Ibuot Kiet
Nte Ukpọhọde Inemesịt Ubon Odu?
1. Ntak emi ubon oro ẹsọn̄de idem ẹdide akpan n̄kpọ ke n̄kaowo?
UBON edi mbịghi-n̄kan ndutịm ke isọn̄, enye onyụn̄ enyene akpan udeme ke n̄kaowo. Ke ofụri mbụk, ubon oro ẹsọn̄de idem ẹmen̄wam ndinam n̄kaowo oro ẹsọn̄de idem. Ubon edi mfọnn̄kan ndutịm ndida mbọk nditọ man ẹkabade ẹdi ikpọ owo oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha.
2-5. (a) Tịn̄ nte ifụre oro eyen enyenede ke ubon oro okopde inemesịt etiede. (b) Mme mfịna ewe ke ẹtọt ke ndusụk ubon?
2 Ubon oro okopde inemesịt edi ebiet ubọhọ ye ifụre. Se inem inem ubon ke enyịn ikike esisịt. Ke ini udia mbubịteyo mmọ, ete ye eka oro ẹkerede ẹban̄a ẹtie ye nditọ mmọ ẹnyụn̄ ẹneme mme n̄kpọntịbe usen oro. Nditọ ẹtịn̄ ikọ ke nduaidem nte mmọ ẹtịn̄de se ikotịbede ke ufọkn̄wed ẹnọ ete ye eka mmọ. Ini nduọkodudu oro ẹbiatde ọtọkiet ọnọ kpukpru owo nduọkodudu kaban̄a usen efen ke ebiet oro ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk.
3 Ke ubon oro okopde inemesịt, eyen ọfiọk ete ke ete ye eka imọ ẹyese ẹban̄a imọ ke ini imọ idọn̄ọde, iso-ọfọn owo kiet anade ekpere imọ ke okoneyo ndien ekem enye eken. Enye ọfiọk ete ke imọ imekeme ndida mfịna uyen imọ n̄ka mbịne eka m̀mê ete imọ inyụn̄ ibọ item ye ibetedem. Ih, eyen enyene ifụre, inamke n̄kpọ m̀mê ererimbot oro ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk ọyọhọ didie ye ndutịme.
4 Ke ini nditọ ẹkọride ẹwọrọ owo, mmọ nte ido edide ẹsidọ ndọ ẹnyụn̄ ẹnyene ubon idemmọ. “Owo esifiọk nte enye akamade ete ye eka esie isọn ke ini enye enyenede eyen esiemmọ,” ntem ke n̄ke N̄kan̄ Edem Usiahautịn kiet ọdọhọ. Ke ntak ntotụn̄ọ esịtekọm ye ima, nditọ oro ẹkọride ẹkponi ẹsidomo ndinam ubon mmọ ẹkop inemesịt, mmọ ẹsinyụn̄ ẹse n̄ko ẹban̄a ete ye eka mmọ oro ẹsọn̄de, ẹmi ẹsikopde idatesịt ndidu ye nditọ nditọ.
5 Eyedi ke nde emi afo emekere ete: ‘Nte ededi, mmama ubon mi, edi enye itiehe nte enyeoro ẹsụk ẹnemede mi. Ami ye nsan̄andọ mi inyene nsio nsio ndutịm ndien nnyịn isiwakke ndikụt kiet eken. Nnyịn isiwak ndineme mban̄a mme mfịna okụk.’ Mîdịghe ndi afo ọdọhọ, ‘Nditọ ye nditọ nditọ mi ẹdụn̄ ke obio en̄wen, ndien ami nsikwe mmọ’? Ih, ye mme ntak oro ẹsiwakde ndikan ukeme mbon oro ẹbuanade, ata ediwak ubon itiehe inem inem. Kpa ye oro, ndusụk owo ẹdu inem inem uwem ubon. Didie? Nte ukpọhọde inemesịt ubon odu? Ibọrọ edi ih. Edi mbemiso inemede se enye edide, nnyịn ikpenyene ndibọrọ akpan mbụme kiet.
NSO IDI UBON?
