Ọsọn̄urua N̄kpọ Nnyịn Ke Aban̄ Mbat

“Nnyịn ikama ọsọn̄-urua n̄kpọ emi ke aban̄ mbat, man akwa ubom odudu esie okpoto Abasi, itoho nnyịn.”—2 CORINTH 4:7.

1. Didie ke uwụtn̄kpọ Jesus ekpesịn udọn̄ ọnọ nnyịn?

KE ADAN̄AEMI Jehovah ọkọnọde enye ukpep mi ke isọn̄, Jesus ama okụt mme mmeme ubonowo nnennen nnennen. Uwụtn̄kpọ esie ke ndimụm nsọn̄ọnda n̄kama ekpedi n̄kpọ nsịnudọn̄ didie ntem ọnọ nnyịn! Apostle asian nnyịn ete: “Ẹkekot mbufo ẹte ẹdinam oro; koro Christ ke Idem Esie ama okụt ndutụhọ kaban̄a mbufo, onyụn̄ ọkpọn̄ uwụtn̄kpọ ọnọ mbufo, ete, mbufo ẹkpetiene ẹsan̄a ke nde ikpat Imọ.” (1 Peter 2:21) Ke ndisụk idem nnọ utọ ukpep oro, Jesus ama akan ererimbot. Enye n̄ko ama anam mme apostle esie ẹnyene uko ndikabade ndi mme andikan. (Utom 4:13, 31; 9:27, 28; 14:3; 19:8) Ndien nso akwa nsịnudọn̄ ke enye ọkọnọ ntem ke utịt akpatre utịn̄ikọ oro enye ọkọnọde mmọ! Enye ọkọdọhọ ete: “Ntịn̄ mme n̄kpọ ẹmi nnọ mbufo, man mbufo ẹnyene emem ke Idem Mi. Mbufo ẹyekụt ukụt ke ererimbot: edi ẹsọn̄ esịt; Ami n̄kakan ererimbot.”—John 16:33.

2. Ke edide isio ye “ekịm” ererimbot, nso “un̄wana” ke nnyịn inyene?

² Kpasụk ntre, ke ama ekemen ekịm oro “abasi eyo emi” adade edi odomo ye “un̄wana gospel ubọn̄,” apostle Paul ama etịn̄ aban̄a ọsọn̄urua utom ukwọrọikọ nnyịn ete: “Nnyịn ikama ọsọn̄-urua n̄kpọ emi ke aban̄ mbat, man akwa ubom odudu esie okpoto Abasi, itoho nnyịn. Nnyịn ikop mfịghe ke kpukpru edem, edi idụhe ke mbaba; ẹfịna nnyịn ekikere, edi itiehe ke n̄kịm-enyịn; ẹsịn nnyịn enyịn, edi Abasi ikpọn̄ke nnyịn; ẹyịbi nnyịn ẹduọk ke isọn̄, edi ibiatke nnyịn uwem.” (2 Corinth 4:4, 7-9) Okposụkedi nnyịn idide n̄kpakpa “aban̄ mbat,” Abasi amada spirit esie ọnọ nnyịn ukpep man nnyịn ikeme ndikan ererimbot Satan ọyọhọ ọyọhọ.—Rome 8:35-39; 1 Corinth 15:57.

Ndinọ Ukpep ke Israel Eset

3. Didie ke Isaiah akanam an̄wan̄a nte ẹkenịmde idụt mme Jew?

³ Idịghe sụk mme owo kiet kiet ke Jehovah ọnọ ukpep edi ọnọ ofụri mme idụt. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Israel eset okosụkde ibuot ọnọ ukpep Jehovah, enye ama okụt uforo. Edi ke akpatre enye ama ọsọn̄ esịt odụk usụn̄ nsọn̄ibuot. Nte utịp, Andibot Israel ama ada ‘idiọk’ etiene enye. (Isaiah 45:9) Ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N., Isaiah ama etịn̄ ọnọ Jehovah aban̄a akwa idiọkn̄kpọ Israel, ọdọhọde ete: “O Jehovah, afo edi ete nnyịn; nnyịn idi mbat-eso, ndien [afo edi] andibot nnyịn; nnyịn kpukpru inyụn̄ idi se ubọk fo akanamde. . . . Kpukpru ndinem ebiet ẹmenyụn̄ ẹbiara.” (Isaiah 64:8-11) Ẹkenịm Israel nte eso oro odotde nsobo kpọt.

