Ibuot 12

N̄kpa Idịghe Asua Emi Owo Mîkemeke Ndikan

1-3. Ntak emi nnyịn ikpodụn̄ọrede “asua” oro n̄kpa? (Job 14:1, 2)

N̄KPA edi asua uwem. Edinam ubụkokpo kiet kiet esiwụt ete ke n̄kpa ebiet edidem emi etiede nte ke akan kpukpru owo. (Rome 5:14) Ndusụk eto ẹdu uwem ẹbe isua 1,000; ndusụk iyak, 150; edi isua owo ẹdi 70 m̀mê 80 kpọt mbemiso n̄kpa emende enye emen.—Psalm 90:10.

² Ye eti ntak Bible owụt n̄kpa nte asua. Okposụkedi etiede nte ke imenyene ndammana udọn̄ ndidu uwem nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ ke nsinsi, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke owo ekekpep, m̀mê nso idi mme usọ esie, m̀mê mme ufan ye iman ẹda enye ke n̄kpọ adan̄a didie, n̄kpa adada enye. (Ecclesiastes 3:11; 7:2) Ke ẹnyịmede ẹte ke n̄kpa edi asua, ata ediwak owo ẹdomo ke mbrenyịn ndinam ubịghi ke edikan esie. Mmọ en̄wen ẹyom kpukpru inemesịt oro mmọ ẹkemede ndinyene ke uwem idat idat mbemiso mmọ ẹkpade.

³ Nte ededi, ke ofụri mbụk, ediwak owo ẹnịm ẹte ke uwem ke n̄kpa ebede odu. Plato, owo akwaifiọk Greek oro, ama ekpep ete ke nnyịn imenyene ukpọn̄ oro mîkpaha ke nsinsi oro ọbọhọde ikpọkidem odu uwem. Nte nnyịn imenyene? Ẹmedemede udọn̄ ke emi ebe ke mme mbụk ndondo emi oro ẹban̄ade mme owo oro ẹdọhọde ke ẹma ẹkpa, ẹtọn̄ọ ntak ẹdidu uwem ndien ekem ẹbụk se mmọ ‘ẹkekụtde ke obio ekpo.’ Nte mme akpan̄kpa ke ẹdu uwem ke ebiet efen? Nte ẹkeme ndikan n̄kpa?

AKPA EDIKAN ORO N̄KPA AKAKANDE

4, 5. Didie ke n̄kpa akasan̄a edisịm ubonowo?

⁴ Bible owụt ete ke ẹkebot mme owo man ẹdu uwem, idịghe man ẹkpa. Abasi ekesịn Adam ye Eve ke ediye in̄wan̄ ke ebiet emi mmọ ẹkekemede ndidara uwem. Enye okokot kiet ke otu eto oro “eto uwem.” Anaedi edieke Adam ye Eve ẹkpekewụtde esịtekọm ye edinam akpanikọ mmọ ẹnọ Abasi, enye akpakayak mmọ ẹdia eto oro, adade aban̄a enye ndinọ mmọ nsinsi uwem. (Genesis 1:30; 2:7-9) Nte ededi, Adam ye Eve ẹma ẹmek ndisọn̄ ibuot ye Abasi. Idiọkn̄kpọ mmọ ama ada ubiereikpe n̄kpa ọsọk mmọ.—Genesis 3:17-19.

⁵ Man nnyịn ifiọk m̀mê n̄kpa edi asua oro owo mîkemeke ndikan, oyom nnyịn idụn̄ọde utịp edikan oro n̄kpa akakande Adam ye Eve. Nte mmọ ẹma ‘ẹkpa’ ofụri ofụri? Mîdịghe nte “n̄kpa” oro ekedi sụk edikpụhọ ndụk orụk uwem efen?

6, 7. Nso ke “n̄kpa” ọkọwọrọ ọnọ Adam?

⁶ Ke Adam ke ndisịme ama akanam idiọkn̄kpọ, Jehovah ama ọsọn̄ọ ada ke nnennen ye edinen ikọ esie. Enye ọkọdọhọ Adam ete:

“Ke ibibiak iso fo ke afo edidia udia, tutu edifiak ke isọn̄ emi ẹsiode fi ke esịt: koro afo edide ntan, eyenyụn̄ afiak ke ntan.”—Genesis 3:19.

Nso ke oro ọkọwọrọ ọnọ Adam onyụn̄ ọwọrọ ọnọ nnyịn mfịn?