6. Mme orụk ubon ewe ke ẹdineme ke n̄wed emi?
6 Ke mme idụt N̄kan̄ Edem Usoputịn, ete, eka, ye nditọ ẹnam ata ediwak ubon. Mme eteete ye ekaeka ẹkeme ndidụn̄ ke ufọk idemmọ ke adan̄a nte mmọ ẹkemede. Ke adan̄aemi ẹsinyenede nneme ye mme ata nsannsan iman, edise mban̄a mmọemi edi esisịt. Ubon enyeemi ke nnyịn iyom ndineme ke n̄wed emi akpan akpan. Nte ededi, mme ubon efen ẹmekabade ẹdi ọsọ ke mme isua ndondo emi—ubon oro ete m̀mê eka kpọt esede enyịn, mbuaha ubon, ye ubon oro ete ye eka mîdụn̄ke ọtọkiet ke ntak kiet m̀mê eken.
7. Nso idi ntatara ubon?
7 Ntatara ubon edi ọsọ n̄kpọ ke ediwak ido edinam. Ke ndutịm emi, edieke ẹkemede, nditọ ẹsise kpukpru ini ẹban̄a eteete ye ekaeka mmọ, ndien ata n̄kpet n̄kpet mbọbọ ye mbiomo ẹtara ẹsịm mme nsannsan iman. Ke uwụtn̄kpọ, mbonubon ẹkeme ndin̄wam nnọ ibetedem, mbọk, nnyụn̄ n̄kam n̄kpe okụk ufọkn̄wed nnọ nditọ nditọeka, m̀mê mme ata nsannsan iman. Mme edumbet oro ẹdinemede ke n̄wed emi ẹnyene n̄kpọ ndinam n̄ko ye ntatara ubon.
UBON KE IDAK MFỊGHE
8, 9. Mme mfịna ewe oro ẹdude ke ndusụk idụt ẹwụt ke ubon ke okpụhọrede?
8 Mfịn ubon ke okpụhọrede—ke mfụhọ, ikpụhọkede ifọn ikan. Ẹkụt uwụtn̄kpọ ke India, emi n̄wan ekemede ndidụn̄ ye ubon ebe esie nnyụn̄ nnam utom ke idak ndausụn̄ mme ukot esie. Nte ededi, mfịn, edi ọsọ n̄kpọ ndikụt iban India ẹyomde utom ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk. Edi ẹsụk ẹdodori enyịn ndikụt mmọ ẹnamde utom mmọ ke ufọk. Mbụme emi ẹbụpde ke ediwak idụt edi, Ke ẹmende ẹdomo ye mbonubon eken, ẹkpedori enyịn n̄wan oro anamde utom oro ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk ndinam utom oro okponde adan̄a didie ke ufọk?
9 Ke mme n̄kaowo N̄kan̄ Edem Usiahautịn, ọkpọsọn̄ mbọbọ ntatara ubon edi ido obio. Nte ededi, ke idak odudu uwem ikpọn̄ eke N̄kan̄ Edem Usoputịn ye mme mfịghe mfịna ndutịm uforo, ntatara ubon ido eset ke emem. Ediwak owo, ke ntre, ẹse edise mban̄a mbonubon oro ẹsọn̄de nte mbiomo utu ke nte utom oro anade ẹnam m̀mê nte ifetutom. Ẹkama ndusụk ete ye eka oro ẹsọn̄de ke idiọk usụn̄. Ke akpanikọ, edikama ke idiọk usụn̄ ye edifụmi mbonusọn̄ ẹdu ke ediwak idụt mfịn.
10, 11. Mme akpanikọ ewe ẹwụt ke ubon ke okpụhọrede ke mme idụt Europe?
10 Usiondọ ke akabarede edi ata ọsọ n̄kpọ. Ke Spain ibat usiondọ ama ọdọk okosịm usiondọ 1 ke otu ndọ 8 ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ akpatre iduọkisua ikie 20 emi—otịmde ọdọk ọkpọn̄ usiondọ 1 ke otu ndọ 100 ke n̄kpasịp isua 25 ke mbemiso. Britain, emi ẹdọhọde ke enye enyene n̄wakn̄kan ibat usiondọ ke Europe (ẹdori enyịn ndọ 4 ke otu 10 ndikpu), omokụt usọp usọp n̄kọri ke ubon oro ete m̀mê eka kpọt esede enyịn.