4. Nso uwụtn̄kpọ ke Jeremiah akanam owụt?

⁴ Isua ikie ke ukperedem, nte usen unam ibat akasan̄ade ekpere, Jehovah ama ọdọhọ Jeremiah emen aban̄ mbat asan̄a ye ndusụk mbiowo Jerusalem aka Itịghede Hinnom, etemede enye ete: “Nuak aban̄ oro ke iso mmọ eke ẹsan̄ade ye afo, Nyụn̄ dọhọ mmọ, ete, Ntem ke Jehovah mme udịm ọdọhọ ete, Ke ntre ke ndinuak mbio emi ye obio emi, kpa nte owo anuakde aban̄ obot-eso, eke owo mîkemeke aba ndidiọn̄.”—Jeremiah 19:10, 11.

5. Ikpe oro Jehovah ekebierede ọnọ Israel okokpon adan̄a didie?

⁵ Ke 607 M.E.N., Nebuchadnezzar ama osobo Jerusalem ye temple esie onyụn̄ atan̄ mme Jew oro ẹkebọhọde aka ntan̄mfep ke Babylon. Edi ke ẹma ẹkedu ke ntan̄mfep ke isua 70, mme Jew oro ẹkekabarede esịt ẹma ẹkeme ndifiak nnyọn̄ n̄kọbọp Jerusalem ye temple esie. (Jeremiah 25:11) Nte ededi, etisịm akpa isua ikie E.N., idụt oro ama afiak ọkpọn̄ Akwa Obot-Eso, ndien ke akpatre enye ama ọduọ odụk n̄kponn̄kan ubiatibet ke ndiwot Eyen Abasi. Ke 70 E.N., Abasi ama ada Odudu Ukara Ererimbot eke Rome nte andisobo ke ndisọhi editịm n̄kpọ mme Jew, osobode Jerusalem ye temple esie. Tutu amama Jehovah idifiakke ida ubọk esie itịm idụt Israel nte n̄kpọ oro edide “edisana ye ediye.”a

Nditịm Idụt eke Spirit

6, 7. (a) Didie ke Paul anam an̄wan̄a nte ẹtịmde Israel eke spirit? (b) Nso idi ọyọhọ ibat “eso mbọm,” ndien didie ke ẹkenyene ibat oro?

⁶ Ẹma ẹtịm mme Jew oro ẹkenyịmede Jesus nte itiat idakisọn̄ obufa idụt, kpa “Israel Abasi” eke spirit. (Galatia 6:16) Do, mme ikọ Paul ẹdot: “M̀mê nte obot-eso inyeneke unen ndisio ubak mbat kiet mbot eso nnịm nnọ itie ukpono, nnyụn̄ nsio ubak mbat eken mbot eso nnịm nnọ usụhọde-itie? . . . Abasi, emi enyịmede ndiwụt iyatesịt Esie, ndinyụn̄ nnam owo ẹfiọk odudu Esie, [eme] anyan ime ye mme eso iyatesịt ẹmi ẹnade ẹnọ nsobo; man oto do Enye akpayarade uwak ubọn̄ Esie ke idem mme eso mbọm, ẹmi Enye ekebemde iso enịm ọnọ ubọn̄.”—Rome 9:21-23.

⁷ Jesus oro ẹkenamde eset ke ukperedem ama anam ẹdiọn̄ọ nte ke mme “eso mbọm” ẹmi ẹdi 144,000 ke ibat. (Ediyarade 7:4; 14:1) Sia Israel eke obụk mîkenyeneke ọyọhọ ibat oro, Jehovah ama atat mbọm esie esịm mme idụt. (Rome 11:25, 26) Obufa esop Christian oro ama atara usọp usọp. Ke ufan̄ isua 30 ‘ẹma ẹkwọrọ’ eti mbụk “ẹnọ kpukpru owo ke idak ikpa-enyọn̄.” (Colossae 1:23) Emi ama oyom ẹda ediwak esop n̄kann̄kụk oro ẹkedude nsannsan ẹdisịn ke idak ndausụn̄ oro odotde.

