Ibuot 6
Ererimbot Oro Ẹkesobode
1. (a) Ndi akanam ubonowo osobo nsobo ererimbot? (b) Ntak nnyịn ikpowụtde esịtekọm ite ke Noah ikasakke nsahi iban̄a ntọt akaban̄ade emi?
INIKIET ko, nsobo ererimbot ama enen̄ede ekpere. Mme owo ke kpukpru idụt ẹkeme ndiwụt esịtekọm nte ke owo kiet ke otu mme eteete mmimọ ikadaha ntọt Abasi kaban̄a Ukwọ ofụri ererimbot inam mbubru. Sia Noah akakpan̄de utọn̄ onyụn̄ okopde item, enye ye n̄wan esie, nditọiren esie ita ye iban mmọ ẹma ẹbọhọ. Kpukpru nnyịn imana ito mmọ.—Genesis 10:1, 32.
2. Ntak emi Abasi okosobode ererimbot oro?
2 Abasi okosobo ererimbot oro koro enye ama okụt ke isọn̄ ọkọyọhọ ye afai. ‘Idiọkn̄kpọ owo ama okpon ke isọn̄.’ (Genesis 6:3, 5, 13) Mme idaha ẹkebiet mmọ oro ẹdude ke ọyọhọ isua ikie 20 nnyịn.
3. Nso ikanam idaha oro enen̄ede ọdiọk ntre?
3 Nso ikanam idaha ke eyo Noah ọdiọk ntre? Ẹwụt akpan ntak kiet ke Genesis 6:2, emi ọtọtde ete: “Nditọiren Abasi ẹkụt nditọiban owo nte ẹyede, ndien mmọ ẹda iban kpukpru eke mmọ ẹmekde ẹdọ.” Edi nso ikakwan̄a ye oro? Nte ededi, mmọemi ikedịghe ikpîkpu irenowo ẹmi ẹkemekde ndidọ ndọ. “Nditọiren Abasi” ẹmi ẹkedi mme angel, mme edibotn̄kpọ eke spirit, ẹmi ẹketiede ẹse ndiye iban ke isọn̄ ye inem ndọ ẹmi ẹkenyụn̄ ẹmende idem eke owo ẹsịne. (Men Job 1:6 domo.) Mmọ ndimen idem eke owo nsịne nnyụn̄ ndọ ndọ ẹkedi mme edinam nsọn̄ibuot ye Abasi. N̄wed Abasi ọdọhọ ke mmọ ‘ẹma ẹkpọn̄ ebietidụn̄ idemmọ’ ye nte ke ebuana mmọ ye iban ẹkedi “ido eke mîkemke,” oburobụt ido. (Jude 6, 7; 1 Peter 3:19, 20) Nditọ mbuaha iyịp mmọ ẹma ẹkponi ẹnana mbiet. Ẹkekot mmọemi Nephilim, m̀mê “mme owotowo,” koro mmọ ẹkedide mbon mfiomo.—Genesis 6:4.
4. (a) Ntak emi Abasi ọkọfọnde Noah mfọn? (b) Nso ndutịm ke ẹkenam man ẹnịm uwem?
4 Okposụkedi okodude uwem ke mbiara ererimbot oro, Noah ama okụt mfọn ke enyịn Jehovah. Ntak-a? Koro ‘Noah ama enen.’ Enye ama ọdiọn̄ọ aban̄a mme eneni oro ẹkedemerede ke Eden, enye ama onyụn̄ ọfọn ama, “eren nsọn̄ọnda.” (Genesis 6:8, 9; The Jerusalem Bible) Man onịm Noah ye ubon esie uwem, ọkọrọ ye kpukpru orụk unam obot ye inuen eke ẹfede, Jehovah ama eteme enye ete ọkọn̄ ubom, ata akamba oro ebietde ekebe. Nte Abasi akanamde an̄wan̄a: “Ami mmọn̄ nnam ukwọ mmọn̄ edi ke isọn̄, edisobo kpukpru obụk owo ẹmi ibifịk uwem odude mmọ ke esịt, ke idak enyọn̄ efep; kpukpru se idude ke isọn̄ ẹyekpa.” (Genesis 6:13-17) Nte owụtde eti ibuot, Noah ama akpan̄ utọn̄ ọnọ Abasi onyụn̄ okop uyo.