⁷ Akpa mbụk aban̄ade edibot Adam asian nnyịn ete: “Abasi obot owo ke ntanisọn̄, onyụn̄ ọduọk ibifịk uwem esịn ke odudu ibuo esie; ndien owo akabade edi ukpọn̄ eke odude uwem.” (Genesis 2:7) Kere se oro ọwọrọde. Mbemiso Abasi okobotde enye ke ntan, Adam ikodụhe. Ntre, ke enye ama akakpa onyụn̄ afiak ke ntan, Adam ikodụhe.—Genesis 5:3-5.

NTE MME AKPAN̄KPA ẸFIỌK N̄KPỌ?

8-11. Didie ke afo okpowụt owo ke Bible m̀mê mme akpan̄kpa ẹfiọk n̄kpọ?

⁸ Ekikere oro nte ke ndondo oro Adam akakpade ke enye ikodụhe aba ekeme ndikpa ediwak owo idem. Edi ufen idiọkn̄kpọ oro ẹkenịmde—Adam ndikpa ye edifiak ke ntan—ikesịneke ekikere n̄kaiso uwem. N̄kpa edi isio n̄kpọ ye uwem, edide owo m̀mê unam. Mbiba ẹnyene ukem “spirit,” m̀mê odudu uwem. Ntem Bible ọdọhọ ete:

“Amaedi se inọmọde nditọ owo, oro ọnọmọ mme unam: n̄kọm n̄kpọ kiet ọnọmọ mmọ; nte enyeemi akpade, kpa ntre ke eken akpa; kpukpru mmọ ẹnyene kpasụk ibifịk kiet; akakan eke owo akande unam inyụn̄ idụhe . . . kpukpru ẹto ke ntan: kpukpru ẹyenyụn̄ ẹfiak ke ntan.”—Ecclesiastes 3:19, 20.

⁹ Nte oro ọwọrọ ke mme akpan̄kpa inyeneke mme ekikere m̀mê mme ntụk? Ecclesiastes 9:4, 5 ọbọrọ ete: “Ebua eke odude uwem ọfọn akan okpo lion. Koro mme oduuwem ẹfiọkde ẹte ke mmimọ inyene ndikpa: edi amaedi mme akpan̄kpa, mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet.” Ke ini owo akpade, “mme uduak esie ẹtak,” enye inyeneke ukeme ndikop ntụk m̀mê ndinam utom.—Psalm 146:3, 4; 31:17.

¹⁰ Sia Bible ọsọn̄ọde ọnọ nnyịn ete ke mme akpan̄kpa ifiọkke n̄kpọ inyụn̄ ikopke ntụk, oro ọwọrọ ke n̄kpa etre ubiak ye ndutụhọ. Job, anam-akpanikọ asan̄autom Abasi, ama ọfiọk emi. Ke ini enye ọkọdọn̄ọde ubiak ubiak udọn̄ọ enye ọkọdọhọ ete:

“Nsinam mmen̄kpaha ke ini n̄kotode ke itie eyen? . . . Anam didie edọn̄ iba ẹkekama mi? Anam didie eba iba n̄ko ẹmi n̄kawapde? Koro ke ini oro ke n̄kpana, nnyụn̄ ndu ke ifụre, n̄kpede idap, nnyụn̄ nduọk odudu.”—Job 3:11-13.

¹¹ Edi nte emi etịn̄ n̄kpọ aban̄a ukpọn̄?

12, 13. Nte ekemde ye Bible, nso idi “ukpọn̄”?

¹² Ke nditịn̄ mmemmem mmemmem, N̄wed Abasi ekpep ete ke ukpọn̄ fo edi fi. Se nnyịn ima ikokot ke Genesis 2:7 owụt oro. Ti ete ke Abasi akanam idem owo ke ntan. Ekem Abasi ama ọnọ uwem ye ibifịk oro okoyomde man omụm enye akama. Nso ikedi utịp? Nte ekemde ye Ikọ Abasi, owo “akabade edi ukpọn̄ [Hebrew, nephesh] eke odude uwem.” (Genesis 2:7) Owo ikọnọhọnọ Adam ukpọn̄, m̀mê enye ndikedi ndinyenyene ukpọn̄. Enye ekedi ukpọn̄. Ke ndikpep emi, Bible etịn̄ ukem n̄kpọ ke kpukpru ebiet. Ediwak isua ikie ke ukperedem apostle Paul ama okot oto Genesis 2:7, ewetde ete: “Adam, akpa owo, akabade edi ukpọn̄ [Greek, psykhe] emi odude uwem.”—1 Corinth 15:45.