8. Mmanie ẹkenam akpa otu ukara, ndien didie ke otu emi ọkọkọri?

⁸ Jesus ama etịm mme apostle 12 ndikabade ndi akpa otu ukara, ọnọde mmọ ọkọrọ ye mbon en̄wen ukpep ndinam utom ukwọrọikọ. (Luke 8:1; 9:1, 2; 10:1, 2) Ke Pentecost 33 E.N., ẹma ẹtọn̄ọ esop Christian, ndien nte ini akakade ẹma ẹtat otu ukara esie ndisịne ‘mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem.’ Ke anyan ini, etie nte James eyeneka Jesus, okposụkedi mîkedịghe apostle, akanam n̄kpọ nte etieibuot okpokoro. (Utom 12:17; 15:2, 6, 13; 21:18) Nte Eusebius ewetmbụk ọdọhọde, mme apostle ẹma ẹkabade ẹdi san̄asan̄a iso ukọbọ ndien mmọ ẹma ẹsuana ẹka mme ikpehe efen. Ẹma ẹnam ukpuhọde ke mme andibuana ke otu ukara nte ekemde.

9. Nso mfụhọ mfụhọ idaha ke Jesus ekebem iso etịn̄ ke ayada itie?

⁹ Ke ekperede utịt akpa isua ikie, ‘owo usua, kpa Devil,’ ama ọtọn̄ọ ‘ndisuan idiọk n̄kpasịp’ nsịn ke otu mbon mbiet-ibokpot mme adiakpa “Obio Ubọn̄ Heaven.” Jesus ama etịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ ete ke ẹyeyak mfụhọ mfụhọ idaha emi odu tutu ini idọk ke “akpatre ini eyo emi.” Ekem, ‘ndinen owo [ẹyefiak] ẹyama nte utịn ke Obio Ubọn̄ Ete mmọ.’ (Matthew 13:24, 25, 37-43) Ini ewe ke oro editịbe?

Nditịm Israel Abasi Mfịn

10, 11. (a) Didie ke ẹketọn̄ọ nditịm Israel Abasi eyomfịn? (b) Nsio nsio ukpepn̄kpọ ewe ke ẹkekụt ke Christendom ye ke otu ifịk ifịk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible?

¹⁰ Ke 1870, Charles Taze Russell ama ọtọn̄ọ otu ukpepn̄kpọ Bible ke Pittsburgh, Pennsylvania, U.S.A. Ke 1879 enye ama ọtọn̄ọ ndimịn̄ magazine eke ọfiọn̄ ke ọfiọn̄ oro ẹdiọn̄ọde mfịn nte Enyọn̄-Ukpeme. Ibịghike Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹmi, nte ẹkedide ẹdikot mmọ, ẹma ẹdiọn̄ọ nte ke Christendom ama ada ukpepn̄kpọ mme okpono ndem oro mîkemke ye N̄wed Abasi ẹnyene, utọ nte ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, hell ikan̄, purgatory, Abasi-Ita-ke-Kiet, ye baptism nseknditọ.

¹¹ Nte ededi, ke edide akpan n̄kpọ akan, mme ama akpanikọ Bible ẹmi ẹma ẹfiak ẹwụk mme akpan ukpepn̄kpọ Bible, utọ nte edinyan̄a ebe ke uwa ufak Jesus ye ediset ke n̄kpa ndụk nsinsi uwem ke emem emem paradise isọn̄ ke idak Obio Ubọn̄ Abasi. Ke akande kpukpru, ẹma ẹdori nsọn̄uyo ke ediwụt unen Jehovah Abasi oro ekperede nte Ọbọn̄ Andikara ekondo. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkenịm ke akpanikọ ẹte ke ẹyesọp ẹyere Akam Ọbọn̄ emi: “Ete nnyịn emi odude ke heaven: yak ikpono enyịn̄ Fo, yak Ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.” (Matthew 6:9, 10) Edisana spirit Abasi ama etịm mmọ anam ẹkabade ẹdi n̄ka mme Christian ofụri ererimbot oro ẹmade emem.

12. Didie ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkedi ẹdidiọn̄ọ akpan isua kiet?

¹² Ntotụn̄ọ edikpep Daniel ibuot 4 ye mme ntịn̄nnịm ikọ eken ama anam Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible oro ẹnịm ke akpanikọ nte ke anaedi edidu Jesus nte Edidem Messiah ama ekpere. Mmọ ẹma ẹda ẹkụt nte ke 1914 edidi isua oro “ini mme Gentile” editrede. (Luke 21:24; Ezekiel 21:26, 27) Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible oro ẹma ẹtat utom mmọ usọp usọp, ẹtọn̄ọde mme otu ukpep Bible (ke ukperedem ẹkekotde mme esop) ke ofụri United States. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua ikie emi, utom unọ ukpep Bible mmọ ama atara esịm Europe ye Australasia. Ama oyom eti ndutịm.

