abiatibet ekekpede Jesus ubọk ete, ‘Ti mi ke adan̄aemi afo edide ndida ubọn̄,’ enye okoyom Jesus anam se ikande editi enyịn̄ esie. Enye okoyom Jesus anam n̄kpọ, anam imọ iset. (Luke 23:42) Kpasụk ntre, Joseph oro ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi okodori enyịn ndikụt ẹnamde n̄kpọ ke ibuot esie ke ini enye ọkọdọhọde akama wine Pharaoh ete eti Pharaoh aban̄a imọ. Ndien ke ini Job ekekpede Abasi ubọk ete, ‘Ti mi,’ Job ekeben̄e ete yak Abasi anam imọ iset ke ini iso.—Job 14:13; Genesis 40:14, 23.

6. Didie ke ikọ Hebrew oro adade ọnọ “ti” enyene ebuana ye ima oro ẹnyenede ẹnọ n̄kpọ m̀mê owo oro ẹtide?

⁶ N̄wed kiet ọdọhọ ete ke ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ti” esiwak nditịn̄ mban̄a “ima oro odude ke ekikere ye edinam oro asan̄ade ye edifiak nti.” Ẹkeme ndikụt n̄kpet n̄kpet ebuana oro “ima” enyenede ye ikọ oro “ti” ke mfiori oro “mbuaha udịm owo” ẹkefioride ke wilderness ete: ‘Nnyịn imeti iyak emi nnyịn iketade ke Egypt.’ Kpa nte Job ekekpede Abasi ubọk ete eti imọ, ntre Hezekiah, Nehemiah, David, ye andiwet psalm oro owo mîsiakke enyịn̄ ẹma ẹkpe ubọk n̄ko ẹte Jehovah eti mmimọ ke ima ke ntak edinam akpanikọ mmọ.—Numbers 11:4, 5; 2 Ndidem 20:3; Nehemiah 5:19; 13:31; Psalm 25:7; 106:4.

7. Edieke nnyịn ke ima itide Abasi, didie ke emi editụk edu nnyịn?

⁷ Ntem nnyịn imekeme ndibụp ite, ‘Nte nnyịn imeti Andibot nnyịn ke ima inyụn̄ ifep ndinam n̄kpọ ekededi oro edinamde enye okop mfụhọ m̀mê ubiak?’ Uyen kiet ọkọdọhọ ete: “Mama ama an̄wam mi ndifiọk nte ke Jehovah enyene mme ntụk, ndien ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua emana, mma mfiọk nte ke mme edinam mi ẹma ẹsitụk enye.” (Psalm 78:40-42) Efen ama anam an̄wan̄a ete: “Mma mfiọk nte ke mme edinam mi ẹyen̄wam mîdịghe ẹyekpan ndibọrọ ata oro Satan akamiade ye Jehovah. Mma nyom ndinam esịt Jehovah adat, ntre oro ama an̄wam mi onyụn̄ aka iso ndin̄wam mi mfịn.”—Mme N̄ke 27:11.

8. (a) Edisịn idem mbịne nso ediwụt ke nnyịn ke ima imeti Jehovah? (b) Mme mbụme ewe ke ediwụt ọniọn̄ mme uyen ndikere mban̄a?

⁸ Nte ẹkemede ndinyịme, ke idiọk ererimbot emi, isidịghe mmemmem n̄kpọ kpukpru ini nditi Jehovah ebe ke ndibuana ọyọhọ ọyọhọ ke utom oro enemde enye esịt. Edi ekpeye didie ntem edieke mbufo ẹkemede ndikpebe uyen oro Timothy eke akpa isua ikie—idịghe nditetịn̄ mban̄a ediwak tọsịn uyen oro ẹbakde Abasi mfịn—ebe ke ndibịne ndinam utom Christian ke uyọhọ ini nte asan̄autom asiakusụn̄! (Utom 16:1-3; 1 Thessalonica 3:2) Nte ededi, ẹkeme ndibụp ẹte, Nte mbufo ẹyekeme ndise mban̄a idem mbufo ke utom usiakusụn̄? Ndien edieke mbufo ẹdọde ndọ, nte mbufo ẹyenyene ukeme ndise mban̄a mbon ubon mbufo? (1 Timothy 5:8) Mmọemi ẹdi akpan mbụme, ẹnyụn̄ ẹdi akpan n̄kpọ mbufo ndinen̄ede n̄kere mban̄a.