5. Ukwọ oro okokpon adan̄a didie?
5 Ukwọ oro ekedi ke isua 2370 M.E.N., nte ọyọhọ mbụk ubatini Bible owụtde. Enye ekedi n̄kponn̄kan unọmọ ke mbụk owo, idem tutu osịm mfịn emi. Enye ama enen̄ede okpon tutu “ofụk kpukpru edikon̄ obot ẹmi ẹdude ke idak ofụri enyọn̄.” (Genesis 7:19) Ẹkeda Ukwọ oro “ẹsobo ererimbot emi okodude adan̄aoro.” (2 Peter 3:6) Edi owo ekeme ndibụp ete, ‘Edieke mmọn̄ akakam ofụkde ata ikpọ obot, ofụri mmọn̄ oro odu ke m̀mọ̀n̄ idahaemi?’ Nte an̄wan̄ade odu mi ke isọn̄.
6. Ke Ukwọ oro ama okokụre, ofụri mmọn̄ oro ẹkedọn̄ọ ke m̀mọ̀n̄?
6 Ẹkpenyene ndifiọk nte ke Bible idọhọke ke obot ekededi ke eyo Noah ẹma ẹkon̄ nte Obot Everest. Ntaifiọk ẹdọhọ ẹte ko ke edem ke ediwak obot ẹma ẹnen̄ede ẹkpri ẹkan nte mmọ ẹdide idahaemi ye nte ke ndusụk obot ẹkam ẹto ke idak inyan̄ ẹwọn̄ọ. N̄ko-n̄ko, ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ini ama odu oro mme inyan̄ibom ke idemmọ ẹkekpride ẹkan, ikpọ ubak isọn̄ ẹkenyụn̄ ẹkponide ẹkan nte mmọ ẹdide idahaemi, nte mme afua akpa ẹtịmde ẹka anyan ke idak inyan̄ibom ẹwụtde. Edi kaban̄a idaha oro odude kemi, magazine National Geographic, ke nsiondi esie eke January 1945, ọkọtọt ete: “Mmọn̄ oro odude ke inyan̄ibom okpon utịm ikoduop ke udomo akan obot oro odude ke enyọn̄ inyan̄. Men ofụri isọn̄ emi bri ukem ukem ke inyan̄, ndien mmọn̄ okpofụk ofụri isọn̄, ke utụn̄ọ edide itiat kiet ye ubak.” Ntre, ke edịm ukwọ oro ama ekedep, edi mbemiso ẹdimenede mme obot ye edisụhọde mme isọn̄ inyan̄ akanamde mmọn̄ osụhọde odụk isọn̄ ye mbemiso mme eboho ice ẹketọn̄ọde ke ata edere ye ata usụk, mmọn̄ ama odu ekem ndifụk “kpukpru edikon̄ obot,” nte Bible ọdọhọde.—Genesis 7:17-20; 8:1-3; men Psalm 104:8, 9 domo.
7, 8. Nso mbụk efen ke ẹsiode Bible ẹfep odu kaban̄a Ukwọ oro?
7 Ke akpanikọ anaedi utọ enyene-ndịk ukwọ ofụri ekondo oro ama ọkpọn̄ idiọn̄ọ oro owo mîdifreke tutu amama ke idem mbon oro ẹkedude uwem ẹbe enye. Ẹyesian mme emana ini iso ẹban̄a enye. Sia mbụk Bible ọdọhọde ke kpukpru idụt ẹto otu mme andibọhọ Ukwọ oro, owụt eti ibuot ndidori enyịn nte ke uyarade ndusụk akpa mbụk aban̄ade akwa nsobo oro odu ke kpukpru ikpehe isọn̄. Ndi edi ntre? Ih, ke akpanikọ!