11 Etie nte ediwak owo ke Germany ẹmesịn ido ubon eset ofụri ofụri. Ke iduọkisua 1990 owo kiet kpọt akanam mbahade 35 eke ikie ke otu ofụri ubon ke Germany ndien owo iba kpọt ẹkenam mbahade 31 eke ikie. Mbon France n̄ko isiwakke ndidọ ndọ, ndien mbon oro ẹdọde ndọ ẹsiwak ndisio ndọ ẹnyụn̄ ẹbabak ẹsio ẹkan nte ekesidide. Ibat oro akade-kaiso ọkọri ẹma ndidụn̄ ọtọkiet ye unana mbiomo ndọ. Ẹkụt mme edu ẹbietde emi ke ofụri ererimbot.
12. Didie ke nditọ ẹbọ ufen ke ntak ukpụhọde ke ubon eyomfịn?
12 Nso kaban̄a nditọ? Ke United States ye ediwak idụt efen, ẹman ekese efen efen ye unana edidọ ndọ, ndusụk ẹmanade ẹnọ mme uyen. Ediwak n̄kaiferi ẹdide uyen ẹman nditọ ẹnọ nsio nsio ete. Ntọt ẹtode ofụri ererimbot ẹtịn̄ ẹban̄a ediwak miliọn nditọwọn̄ oro mînyeneke ufọk ẹmi ẹyode ke efak; ediwak ẹfehe ẹkpọn̄ ufọk idiọk ukama mîdịghe edi mme ubon oro mîkemeke ndinọ mmọ ibetedem aba ẹbịn mmọ ẹfep.
13. Mfịna ewe ẹmi ẹdude ntatara ntatara ẹbọ mme ubon inemesịt mmọ ẹduọk?
13 Ih, ubon odu ke afanikọn̄. Ke adianade ye se ẹma ẹkesasiak, nsọn̄ibuot uyen, edikama nditọ ke idiọk usụn̄, afai ufọkndọ, mbumehe un̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn, ye mme akama-nsobo mfịna eken ẹbọ mme ubon inemesịt mmọ ẹduọk. Ke akpanikọ ubon idịghe ebiet ifụre inọ ata ediwak nditọwọn̄ ye ikpọ owo.
14. (a) Nte ndusụk owo ẹdọhọde, nso idi mme ntak afanikọn̄ ubon? (b) Ekpeibet akpa isua ikie ọkọdọhọ ke ererimbot mfịn editie didie, ndien nso odudu ke edisu oro mme ikọ esie ẹsude enyene ke uwem ubon?
14 Ntak emi ubon odude ke afanikọn̄? Ndusụk owo ẹdọhọ ke iban ndinam utom edi ntak afanikọn̄ ubon eyomfịn. Ndusụk owo ẹdọhọ ke n̄wụre ido uwem eyomfịn edi ntak. Ẹnyụn̄ ẹsiak mme ntak efen efen. Ke se ikperede ndisịm tọsịn isua iba ẹmi ẹkebede, ekpeibet oro ẹtịmde ẹfiọk ama ebem iso etịn̄ ete ke ediwak mfịghe ẹyenọmọ ubon, ke ini enye ekewetde ete: “Ndiọkeyo ẹyedu ke ukperedem ini. Koro mme owo ẹyedi mme ama idem, ye mme ama inyene; ẹnyụn̄ ẹbụre idiọk mbụre, ẹseri iseri, ẹsụn̄i isụn̄i, ẹsọn̄ ibuot ye ete ye eka, ẹnana esịtekọm, ẹnana uten̄e Abasi, ẹnana ima uduot owo; ẹnyụn̄ ẹbiat un̄wọn̄ọ; ẹma ebiari, ẹyak idiọkitọn̄ akan mmọ ubọk, ẹtie obom obom, ẹnyụn̄ ẹsua se ifọnde; mmọ ẹdi mme ada owo nnọ mme asua, ye mbon idiọk iwụk, ye mbon n̄kohodeidem; mmọ ẹma mbre ẹkan Abasi.” (2 Timothy 3:1-4) Anie edifan̄a ke mme ikọ ẹmi isụho mfịn? Ke ererimbot oro mme utọ idaha ẹmi ẹdude, ndi edi n̄kpọ n̄kpaidem nte ke ediwak ubon ẹdu ke afanikọn̄?
UKPỌHỌDE INEMESỊT UBON
15-17. Ke n̄wed emi, ewe n̄wed ke ẹdinyan ubọk ẹwụt nte kiet emi akamade ukpọhọde inemesịt ubon?