Ubọ Ukpep ye Uduak

9. Nso ubiere isak iso ise mme uyen kaban̄a ukpepn̄wed?

⁹ Nte n̄ka owo etịmde-tịm awak n̄kukọhọ, ekeme ndidi oyoyom udomo uka n̄wed oro okponde akan man ẹnyene eti utom ndise mban̄a idem mbufo ke utom usiakusụn̄. Ekeme ndidi mbufo ẹmekụt ẹte ke idem ndusụk owo oro ẹma ẹkebọ ukpep ke ufọkn̄wed ntaifiọk ẹkenyene ndifiak mbọ ukpep man ẹnyene mbufa usọ oro mme eteutom ẹyomde mfịn. Ntre nso udomo ifiọkn̄wed ke mbufo n̄kpri owo ẹmi ẹyomde ndinem Abasi esịt ẹdibịne? Ẹkpenyene ndinam ubiere nte odotde ye ewụhọ eke odudu spirit emi ke ekikere: ‘Nyụn̄ ti Andibot fi.’

10. Nso idi mfọnn̄kan ukpep oro nnyịn ikemede ndibọ?

¹⁰ Nte ededi, mbufo ẹyeyom ndibịne se idem ediwak ikpọ owo ererimbot ẹdọhọde nte edide mfọnn̄kan ukpep—enyeoro ẹnyenede ẹto edikpep Ikọ Abasi ye ntịn̄enyịn. Ewet n̄wed owo Germany oro Johann Wolfgang von Goethe ọkọdọhọ ete: “Nte n̄kọri ifiọkn̄wed [mme owo] okponde, ntre n̄ko ke edikeme ndimem utom n̄kan ndida Bible nnam n̄kpọ nte itiat idakisọn̄ ye nte n̄kpọ ubọ ukpep.” Ih, edikpep Bible eyetịm mbufo idem ke uwem ọfọn akan nte ubọ ukpep efen ekededi edinamde!—Mme N̄ke 2:6-17; 2 Timothy 3:14-17.

11. (a) Nso idi ata akpan utom oro nnyịn ikemede ndinam? (b) Ntak emi uyen kiet ekemekde ndinyene ndusụk udomo ifiọkn̄wed?

¹¹ Sia ifiọk Abasi ọnọde uwem, ata akpan utom oro mbufo ẹkemede ndinam mfịn edi ndibuana ifiọk oro ye mbon en̄wen. (Mme N̄ke 3:13-18; John 4:34; 17:3) Man ẹnam emi uforo uforo, nte ededi, oyom mbufo ẹbọ ukpep ke mme akpan usụn̄. Oyom mbufo ẹkeme ndikere n̄kpọ ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄, ẹtịn̄ ikọ nte owụtde ifiọk, ndien ẹkot n̄wed ẹnyụn̄ ẹwet n̄kpọ ọfọn—mme usọ ẹmi ẹkpepde ke ufọkn̄wed. Ntre ẹda mme ukpepn̄kpọ ufọkn̄wed mbufo ke akpan n̄kpọ, nte Tracy, uyen kiet ke Florida, U.S.A., akadade, emi okokụrede ukpep ke ufọkn̄wed sekọndri ye eti ibọrọ udomo. Enye ama etịn̄ se ikedide idotenyịn esie ete: “Kpukpru ini n̄kesinyene edidi asan̄autom uyọhọ ini nnọ Abasi mi Jehovah nte utịtmbuba, ndien ndori enyịn nte ke ukpepn̄wed mi ayan̄wam mi ndisịm utịtmbuba emi.”

12. Edieke ẹmekde ndifiak n̄ka n̄wed, nso uduak ke emi akpan̄wam ndiyọhọ?

¹² Nte mbufo ẹmesikere ẹban̄a ntak emi mbufo ẹkade n̄wed? Nte edi akpan akpan man etịm mbufo idem ndikabade ndi asan̄autom Jehovah oro okụtde unen? Ke edide ntre, oyoyom mbufo ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a nte ukpepn̄wed mbufo editịmde ọyọhọ uduak emi. Ke ẹma ẹkenyene nneme ye ete ye eka mbufo, ẹkeme ndibiere nte ke mbufo ẹkpenyene ndika n̄wed mbe nsụhọde n̄kan udomo oro ibet enịmde. Utọ udiana ubọ ukpep oro ekeme ndin̄wam mbufo ndinyene utom ndise mban̄a idem mbufo nnyụn̄ nsụk nnọ mbufo ini ye ukeme ndibuana ọyọhọ ọyọhọ ke utom Obio Ubọn̄.—Matthew 6:33.