8 Nte nditọ mme andibọhọ Ukwọ oro ẹkewọrọde idụn̄ ẹka ebiet ẹmi ẹyomde usụn̄ nte ini okonyụn̄ ebede, ẹma ẹnam ọyọhọ ntọt oro akwan̄a ẹnyụn̄ ẹkpụhọde mbụk oro man ẹkekem ye mme ukpepn̄kpọ ido ukpono n̄kann̄kụk. Edi ikpekemeke ndidi ke mbuari ke ẹbụk ke mbụk eset ke ofụri ererimbot ẹban̄a akamba Ukwọ emi okosobode ubonowo ke mîbọhọke owo ifan̄ ẹmi ẹkenịmde uwem ọtọkiet. Mbụk aban̄ade emi odu ke Mesopotamia ye mme ikpehe eken ke Asia, ke Australia ye ke mme isuo Pacific, ke otu ediwak ekpụk India ke Edem Edere ye Edem Usụk America, ke mbụk oro mbon Greek ye Rome eset ẹkesibụkde, ke Scandinavia, ye ke ekpụk mbon Africa. Ediwak ke otu mbụk ẹmi ẹdọhọ ke ẹkenịm mme unam ye mme owo uwem ke ubom. Ke ebietde mbụk Bible, ndusụk owo ẹbụk ke ẹma ẹsion̄o mme inuen ẹdọn̄ man ẹdiọn̄ọ ini emi mmọn̄ akasatde. (Men Genesis 7:7-10; 8:6-12 domo.) Idụhe n̄kpọntịbe eset efen ekededi oro ẹbụkde ntre ntatara ntatara.
9. Mme edinam ewe ẹwụt edifiak nti mme n̄kpọntịbe “udiana akpa ọfiọn̄” ke n̄wed usenọfiọn̄ Noah?
9 Ọyọhọ mbụk eset oro enyenede ebuana ye Ukwọ emi omotụk mme ido edinam idem tutu osịm eyo nnyịn. Didie? Ọfọn, Bible ọtọt ete ke Ukwọ oro ọkọtọn̄ọ ke “udiana akpa ọfiọn̄, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ efụteba.” “Udiana akpa ọfiọn̄” oro asan̄a ekekem ye utịt utịt October ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ November ke n̄wed usenọfiọn̄ nnyịn. (Genesis 7:11) Ke ntre odot ẹtịm ẹfiọk ẹte ke ediwak owo ke ofụri ererimbot ẹsiti Usen Mme Akpan̄kpa m̀mê Usọrọ Mme Eteete ke ini emi ke isua. Ntak edide ini oro? Koro ido edinam emi owụt editi nsobo oro Ukwọ oro akadade edi.a
10. Ntak emi mbụk Bible aban̄ade Ukwọ oro edide se ẹkemede nditịm mberi edem n̄kan onyụn̄ edide eke akakan ọkpọkpọ ufọn?
10 Nte ededi, edi Bible ke idemesie esịne mbụk oro mîkpụhọkede kaban̄a se ikotịbede oro. Ke ukperedem ẹma ẹwet se Noah okokụtde onyụn̄ osobode ẹsịn ke Bible. Ediwak isua ikie ke ukperedem, ke etịn̄de ikọ ebe ke prọfet Isaiah, Abasi ke idemesie ama etịn̄ aban̄a “mmọn̄ Noah.” (Isaiah 54:9) Akpa edibon Eyen Abasi ama okụt mme n̄kpọntịbe eyo Noah. Ke ukperedem, ke ini okodude ke isọn̄, Enyeemi, Jesus Christ, ama etịn̄ aban̄a Ukwọ oro nte n̄kpọ emi okotịbede ke akpan, enye n̄ko ama onyụn̄ anam an̄wan̄a ntak emi ediwak owo ẹkekpan̄ade ini oro.