13. Idaha ewe oro ekemde ye ibet ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkebọ, ndien nso n̄wọrọnda utom ke akpa etieibuot N̄ka akanam?

¹³ Man ẹnọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible unyịme oro ekemde ye ibet, ẹma ẹsịn Zion’s Watch Tower Tract Society ke n̄wedibet ke 1884 ke United States, ye ibuot itieutom ke Pittsburgh, Pennsylvania. Mme adausụn̄ esie ẹkenam n̄kpọ nte iwụk Otu Ukara, ẹsede enyịn ke ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ Abasi eke ofụri ekondo. Akpa etieibuot N̄ka, Charles T. Russell, ama ewet eboho Studies in the Scriptures itiokiet onyụn̄ anam isan̄ ukwọrọikọ ntatara ntatara. Enye n̄ko ama ayak inyene oro enye ọkọkọde mbemiso enye ọkọtọn̄ọde mme ukpepn̄kpọ Bible esie ọnọ ke utom Obio Ubọn̄ ofụri ererimbot. Ke 1916, nte Akwa Ekọn̄ akan̄wanade ke Europe, Brọda Russell oro akakpade mba ama akpa ke isan̄ ukwọrọikọ. Enye ama ayak ofụri se enye ekenyenede ọnọ kaban̄a editat ikọ ntiense aban̄ade Obio Ubọn̄ Abasi.

14. Didie ke J. F. Rutherford ‘akan̄wana eti en̄wan’? (2 Timothy 4:7)

¹⁴ Joseph F. Rutherford, oro ekedide ebiereikpe ke ibio ini ke Missouri, ama akabade edi etieibuot efen. Nte utịp unana ndịk esie ke nditan̄a akpanikọ Bible, mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹma ẹdiana kiet ye mbon mbre ukara ke ‘ndibot ibak ke ewụhọ.’ Ke June 21, 1918, ẹma ẹkọbi Brọda Rutherford ye mme adausụn̄ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible itiaba efen, ye ediwak ubiereikpe ukem ini oro ẹkesịnede n̄kpọkọbi isua 10 m̀mê 20. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹn̄wana ẹban̄a oro. (Psalm 94:20; Philippi 1:7) Ke ẹsion̄ode ikpe, ẹma ẹsana mmọ ẹyak ke March 26, 1919, ndien ke ukperedem ẹma ẹtebe mmọ ikpe ofụri ofụri ke nsunsu edori ikọ oro ẹkedọhọde ke ẹkesọn̄ ibuot ye ukara.b Ifiọk n̄kpọntịbe emi ama etịm mmọ ndidi mme ọsọn̄idem andida nnọ akpanikọ. Ye un̄wam Jehovah, mmọ ẹma ẹnam kpukpru se ẹkekeme man ẹnyene edikan ke en̄wan eke spirit man ẹtan̄a eti mbụk kpa ye ubiọn̄ọ otode Akwa Babylon. En̄wan oro aka iso tutu esịm isua 1999 emi.—Men Matthew, ibuot 23; John 8:38-47 domo.

15. Ntak emi isua 1931 ekedide akpan isua ke mbụk?

¹⁵ Ke mme iduọk isua 1920 ye 1930, ẹma ẹka iso nditịm Israel Abasi oro ẹyetde aran ke idak ndausụn̄ Akwa Obot-Eso. Un̄wana ntịn̄nnịm ikọ otode N̄wed Abasi ama asiaha, ọnọde Jehovah ukpono onyụn̄ owụhọde ke Obio Ubọn̄ Messiah Jesus. Ke 1931 Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹkop idatesịt ndikere obufa enyịn̄ oro, Mme Ntiense Jehovah.—Isaiah 43:10-12; Matthew 6:9, 10; 24:14.

16 ye ekebe ke page 19. Ini ewe ke ọyọhọ ibat 144,000 ekekem, ndien nso uyarade idu kaban̄a emi?