13. Didie ke Christian iba ẹtode Russia ẹmi ẹkefiakde ẹka n̄wed ẹwụt uduak mmọ ke uwem?

¹³ Ndusụk mbon oro ẹbọde udiana ukpep ẹbuana ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini idem ke adan̄aemi mmọ ẹfiakde ẹka n̄wed. Kere ban̄a Nadia ye Marina, n̄kaiferi iba ẹdide uyen ke Moscow, Russia. Mbiba ẹkena baptism ke April 1994 ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndinam utom nte mme asan̄autom asiakusụn̄ unọ un̄wam. Esisịt ini ke oro ebede mmọ ẹma ẹkụre ukpep ke ufọkn̄wed sekọndri ẹnyụn̄ ẹsịn enyịn̄ ke ukpep isua iba ke ndutịm ubat okụk. Ke May 1995 mmọ ẹma ẹtọn̄ọ usiakusụn̄ ofụri ini, kpa ye oro mmọ ẹkesụk ẹdi akpa ke ukpep ubat okụk mmọ. Akan oro, mmọ ẹma ẹkeme ndinịm ukpepn̄kpọ Bible 14 kpukpru urua, ke ẹbaharede ukem ukem, ke adan̄aemi ẹsụk ẹkade n̄wed. N̄kaiferi ẹmi ẹdori enyịn ẹte ke ukpepn̄kpọ mmọ ke ubat okụk ayan̄wam mmọ ndinyene eti utom, man mmọ ẹkeme ndise mban̄a idemmọ ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.

14. Inamke n̄kpọ m̀mê nso udomo ifiọk n̄wed ererimbot ke nnyịn iyom ndinyene, nso ikpedi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn?

¹⁴ Edieke mbufo ẹyomde ndibọ ukpep mbe se ibet oyomde, ẹdụn̄ọde ntak emi mbufo ẹnyenede ndinam ntre ọniọn̄ ọniọn̄. Nte edi ndinam enyịn̄ nnọ idem mbufo nnyụn̄ n̄kọ inyene obụkidem? (Jeremiah 45:5; 1 Timothy 6:17) Mîdịghe nte edi utịtmbuba mbufo ndida udiana ukpep oro mbuana ata ọyọhọ ọyọhọ ke utom Jehovah? Lydia, uyen kiet emi ekemekde ndifiak n̄ka ufọkn̄wed, ama ọnọ eti ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ eke spirit, anamde an̄wan̄a ete: “Mbon efen ẹbịne ndinyene akwa ifiọkn̄wed ẹnyụn̄ ẹyak inyene obụkidem ẹbiọn̄ọ mmọ, ndien mmọ ẹfre Abasi. Itie ebuana mi ye Abasi edi ata akpan n̄kpọ ọnọ mi.” Nso eti edu ke emi edi ntem ọnọ kpukpru nnyịn!

15. Nso nsio nsio idaha ifiọkn̄wed ikodu ke otu mme Christian akpa isua ikie?

¹⁵ Ke akamba udomo, mme Christian akpa isua ikie ẹma ẹnyene nsio nsio idaha ifiọkn̄wed. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeda apostle Peter ye John nte ‘mbon oro mîkọfiọkke n̄wed ye ndisịme’ koro mmọ mîkọbọhọ ukpep ke ufọkn̄wed mme rabbi. (Utom 4:13) Apostle Paul, ke n̄kan̄ eken, ama ọbọ se iketiede nte ifiọkn̄wed ufọkn̄wed ntaifiọk mfịn. Edi, Paul ikadaha ifiọk n̄wed oro ndiwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnọ idemesie; utu ke oro, emi ekedi n̄kpọ oro ọnọde ufọn ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mme owo ke nsio nsio idaha ke uwem. (Utom 22:3; 1 Corinth 9:19-23; Philippi 1:7) Kpasụk ntre, Manaen, “emi [ọkọbọde ukpep] ye Herod tetrarch,” ama odu ke otu mbon oro ẹkedade iso ke esop Antioch.—Utom 13:1.

Ntak Ẹdade Okụk Mbufo Ẹnam N̄kpọ Ọniọn̄ Ọniọn̄?