¹³ Ẹkabade ikọ Hebrew oro nephesh ye ikọ Greek oro psykhe, ẹmi ẹkụtde ke mme itien̄wed ẹmi, ke nsio nsio usụn̄. Ke Ezekiel 18:4 ye Matthew 10:28 afo eyekụt ete, ke ediwak edikabade Bible, ẹkebade mmọ nte “ukpọn̄.” Ke mme itie efen ẹkabade mme akpasarade ikọ oro “oduuwem n̄kpọ,” “edibotn̄kpọ,” m̀mê “owo.” Mmọemi ẹdi nnennen edikabade mme akpasarade ikọ oro, ndien ndimen mmọ ndomo owụt ete ke ukpọn̄ edi edibotn̄kpọ m̀mê owo ke idemesie, idịghe ndusụk mbak idem owo oro enyịn mîkwe. Bible ada mme ikọ akpasarade usem oro etịn̄ aban̄a mme unam, owụtde ete ke mmọ ẹdi ukpọn̄ m̀mê ẹnyene uwem nte ukpọn̄.—Genesis 2:19; Leviticus 11:46; Ediyarade 8:9.

14-16. Nte ukpọn̄ ekeme ndikpa, ndien nso ke emi ọwọrọ?

¹⁴ Nte ukpọn̄, Adam, m̀mê owo nnyịn ekededi, ekeme ndidia udia, okop biọn̄ onyụn̄ akpa mba. Ke akpasarade usem Hebrew, Bible ọdọhọ ke ukpọn̄ ẹsinam kpukpru n̄kpọ ẹmi. (Deuteronomy 23:24; Mme N̄ke 19:15; 25:25) Ke nditịn̄ ukpan oro ekenyenede n̄kpọ ndinam ye nditọ Israel kaban̄a edinam utom ke akpan usen kiet, Abasi ama anam akpan n̄kpọ efen aban̄ade ukpọn̄ an̄wan̄a, ọdọhọde ete: “Ama onyụn̄ edi [ukpọn̄, NW] ekededi eke edinamde utom ekededi ke sụk usen emi, nyesobo kpa [ukpọn̄, NW] oro ke mbio obio mmọ mfep.” (Leviticus 23:30) Ke ntre, mi ye ke ediwak itien̄wed efen, Bible owụt ete ke ukpọn̄ ekeme ndikpa.—Ezekiel 18:4, 20; Psalm 33:19.

¹⁵ Ndidiọn̄ọ mme utọ akpanikọ Bible oro ekeme ndin̄wam nnyịn ndidụn̄ọde mme mbụk ndondo emi oro ẹban̄ade mbon ẹmi ẹdọhọde ke ẹma ẹkpa (ẹmi owo mîkekwe oti atuakde m̀mê utom mfre), edi ẹmi ẹketọn̄ọde ntak ẹdidu uwem ndien ke oro ebede ẹketịn̄de nte mmimọ ikọwọrọde ikpọn̄ ikpọkidem mmimọ. N̄kpọ kiet oro ekemede ndidi ntak edi nte ke ekeme ndidi mmọ ẹkenyene ndap ndap ekikere otode edida ibọk mîdịghe oto idaha unana ofụm ke mfre. Edide oro edi ọyọhọ edinam an̄wan̄a m̀mê idịghe, nnyịn imotịm ifiọk ite ke ukpọn̄ oro enyịn mîkwe ikọwọrọke ikpọn̄ ikpọkidem.

¹⁶ N̄ko, edieke mme akpan̄kpa mîfiọkke baba n̄kpọ kiet “ukpọn̄” mînyụn̄ iwọrọke ikpọn̄ ikpọkidem, do ikan̄îkan̄ hell emi anade ebet ukpọn̄ mme anamidiọk ikemeke ndidu, nte ekeme? Edi ediwak ufọkabasi ẹkpep ẹte ke ẹyetụhọde mme anamidiọk ke mmọ ẹma ẹkekpa. Ke ẹma ẹkefiọk akpanikọ aban̄ade mme akpan̄kpa, ndusụk owo nte enende ẹma ẹkop editịmede esịt, ẹbụpde ẹte: ‘Ntak emi ido ukpono nnyịn mîkasianke nnyịn akpanikọ aban̄ade mme akpan̄kpa?’ Nso idi ekikere fo?—Men Jeremiah 7:31 domo.

NSO INI ISO IDU INỌ MME AKPAN̄KPA?

17-20. Nso itịbe inọ owo ke ama akakpa?