¹⁶ Ke mme iduọk isua 1930 eketie nte owo 144,000 oro, kpa ibat ‘mbon oro ẹkekotde, ẹnyụn̄ ẹmekde, ẹnyụn̄ ẹdide mme anam-akpanikọ,’ ama ọyọhọ. (Ediyarade 17:14; se ekebe ke page 19.) Nnyịn idiọn̄ọke m̀mê owo ifan̄ ke otu mbon oro ẹyetde aran ke ẹketan̄ ẹbok ke akpa isua ikie ye ke otu “idiọk n̄kpasịp” oro ke mme ekịm ekịm isua ikie akwa nsọn̄ibuot Christendom. Edi ke 1935 ofụri ibat mme asuanetop 52,465 ẹma ẹdu ke ofụri ererimbot, ke otu n̄wakn̄kan ibat ekedide owo 56,153, oro ẹkewụtde idotenyịn eke heaven mmọ ebe ke ndidia mme n̄kpọ idiọn̄ọ Editi. Nso ikedi idotenyịn ediwak mbon oro owo mîkatan̄ke kan̄a ibok?

“Sese, Akwa Otu Owo”

17. Nso enịm-mbụk n̄kpọntịbe akada itie ke 1935?

¹⁷ Ke akamba mbono oro ẹkenịmde ọtọn̄ọde ke May 30 esịm June 3, 1935, ke Washington, D.C., U.S.A., Brọda Rutherford ama ọnọ n̄wọrọnda utịn̄ikọ oro ibuotikọ ekedide “Akwa Udịmowo.”c Otu emi, “eke baba owo kiet mîkemeke ndibat,” ama owụt idem nte edifịk Israel eke spirit emi esịnede owo 144,000 idiọn̄ọ akasan̄ade ekpere utịt. Mmọ ẹmi n̄ko ẹma ẹwụt mbuọtidem ke odudu ufak eke “iyịp Eyen-erọn̄,” Jesus, ẹnyụn̄ ẹnam edisana utom ke ndutịm temple Jehovah kaban̄a utuakibuot. Nte otu, mmọ ‘ẹdito ke akwa ukụt ẹwọn̄ọ’ ye uwem, ẹdida Paradise isọn̄ emi ‘n̄kpa mîdidụhe aba,’ ẹnyene. Ke ediwak isua mbemiso akamba mbono oro, ẹkesitịn̄ ẹban̄a otu emi nte mme Jonadab.—Ediyarade 7:9-17; 21:4; Jeremiah 35:10.

18. Ke mme usụn̄ ewe ke isua 1938 ekedi akpan isua?

¹⁸ Isua 1938 ekedi akpan isua ke ndinam ẹdiọn̄ọ otu iba ẹmi in̄wan̄în̄wan̄. Nsiondi Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke March 15 ye April 1, 1938, ẹma ẹneme ikpehe ukpepn̄kpọ iba oro “Otuerọn̄ Esie” ẹnyụn̄ ẹnam itie ebuana nsụhọ oro ẹyetde aran ye nsan̄a mmọ, akwa otuowo, an̄wan̄a. Ekem nsiondi eke June 1 ye June 15 ẹma ẹkama mme ibuotikọ ukpepn̄kpọ ẹban̄ade “Esop,” ẹkọn̄ọde ke Isaiah 60:17. Ẹma ẹdọhọ kpukpru esop ẹben̄e Otu Ukara emek mme asan̄autom n̄kann̄kụk, ke ntem adade ndutịm ukara Abasi oro ọfọnde akan, emi Abasi ọnọde, edi. Mme esop ẹma ẹnam kpa ntre.

19 ye ikọ idakisọn̄. Mme akpanikọ ewe ẹsọn̄ọ nte ke ikot ofụri owo ndidi “mme erọn̄ en̄wen” amaka iso idahaemi ke se ibede isua 60?

¹⁹ Mbụkutom ke 1939 Yearbook of Jehovah’s Witnesses ọkọdọhọ ete: “Mme anditiene Christ Jesus oro ẹyetde aran ẹmi ẹdude idahaemi ke isọn̄ ẹdi esisịt ke ibat, ndien tutu amama ibat mmọ idikọrike. Ẹwụt mmọ ẹmi ke N̄wed Abasi nte ‘nsụhọ’ nditọ Zion, esop Abasi. (Edi. 12:17) Ọbọn̄ ke atan̄ ‘mme erọn̄ en̄wen’ obok idahaemi ọnọ idemesie, oro ẹdinamde ‘akwa udịmowo’. (John 10:16) Mbon oro ẹtan̄de ẹbok idahaemi ẹdi nsan̄a nsụhọ, ẹnamde utom ọtọkiet ye nsụhọ. Ọtọn̄ọde ke ini emi ka iso mbon oro ẹnamde ‘mme erọn̄ en̄wen’ ẹyekọri ke ibat tutu ẹtan̄ ‘akwa udịmowo’ ẹbok.” Ẹma ẹtịm nsụhọ oro ẹyetde aran man ese aban̄a editan̄ akwa otu owo mbok. Ana ẹtịm mmọ ẹmi n̄ko idahaemi.d