15 Ẹnọ item ke nte ẹkemede ndinyene inemesịt ke ubon ke kpukpru ebiet. Ke Edem Usoputịn, ekese n̄wed ye magazine oro ẹkade-kaiso ndiwọn̄ọ ndi ẹmi ẹban̄ade nte owo ekemede ndin̄wam idemesie ẹnọ item. Mfịna edi nte ke mme ọnọitem ẹdide owo ẹsitịn̄ se ituahade ye eke kiet eken, ndien ẹkeme ndise item oro ẹnọde mfịn nte se mînyeneke ufọn n̄kpọn̄.
16 M̀mọ̀n̄, ndien, ke nnyịn ikeme ndika mbịne kaban̄a ndausụn̄ ubon oro ẹkemede ndiberi edem? Ọfọn, nte afo akpaka ebịne n̄wed oro ẹkewetde ẹma ke n̄kpọ nte isua 1,900 ẹmi ẹkebede? Mîdịghe nte afo ekpekere ke anaedi utọ n̄wed emi enen̄ede edi eke eset? Akpanikọ edi, ata ukpọhọde inemesịt ubon odu ke utọ n̄wed oro.
17 N̄wed oro edi Bible. Nte ofụri uyarade owụtde, Abasi ke idemesie ọkọnọ odudu spirit man ẹda ẹwet n̄wed emi. Nnyịn ikụt ikọ ẹtienede mi ke Bible: “Ẹda odudu spirit ẹwet ofụri N̄wed Abasi onyụn̄ edi se ifọnde ndida n̄kpep owo n̄kpọ, ndida nsua nnọ owo, ndida nnen̄ede n̄kpọ mbon, ndida nnọ ntụnọ ke edinen ido.” (2 Timothy 3:16, NW) Ke n̄wed emi nnyịn iyesịn udọn̄ inọ fi ite ese nte Bible ekemede ndin̄wam fi ‘enen̄ede mme n̄kpọ obon’ ke ini esede aban̄a mme mfịghe ye mme mfịna oro ubon ẹsobode mfịn.
18. Ntak emi owụtde eti ibuot ndinyịme Bible nte ebiet emi ẹkemede ndikụt item kaban̄a ndọ?
18 Edieke afo enyenede ntụhọ edikere nte ke Bible ikemeke ndin̄wam nnam ubon ẹkop inemesịt, kere ban̄a emi: Enyeemi ọkọnọde odudu spirit ẹda ẹwet Bible edi Anditọn̄ọ ndutịm ndọ. (Genesis 2:18-25) Bible ọdọhọ ke enyịn̄ esie edi Jehovah. (Psalm 83:18) Enye edi Andibot ye ‘Ete, emi ẹsiode kpukpru ubon enyịn̄ ke Enye.’ (Ephesus 3:14, 15) Jehovah omokụt uwem ubon ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ ubonowo. Enye ọmọfiọk mme mfịna oro ẹkemede ndidaha nda omonyụn̄ ọnọ item man ẹda ẹkọk mmọ. Ke ofụri mbụk, mbon oro ke ofụri esịt ẹsidade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam ke uwem ubon mmọ ẹsinyene ekese inemesịt.
19-21. Mme ifiọk n̄kpọntịbe eyomfịn ewe ẹwụt nte Bible enyenede odudu ndikọk mme mfịna ndọ?
19 Ke uwụtn̄kpọ, n̄wanndọ kiet ke Indonesia ekedi owo emi enyenede mbumehe ubre mbre mfọniso. Enye ama ofụmi nditọ esie ita ke ediwak isua onyụn̄ esitọhọ ye ebe esie kpukpru ini. Ekem enye ama ọtọn̄ọ ndikpep Bible. N̄wan emi nsịtnsịt ama ọtọn̄ọ ndidi ndinịm se Bible etịn̄de ke akpanikọ. Ke ini enye akadade item esie esịn ke edinam, enye ama akabade edi eti an̄wanndọ. Ukeme esie, ẹmi ẹkekọn̄ọde ke mme edumbet Bible, ẹma ẹda inemesịt ẹsọk ofụri ubon esie.