‘MMỌ IKỌFIỌKKE’
11. Ntak emi ẹkesobode ata ediwak owo ntre ke Ukwọ oro?
11 Jesus ikọdọhọke ke kpukpru owo ke ẹsiode ubon Noah ẹfep ẹkedi afai afai mme abiatibet. Utu ke oro, enye ọkọdọhọ ete: “Nte mmọ ẹdiade ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de n̄kpọ, ẹdọde ndọ ẹnyụn̄ ẹdade owo ẹnọ ndọ ke mme usen eke ẹkebemde ukwọ iso tutu osịm usen emi Noah odụkde ke ubom, mînyụn̄ ifiọkke tutu ukwọ edi edimen mmọ kpukpru efep; kpasụk ntre ke edidi Eyen Owo [Jesus Christ] eyedi.”—Matthew 24:37-39.
12. Ntak emi editre oro mmọ ‘ẹketrede ndifiọk’ ọkọdiọkde ntre?
12 Mmọ ndidia nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ n̄kpọ ke ukeuke udomo m̀mê ndidọ ndọ ukpono ukpono ikakwan̄ake. Edi ke ini ẹketọtde mmọ ẹban̄a nsobo ofụri ekondo, mmọ ndikayak uwem mmọ owụhọ ke mme utọ ọkpọkpọ n̄kpọ oro okowụt ke mmọ ikenen̄ekede inịm Noah m̀mê Jehovah Abasi, emi Noah akatan̄ade etop ntọt esie, ke akpanikọ. Edieke mmọ ẹkpekenịmde, mmọ ke esịt akpanikọ ẹkpekebụp nte ẹkpekemede ndibọhọ ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ usọp usọp man ẹsịm mme n̄kpọ ẹmi ẹkeyomde. Iso-ọfọn ndusụk owo ẹma ẹnyịme ke ama oyom ẹnam n̄kpọ man ẹtre afai oro akatarade ke eyo oro, edi nte eyịghe mîdụhe ekenen̄ede etie mmọ nte ke ukwọ ofụri ekondo ikemeke nditịbe. Ntre, nte Jesus ọkọdọhọde, ‘mmọ ikọfiọkke [etop oro Abasi ọkọnọde ebe ke Noah] tutu ukwọ edi edimen mmọ kpukpru efep.’ Ẹkewet oro ẹnịm nte uwụtn̄kpọ emi edide ntọt ẹnọ nnyịn.
13. (a) Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, didie ke ediwak owo mfịn ẹsinam n̄kpọ ke ini ẹsiande mmọ ẹte ke Christ odu nte enyịn mîkwe, ndien ntak-a? (b) Peter ọdọhọ ke mmọ ẹkoi ẹfre nso?
13 Apostle Peter oro ẹkenọde odudu eke spirit ama ọnọ ukem ntọt oro ke ini enye ekewetde ete: “Ke ukperedem ini [emi nnyịn idude idahaemi] mbon nsahi ẹyeda nsahi ẹdi; mmọ ẹyesan̄a ke mme idiọkitọn̄ mmọ, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte, Edidi eke Enye ọkọn̄wọn̄ọde ete iyedi enye? koro tọn̄ọ nte mme ete ẹkede idap, kpukpru n̄kpọ ẹtie kpasụk nte ẹketiede toto ke editọn̄ọ ererimbot.” Mme utọ owo oro iyomke ndinam ibat nnọ owo ndomokiet. Ntre mmọ ẹfre ẹban̄a ekikere edidu Christ ye se idiwọrọde inọ mmọ oro ẹbịnede usụn̄uwem unana uten̄e Abasi. Edi Peter akaiso ete: “Ẹkoi ẹfre ẹte, tutu ko ikpaenyọn̄ ama odu, ye isọn̄ emi ikọ Abasi okosiode ke mmọn̄ owụk, onyụn̄ adade mmọn̄ obot; ndien edi mmọn̄ ke ẹkeda ẹfụk ẹnyụn̄ ẹsobo ererimbot emi okodude adan̄aoro. Edi amaedi ikpaenyọn̄ ye isọn̄ ẹmi ẹdude kemi, ikọ Abasi okomụm mmọ onịm ọnọ ikan̄; ekpeme mmọ ẹnịm ẹnọ usen eke Abasi edikpede ikpe ye mmọemi mîbakke Enye, edinyụn̄ osobo mmọ.”—2 Peter 3:3-7.