20. Mme ukpụhọde ewe ẹkeda itie ke esop ọtọn̄ọde ke 1942?

²⁰ Ke January 1942, ke ini Ekọn̄ Ererimbot II ekenen̄erede ọsọn̄ ubọk, Joseph Rutherford ama akpa ndien Nathan Knorr ama ada itie nte etieibuot. Ẹti etieibuot N̄ka ọyọhọ ita emi mfọn mfọn ke nditọn̄ọ mme ufọkn̄wed ukara Abasi ke mme esop ye Ufọkn̄wed Gilead ndinọ mme isụn̄utom ukpep. Ke mbono ofụri isua N̄ka ke 1944, enye ama ọtọt ete ke ẹkefiak ẹdụn̄ọde n̄wed ediomi N̄ka man itie edibuana okûkọn̄ọ ke n̄kpọ obụkidem oro ẹtịpde, edi ọkọn̄ọ ke idaha eke spirit. Ke isua 30 oro ẹketienede, ibat mme andinam utom ke an̄wautom ama ọkọri oto ke 156,299 esịm 2,179,256 ke ofụri isọn̄. Ke ufọt 1971-75 ẹma ẹyom mme ukpụhọde eke esop efen efen. Owo kiet oro anamde n̄kpọ nte etieibuot ikekemeke ndinọ ọyọhọ ọyọhọ ndausụn̄ aba ke utom Obio Ubọn̄ eke ofụri ererimbot. Ẹma ẹtat Otu Ukara, ye etieibuot okpokoro edide enye emi akama ayak ọnọ owo en̄wen, ẹsịm mme andibuana ẹdide owo 18 oro ẹyetde aran, oro idahaemi ekperede ndidi mbahade iba ke otu mmọ ẹmi ẹma ẹkụre utom mmọ ke isọn̄.

21. Nso inam mme andibuana ke ekpri otuerọn̄ ẹdot kaban̄a Obio Ubọn̄?

²¹ Mme idomo ke ediwak iduọk isua duop ẹmetịm nsụhọ mme andibuana ke ekpri otuerọn̄. Mmọ ẹnyene uko, ke mmọ nte ndudue mîdụhe ẹma ẹkebọ ‘ntiense oro spirit etiede.’ Jesus akasian mmọ ete: “Mbufo ẹdi mmọ ẹmi ẹkesọn̄ọde ẹda ye Ami ke idomo Mi; kpa nte Ete Mi ekenịmde Obio Ubọn̄ ọnọ Mi, kpasụk ntre ke Ami nnyụn̄ nnịm nnọ mbufo nte ẹdia n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ n̄kpọ ke okpokoro Mi ke Obio Ubọn̄ Mi; mbufo ẹyenyụn̄ ẹtie ke ebekpo ẹkpe ikpe ẹnọ mme esien Israel duopeba.”—Rome 8:16, 17; Luke 12:32; 22:28-30.

22, 23. Didie ke ẹtịm ekpri otuerọn̄ ye mme erọn̄ en̄wen?

²² Nte ibat nsụhọ oro ẹyetde aran ke spirit ke isọn̄ osụhọrede, ẹmenọ nditọete iren oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke otu akwa otuowo utom edise enyịn eke spirit ke ekperede ndidi kpukpru esop ke ofụri ererimbot. Ndien nte mme akpatre ntiense oro ẹyetde aran ẹmi ẹsọn̄de ẹkụrede utom mmọ ke isọn̄, mbọn̄ sa·rimʹ ke otu mme erọn̄ en̄wen ẹmebọ ukpep mfọn mfọn ndise mban̄a mme ndutịm utịm utom nte otu mbọn̄ ke isọn̄.—Ezekiel 44:3; Isaiah 32:1.