¹⁷ Edieke n̄kukụre ini iso emi odude ọnọ mme owo ẹmi ẹdude uwem idahaemi ekpedide unana mbufiọk ke n̄kpa, do n̄kpa ekpedi asua oro owo mîkemeke ndikan. Edi Bible owụt ete ke enye idịghe.

¹⁸ N̄kpet n̄kpet ini iso oro odude ọnọ owo ke ama akakpa edi ke udi. Mme usem ẹmi ẹkedade ẹwet Bible ẹma ẹnyene mme ikọ ẹnọ ebiet emi mme akpan̄kpa ẹdude, kpa udi ofụri ubonowo. Ke usem Hebrew ẹkekot enye Sheol. Ẹkekot enye Hades ke usem Greek. Ẹkabade mme ikọ ẹmi ke ndusụk Bible nte “udi,” “obube” m̀mê “hell.” Inamke n̄kpọ m̀mê ẹkabade mmọ didie, se mme ikọ akpasarade usem oro ẹwọrọde idịghe ufiop ufiop itie ndutụhọ edi edi udi mme akpan̄kpa ẹmi mîfiọkke baba n̄kpọ kiet. Nnyịn ikot ite:

“Da odudu fo nam kpukpru se ubọk fo okụtde ndinam: koro baba edinam, baba uduak, baba ifiọk, baba mbufiọk mîdụhe ke [Sheol, NW; hell, Douay Version; udi, Authorized Version] obio ekpo emi afo akade do.”—Ecclesiastes 9:10.

Apostle Peter ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke ama akakpa ke Jesus ama akam aka udi, aka Sheol, Hades m̀mê hell.—Utom 2:31; men Psalm 16:10 domo.

¹⁹ Ke akpanikọ, akpan̄kpa inyeneke odudu ndikpụhọde idaha esie. (Job 14:12) Ntre nte unana mbufiọk ke n̄kpa edi n̄kukụre ini iso emi odude? Ye ndusụk owo, ih. Bible ekpep ete ke mme owo ẹmi Abasi esịnde ofụri ofụri ẹdikpa ke nsinsi.—2 Thessalonica 1:6-9.

²⁰ Mme Jew eset ẹkenịm ke akpanikọ ẹte ke mme owo ẹmi ẹkedide mme ata idiọkowo ikenyeneke ini iso ke ẹma ẹkekpa. Mme Jew ikesibụkke mme utọ owo oro. Utu ke oro, mmọ ẹkesitop mme okpo oro ẹdọn̄ ke itịghede oro okodude ke edem Jerusalem ke ebiet emi ikan̄ ekesisakde man ata mbio. Emi ekedi Itịghede Hinnom, m̀mê Gehenna. Ke etịn̄de aban̄a edinam oro, Jesus akada Gehenna nte idiọn̄ọ ọyọhọ nsobo, ye unana idotenyịn kaban̄a ini iso. (Matthew 5:29, 30) Ke uwụtn̄kpọ, enye ọkọdọhọ ete:

“Ẹkûnyụn̄ ẹfehe mmọemi ẹwotde ikpọkidem, edi mîkemeke ndiwot ukpọn̄ [m̀mê, idotenyịn ndidu uwem nte ukpọn̄]: edi ẹkam ẹfehe Enyeemi [Abasi] ekemede ndisobo ukpọn̄ ye ikpọkidem ke [Gehenna, NW].”—Matthew 10:28.

Mme ikọ Jesus, nte ededi, ẹnọ nnyịn ntak ndidori enyịn nte ke ediwak owo ẹmi ẹma ẹkekpa ẹyefiak ẹdu uwem ke ini iso, ke ntre ẹkande n̄kpa.

EDIKAN EBE KE EDISET KE N̄KPA

21, 22. Didie ke ẹkeme ndikan n̄kpa?

²¹ Ke kiet ke otu edinam ẹmi ẹdide akpan n̄kpọ ẹkan ke mbụk, Abasi ama anam Jesus Christ eset ke n̄kpa edidu uwem ke enye ama akakpa ke usen ifan̄. Jesus ama akabade edi oduuwem edibotn̄kpọ eke spirit, nte enye ekedide mbemiso ekedide isọn̄. (1 Corinth 15:42-45; 1 Peter 3:18) Ediwak owo ke mme itie ikie ẹma ẹkụt Jesus owụtde idem ke enye ama ekeset ke n̄kpa. (Utom 2:22-24; 1 Corinth 15:3-8) Mme ntiense ẹmi ẹma ẹnyịme ndisịn uwem mmọ ke itiendịk ke ndisọn̄ọ mbuọtidem mmọ ke ediset ke n̄kpa Jesus. Ediset ke n̄kpa Jesus owụt ete ke n̄kpa idịghe asua emi owo mîkemeke ndikan. Ẹkeme ndikan n̄kpa!—1 Corinth 15:54-57.