14. Ntak emi edisu oro “ikọ Abasi” okosude ke ini edibotn̄kpọ ye ke eyo Noah akpanamde nnyịn ikere n̄kpọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ mfịn?
14 Mbon oro ẹsakde nsahi ẹfre ẹte ke “ikọ Abasi” isitreke ndisu. Man owụt ke ekikere mmọ inenke, apostle Peter ada nnyịn afiak edem okosịm ini edibotn̄kpọ. Ke ini oro Abasi ọkọdọhọ ete: “Yak ikpaenyọn̄ odu ke ufọt mmọn̄, yak onyụn̄ adianade mmọn̄ ye mmọn̄.” Ke ama eketịn̄ ntre, “Abasi anam ikpaenyọn̄, onyụn̄ adianade mmọn̄ emi odude ke idak ikpaenyọn̄ ye mmọn̄ emi odorode ke ikpaenyọn̄.” Ntem “ikọ Abasi,” kpa ikọ uduak esie, ama osu. (Genesis 1:6, 7) Ikọ esie ama osu n̄ko ke ini enye akadade Ukwọ ofụri ekondo edi ke eyo Noah onyụn̄ adade mmọn̄ oro osobo “ererimbot emi okodude adan̄aoro.” Ndien kpasụk ikọ Abasi oro owo mîkemeke ndibiọn̄ọ do ke ẹdida ẹsobo editịm n̄kpọ unana uten̄e Abasi emi odude kemi.
15. (a) Ntak emi 2 Peter 3:7 mîbemke iso itịn̄ iban̄a edifọp ekondo Isọn̄? (b) Do nso idi “ikpaenyọn̄” ye “isọn̄” ẹmi ‘ẹmụmde ẹnịm ẹnọ ikan̄’?
15 Se ikotịbede ke ini Ukwọ oro ekedi uwụtn̄kpọ n̄kpọ ẹmi ẹdidide. Owo ikosoboke isọn̄ ke ini oro, edi ẹma ẹsobo mbon oro mîketen̄eke Abasi. Nso, ndien, ke ikọ oro nte ke ‘ẹmụm ikpaenyọn̄ ye isọn̄ ẹmi ẹdude kemi ẹnịm ẹnọ ikan̄’ ọwọrọ? (2 Peter 3:7; 2:5) Ọfọn, nso ke ataata ikan̄ ekeme ndinam utịn ye mme ntantaọfiọn̄ oro ẹma ẹkededi ata ufiop ufiop ẹmi ẹdude ke ataata ikpaenyọn̄? Ndien didie ke ndifọp isọn̄ ekpekem ye uduak Abasi ndinam enye edi Paradise? Nte an̄wan̄ade, “ikpaenyọn̄ ye isọn̄ ẹmi ẹdude kemi,” nte ẹtịn̄de ẹban̄a mi, ẹnyene ndidi ke ndamban̄a usụn̄. (Men Genesis 11:1; 1 Ndidem 2:1, 2; 1 Chronicles 16:31 domo.) “Ikpaenyọn̄” ada aban̄a odudu ukara ẹmi ẹkon̄de ẹkan ubonowo ke ofụri ofụri, ndien “isọn̄” edi n̄kaowo emi mîten̄eke Abasi. Ẹyesobo mmọ ofụri ofụri ke akwa usen Jehovah nte n̄kpọ eke ẹdade ikan̄ ẹta. Mbon oro ẹkade iso ndisak ntọt Abasi aban̄ade emi nsahi ẹsịn uwem mmọ ke ata itiendịk.