²³ Ke ẹka iso nditịm ekpri otuerọn̄ ye mme erọn̄ en̄wen ukem ukem nte eso ẹnịmde ẹnọ itie ukpono. (John 10:14-16) Edide idotenyịn nnyịn ọkọn̄ọ ke “mbufa enyọn̄” m̀mê ke “obufa isọn̄,” nnyịn ke ofụri esịt ikpakam iyere ikot Jehovah emi: “Mbufo ẹdat esịt, ẹnyụn̄ ẹbre nsinsi ke se ami mbotde: koro, sese, ami mbot Jerusalem [eke enyọn̄] ke n̄kpọ inemesịt, mbot mbio esie ke n̄kpọ idatesịt.” (Isaiah 65:17, 18) Nnyịn n̄kpakpa owo kpukpru ini ikpakam inam n̄kpọ ke nsụhọdeidem, idide se “akwa ubom odudu”—odudu edisana spirit Abasi—etịmde!—2 Corinth 4:7; John 16:13.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Ke ndisụk idem nnọ ukpep oro Ete esie ọkọnọde, didie ke Jesus ekedi Uwụtn̄kpọ nnyịn?

◻ Nso ukpep ke ẹkenọ ke Israel eset?

◻ Didie ke ẹtịm “Israel Abasi” tutu esịm idahaemi?

◻ Ẹtịm “mme erọn̄ en̄wen” ẹnọ nso uduak?

[Ekebe ke page 18]

N̄kaiso Edibot ke Christendom

Etop Associated Press kiet otode Athens, Greece, ọtọt se itienede mi aban̄a adaibuot Ufọkabasi Greek Orthodox oro ẹkemekde ke ndondo emi ete: “Enye ekpenyene ndidi isụn̄utom emem. Edi adaibuot Ufọkabasi Greek Orthodox etịn̄ ikọ nte etubom ekọn̄ oro etịmde idem ọnọ ekọn̄.

“‘Nnyịn imeben̄e idem, edieke oyomde, ndiduọk iyịp nnyụn̄ nyak mme n̄kpọ ẹtak. Nnyịn, nte ufọkabasi, ibọn̄ akam iyom emem . . . Edi nnyịn imesidiọn̄ ndisana n̄kpọekọn̄ ke ini idaha emi odude oyomde oro,’ ntre ke Akwa Bishop Christodoulos eketịn̄ ndondo emi ke edisana usen Edimen Edisana Eyenan̄wan Ndọk, emi ẹnịmde n̄ko nte usen mbonekọn̄ Greece.”

[Ekebe ke page 19]

“Owo Idaha Mbon Efen Aba Ididian!”

Ke edinam ukụre ukpep Gilead ke 1970, Frederick Franz, udiana etieibuot Watch Tower Society ini oro, ama asian nditọ ukpepn̄kpọ, oro kpukpru mmọ ẹkedide mme erọn̄ en̄wen ẹmi ẹnyenede idotenyịn eke isọn̄, aban̄a mmọ ndikeme ndinịm owo oro ekemede ndidọhọ ke idi nsụhọ oro ẹyetde aran baptism. Nte emi ekeme nditịbe? Nte ededi, enye ama anam an̄wan̄a nte ke John Baptist ekesịne ke otu mme erọn̄ en̄wen ndien enye ama enịm Jesus ye ndusụk mme apostle baptism. Ekem enye ama aka iso ndibụp m̀mê ikot nditan̄ nsụhọ efen efen mbok ke okosụk odu. Enye ọkọdọhọ ete: “Baba, owo idaha mbon efen aba ididian! Ikot oro eketre ko ke edem ke 1931-35! Owo idaha mbon efen aba ididian. Mmanie, ndien, ẹdi ibat ibat mbufa nsan̄a oro ẹsidiade mme n̄kpọ idiọn̄ọ Editi? Edieke mmọ ẹdude ke otu nsụhọ, mmọ ẹdi mme andida itie! Owo idaha-da mmọ ididian ke otu mbon oro ẹyetde aran, edi ẹdi mme andida itie mbon oro ekemede ndidi ẹma ẹduọ ẹkpọn̄ itie.”

[Ndise ke page 15]

Nnyịn ida ọsọn̄urua utom nnyịn ke akpan n̄kpọ didie ntem!

[Ndise ke page 16]

Israel eset ama akabade edi eso oro odotde nsobo kpọt