16. (a) Ntak ekemede ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nditi Andibot nnyịn edieke ikamade isọn? (b) Didie ke kiet ke otu n̄ke Jesus owụt nte edide akpan n̄kpọ nditie n̄kọk ibuot mbemiso ibiatde okụk?

¹⁶ Edieke mbufo ẹkpude ndida okụk mbufo nnam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄, ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nditi Andibot mbufo ke ndinam se inemde enye esịt. Koro edieke mbufo ẹduọde ẹdụk isọn, ẹkeme ndidọhọ ke mbufo ẹmenyene eteufọk efen. Bible anam an̄wan̄a ete: “Buọt okụk ndien afo edi ofụn andinọ ebuọt.” (Mme N̄ke 22:7, Today’s English Version) Kiet ke otu n̄ke Jesus owụt ufọn editie n̄kọk ibuot mbemiso ibiatde okụk. Jesus ọkọdọhọ ete: “Anie owo ke otu mbufo, emi oyomde ndikọn̄ tower, idibemke iso itie ibat se iditakde enye, man enye ọfiọk m̀mê emenyene okụk nte edikemde ndida nnam utom mma? Mbak ndusụk utom edikak enye ke ini enye ama ọkọtọn̄ọ ndibọp, ndien kpukpru mmọ ẹmi ẹkụtde ẹtọn̄ọ ndisak enye.”—Luke 14:28, 29.

17. Ntak esiwakde ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ owo ndikara edu ubiat okụk esie?

¹⁷ Ke ntre, mbufo ke ọniọn̄ ẹyedomo ndida edumbet N̄wed Abasi ndu uwem ‘ikamake owo isọn ibe ndima kiet eken.’ (Rome 13:8) Edi emi edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinam, akpan akpan ke ini isobode mbufa n̄kpọ ẹmi ẹkade iso ẹsion̄o ẹdi emi mme asuanetop n̄kpọurua ẹdọhọde ke mbufo ẹmenen̄ede ẹyom. Ete kiet, emi okodomode ndin̄wam nditọ esie ndida mbufiọk nnam n̄kpọ, ọkọdọhọ ete: “Nnyịn ima ibiat ekese ini ndineme se idide ata n̄kpọ emi oyomde ẹnyene ye se mîdịghe.” Ufọkn̄wed ke ofụri ofụri okpu ndikpep mme utọ n̄kpọ ẹmi, ẹnọde esisịt ukpep, edieke ẹnọde-nọ, ke nte ẹkpekamade okụk ke eti usụn̄. Owo kiet emi edide anamutom unọ un̄wam ama ọdọhọ ete: “Nnyịn ima ikụre ukpep ke ufọkn̄wed sekọndri ifiọkde n̄kpọ iban̄a ọsọbọ ita ikan nte ifiọkde nditịm okụk n̄kama.” Nso, ndien, ikeme ndin̄wam mbufo ndibiat okụk ọniọn̄ ọniọn̄?

18. Nso idi akpan n̄kpọ ke ndibiat okụk ọniọn̄ ọniọn̄, ndien ntak-a?

¹⁸ Ndinam item emi, ‘Nyụn̄ ti Andibot fi,’ edi akpan n̄kpọ ke mbufo ndikama okụk mbufo ke ọniọn̄ ọniọn̄ usụn̄. Emi edi koro ke ini mbufo ẹnamde ewụhọ oro, se idide ebeiso n̄kpọ inọ mbufo edi ndinem Jehovah esịt, ndien ima oro mbufo ẹnyenede ẹnọ enye otụk usụn̄ nte mbufo ẹbiatde okụk mbufo. Nte ekemde, mbufo ẹyedomo nditre ndiyak mme n̄kpọ oro mbufo mînen̄ekede iyom ẹbiọn̄ọ mbufo ndinọ Abasi utuakibuot ofụri ukpọn̄. (Matthew 16:24-26) Mbufo ẹyedomo ndinam enyịn mbufo ‘etịm ese,’ oro edi, enen̄ede owụhọ ke Obio Ubọn̄ Abasi ye ke edinam uduak esie. (Matthew 6:22-24) Mbufo ke ntem ẹyeda item Abasi oro ọdọhọde “kpono Jehovah ke inyene fo” nte idara idara ifetutom.—Mme N̄ke 3:9.