EDINYAN̄A ENYENEDE MBON ORO ẸTEN̄EDE ABASI
16. Nte ẹwụtde ke 2 Peter 2:9, nso idi ukpọhọde kaban̄a edinyan̄a?
16 Mbụk aban̄ade Ukwọ oro anam akpan n̄kpọ oro nnyịn mînyeneke ndifre mfịn an̄wan̄a ke ndyọ ndyọ usụn̄. Nso idi oro? Ke ama eketịn̄ aban̄a se Abasi akanamde ke eyo Noah, apostle Peter eberi ete: “Ọbọn̄ ọmọfiọk ndinyan̄a mmọemi ẹten̄ede Enye nsio ke idomo, ndinyụn̄ mmụm mme idiọkowo nnịm ke itie ufen, tutu osịm usen ikpe.” (2 Peter 2:9) Do, ukpọhọde kaban̄a edinyan̄a edi ndidi owo eke eten̄ede Abasi.
17. Didie ke Noah ọkọnọ uyarade uten̄e Abasi?
17 Nso ke oro ọwọrọ? Nte an̄wan̄ade Noah ekedi eren oro eketen̄ede Abasi. “Noah asan̄a ye Abasi.” (Genesis 6:9) Enye eketiene usụn̄uwem oro okodude ke n̄kemuyo ye uduak Jehovah oro ẹkeyararede. Enye ama enyene ọkpọkpọ n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Abasi. Ndikọn̄ ubom oro nnyụn̄ ntan̄ uduot kpukpru unam ye inuen mbon ekedi ata akamba utom. Noah ikenyeneke edu editie nse m̀mê edi akpanikọ. Enye ama enyene mbuọtidem. Noah “anam kpukpru se Abasi eketemede enye, ntem ke enye anam.” (Genesis 6:22; Mme Hebrew 11:7) Ama oyom ẹti mme owo ẹban̄a ndinen usụn̄ Jehovah ẹnyụn̄ ẹtọt mmọ ẹban̄a nsobo mbon unana uten̄e Abasi oro ekedide. Noah ama anam oro n̄ko nte “ọkwọrọ edinen ido.”—2 Peter 2:5.
18. Ntak anade edi owo kiet kiet emi ọkọbọhọde Ukwọ oro ama enyene utọ orụk uten̄e oro?
18 Nso kaban̄a n̄wan Noah, nditọiren esie ye iban mmọ—nso ke ẹkeyom ẹto mmọ? Mbụk Bible owụk akpan ntịn̄enyịn ke idem Noah koro enye ekedide ibuotufọk, edi anaedi mbon eken n̄ko ẹkedi mbon oro ẹketen̄ede Abasi. Ntak edide ntre? Ke ukperedem Jehovah ama asian prọfet esie, Ezekiel, aban̄a idaha nditọ Noah ndiwụt nte ke, edieke Noah okpokodude uwem ke Israel ini oro, nditọ esie ikpokodorike enyịn ndidi se ẹnyan̄ade ke ntak edinen ido ete mmọ. Mmọ ẹma ẹkponi ẹkem ndikop uyo m̀mê nditre ndikop uyo, ntem ama oyom mmọ owo kiet kiet ọnọ uyarade edisọn̄ọ oro mmọ ẹkesọn̄ọde ẹyịre ye Jehovah ye ndinen usụn̄ esie.—Ezekiel 14:19, 20.
19. Ntre, nso ke nnyịn ikpaka iso ndinam, ndien didie?
19 Ke ekerede aban̄a nte nsobo ererimbot oro ekperede edide akpanikọ, Bible akpak nnyịn ete isọn̄ọ inyene enye ke ekikere inyụn̄ iwụt ke nnyịn, n̄ko, idi mbon oro ẹten̄ede Abasi. (2 Peter 3:11-13) Ke otu mme andito ubon Noah, mme owo ẹdu mfịn ke ofụri ikpehe isọn̄ ẹmi ẹnamde ọniọn̄ ọniọn̄ item oro ẹmi ẹdinyụn̄ ẹdide mme andibọhọ ndụk “obufa isọn̄.”
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a The Worship of the Dead (London; 1904), emi Colonel J. Garnier ewetde, page 3-8; Life and Work at the Great Pyramid (Edinburgh; 1867), Eb. II, emi Prọfesọ C. Piazzi Smyth ewetde, page 371-424.