²² Ẹkeme n̄ko ndikaiso n̄kan n̄kpa. Mme owo ẹkeme ndifiak ndidu uwem nte owo ke isọn̄. Jehovah, emi mîkemeke ndisu nsu, ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ke Ikọ esie ete ke “nti owo [mme owo ẹmi ẹkediọn̄ọde ẹnyụn̄ ẹnamde uduak Abasi] ye mme idiọkowo [mbon ẹmi mîkanamke edinen ido] ẹyeset ke n̄kpa.”—Utom 24:15.

23-25. Ntak emi ini iso ekemede ndikama nduaidem?

²³ Nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem ke ukeme Abasi ndifiak nnam mme owo ẹdidu uwem nte owo. Mme owo ẹkeme ndimụm ndise, uyo ye mme ido edinam owo ke ọkpọ umụm ndise m̀mê tape vidio. Nte Abasi ikpanamke se itịmde ikpon ikan oro? Ibuot uti n̄kpọ esie otịm atara akan ọkpọ umụm ndise m̀mê tape ekededi, ntre enye ke mfọnmma usụn̄ ekeme ndifiak mbot mbon oro enye oyomde ndinam ẹset. (Psalm 147:4) Enye ama ananam emi owụt. Bible ọdọn̄ọ ediwak mbụk ẹmi Abasi akadade Eyen esie anam mme owo ẹfiak ẹdidu uwem. Afo emekeme ndikot iba ke otu mme aduai-owo-idem mbụk ẹmi ke John 11:5-44 ye Luke 7:11-17. Ye eti ntak mme owo ẹmi ẹketuakde ibuot ẹnọ Abasi ke eset ẹma ẹdori enyịn ke ini emi enye editide onyụn̄ anam mmimọ iset. Oro editie nte ndidemede mmọ ke idap unana ifiọk.—Job 14:13-15.

²⁴ Anaedi mme ediset ke n̄kpa eset oro ẹma ẹnen̄ede ẹdat mme iman ye mme ufan esịt. Edi mme ediset ke n̄kpa oro ẹkekan n̄kpa ke ibio ibio ini kpọt, koro mbon oro ẹkenamde ẹset ẹma ẹfiak ẹkpa ke akpatre. Nte ededi, mmọ ẹnọ inem inem n̄kpọ oro edide ke iso, koro Bible anyan ubọk owụt “ediset ke n̄kpa eke ọfọnde akan” emi edide. (Mme Hebrew 11:35) Enye eyenen̄ede ọfọn akan koro mbon oro ẹdifiakde ẹdidu uwem ke isọn̄ idikpaha aba. Oro ediwọrọ ata akamba edikan oro ẹkande n̄kpa.—John 11:25, 26.

²⁵ Se Bible etịn̄de aban̄a nte Abasi ekemede edinyụn̄ akande n̄kpa ke akpanikọ owụt ima ima udọn̄ oro enye enyenede aban̄a mme owo. Akpana oro an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ edu Jehovah nnyụn̄ ndụri nnyịn n̄kpere enye. Akpanikọ ẹmi n̄ko ẹn̄wam nnyịn ndida ukem ukem, koro ẹkpeme nnyịn ẹbiọn̄ọ idiọk ndịk aban̄ade mme akpan̄kpa oro omụmde ediwak owo. Nnyịn imekeme ndinyene inem inem idotenyịn edikam mfiak n̄kụt mme iman ye mbonima nnyịn oro ẹkekpade ke ini ẹdikande n̄kpa ebe ke ediset ke n̄kpa.—1 Thessalonica 4:13; Luke 23:43.

[Ekebe ke page 117]

‘Odot ẹtịm ẹfiọk ẹte ke nnyịn ikwe hell ikan̄ nte edide ubak akpasarade ukwọrọikọ ke Obufa Testament. Odu ndusụk n̄kpọ ke Obufa Testament ẹmi ẹwụtde ẹte ke ofụri se inade ibet mbon oro ẹsịnde ẹnọ Abasi kaban̄a edinyan̄a ekeme ndidi nsobo utu ke nsinsi ndutụhọ.’—“A Dictionary of Christian Theology,” emi Alan Richardson ewetde.

[Ndise ke page 114]

NTAN

ADAM

NTAN

[Ndise ke page 119]

Ediset ke n̄kpa Lazarus owụt ke ẹkeme ndikan n̄kpa