Mme Uyen Oro Ẹdotde Ẹkpebe

19. Didie ke mme uyen ke eset ẹketi Andibot mmọ?

¹⁹ Ke inemesịt, ediwak uyen, eke eset ye eke idahaemi, ẹmeti Andibot mmọ. Ekpri Samuel ama ọsọn̄ọ anam akpanikọ ke utom ataya kpa ye ndiọi eduuwem mbon oro enye akanamde utom ọtọkiet. (1 Samuel 2:12-26) Ekpek mbukpek, an̄wan Potiphar, ikekemeke nditap akparawa oro Joseph anam use. (Genesis 39:1-12) Idem okposụkedi ‘ekedide eyenọwọn̄,’ Jeremiah ama ọkwọrọ ikọ uko uko ke osobode ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ. (Jeremiah 1:6-8) Ekpri eyenan̄wan Israel kiet ye unana ndịk ama eteme okopodudu etubom ekọn̄ Syria ete okoyom un̄wam ke Israel, ke ebiet emi enye ekekemede ndikpep n̄kpọ mban̄a Jehovah. (2 Ndidem 5:1-4) Akparawa oro Daniel ye mme nsan̄a esie ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem ke ini ẹkedomode mmọ ẹse ke ibet Abasi aban̄ade udia. Ndien mme uyen oro Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹma ẹmek ẹtop mmimọ ẹsịn ke akwa ikan̄ utu ke ndibiat nsọn̄ọnda mmọ ye Abasi ebe ke ndituak ibuot nnọ edisọi mbiet.—Daniel 1:8, 17; 3:16-18; Exodus 20:5.

20. Didie ke ediwak uyen ẹti Andibot mmọ mfịn?

²⁰ Mfịn se iwakde ikan uyen 2,000 ẹdude ke ufọt isua emana 19 esịm 25 ẹnam utom ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke New York State, U.S.A. Mmọ ẹdi sụk ekpri ibat ke otu ediwak tọsịn n̄kpri owo ke mme itie duop ẹmi ẹtide Andibot mmọ ke ofụri ererimbot. Nte Joseph eke eset, mmọ ẹmesịn ndibiat edisana ido uwem mmọ. Ediwak mmọ ẹkop uyo Abasi ẹkan uyo owo ke ini ẹnyịkde mmọ ndimek m̀mê anie ke mmọ ẹdinam n̄kpọ ẹnọ. (Utom 5:29) Ke 1946 ke Poland, ẹma ẹtụhọde Henryka Zur emi ekedide isua 15 ke emana ke ini enye ekesịnde ndinam edinam ukpono ndem ido ukpono. Kiet ke otu mme andikotụhọde enye ama ọdọhọ ete: “Emekeme ndinịm se ededi oro afo oyomde ndinịm ke akpanikọ, edi kam sụk nam idiọn̄ọ cross Catholic.” Ke ntak emi enye ekesịnde, ẹma ẹdụri enye ẹdụk akai ẹnyụn̄ ẹtop enye ẹwot, idotenyịn nsinsi uwem esie oro enyenede nsọn̄ọ ikesehekede!b

21. Nso ikot ke ediwụt ọniọn̄ ndiyere, ye nso utịp?

²¹ Didie ke enyene ndidi esịt Jehovah enem ntem ebe ke n̄kpri owo oro ẹtide enye ke ofụri isua ikie ẹmi! Nte mbufo ẹyeyere ikot emi, ‘Nyụn̄ ti Andibot fi’? Ke akpanikọ enye odot se mbufo ẹtide! Ẹkere kpukpru usen ẹban̄a kpukpru se enye anamde ọnọ mbufo ye se enye edinamde, ẹnyụn̄ ẹnyịme ikot esie emi: “Eyen mi, nyene ibuot, nyụn̄ dat mi esịt, man n̄kụt se ndibọrọde owo eke osụn̄ide mi.”—Mme N̄ke 27:11.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Didie ke ẹkeme ndin̄wam mme uyen ndida Abasi nte ata owo?

◻ Nditi Andibot fi ọwọrọ nso?

◻ Nso uduak ke ubọ ukpep nnyịn ọkpọyọhọ?

◻ Ntak edide akpan n̄kpọ ndikama okụk nnyịn ọniọn̄ ọniọn̄?

◻ Mme uyen ewe ẹdot se mbufo ẹkpebede?

[Ndise ke page 17]

Nte mbufo ẹmekere ẹban̄a ntak emi mbufo ẹkade n̄wed?

[Ndise ke page 18]

Nte mbufo ke ẹkpep ndikama okụk mbufo ọniọn̄ ọniọn̄?