20 N̄wanndọ kiet ke Spain ọdọhọ ete: “Nnyịn ikọdọ ndọ ke n̄kpasịp isua kiet kpọt ke ini nnyịn ikọtọn̄ọde ndinyene ikpọ mfịna.” Enye ye ebe esie ikenyeneke ukem ekikere ke ediwak n̄kpọ, mmọ ikesinyụn̄ iwakke nditịn̄ ikọ ibọhọke ke ini ẹfan̄ade n̄kpọ. Kpa ye ẹkenyenede ekpri eyenan̄wan, mmọ ẹma ẹbiere ndidianade ntie nte ekemde ye ibet. Nte ededi, mbemiso oro okotịbede, ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mmọ ẹte ẹdụn̄ọde Bible. Mmọ ẹma ẹkpep item esie kaban̄a iren ye iban oro ẹdọde ndọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndida enye nsịn ke edinam. Ikebịghike-bịghi, mmọ ẹma ẹkeme ndinyene nneme emem emem, ndien ekpri ubon mmọ ama adiana kiet ke inemesịt.
21 Bible an̄wam n̄kani owo n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ifiọkutom n̄wan ye ebe kiet ẹtode Japan. Ebe ekedi owo emi esisọpde ayat esịt ndien ndusụk ini esinam n̄kpọ afai afai. Akpa, nditọiban ebe ye n̄wan emi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible, kpa ye ubiọn̄ọ ete ye eka mmọ. Ekem, ebe ama adiana ye nditọiban esie, edi n̄wan ama akaiso ndibiọn̄ọ. Nte ededi, ke ofụri isua ẹmi, enye ama okụt eti utịp edumbet Bible ke ubon esie. Nditọiban esie ẹma ẹse enye enyịn nte ọfọnde, ndien ebe esie ama akabade otịm enyene ifụre ifụre ido. Mme utọ ukpụhọde oro ẹma ẹnam n̄wan emi odụn̄ọde Bible ke idemesie, ndien emi ama enyene ukem eti utịp oro ke idemesie. Akanian̄wan emi ama esidọhọ ndien ndien ete: “Nnyịn ima ikabade idi ata ebe ye n̄wan.”
22, 23. Didie ke Bible an̄wam mme owo ẹtode kpukpru idụt man ẹnyene inemesịt ke uwem ubon mmọ?
22 Mme owo ẹmi ẹsịne ke otu ata ediwak owo ẹmi ẹkpepde se idide ukpọhọde inemesịt ubon. Mmọ ẹmenyịme item Bible ẹmenyụn̄ ẹda enye ẹsịn ke edinam. Edi akpanikọ, mmọ ẹdụn̄ ke ukem afai afai, oburobụt, ererimbot mfịghe ndutịm uforo nte kpukpru owo eken. Akan oro, mmọ ẹdi mme anana mfọnmma, edi mmọ ẹnyene inemesịt ke ndidomo ndinam uduak Anditọn̄ọ ndutịm ubon. Nte Bible ọdọhọde, Jehovah Abasi edi ‘enyeemi ekpepde fi usụn̄ udori, ada fi usụn̄ eke afo edisan̄ade.’—Isaiah 48:17.
23 Okposụkedi ẹkewetde Bible ẹkụre ke n̄kpọ nte tọsịn isua iba ẹmi ẹkebede, item esie ke akpanikọ edi eke idahaemi. Ke adianade do, ẹkewet enye ẹnọ kpukpru owo. Bible idịghe n̄wed mbon America m̀mê n̄wed N̄kan̄ Edem Usoputịn. Jehovah “anam kpukpru mme idụt ẹto ke ekpụk kiet ẹwọrọ,” Enye onyụn̄ ọfiọk nte mme owo ẹtiede ke kpukpru ebiet. (Utom 17:26) Mme edumbet Bible ẹnyene ufọn ẹnọ kpukpru owo. Edieke afo adade mmọ esịn ke edinam, afo n̄ko eyedi edifiọk ukpọhọde inemesịt ubon.
NTE AFO EMEKEME NDIBỌRỌ MBỤME ẸMI?
Nso itịbe inọ ubon mfịn?—2 Timothy 3:1-4.
Anie ọkọtọn̄ọ ndutịm ubon?—Ephesus 3:14, 15.
Nso idi ukpọhọde inemesịt ubon?—Isaiah 48:17.
[Ndise ke page 4]